ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΞΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΡ.ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Ασχολείται με τη μελέτη των γνωστικών λειτουργιών που συμβάλλουν στην μάθηση και απόκτηση γνώσεων. Τα θέματά της δεν αφορούν τόσο την αντικειμενικότητα της γνώσης, αλλά το σύνολο των γνωστικών λειτουργιών που συμβάλλουν στην απόκτηση γνώσεων

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Αντίληψη Προσοχή Μνήμη Επίλυση προβλημάτων Σχεδιασμός Σκέψη Γλώσσα

Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός Επιχειρεί την μελέτη των εσωτερικών λειτουργικών διαδικασιών που διέπουν και καθορίζουν τις γνωστικές δραστηριότητες

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Πώς μαθαίνουμε; Πώς αποκτάμε γνώσεις; Ανάλυση και μελέτη των εσωτερικών γνωστικών λειτουργιών : αντίληψη, μνήμη, σκέψη, γλώσσα, κατανόηση, λύση προβλημάτων Η κάθε γνωστική λειτουργία συμβάλλει στον μετασχηματισμό, εξέλιξη και μόρφωση του ατόμου

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Διαμορφώθηκε τη δεκαετία του ΄60, όταν οι εξελίξεις που μεσολάβησαν μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, έδωσαν νέα ώθηση και επηρέασαν τον προσανατολισμό της Ψυχολογίας

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Πειραματική Γνωστική Ψυχολογία: Πραγματοποίηση πειραμάτων σε υγιή άτομα σε εργαστηριακές συνθήκες Γνωστική Νευροψυχολογία: Μελέτη γνωστικών εκπτώσεων σε ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες

Υπολογιστική Γνωσιακή επιστήμη: Δημιουργία μοντέλων στον υπολογιστή για την κατανόηση των γνωστικών λειτουργιών Γνωσιακή Νευροεπιστήμη: Χρησιμοποίηση τεχνικών εγκεφαλικής απεικόνισης για την μελέτη πλευρών της εγκεφαλικής λειτουργίας και δομής

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Εμφανίσθηκε τον 20 αιώνα και επικράτησε ως το 1960. Θεωρούσε την μάθηση ως: μεταβολή της συμπεριφοράς στις περιβαλλοντικές επιδράσεις Γνωστική Ψυχολογία: Μάθηση: Ενεργός γνωστική διαδικασία των αποκτημένων εμπειριών

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Η ψυχοπαθολογία είναι δυνατόν να επηρεασθεί από βιολογικούς παράγοντες, όμως οι διαταραχές αποκτώνται από το άτομο μέσω των βασικών αρχών της μάθησης όπως είναι η θετική ενίσχυση και η τιμωρία. Το άτομο μαθαίνει τη μη ομαλή συμπεριφορά με τις ίδιες διαδικασίες μάθησης που αποκτά και τη φυσιολογική συμπεριφορά.

Η θεραπεία της συμπεριφοράς Στη δεκαετία 1950 - 1960, εξελίχθηκε σε ένα τυποποιημένο μοντέλο ερμηνείας της ψυχοπαθολογίας εξαιτίας της: δυσαρέσκειας που υπήρχε από θεωρίες όπως η ψυχανάλυση που βασίζονταν σε υποκειμενικές και ασαφείς έννοιες.

Κλασσική εξαρτημένη Συντελεστική Κοινωνική μάθηση ΕΙΔΗ ΜΑΘΗΣΗΣ Κλασσική εξαρτημένη Συντελεστική Κοινωνική μάθηση

ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

ΝΕΟΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Ε Ο Α Ερέθισμα/ Οργανισμός /Αντίδραση Α

Κατά τη δεκαετία του 1960 οι θεωρητικοί της ψυχολογίας της μάθησης άρχισαν να αμφισβητούν την καταλληλότητα των υπαρχουσών θεωριών για όλες τις μορφές ανθρώπινης μάθησης

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΥ Βασίστηκε κυρίως στη μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων σε ελεγχόμενο περιβάλλον και η συμπεριφορά τους εξαρτιόταν από την ανάγκη τους για τροφή και επιβίωση. Γενίκευση συμπερασμάτων στον άνθρωπο Ο ρόλος του ατόμου στην μάθηση δεν είναι ενεργητικός

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Αδιέξοδο Συμπεριφορισμού Επιστημονικές Εξελίξεις: ¬Η γνωστική ανάπτυξη δεν είναι απλώς αποτέλεσμα μάθησης, αλλά ανάπτυξη νέων στρατηγικών στην επεξεργασία πληροφοριών

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟ Οι μαθησιακές δομές είναι στατικά αθροίσματα μαθησιακών προϊόντων Ο άνθρωπος είναι tabula rasa και επηρεάζεται από το περιβάλλον

ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κάθε μαθησιακό γεγονός είναι ένα δυναμικό σύστημα Το άτομο παίζει ενεργητικό ρόλο στη μάθηση καθώς επεξεργάζεται τα ερεθίσματα και οικοδομεί τη γνώση.

Η γνωστική λειτουργία: -επηρεάζει τη συμπεριφορά -μπορεί να μεταβληθεί και να ελεγχθεί -οι επιθυμητές αλλαγές στη συμπεριφορά μπορούν να προκληθούν από γνωστικές αλλαγές

ΓΝΩΣΙΕΣ Σκέψεις και νοητικές εικόνες Σύνθεση εσωτερικών και εξωτερικών ερεθισμάτων Διάφορα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο συνειδησιακό χώρο του ατόμου Ενδέχεται να είναι μνήμες, όνειρα, φαντασιώσεις

ΓΝΩΣΙΕΣ Αποτελούν το φαινομενολογικό πεδίο του ατόμου και αντανακλούν την αντίληψη για τον εαυτό του, τον κόσμο, το παρελθόν και το μέλλον του.

Το πώς ένα άτομο εκτιμά μια κατάσταση μπορεί να φανεί σε γενικές γραμμές από τις γνωσίες του (σκέψεις και νοητικές εικόνες)

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Αφορά την προϋπάρχουσα γνώση στο πλαίσιο της οποίας μπορεί να οργανωθεί και να ερμηνευθεί η νέα εμπειρία. Η μάθηση οργανώνεται σε σχήματα, δηλ. σε νοητικές δομές οι οποίες αντιπροσωπεύουν τη γνώση που έχει αποκτηθεί και συγκρατηθεί στη μνήμη.

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Βασικές μονάδες της προσωπικότητας από τις οποίες εξαρτώνται οι γνωστικές και συναισθηματικές διεργασίες και τα κίνητρα του ατόμου Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (εξωστρεφής) μπορεί να κατανοηθούν ως έκφραση αυτών των εσωτερικών δομών

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Συστήματα για την ταξινόμηση των ερεθισμάτων. Συστήματα για την ταξινόμηση των ερεθισμάτων. Χρησιμοποιούνται για να: χαρακτηρίζουν, ταξινομούν, ερμηνεύουν, εκτιμούν και να δίνουν νοήματα σε αντικείμενα και γεγονότα Beck & Emery (1985), .

Αλλαγή στο περιεχόμενο των γνωστικών δομών του ατόμου προκαλεί αλλαγή στη συναισθηματική κατάσταση και τη συμπεριφορά

ΣΧΗΜΑ ΣΩΜΑΤΟΣ Το πρώτο σχήμα, αφού προηγουμένως δεν διαφοροποιεί τον εαυτό του από τον εξωτερικό κόσμο. Διακρίνει ανάμεσα στον «εαυτό» και στον «μη εαυτό» Αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθούν τα μελλοντικά και περισσότερα πολύπλοκα γνωστικά σχήματα

ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Ερέθισμα Συναίσθημα ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Ερέθισμα Συναίσθημα ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Ερέθισμα Ασυνείδητο Συναίσθημα

Οι εσωτερικές δομές επηρεάζουν το νόημα που αποδίδουμε στις εμπειρίες μας Εμπειρία Προσωπική νοηματοδότηση Συμπεριφορά

ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΑΡΧΗ Ο άνθρωπος δεν ανταποκρίνεται άμεσα στα εξωτερικά ερεθίσματα όπως υποστήριζαν οι συμπεριφοριστές αλλά στη νοητική (γνωστική) αναπαράσταση των ερεθισμάτων

Η ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΑΡΧΗ Ε Γ Α ΕΡΕΘΙΣΜΑ/ΓΝΩΣΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ/ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ Οι περισσότεροι άνθρωποι αναφέρονται στην υποκειμενική ψυχική κατάσταση που καθορίζει το βιωματικό τόνο της εμπειρίας

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ Υποκειμενικό βίωμα Σωματικές αλλαγές Συμπεριφορά(τάση για δράση, έκφραση προσώπου, στάση σώματος)

Γνωσιακή αναδόμηση Αναδόμηση των παραμορφωμένων αυτών στάσεων και των παράλογων πεποιθήσεων. Το άτομο θα βοηθηθεί προκειμένου να αντιληφθεί και να αντικαταστήσει τις μη λογικές και αρνητικές απόψεις για τον εαυτό του.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Αποτελούν οι πεποιθήσεις οι οποίες καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τον κόσμο και τους άλλους (Beck,1967)

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ/ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ: αφορούν αφαιρετικές διεργασίες ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΧΗΜΑΤΑ: ευθύνονται για τη βίωση των συναισθημάτων ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ: σχετίζονται με τις επιθυμίες

ΣΧΗΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ: προετοιμάζουν το άτομο για δράση ΣΧΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ: εμπλέκονται στην αυτοπαρατήρηση, την προώθηση ή την παρεμπόδιση της δράσης

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Όταν ένα άτομο αξιολογεί μια κατάσταση ως απειλητική (γνωσιακό σχήμα) Αισθάνεται φόβο (συναισθηματικό σχήμα) Θέλει να ξεφύγει από αυτήν (κινητοποιητικό σχήμα) και προετοιμάζεται να φύγει (σχήμα δράσης)

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΔΕΝ ΚΑΘΟΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΠΟΥ ΑΠΟΔΙΔΕΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Κάθε κατάσταση αποτελείται από πλήθος ερεθισμάτων. Τα αισθητηριακά δεδομένα από μόνα τους έχουν μικρή αξία Για να αποκτήσουν πληροφοριακή αξία και να μετατραπούν σε εμπειρίες, πρέπει να νοηματοδοτηθούν

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς τον τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτείται μία κατάσταση Η ίδια κατάσταση διαμορφώνεται με διαφορετικό τρόπο και αποκτά διαφορετικό νόημα στο μυαλό κάθε ανθρώπου

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Δύο μαθητές μιλούν την ώρα του μαθήματος και ο δάσκαλος τους κάνει παρατήρηση. Ο ένας μαθητής θεωρεί άδικη την παρατήρηση και θυμώνει, ο άλλος αισθάνεται άσχημα και ζητά συγνώμη

ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αφορά τις λειτουργίες που σχετίζονται με την επεξεργασία πληροφοριών και τη νοηματοδότηση των εμπειριών μέσω της επιλογής των ερεθισμάτων, της προσοχής, της μνήμης και της ανάκλησης

Οι βασικές δομές του γνωστικού συστήματος είναι τα γνωσιακά σχήματα Οι αναμνήσεις γεγονότων του παρελθόντος συμβάλλουν στη νοηματοδότηση των παρουσών εμπειριών Όταν ενεργοποιείται ένα πρότυπο, ενεργοποιούνται και οι μνήμες που σχετίζονται με αυτό

Όταν ένα άτομο έρχεται αντιμέτωπο με μια κατάσταση, ενεργοποιείται το σχήμα του σχετικά με αυτήν. Το σχήμα που ενεργοποιείται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση ενδέχεται να ήταν ανενεργό για μεγάλο χρονικό διάστημα

ΤΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Δημιουργούνται, διατηρούνται και ενδυναμώνονται ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης της: 1)Γενετικής προδιάθεσης 2)Αρνητικής επιρροής άλλων ανθρώπων 3)Έκθεσης του ατόμου σε τραυματικές εμπειρίες

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗΣ Η θεωρία της εξέλιξης προσφέρει σημαντικά στοιχεία στην κατανόηση της γένεσης των σχημάτων Η ποικιλία των γονιδιακών συνδυασμών ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις διατομικές διαφορές στην προσωπικότητα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η αρπαγή ταίριαζε –με την έννοια της λειτουργικότητας- στα πρωτόγονα περιβάλλοντα. Στη σημερινή κοινωνία τέτοιου είδους χαρακτηριστικά δεν είναι επιθυμητά ούτε λειτουργικά Ένα τέτοιο άτομο θα λάβει την διάγνωση «αντικοινωνική προσωπικότητα»

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΩΝ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ Ένα άτομο με ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί μέσω κάποιων τραυματικών εμπειριών της παιδικής ηλικίας τις οποίες βιώνει ως τραυματικές να διαμορφώσει το σχήμα «είμαι ανεπιθύμητος» Αν αρχίσει να ερμηνεύει και στο μέλλον τέτοιες εμπειρίες ενδυνάμωση του σχήματος

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις ενισχύονται από τον κοινωνικό περίγυρο Κάποιος με βασικό σχήμα «αν δεν με αγαπούν δεν αξίζω» μπορεί να συμπεριφέρεται με υποχωρητικό τρόπο που είναι αρεστός σε όλους

ΤΑ ΠΡΩΙΜΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ

ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗ Εγκατάλειψη: Περιλαμβάνει την αίσθηση του ατόμου ότι οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή του δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν να του παρέχουν συναισθηματική στήριξη είτε επειδή είναι ασταθείς και αναξιόπιστοι είτε γιατί θα τον εγκαταλείψουν

Δυσπιστία: Περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι οι άλλοι εσκεμμένα θα του προκαλέσουν κακό, θα τον ταπεινώσουν, θα τον εκμεταλλευθούν Συναισθηματική αποστέρηση: Το άτομο πιστεύει ότι ότι οι άλλοι δεν θα καλύψουν τις συναισθηματικές του ανάγκες

Μειονεξία: Το άτομο αισθάνεται ότι μειονεκτεί, ότι είναι ανεπιθύμητο, άχρηστο και ανάξιο της αγάπης των άλλων Κοινωνική απομόνωση: Αισθάνεται αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, διαφορετικό από τους άλλους και εν αποτελεί μέρος της κοινότητας

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ Εξάρτηση: Το άτομο πιστεύει ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας χωρίς την βοήθεια των άλλων Ευαλωτότητα: Σχετίζεται με τον υπερβολικό φόβο του ατόμου ότι θα συμβεί κάποια απρόβλεπτη καταστροφή

Υπερεμπλοκή: Περιλαμβάνει την υπερβολική συναισθηματική εμπλοκή και εγγύτητα του ατόμου με άλλους ανθρώπους σε βάρος της προσωπικής του ανάπτυξης Αποτυχία: Περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι έχει αποτύχει και είναι ανεπαρκής συγκριτικά με άλλα άτομα

Υπεροχή: Το άτομο θεωρεί ότι υπερέχει σε σχέση με τους άλλους και έχει αυξημένα δικαιώματα Ανεπαρκής αυτοέλεγχος: Σχετίζεται με την επίμονη δυσκολία του ατόμου να ασκήσει αυτοέλεγχο και την αδυναμία του να περιορίσει την υπερβολική έκφραση των συναισθημάτων του

ΤΡΙΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ Υποταγή: Το άτομο παραχωρεί τον έλεγχο στους άλλους, συνήθως για να αποφύγει το θυμό ή την εγκατάλειψή τους. Αυτοθυσία: Το άτομο εκδηλώνει υπερβολική επιθυμία να υπηρετήσει τις ανάγκες των άλλων εις βάρος των δικών του αναγκών

Αναζήτηση επιβεβαίωσης: Η αυτοεκτίμηση του ατόμου εξαρτάταια πό τη γνώμη των άλλων γι αυτό αναζητά συνεχώς επιβεβαίωση και αναγνώριση

ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΝΑΣΤΟΛΗ Ευαλωτότητα στα σφάλματα: Δίνει διαρκώς έμφαση στις αρνητικές πλευρές και στα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής(πόνος, θλίψη ) Συναισθηματική αναστολή: Αναστέλλει σε υπερβολικό βαθμό την αυθόρμητη εκδήλωση συναισθημάτων

ΟΙ ΓΝΩΣΙΑΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΕΙΣ Σφάλματα που το άτομο κάνει κατά την επεξεργασία των πληροφοριών Αυτά τα σφάλματα του επιτρέπουν να διατηρήσει τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις και ενισχύουν την πίστη του σε αυτές, παρά την παρουσία αντιθέτων εμπειριών

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ: σφαιρικές εκτιμήσεις, ακραία αρνητική, απόλυτη και επικριτική νοηματοδότηση των εμπειριών με αποτέλεσμα την πρόκληση αρνητικών και ακραίων συναισθημάτων

ΩΡΙΜΗ ΣΚΕΨΗ Γνωστικές διεργασίες με ποιοτικούς όρους: Πολυδιάστατη Γνωστικές διεργασίες με ποιοτικούς όρους: Πολυδιάστατη Σχετική και μη επικριτική Αναστρέψιμη

ΓΝΩΣΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Διαταραχή πανικού (καταστροφολογική παρερμηνεία των αισθήσεων του σώματος) Κοινωνική φοβία (θεωρούν την κοινωνική τους συμπεριφορά χειρότερη και ανεπαρκή)

ΟΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

MILGRAM (1974) ΥΠΑΚΟΗ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ Στόχος: Μπορούν οι άνθρωποι να υπακούσουν στις παράλογες απαιτήσεις της εξουσίας; Περίπου το 65% των συμμετεχόντων υπάκουσε

ΥΠΑΚΟΗ Ακούσια διαμόρφωση της συμπεριφοράς κάτω από άμεση ή έμμεση πίεση

Κάθε φορά που ο μαθητής (πειραματικός συνεργός) έδινε λάθος απάντηση ο «δάσκαλος» διοχέτευε ηλεκτρικό ρεύμα που δυνάμωνε από 15- 450 volt

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Περισσότεροι από το 50% των υποκειμένων έφθασαν να υποβάλλουν σε ηλεκτροσόκ 450 βολτ! Έναν άγνωστο συνάνθρωπό τους ψυχολογικά Φυσικά τα άτομα που έπαιζαν τον ρόλο του δασκάλου υπέφεραν ψυχολογικά(κοκκίνιζαν, ίδρωναν)

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ ΥΠΑΚΟΗΣ Εγγύτητα: Όσο αυξάνει η εγγύτητα «δασκάλου- μαθητή» τόσο μειώνεται η υπακοή Εγγύτητα με την μορφή εξουσίας: όταν ο ερευνητής δεν ήταν κοντά στο υποκείμενο, αλλά ασκούσε πίεση μέσω τηλεφώνου το % υπακοής μειωνόταν

Παρουσία άλλων που αρνούνταν την χορήγηση ηλεκτροσόκ μεγαλύτερο των 150 volt μείωνε το % υπακοής στο 10% ενώ η παρουσία άλλων υποκειμένων που συνέχιζαν το πείραμα αύξανε το % υπακοής στο 92%

Όταν το «θύμα» ήταν στην ίδια αίθουσα με τον «δάσκαλο» το % ανυπακοής ανέβηκε στο 60% ή όταν ο «δάσκαλος» κρατούσε το χέρι του θύματος το αποτέλεσμα ανυπακοής ανέβηκε στο 80%

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα επίπεδα υπακοής διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο το οποίο καθορίζει το νόημα των εντολών

ΕΡΩΤΗΜΑ Αν η εκπαίδευση βασίζεται στις αρχές της σχηματοποίησης της συμπεριφοράς μήπως μακροπρόθεσμα διαμορφώνει ενήλικες υπάκουους προς τις προσταγές της κάθε αυθαιρετούσας εξουσίας; Μήπως το εκπαιδευτικό σύστημα διαμορφώνει άβουλους ενήλικες με περιορισμένη κριτική σκέψη;

Διαδικασίες κοινωνικής επιρροής Asch: η πλειονότητα μπορεί να επηρεάσει μια μειονότητα Milgram: η υπαγωγή στην ομάδα μπορεί να προστατεύσει το άτομο από τις πιέσεις του πειραματιστή

ΑΣΚΗΣΗ Μπορείτε να σκεφθείτε περιστάσεις στις οποίες ακολουθήσατε τις προσταγές της ομάδας ενώ δεν συμφωνούσατε; Πώς αισθανθήκατε; Πώς διαχειριστήκατε την κατάσταση;

ΣΥΜΜΟΡΩΣΗ Διαμόρφωση της γνώμης και γενικά της συμπεριφοράς όταν αυτές τείνουν συνειδητά ή ασυνείδητα να μοιάζουν με τις γνώμες ή τη συμπεριφορά κάποιου προτύπου ή κάποιας ομάδας

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ASCH- ΠΙΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ Στόχος: Η μελέτη των ατομικών και προσωπικών συνθηκών που οδηγούν τα άτομα στο να αντιστέκονται ή να υποχωρούν στις πιέσεις της ομάδας όταν αυτές γίνονται αντιληπτές ως αντίθετες προς την πραγματικότητα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η συμμόρφωση είναι ισχυρότερη εκτός της Δ. Ευρώπης και της Β. Αμερικής Η έννοια της συμμόρφωσης στις δυτικές κοινωνίες είναι συνδεδεμένη αρνητικά Η συμμόρφωση θεωρείται αδυναμία ενώ ενισχύεται η ανεξάρτητη κρίση

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σε 12 δοκιμασίες τα 2/3 των απαντήσεων ήταν σωστές παρά την πίεση της ομάδας Υπήρχαν ακραίες ατομικές διαφορές. Το ¼ παρέμειναν ανεξάρτητα στις κρίσεις τους Το 1/3 άλλαξαν τις εκτιμήσεις τους προς την κατεύθυνση της πλειοψηφίας

ΜΕΤΑΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Και τα «ανεξάρτητα» υποκείμενα βίωναν μια σύγκρουση, ένταση ή αμφιβολία αλλά ήταν περισσότερο ανθεκτικά και ικανά να ξεφύγουν από την πίεση της ομάδας Άλλοι ανέφεραν ότι απομόνωσαν νοητικά την σκέψη τους από την ομάδα

Μερικά από τα «υποχωρητικά» υποκείμενα παραποίησαν τα αντιληπτικά τους δεδομένα, υποστηρίζοντας ότι πράγματι «είδαν» τις γραμμές Άλλοι ενώ είχαν αντιληφθεί τη σωστή απάντηση παραποίησαν την κρίση τους για να ταιριάζει με την ομάδα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ Οι Deutssch Gerard ακολούθησαν την ίδια μεθοδολογία στο πείραμα του Asch μόνο που οι απαντήσεις τους ήταν γραπτές Το % συμμόρφωσης μειώθηκε αρκετά -Ο φόβος να είσαι διαφορετικός από τους άλλους -Ομοφωνία της ομάδας

-Το μέγεθος της ομάδας -Αποδοχή γνώμη από τρίτους -Εμπιστοσύνη στις ιδέες και αξίες της ομάδας -Χαρακτηριστικά του ατόμου

ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Η αντίληψη είναι ίσως η βασικότερη γνωστική μας λειτουργία, υπό την έννοια ότι αποτελεί προϋπόθεση για όλες τις υπόλοιπες διεργασίες του γνωστικού μας συστήματος. Ένας οργανισμός που στερείται αντίληψης, δεν έχει τη δυνατότητα μάθησης, μνήμης κλπ

ΑΝΤΙΛΗΨΗ Γνωστική λειτουργία μέσω της οποίας γίνεται η πρόσληψη, η οργάνωση και η αναγνώριση των ερεθισμάτων τα οποία μεταφέρουν κάποιες πληροφορίες. Τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος διεγείρουν τα αισθητήρια, τα οποία με τη σειρά τους μεταβιβάζουν το μήνυμα στο Κ.Ν.Σ. για επεξεργασία.

ΑΝΤΙΛΗΨΗ Διαδικασία ερμηνείας των πληροφοριών που εισέρχονται στον εγκέφαλο μέσω των αισθητηριακών οργάνων, για τη σχηματοποίηση αντικειμένων, εικόνων, ήχων, προτάσεων κ.λ.π.

Ερεθίσματα οπτικά, ηχητικά κ. λπ Ερεθίσματα οπτικά, ηχητικά κ.λπ. μεταφέρονται από τα αισθητήρια όργανα μέσω του νευρικού συστήματος στον εγκέφαλο, όπου ερμηνεύονται ως διαφορετικά είδη αισθήσεων.

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ: Στην αφαίρεση και συγκράτηση των κοινών χαρακτηριστικών Π.χ Η ικανότητα αναγνώρισης ενός αντικειμένου το οποίο βλέπει για πρώτη φορά(μία καρέκλα που ποτέ δεν έχει ξαναδεί) οφείλεται στην ικανότητα του ατόμου να συγκρατεί τα κοινά χαρακτηριστικά του αντικειμένου

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ Για να αναγνωρισθεί ένα αντικείμενο μέσα στο χώρο, πρέπει να ξεχωριστεί από τα άλλα που το περιβάλλουν Το αντιληπτικό σύστημα πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει ένα ερέθισμα που το άτομο βλέπει για πρώτη φορά

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ: Συνένωση των επιμέρους στοιχείων τους Για να γίνει δηλ. αντιληπτό ένα αντικείμενο, διασπάται στα στοιχεία του, τα οποία στη συνέχεια ενώνονται

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Παραισθήσεις: λανθασμένη ερμηνεία εξωτερικών ερεθισμάτων (πχ η σκιά στον τοίχο γίνεται αντιληπτή ως άνθρωπος). Ψευδαισθήσεις:Αισθητηριακή εμπειρία την οποία το άτομο βιώνει ως πραγματική, αλλά η οποία προκαλείται χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα

ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Αντιληπτική οργάνωση είναι η διαδικασία ομαδοποίησης μικρών τμημάτων μιας εικόνας σε μεγαλύτερα σύνολα (σχήματα ή αντικείμενα) που έχουν κάποιο νόημα.

Gestalt psychology Mορφολογική Ψυχολογία

GESTALT Η αντίληψη είναι αποτέλεσμα οργάνωσης των αισθητηριακών πληροφοριών με βάση οργανωτικές αρχές του εγκεφάλου(εγγύτητ α, ομοιότητα, συμμετρία κλπ) Η αντίληψη δεν είναι το απλό άθροισμα επιμέρους αισθήσεων, με άλλα λόγια «το όλο είναι διαφορετικό από το άθροισμα των μερών του».

Για να αντιληφθούμε ένα παιδί που κάνει ποδήλατο είναι απαραίτητο να οργανώσουμε τα μέρη του σώματός του σε ένα σύνολο. Η αντιληπτική οργάνωση ακολουθεί κάποιους κανόνες ομαδοποίησης

Διαχωρισμός μορφής –φόντου Διαχωρισμός μορφής –φόντου Επιτυγχάνεται με την εναλλαγή του σημείου συγκέντρωσης της προσοχής Κάθε οπτικό ερέθισμα γίνεται αντιληπτό ως μορφή με το φόντο της

ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ Τα κενά που ενδεχομένως υπάρχουν σε μια μορφή συνήθως αγνοούνται κατά την αντίληψή της ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ Τα συμμετρικά σχήματα αποτελούν καλές μορφές.

ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ Το καθένα από τα επόμενα σχήματα γίνεται αντιληπτό ως τετράγωνο, παρόλο που μεταξύ τους δεν είναι ίδια τόσο ως προς το περίγραμμα όσο και ως προς τα στοιχεία που σχηματίζουν το περίγραμμα.

ΕΓΓΥΤΗΤΑ Τα ερεθίσματα που βρίσκονται το ένα κοντά στο άλλο τείνουν να αποτελούν μία μορφή. Στο προηγούμενο σχήμα είδαμε 3 οριζόντιες σειρές από τελείες και όχι 3 κάθετες

ΕΓΓΥΤΗΤΑ

ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ Τα ερεθίσματα που είναι όμοια συνήθως γίνονται αντιληπτά ως σύνολα Είδαμε κάθετες στήλες και όχι οριζόντιες επειδή τα στοιχεία στις κάθετες στήλες είναι όμοια

ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ

ΣΥΝΕΧΕΙΑ Τα ερεθίσματα που παρουσιάζουν μια οπτική συνέχεια γίνονται αντιληπτά ως σύνολο, ως όλο. Ομαδοποιούμε εκείνα τα στοιχεία που απαιτούν τις λιγότερες αλλαγές σε ευθείες

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΒΑΘΟΥΣ Ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο τρισδιάστατο και να έχουμε σωστή εκτίμηση των αποστάσεων

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Οι γραμμές μοιάζουν να πλησιάζουν η μία την άλλη και δημιουργείται μια ισχυρή εντύπωση βάθους

ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΟΥ AMES

Πρόκειται για ένα ειδικά κατασκευασμένο δωμάτιο, έτσι ώστε να φαίνεται σαν ένα κανονικό ορθογώνιο δωμάτιο στον παρατηρητή. Στην πραγματικότητα έχει ένα τραπεζοειδές σχήµα

Όταν ο παρατηρητής κοιτάζει μέσα στο δωμάτιο από µία μικρή οπή, βλέπει δυο ανθρώπους εκ των οποίων ο ένας μοιάζει να είναι πολύ μεγαλύτερος από τον άλλο.

Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος που φαίνεται «γίγαντας» είναι πολύ πιο κοντά στον παρατηρητή από τον άλλο άνθρωπο. Η αδυναµία του παρατηρητή να αντιληφθεί σωστά την απόστασή του από τους δύο ανθρώπους, οδηγεί σε αυτή την εντυπωσιακή πλάνη μεγέθους

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΛΑΝΕΣ

Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ MULLER-LYER

Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ MULLER-LYER

Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ MULLER-LYER Οι οριζόντιες γραμμές φαίνονται διαφορετικές γιατί τις αντιλαμβανόμαστε σε σχέση με το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται

H ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ EBBINGHAUS

H ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ EBBINGHAUS Ο κεντρικός κύκλος που περιβάλλεται από μικρότερους κύκλους φαίνεται μεγαλύτερος από έναν ίσου μεγέθους κεντρικό κύκλο που περιβάλλεται από μεγαλύτερους κύκλους Στην πραγματικότητα οι δύο κεντρικοί κύκλοι έχουν το ίδιο μέγεθος

Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ PONZO

Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ PONZO Οι μακριές γραμμές μοιάζουν σαν ράγες σιδηροδρόμου Οι μακριές γραμμές μοιάζουν σαν ράγες σιδηροδρόμου Έτσι το επάνω ορθογώνιο φαίνεται να απέχει από μας περισσότερο από ότι το κάτω ορθογώνιο

Οι δύο οριζόντιες γραμμές έχουν ακριβώς το ίδιο μήκος Οι δύο οριζόντιες γραμμές έχουν ακριβώς το ίδιο μήκος. Ωστόσο φαίνονται άνισες. Αυτό συμβαίνει γιατί οι λοξές γραμμές που τις περικλείουν, δίνουν την εντύπωση βάθους. Έτσι η µία οριζόντια γραμμή (η επάνω) φαίνεται να είναι πιο μακριά από την κάτω γραμμή.

Οι δύο γραμμές σχηματίζουν ίσα είδωλα στον αμφιβληστροειδή µας Οι δύο γραμμές σχηματίζουν ίσα είδωλα στον αμφιβληστροειδή µας. Το σύστημα λοιπόν υποθέτει ότι η γραμμή που είναι πιο μακριά, είναι μεγαλύτερη από την πιο κοντινή γραμμή.

GREGORY Υπολογίζουμε τα δισδιάστατα σχήματα πλάνης ως τρισδιάστατα Υπολογίζουμε τα δισδιάστατα σχήματα πλάνης ως τρισδιάστατα Οι άνθρωποι βλέπουν συνήθως ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ότι έχει σταθερό μέγεθος, υπολογίζοντας την φαινομενική του απόσταση.

ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΜΕΓΕΘΟΥΣ Ένα αντικείμενο γίνεται αντιληπτό σαν να έχει το ίδιο μέγεθος ανεξάρτητα από την απόσταση που το χωρίζει από τον παρατηρητή (είτε το κοιτάζουμε από μικρή είτε από μεγάλη απόσταση)

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Οι Milner και Goodale(1998) υποστήριξαν ότι υπάρχουν δύο ξεχωριστά οπτικά συστήματα για να ερμηνεύσουν τις οπτικές πλάνες. Το ένα ειδικεύεται στην αντίληψη και το άλλο στη δράση

Το σύστημα όρασης για την αντίληψη χρησιμοποιείται για να κατανοούμε τις οπτικές πλάνες Το σύστημα όρασης για την δράση χρησιμοποιείται για να κινούμαστε ολόγυρα στο περιβάλλον γρήγορα και με ασφάλεια

ΔΥΟ ΟΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Τα δύο συστήματα χρησιμοποιούν διαφορετικές πληροφορίες και πραγματοποιούν διαφορετικές λειτουργίες Εντοπίστηκαν ξεχωριστά ρεύματα οπτικής επεξεργασίας (κοιλιακό-ραχιαίο σύστημα)

Σύστημα όρασης για την αντίληψη τι σκεφτόμαστε αμέσως μόλις έχουμε μια οπτική αντίληψη

Σύστημα όρασης για τη δράση Χρησιμοποιείται για την οπτική καθοδήγηση των ενεργειών Οι περισσότερες μελέτες για τις πλάνες περιέλαβαν το σύστημα που σχετίζεται με την όραση για αντίληψη Τρισδιάστατες εκδοχές όπου τα άτομα απλώνουν το χέρι και αγγίζουν τα αντικείμενα (κύκλοι Ebbinghaus)

ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΟΠΤΙΚΗ ΑΤΑΞΙΑ Κατάσταση κατά την οποία υπάρχουν προβλήματα στην πραγματοποίηση κινήσεων που καθοδηγούνται από την όραση Δεν έχουν προβλήματα με όλες τις διαστάσεις προσέγγισης αντικειμένων Έλλειμμα στην απευθείας οπτική παρακολούθηση των πράξεων, ενώ ο σχεδιασμός της δράσης παραμένει σχετικά ανέπαφος Βλάβη στον οπίσθιο βρεγματικό λοβό.

ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ Ασθενής με οπτική αταξία δυσκολευόταν να πιάνει αντικείμενα Η διαδικασία πιασίματος του αντικειμένου ήταν σωστή (άνοιγμα της λαβής του χεριού)

Είχε καλή όραση για δράση, γιατί άπλωνε το χέρι και άγγιζε τα αντικείμενα σωστά Είχε φτωχή όραση για αντίληψη γιατί δεν μπορούσε να αντιγράψει αντικείμενα

Δεν υπάρχει συνήθως εξασθενημένη όραση ή εξασθενημένες κινήσεις του χεριού Εμφανίζεται μια σοβαρή έκπτωση στην προσέγγιση αντικειμένων που καθοδηγείται από την όραση

ΔΥΟ ΟΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΡΑΧΙΑΙΟ

Η οπτική πληροφορία μεταβιβάζεται σε ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου για περαιτέρω επεξεργασία αναγκαία για την αντίληψη. Η επεξεργασία αυτή «διχάζεται» σε ανώτερη που γίνεται στο βρεγματικό φλοιό του εγκεφάλου και αποτελεί το ραχιαίο μονοπάτι και κατώτερη που γίνεται στο κροταφικό λοβό και συνθέτει το κοιλιακό μονοπάτι επεξεργασίας

ΡΑΧΙΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Είναι υπεύθυνο για: προσανατολισμό την κίνηση και την αίσθηση του βάθους

ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Είναι υπεύθυνο: αποκωδικοποίηση χρώματος μορφής σχημάτων

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΡΑΧΙΑΙΟ χρήση οπτικών πληροφοριών για την καθοδήγηση της συμπεριφοράς στο περιβάλλον του ατόμου ΚΟΙΛΙΑΚΟ χρήση οπτικών πληροφοριών για τη γνώση του περιβάλλοντος (π.χ. εντοπισμός και αναγνώριση αντικειμένων που είχε συναντήσει παλαιότερα)

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΡΑΧΙΑΙΟ χρήση οπτικών πληροφοριών για τη γνώση του περιβάλλοντος (π.χ. εντοπισμός και αναγνώριση αντικειμένων ΡΑΧΙΑΙΟ Λειτουργεί γρήγορα, είναι ευαίσθητο στην κίνηση αλλά δεν παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες στη συνείδηση

Υπάρχουν πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα δύο οπτικά συστήματα Π.χ. Πιάσιμο οδοντόβουρτσας Μπορούμε να πιάσουμε την οδοντόβουρτσα από τις τρίχες της, αλλά το σωστό είναι από την βάση. Το σωστό πιάσιμο εξαρτάται και από το κοιλιακό σύστημα

Ασθενείς με οπτική αταξία έχουν βλάβη στο ραχιαίο σύστημα και παρουσιάζουν: Σημαντικά εξασθενημένη όραση για δράση με σχετικά ανέπαφη όραση αναγνώρισης αντικειμένων

ΟΛΙΒΕΡ ΣΑΚΣ Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο

ΟΠΤΙΚΗ ΑΓΝΩΣΙΑ Μία κατάσταση κατά την οποία υπάρχουν μεγάλα προβλήματα αναγνώρισης αντικειμένων που παρουσιάζονται οπτικά , αν και η οπτική πληροφορία φτάνει στον οπτικό φλοιό

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΓΝΩΣΙΑ Δεν μπορούσε να αναγνωρίσει αντικείμενα από μια σειρά σχεδίων με συνηθισμένα αντικείμενα Μικρή δυσκολία στις καθημερινές δραστηριότητες, όπως χειραψία, κίνηση ανάμεσα σε έπιπλα, άπλωνε το χέρι της για να πιάσει ένα μολύβι

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Η επιτυχημένη αναγνώριση αντικειμένων εμπλέκει ένα εκπληκτικά μεγάλο αριθμό σταδίων επεξεργασίας Δύο μορφές έκπτωσης στην αναγνώριση των αντικειμένων

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΓΝΩΣΙΑΣ Ζητήθηκε από ασθενή να περιγράψει ένα «καρότο» «Το συνηθισμένο σχήμα μιας ρίζας καρότου είναι ένας επιμήκης κώνος και το χρώμα του κυμαίνεται μεταξύ κόκκινου και κίτρινου» (ασθενής)

πείραμα θεραπευτής ασθενής Προβολή του γραμμικού σχεδίου ενός καρότου Προβολή του γραμμικού σχεδίου ενός καρότου «Περιγράψτε μας τι είναι αυτό που βλέπετε» Αναγνώριση αντικειμένων μέσω της αφής Αδυναμία αναγνώρισης του «καρότου»: «Δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Το κάτω μέρος μοιάζει στερεό και το υπόλοιπο μοιάζει κάπως στον αέρα. Μήπως πρόκειται για κάποιο είδος βούρτσας;» πείραμα

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΩΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αντίληψη είναι μια ερμηνευτική διαδικασία η οποία δεν βασίζεται μόνο σε πληροφορίες που έρχονται από το ερέθισμα αλλά επηρεάζονται από προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις, οι οποίες δημιουργούν προσδοκίες σχετικά με το τι πρόκειται να δούμε ή να ακούσουμε. .

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία το αντιληπτικό μας σύστημα θα πρέπει να κατασκευάσει μια αναπαράσταση της πραγματικότητας συναρμολογώντας τα επιμέρους τμήματα των αντιληπτικών μας πληροφοριών.

Στη διαδικασία αυτή το αντιληπτικό μας σύστημα δημιουργεί και ελέγχει υποθέσεις που προέρχονται από την ερμηνεία των προσλαμβανόμενων ερεθισμάτων

Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Είναι μια σύνθετη διαδικασία η οποία βασίστηκε σε πειραματικές έρευνες. Στις μελέτες διαπιστώθηκε ότι κατά τις βραχύχρονες (όσο διαρκεί μια προσήλωση) παρουσιάσεις ενός αριθμού οπτικών ερεθισμάτων, το άτομο μπορούσε να αναγνωρίζει 4-5 στοιχεία κάθε φορά(γράμματα, αριθμούς)

Αργότερα αποδείχθηκε ότι κατά τις βραχύχρονες παρουσιάσεις τα άτομα στην πραγματικότητα «έβλεπαν» 16-18 στοιχεία κάθε φορά. Χρειαζόταν μια διαφορετική ερμηνεία για να κατανοηθεί ο λόγος εξαιτίας του οποίου τα άτομα μπορούσαν να αναφέρουν κάθε φορά ότι είχαν δει 4-5 στοιχεία από τα 16-18 στοιχεία που τους είχαν παρουσιασθεί.

Οι πληροφορίες που αρχικά προσλαμβάνουμε, προσλαμβάνονται σε ένα σύστημα που λέγεται αισθητηριακή καταγραφή. Σε αυτήν συγκρατείται ένας μεγάλος αριθμός ερεθισμάτων για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Στο στάδιο αυτό δεν είναι δυνατή η πλήρης αναγνώριση της ταυτότητας των ερεθισμάτων παρά μόνο ορισμένων χαρακτηριστικών του

Από το πλήθος όμως των ερεθισμάτων που συγκρατούνται στην αισθητηριακή καταγραφή μόνο ένα μικρό μέρος θα προωθηθεί για περαιτέρω επεξεργασία ώστε να αναγνωρισθεί πλήρως η ταυτότητά τους. Θα πρέπει λοιπόν τα πληροφοριακά ερεθίσματα να προσεχθούν, να κωδικοποιηθούν και να αναπαρασταθούν με τον κατάλληλο τρόπο.

ΠΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΈΝΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑ Η αναγνώριση ενός ερεθίσματος γίνεται με βάση τη σύγκριση και την ταύτιση της αναπαράστασης του ερεθίσματος με την πρότυπη μορφή που υπάρχει στην μνήμη.

Μια οπτική μορφή (γράμμα, εικόνα) αποτελείται από μια σύνθεση ευθύγραμμων και καμπυλόγραμμων τμημάτων, από γωνίες κ.τ.λ.. Κατά συνέπεια η μορφή αναγνωρίζεται με βάση τη γνωστική επεξεργασία των χαρακτηριστικών λεπτομερειών που την προσδιορίζουν

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ Εντοπισμός των ερεθισμάτων Απόσπαση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών Μεταβίβαση των πληροφοριών Οργάνωση και ερμηνεία των πληροφοριών

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Α Οριζόντια ευθεία γραμμή Δύο διαγώνιες ευθείες γραμμές Συμβολή γραμμών Συμμετρία

ΑΠΟΣΠΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Για να είναι δυνατή η απόσπαση των πληροφοριών πρέπει το ερέθισμα να έχει μεταβιβαστεί από το στάδιο της αισθητήριας καταγραφής και κωδικοποιημένο πια, να βρίσκεται στο στάδιο της βραχύχρονης μνήμης. Για να διεκπεραιωθεί η απόσπαση των πληροφοριών, υποθέτουμε πως το ανθρώπινο γνωστικό σύστημα διαθέτει ανάλογους μηχανισμούς.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η οργάνωση των οπτικά προσλαμβανόμενων πληροφοριών επηρεάζεται από εγγενείς παράγοντες που επιτρέπουν την οργάνωση των πληροφοριών με βάση τις αρχές της μορφής, εγγύτητας, ομοιότητας και εγκλεισμού αλλά και από την μαθησιακή εμπειρία

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αντιληπτική ερμηνεία είναι: Οι σχέσεις μεταξύ των ερεθισμάτων Οι επιδράσεις του περιβάλλοντος των πληροφοριακών στοιχείων Οι προηγούμενες γνώσεις που συγκρατούνται στην μνήμη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η ανάλυση της αντίληψης μας δείχνει ότι κατά τη λειτουργία αυτή συμβαίνει μια διαδικασία δόμησης των αποσπασματικών πληροφοριών που προσλαμβάνονται σε κάθε οφθαλμική προσήλωση. Η ικανότητα αυτή είναι σημαντική γιατί δημιουργεί την εντύπωση της αντιληπτικής σταθερότητας και συνολικότητας

Εάν υπάρξει παραβίαση βασικών στοιχείων των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων τότε προκαλείται αντιληπτική σύγχυση

MH ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Αντιληπτικές επεξεργασίες που συμβαίνουν κάτω από το επίπεδο της συνειδητής επίγνωσης Ερώτημα: Μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε πλευρές του οπτικού κόσμου χωρίς να έχουμε επίγνωση;

ΕΡΕΥΝΑ Το 1957 ερευνητής υποστήριξε ότι πρόβαλλε επανειλημμένα τις λέξεις Τρώτε ποπκορν και Πίνετε κόκα κόλα για 1/300 του δευτερολέπτου στη διάρκεια παραστάσεων ταινίας. Το αποτέλεσμα ήταν αύξηση των πωλήσεων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η αντίληψη περιλαμβάνει πολλαπλά στάδια επεξεργασίας και η συνειδητοποίηση πιθανόν να αναπαριστά το τελικό στάδιο επεξεργασίας.

ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ EIΝΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ Τα πρόσωπα με συνήθη χαρακτηριστικά θεωρούνται πιο οικεία και αυτή η αίσθηση του οικείου κάνει τα πρόσωπα να φαίνονται ελκυστικά Ερευνητές έδειξαν ότι η συμμετρικότητα του προσώπου συνδέεται με την ελκυστικότητα

ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΕ ΈΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ

Τα ελκυστικά άτομα έχουν: Μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση Καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες Καλύτερη σωματική υγεία Πιο εξωστρεφή Μεγαλύτερη σεξουαλική εμπειρία

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Ορισμένοι πιστεύουν ότι τα πρόσωπα υφίστανται διαφορετική επεξεργασία από τα αντικείμενα και υπάρχουν ενδείξεις για μια περιοχή του εγκεφάλου (ατρακτοειδής έλικα προσώπων) που επεξεργάζεται πρόσωπα μάλλον παρά αντικείμενα Οι έρευνες αυτές βασίστηκαν ως επί το πλείστον σε ασθενείς με προσωποαγνωσία (ασθενείς με εγκεφαλική βλάβη οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν πρόσωπα αλλά οικεία αντικείμενα

Αντίθετα άλλοι πιστεύουν ότι τα πρόσωπα φαίνονται ξεχωριστά ακόμα και αν δεν είναι για δύο λόγους: Αναγνωρίζουμε πρόσωπα σε ατομικό επίπεδο (π.χ. αυτός είναι ο Γιάννης) Αντίθετα αναγνωρίζουμε αντικείμενα σε γενικό επίπεδο (ωραίο αυτοκίνητο)

Όλοι έχουμε σημαντικά μεγαλύτερη εμπειρία στην αναγνώριση προσώπων από όσο στην αναγνώριση επιμέρους μελών άλλων κατηγοριών. Η ιδέα ότι η εμπειρία είναι σημαντική στην αναγνώριση προσώπων μας βοηθάει να εξηγήσουμε το γεγονός ότι μας είναι πιο δύσκολο να αναγνωρίσουμε πρόσωπα από άλλες φυλές παρά από τη δική μας.

ΠΡΟΣΟΧΗ Γνωστική ετοιμότητα του ατόμου για να προσλάβει, να επεξεργαστεί και να μάθει τα πληροφοριακά ερεθίσματα του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και δραστηριοποιείται

ΠΡΟΣΟΧΗ Κεντρική λειτουργία του γνωστικού συστήματος. Η προσοχή εμπλέκεται στην επιλογή των στοιχείων του περιβάλλοντος που επιθυμούμε να επεξεργαστούμε, και παράλληλα στην αγνόηση στοιχείων που δεν επιθυμούμε να επεξεργαστούμε. Η ύπαρξη αυτού του μηχανισμού υποδηλώνει ότι το γνωστικό μας σύστημα έχει περιορισμένη δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων του περιβάλλοντος.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ 1) Η φύση των πληροφοριακών ερεθισμάτων. Τέτοια στοιχεία είναι η αντίθεση (χρώματος, μεγέθους, έντασης), η ομοιότητα, η κίνηση. 2)Το ίδιο το άτομο (προδιάθεση, ενδιαφέρον, προτιμήσεις, εμπειρία, γνώσεις)

ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚATANEMHMENH ΠΡΟΣΟΧΗ Συχνά είμαστε σε θέση να εκτελέσουμε περισσότερες από μία δραστηριότητες ταυτοχρόνως κατανέμοντας όπως χρειάζεται, την προσοχή μας Παράδειγμα: Οι πεπειραμένοι οδηγοί μπορούν εύκολα να μιλούν και να οδηγούν ταυτόχρονα, κάτω από τις περισσότερες συνθήκες, ωστόσο αν κάποια στιγμή δουν ένα άλλο όχημα να έρχεται στην κατεύθυνσή τους, θα εγκαταλείψουν τη συζήτηση και θα εστιάσουν όλη τους την προσοχή στην οδήγηση.

ΕΠΑΓΡΥΠΝΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ Πολλές φορές βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε την εμφάνιση ενός συγκεκριμένου ερεθίσματος που μας ενδιαφέρει. Όταν η προσοχή μας βρίσκεται σε επαγρύπνηση για την εμφάνιση ενός σήματος – στόχου, είμαστε προετοιμασμένοι να αναλάβουμε άμεση δράση όταν τελικά ανιχνεύσουμε το στόχο.

Παράδειγμα: . Σε ένα υποβρύχιο, οι ερευνητές προσέχουν για την εμφάνιση ασυνήθιστων ήχων στο σόναρ. Όταν περπατάμε σε ένα σκοτεινό δρόμο, θα προσπαθήσουμε ίσως να ανιχνεύσουμε επικίνδυνους ήχους ή φιγούρες

Συχνά διενεργούμε ενεργητική αναζήτηση συγκεκριμένων ερεθισμάτων. ΑNAZHTΗΣΗ Συχνά διενεργούμε ενεργητική αναζήτηση συγκεκριμένων ερεθισμάτων. Παράδειγμα: Αν ανιχνεύσουμε πχ. καπνό (μέσω της επαγρύπνησης), θα προσπαθήσουμε να αναζητήσουμε την πηγή του καπνού. Πολλές φορές επίσης, οι περισσότεροι από εμάς αναζητούμε συνεχώς που αφήσαμε τα γυαλιά μας τα κλειδιά μας ή άλλα αντικείμενα.

Επιλεκτική προσοχή Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μας, κάνουμε συνεχώς επιλογές σχετικά με το ποια ερεθίσματα θα προσέξουμε και ποια θα αγνοήσουμε. Αγνοώντας ή δίνοντας λιγότερη σημασία σε κάποια ερεθίσματα, μπορούμε να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή σε άλλα σημαντικά ερεθίσματα.

Η εστίαση της προσοχής μας σε συγκεκριμένα ερεθίσματα αυξάνει την ικανότητα μας να επεξεργαζόμαστε αυτά τα ερεθίσματα. Παράδειγμα: Μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στο διάβασμα ενός βιβλίου ή στην παρακολούθηση μιας διάλεξης, αγνοώντας ερεθίσματα όπως ένα ραδιόφωνο ή μια τηλεόραση που παίζει.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΗΜΙΑΓΝΩΣΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ Η ημιαγνωσία εμφανίζεται συνήθως έπειτα από εγκεφαλική βλάβη στον δεξιό βρεγματικό λοβό και συχνά είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι ασθενείς με ημιαγνωσία δεν ανταποκρίνονται σε αντικείμενα που παρουσιάζονται στο αριστερό μέρος του οπτικού τους πεδίου. « Οι ασθενείς με ημιαγνωσία συχνά συμπεριφέρονται λες και ο μισός κόσμος δεν υπάρχει πια. Στην καθημερινή ζωή, μπορεί να λησμονούν αντικείμενα και ανθρώπους που βρίσκονται σε ένα δωμάτιο, μπορούν να τρώνε μόνο από τη μια πλευρά του πιάτου τους [...] και να μακιγιάρουν ή να ξυρίζουν μόνο τη μία πλευρά του προσώπου τους».

ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Η εξάλειψη του αντικειμένου είναι ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά σε ασθενείς με ημιαγνωσία. Ο βασικός λόγος για τον οποίο συναντώνται στους ίδιους ασθενείς είναι επειδή εμπλέκονται βλάβες σε ανατομικά κοντινές περιοχές του εγκεφάλου. Στις περιπτώσεις εξάλειψης του αντικειμένου, ο ασθενής μπορεί να κρίνει εξίσου καλά όπως τα υγιή άτομα ένα και μόνο ερέθισμα σε οποιαδήποτε πλευρά του οπτικού πεδίου. Ωστόσο, όταν δύο ερεθίσματα παρουσιάζονται μαζί, εκείνο που βρίσκεται προς την πλευρά του οπτικού πεδίου τείνει να παραμείνει μη ανιχνεύσιμο.

ΠΟΛΥΠΡΑΓΜΟΣΥΝΗ Η επιτέλεση δύο ή περισσότερων έργων ταυτόχρονα, με γρήγορη μετάβαση από το ένα έργο στο άλλο. Δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες από τους άνδρεςστην πολυπραγμοσύνη, αλλά οι πιο νοήμονες άνθρωποι μπορούν να επιτελούν πολλά έργα ταυτόχρονα πιο αποτελεσματικά.

Η ικανότητα πολυπραγμοσύνης συνήθως αυξάνεται με την πρακτική εξάσκηση. Τα προβλήματα με την πολυπραγμοσύνη είναι σημαντικά. Για π.χ. η χρήση του κινητού μειώνει την επίδοση στην οδήγηση. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι που οδηγούν ενώ χρησιμοποιούν το κινητό τους τείνουν να επιδίδονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Η πρακτική εξάσκηση επιτρέπει σε ορισμένες δραστηριότητες επεξεργασίας να γίνουν αυτόματες. Αυτό μπορεί να συμβάλλει στην εξήγηση γιατί δύο έργα που περιέχουν άμεσες σχέσεις μεταξύ ερεθισμάτων μπορούν να επιτελεστούν μαζί χωρίς περισπασμό.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «αυτόματη εστίαση της προσοχής». Αυτόματη εστίαση Η προσοχή είναι ένας μηχανισμός που είναι κάτω από τον «συνειδητό έλεγχό» μας. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που ερεθίσματα του περιβάλλοντος «τραβούν» την προσοχή μας αυτόματα. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «αυτόματη εστίαση της προσοχής». Ιδιαίτερα «ικανά» ερεθίσματα απόσπασης της προσοχής είναι η κίνηση, σημασιολογικά σημαντικά ερεθίσματα, ερεθίσματα με μεγάλη ένταση, κλπ. Μία από τις σημαντικότερες μελέτες της αυτόματης εστίασης της προσοχής, ξεκίνησε το 1935 από τον Stroop.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ STROOP Εύρημα σύμφωνα με το οποίο ονοματίζουμε με καθυστέρηση τα χρώματα στα οποία είναι τυπωμένες οι λέξεις, όταν οι λέξεις είναι ονόματα άλλων χρωμάτων (π.χ. η λέξη ΚΟΚΚΙΝΟΣ τυπωμένη σε πράσινο).

Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των παρακάτω λέξεων όσο το δυνατόν γρηγορότερα. χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ

Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των παρακάτω λέξεων όσο το δυνατόν γρηγορότερα. κόκκινο κίτρινο μπλε πράσινο κίτρινο μπλε κόκκινο πράσινο μπλε κόκκινο μπλε κίτρινο πράσινο κίτρινο κόκκινο μπλε πράσινο

Πείτε το χρώμα της μελάνης των λέξεων, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των λέξεων, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. κόκκινο κίτρινο μπλε πράσινο κίτρινο μπλε κόκκινο πράσινο μπλε κόκκινο μπλε κίτρινο πράσινο κίτρινο κόκκινο μπλε πράσινο

Φαινόμενο Stroop Όταν καλούμαστε να εστιάσουμε στο χρώμα της μελάνης των λέξεων που έχουν ασύμβατη σημασία, τότε οι χρόνοι αντίδρασης μας είναι μεγαλύτεροι και τα λάθη περισσότερα. Αυτό δείχνει ότι κάποιες διεργασίες (ανάγνωση λέξεων) είναι τόσο αυτόματες στην εκτέλεσή τους που αποσπούν την προσοχή μας από άλλες διεργασίες που προσπαθούμε να εκτελέσουμε.

Νόημα λέξης Α. Όσο μεγαλύτερη είναι η σχέση της λέξης με το χρώμα, τόσο περισσότερο εμποδίζεται η αναγνώρισή του. Klein, 1964 Λέξεις βασικών χρωμάτων (κόκκινο, μπλε): αύξηση χρόνου αντίδρασης 85% Λέξεις μη βασικών χρωμάτων (γκρι, θαλασσί): αύξηση Χ.Α. 41% Λέξεις σχετικές με χρώμα (αίμα, γρασίδι): αύξηση Χ.Α. 35% Ουδέτερες λέξεις (σπίτι, άνθρωπος): αύξηση Χ.Α. 27% Σπάνιες λέξεις: αύξηση Χ.Α. 17% Ψευδολέξεις: αύξηση Χ.Α. 11%

Συμπερασματικά Το φαινόμενο Stroop συνήθως αποδίδεται στην εμπλοκή της αυτόματης διεργασίας της ανάγνωσης στην αναγνώριση χρώματος. Έτσι, όταν προκύπτει από την ανάγνωση ένα στοιχείο αντικρουόμενο με αυτό που προκύπτει από την αναγνώριση χρώματος, το σύστημα πρέπει να «ελέγξει» τις αντικρουόμενες πληροφορίες, και αυτή η διαδικασία κοστίζει σε χρόνο αντίδρασης. Ένα πιθανό πρόβλημα με αυτή την ερμηνεία είναι ότι θεωρεί την αναγνώριση χρώματος λιγότερο αυτόματη διεργασία από την ανάγνωση. Ωστόσο η αντίληψη χρωμάτων, φαίνεται να ολοκληρώνεται σε κατώτερα επίπεδα του εγκεφάλου από ότι η ανάγνωση.

Αυτόματες διεργασίες Μία διεργασία που εξασκούμε πολύ, με το χρόνο θα γίνει αυτόματη. Οι αυτόματες διεργασίες έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Γίνονται με μεγάλη ταχύτητα Δε χρειάζονται προσοχή Δεν υπόκεινται σε συνειδητό έλεγχο Πραγματοποιούνται με «καταναγκαστικό» τρόπο.

Μη αυτόματες διεργασίες Οι μη αυτόματες διεργασίες από την άλλη: Είναι αργές στην εκτέλεσή τους Απαιτούν κόπο και προσοχή Είναι συνειδητές

Μνήμη Η μνήμη είναι η ικανότητα ενός ατόμου να αποθηκεύει, να επεξεργάζεται και να ανακτά πληροφορίες που προέρχονται από τον έξω κόσμο.

Η Προσέγγιση του Ebbinghaus Χρησιμοποίησε ως μαθησιακό υλικό τις ψευδολέξεις, δηλ. σύνολα γραμμάτων που έμοιαζαν με λέξεις χωρίς σημασιολογικό περιεχόμενο. Επειδή για αυτές τις λέξεις δεν υπήρχαν αναπαραστάσεις στην μνήμη, ήταν σίγουρο ότι η μνημονική συγκράτηση των πληροφοριών δεν θα επηρεαζόταν από τις προηγούμενες γνώσεις

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υποστήριξε ότι αυτό που τελικά μένει και αποτελεί γνώση είναι τα πληροφοριακά στοιχεία που παραμένουν στην μνήμη μετά τη μεσολάβηση περίπου 8 ωρών από την πρόσληψή τους.

Η Προσέγγιση του Bartlett Η ανθρώπινη μνήμη είναι μια προσπάθεια απόκτησης και συγκράτησης πληροφοριακών στοιχείων με σημασιολογικό περιεχόμενο. Η μνημονική συγκράτηση των πληροφοριών χαρακτηρίζεται από μια περιληπτική συγκράτηση και ανάκληση των πληροφοριών στις γνώσεις που ήδη έχει το άτομο

Οι γνώσεις που έχουμε αποκτήσει για τον κόσμο είναι οργανωμένες και δομημένες σε σχήματα. Τα υπάρχοντα σχήματα αποτελούν τους υποδοχείς με τους οποίους οι νέες πληροφορίες θα δομηθούν και θα γίνουν γνώσεις

Η ΜΝΗΜΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΌ ΤΡΙΑ ΣΤΑΔΙΑ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΑΝΑΣΥΡΣΗ

Η κωδικοποίηση χρησιμεύει στην εισαγωγή των πληροφοριών στη μνήμη Η κωδικοποίηση χρησιμεύει στην εισαγωγή των πληροφοριών στη μνήμη. Οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στη μνήμη κωδικοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται αποδεκτές και να χρησιμοποιούνται από το μνημονικό μας σύστημα. Η αποθήκευση συνιστά το δεύτερο στάδιο της μνήμης και αναφέρεται στη διατήρηση πληροφοριών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ανάσυρση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας η πληροφορία που είχε αποθηκευτεί νωρίτερα, μπορεί να ανακτηθεί στη συνείδηση.

ΑΝΑΣΥΡΣΗ ανάκληση: όταν μας ζητάνε να παραγάγουμε ένα οποιοδήποτε πληροφοριακό στοιχείο ανασύροντάς το από τη μνήμη μας. (ασκήσεις τύπου συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω λέξεων) Αναγνώριση: επιλέξουμε ή να αναγνωρίσουμε ανάμεσα σε διάφορες πληροφορίες, την κατάλληλη πληροφορία που χρειαζόμαστε. (ασκήσεις πολλαπλών επιλογών προτάσεων ή όταν γράφουμε διαγώνισμα στο σχολείο)

αισθητηριακή καταγραφή βραχύχρονη μνήμη μακρόχρονη μνήμη ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ : αισθητηριακή καταγραφή βραχύχρονη μνήμη μακρόχρονη μνήμη

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ Χαρακτηρίζεται αφενός από μεγάλη ικανότητα εισροής πληροφοριακών στοιχείων και αφετέρου από περιορισμένη χρονική διάρκεια συγκράτησης, περίπου για μερικά δέκατα του δευτερολέπτου Οι πληροφορίες συγκρατούνται σε αυτή με μορφή εικόνων γι αυτό και λέγεται και εικονική μνήμη Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι πληροφορίες αυτές είτε θα περάσουν στο επόμενο μνημονικό σύστημα, είτε θα σβηστούν αν κάποιες άλλες πληροφορίες τις επικαλύψουν, προτού προλάβει να μεσολαβήσει ο χρόνος που χρειάζεται για να γίνει η μεταβίβασή τους στο επόμενο μνημονικό σύστημα.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Προκειμένου να γίνει αναγνώριση της ταυτότητας των πληροφοριών, πρέπει οι πληροφορίες που βρίσκονται στο στάδιο της αισθητήριας καταγραφής να προσεχθούν να επιλεγούν και να κωδικοποιηθούν Όσες πληροφορίες δεν κωδικοποιηθούν θα χαθούν από την αισθητήρια καταγραφή, ενώ οι υπόλοιπες θα προωθηθούν για περαιτέρω επεξεργασία

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ To στάδιο επεξεργασίας κατά το οποίο κωδικοποιημένα πληροφοριακά στοιχεία θα είναι δυνατόν να συγκρατηθούν για περισσότερο χρόνο, προκειμένου να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αναγνώρισης της ταυτότητάς τους

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Στη βραχύχρονη μνήμη μπορούν να αποθηκευτούν πληροφορίες για λίγα δευτερόλεπτα ή κάποιες φορές για 1-2 λεπτά. Συνήθως οι πληροφορίες μένουν στην βραχυπρόθεσμη μνήμη για 20 - 30 δευτερόλεπτα, εκτός και αν το άτομο χρησιμοποιήσει την εσωτερική επανάληψη για να τις συγκρατήσει για περισσότερο χρόνο.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Για να είναι δυνατή η συγκράτηση των πληροφοριών και να αποφευχθεί η απώλειά τους, απαιτείται ένα είδος επανάληψης των πληροφοριών μέσα στη βραχύχρονη μνήμη. Αυτό το φαινόμενο επανάληψης λέγεται εσωτερική επανάληψη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Προκειμένου να συγκρατήσουμε έναν αριθμό τηλεφώνου που μας είπανε, συνήθως τον επαναλαμβάνουμε φωνολογικά από μέσα μας. Αυτό δείχνει ότι η κωδικοποιημένη συγκράτηση των πληροφοριών στη βραχύχρονη μνήμη είναι κυρίως ηχητικής φύσης

Αν οι πληροφορίες που συγκρατούνται στη βραχύχρονη μνήμη δεν προωθηθούν στο επόμενο στάδιο της μακρόχρονης μνήμης, τότε είναι σίγουρο ότι θα χαθούν. Η απώλεια αυτή ανεξάρτητα από τις συνέπειές της, φαίνεται να είναι χρήσιμη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η δουλειά ενός ταμία τράπεζας θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη αν δεν λησμονούσε το ποσό που είχε καταβάλει στον προηγούμενο πελάτη, έτσι ώστε απερίσπαστος να μπορέσει να συγκεντρωθεί στο χρηματικό ποσό που θα δώσει στον επόμενο πελάτη

Παράγοντες που επιδρούν στην ικανότητα συγκράτησης της βραχύχρονης μνήμης: Οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να μειώσει την ικανότητα συγκράτησης της βραχυπρόθεσμης μνήμης από 7 σε 3 περίπου στοιχεία. *Έχει υποστηριχθεί ότι σε γενικές γραμμές το πραγματικό όριο στην ικανότητα συγκράτησης του συστήματος αυτού είναι τα 3 με 5 στοιχεία, παρά τα 7 στοιχεία. Ο βαθμός στον οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την προϋπάρχουσα γνώση για να κωδικοποιήσουμε το υλικό που θέλουμε να απομνημονεύσουμε σε τμήματα που έχουν σημασία.  

Η διάρκεια της βραχύχρονης μνήμης έχει όρια και υποστηρίζεται ότι η ικανότητα συγκράτησης της είναι περίπου 7 ± 2 στοιχεία.

Αν έχουμε για παράδειγμα μια σειρά 15 συνεχόμενων στοιχείων, είναι ανέφικτο να μπορέσουμε να τα ανακαλέσουμε χωρίς κάποια οργάνωση. Αν όμως τα οργανώσουμε σε περιεκτικές κατηγορίες μπορούμε να τα συγκρατήσουμε και να τα θυμηθούμε όλα. Παράδειγμα: Έστω ότι έχουμε τα γράμματα ΞΛΥΟΜΤΙΑΡΤΑΖΠΙΕ και μας ζητήσουν να τα απομνημονεύσουμε ώστε να τα ανακαλέσουμε αργότερα, είναι σχεδόν αδύνατο να τα θυμηθούμε όλα. Αν όμως τα αναδιοργανώσουμε δημιουργούν τις λέξεις: ΞΥΛΟ ΜΑΤΙ ΤΡΑΠΕΖΙ μια ακολουθία που είναι πολύ πιο εύκολη να την ανακαλέσουμε.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ=ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΜΝΗΜΗ Επισημαίνεται ο λειτουργικός ρόλος της βραχύχρονης μνήμης στη διεκπεραίωση των γνωστικών έργων Η Βραχύχρονη μνήμη διευκολύνει τη λειτουργία πολλών γνωστικών λειτουργιών, όπως της κατανόησης, της ανάγνωσης, του συλλογισμού, των αριθμητικών πράξεων.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Για να πολλαπλασιάσω τον αριθμό 37 με το 9, πρέπει πρώτα να συγκρατήσω σε ένα σύστημα μνήμης τους αριθμούς που θα πολλαπλασιάσω. Στη συνέχεια θα πολλαπλασιάσω το 7 με το 9, σημειώνουμε στο νου μας το 3 κι έχουμε ως κρατούμενο το 6. Κατόπιν πολλαπλασιάζουμε το 3 με το 9, προσθέτω το κρατούμενο και βρίσω το γινόμενο, δηλ. το 333.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Οι πληροφορίες συγκρατούνται στη βραχύχρονη μνήμη, χάρη στην εσωτερική επανάληψή τους, αλλά η συγκράτησή τους είναι βραχύχρονη Η εσωτερική επανάληψη είναι απαραίτητη, προκειμένου να γίνει δυνατή η μεταβίβαση των πληροφοριών από τη βραχύχρονη στη μακρόχρονη μνήμη

Η βραχύχρονη μνήμη λειτουργεί ως ένα σύστημα εργαζόμενης μνήμης το οποίο καθιστά δυνατή τη συγκράτηση, την επεξεργασία αλλά και την αλληλεπίδραση των πληροφοριών Η απώλεια των πληροφοριών από τη βραχύχρονη μνήμη οφείλεται είτε στην ελλιπή λειτουργία της εσωτερικής επανάληψης είτε στην είσοδο νέων πληροφοριών

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Αν οι πληροφορίες που προσλήφθηκαν συγκρατούνται για χρόνο περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα, τότε μεταβιβάζονται στο σύστημα της μακρόχρονης μνήμης, ενώ για τη συγκράτησή τους δεν απαιτείται εσωτερική επανάληψη

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Τα όρια της μακρόχρονης μνήμης δεν τα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα καθώς δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να ανακαλύψουμε το μέγιστο αριθμό πληροφοριών που μπορούμε να συγκρατήσουμε. Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η μακρόχρονη μνήμη μας είναι απεριόριστη, καθώς για παράδειγμα δεν υπάρχει καμία περίπτωση ατόμου που να μην μπορεί να μάθει κάτι καινούργιο επειδή είχε αποθηκεύσει πάρα πολλές πληροφορίες στη μνήμη του. Επίσης, δε γνωρίζουμε ούτε για πόσο χρονικό διάστημα συγκρατούνται οι πληροφορίες στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Γνωρίζουμε μόνο ότι τις πληροφορίες που υπάρχουν σε αυτή τη μνήμη οι άνθρωποι συχνά τις θυμούνται αρκετά καλά για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

(ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας) Τρία είδη μακρόχρονης μνήμης (ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας) επεισοδιακή σημασιολογική διαδικαστική αποθηκεύει προσωπικές εμπειρίες όπως π.χ. τι φάγαμε για πρωινό, ποιον είδαμε στο δρόμο αφορά στη γνώση αντικειμένων, γεγονότων, εννοιών, λέξεων και της σημασίας τους εμπλέκει την εκμάθηση συμπεριφορών και δεξιοτήτων, όπως π.χ. το πώς βουρτσίζουμε τα δόντια μας, ή το πώς ντυνόμαστε.

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ Το γνωστικό σύστημα έχει την δυνατότητα να επεξεργάζεται χωριστά τα επί μέρους στοιχεία που συνθέτουν τις προσλαμβάνουσες πληροφορίες. Για π.χ. στην περίπτωση των λέξεων, η επεξεργασία περιλαμβάνει τα ακόλουθα επίπεδα:

Γραφημικό στοιχείο Φωνολογικό στοιχείο Σημασιολογικό περιεχόμενο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η λέξη: Άνθρωπος Το γραφημικό περιεχόμενο της λέξης προσφέρει μόνο μια διάσταση επεξεργασίας, ενώ το σημασιολογικό περιεχόμενο μπορεί να περιλαμβάνει τη λέξη άνθρωπος ως βιολογική, κοινωνική, ψυχολογική διάσταση και υπόκειται σε πολυδιάστατες επεξεργασίες

Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες που λόγω της φύσης τους προϋποθέτουν μεγαλύτερο βάθος ή επίπεδο επεξεργασίας για τη μάθησή τους, είναι δυνατόν να συγκρατούνται καλύτερα στην μνήμη από ότι οι πληροφορίες που προϋποθέτουν ρηχότερη επεξεργασία όπως οι γραφημικές πληροφορίες

Μνήμη και βλάβες Δεν είναι ακόμα εφικτό να καθοριστεί η σχέση ανάμεσα σε μια δεδομένη εγκεφαλική αλλοίωση και μια συγκεκριμένη μνημονική ανεπάρκεια. Το γεγονός ότι μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου συνδέεται με τη διακοπή μιας λειτουργίας δεν σημαίνει ότι η περιοχή αυτή είναι η μόνη υπεύθυνη για τον έλεγχο αυτής της λειτουργίας

Άτομα με αλλοιώσεις στον αριστερό βρεγματικό λοβό παρουσιάζουν σοβαρή ανικανότητα συγκράτησης πληροφοριών στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ενώ δεν εμφανίζουν καμία ανεπάρκεια στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Εξακολουθούν, με ελάχιστη δυσκολία, να κωδικοποιούν να συγκρατούν και να ανασύρουν πληροφορίες από τη μακροπρόθεσμη μνήμη. Αντιθέτως άτομα με αλλοιώσεις στην περιοχή του μέσου κροταφικού λοβού εμφανίζουν σχετικά φυσιολογική ικανότητα βραχυπρόθεσμης συγκράτησης λεκτικού πληροφοριακού υλικού (π.χ. γράμματα και λέξεις), αλλά παρουσιάζουν σοβαρή ανικανότητα συγκράτησης νέου λεκτικού υλικού στη μακροπρόθεσμη μνήμη

Alzheimer Μία από τις πιο σοβαρές ασθένειες που προκαλούν απώλεια μνήμης -είναι υπεύθυνη για 100.000 περίπου θανάτους ετησίως. Απώλεια μνήμης, διαταραχές προσανατολισμού στο χώρο και το χρόνο και δυσχέρεια για συγκέντρωση και αριθμητικούς υπολογισμούς αποτελούν τα πρώτα συμπτώματα που αρχίζουν συνήθως στα μέσα της έβδομης δεκαετίας της ζωής των ασθενών. Στα τελικά στάδια η νόσος καθιστά τον ασθενή ανίκανο να αυτοεξυπηρετείται. Ο θάνατος συνήθως είναι αποτέλεσμα πνευμονίας ή κάποιας άλλης επιπλοκής. .

ΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΩΘΟΥΝΤΑΙ; Η αντιπαράθεση σχετικά με το αληθές ή όχι των ανακτημένων αναμνήσεων από τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία δεν έχει λυθεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν υποστηρικτικά στοιχεία για τις ανακτημένες αναμνήσεις, ωστόσο ευρήματα δείχνουν ότι οι γυναίκες που αναφέρουν ανακτημένες αναμνήσεις είναι επιρρεπείς στην παραγωγή ψευδών αναμνήσεων

Κλίμακες Wechsler To 1939 o D. Wechsler κατασκεύασε το πρώτο ομώνυμο τεστ νοημοσύνης για ενηλίκους στο νοσοκομείο Belvue της Νέας Υόρκης. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν αναθεωρήσεις της αρχικής αυτής κλίμακας για ενηλίκους ( WAIS)ενώ το 1949 έγινε η πρώτη προσαρμογή της για παιδιά ηλικίας 6-17 ετών ( WISC).

WISC III Το WISC- III είναι ατομικό τεστ και αποτελείται από 6 λεκτικές και 7 πρακτικές υποκλίμακες οι οποίες εναλλάσσονται κατά τη χορήγηση, παρότι αυτό δεν είναι δεσμευτικό.

Λεκτικές κλίμακες Πληροφορίες: Το παιδί καλείται να απαντήσει προφορικά σε ερωτήσεις γενικών γνώσεων. Για παράδειγμα: Πόσες μέρες έχει η εβδομάδα; Ποιος έγραψε την Οδύσσεια; Ομοιότητες: Ζητείται από το παιδί να εντοπίσει ομοιότητες μεταξύ δύο λέξεων. Για παράδειγμα: Σε τι μοιάζουν το γάλα και το νερό; Το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο

Αριθμητική: Το παιδί καλείται να λύσει μια σειρά αριθμητικά προβλήματα χωρίς να χρησιμοποιήσει χαρτί και μολύβι. Λεξιλόγιο: Το παιδί δίνει προφορικούς ορισμούς λέξεων. Για παράδειγμα: Τι είναι η ομπρέλα; Τι σημαίνει φεύγω; Κατανόηση: Το παιδί προτείνει λύσεις ή δίνει εξηγήσεις σχετικά με θέματα της καθημερινότητας. Για παράδειγμα: Τι πρέπει να κάνεις αν κοπείς στο δάχτυλο; Γιατί τα παιχνίδια έχουν κανόνες;

Μνήμη Αριθμών: Ζητείται από το παιδί να επαναλάβει ακολουθίες αριθμών με την ίδια ή την αντίστροφη σειρά από εκείνη με την οποία εκφωνεί ο εξεταστής.

Πρακτικές Κλίμακες: Συμπλήρωση εικόνων: Ζητείται από το παιδί να κοιτάξει μια σειρά εικόνες και να ονομάσει ή να δείξει το σημαντικό στοιχείο που λείπει από την κάθε εικόνα Κωδικοποίηση: Το παιδί πρέπει να αντιγράψει όσο το δυνατόν περισσότερα σύμβολα τα οποία αντιστοιχούν σε γεωμετρικά σχήματα.

Σειροθέτηση Εικόνων: Παρουσιάζονται στο παιδί δέσμες καρτών, οι οποίες στο σύνολό τους αναπαριστούν μια ιστορία. Οι κάρτες χορηγούνται ανακατεμένες και το παιδί καλείται να τις τοποθετήσει στη σωστή σειρά. Σχέδια με Κύβους: Ζητείται από το παιδί να αναπαραστήσει με κύβους ένα σχέδιο που του υποδεικνύεται

Συναρμολόγηση Αντικειμένων: Το παιδί καλείται να συναρμολογήσει κομμάτια από εικόνες αντικειμένων. Σύμβολα: Το παιδί διερευνά οπτικά δύο ομάδες σχημάτων και σημειώνει αν υπάρχουν ή όχι όμοια σχήματα και στις δύο ομάδες. Λαβύρινθοι: Το παιδί σχεδιάζει με μια γραμμή την έξοδο από κάθε λαβύρινθο.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Κωδικοποίηση Κύβοι Αριθμητική

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Πληροφορίες Ομοιότητες Συμπλήρωση εικόνων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βοσνιάδου Σ. , Εισαγωγή στην Ψυχολογία, Gutenberg, Αθήνα 2001. Eysenck W. Michael, Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας, επιμέλεια Ελένη Βασιλάκη, Gutenberg, 2010. Kαλαντζή-Αζίζι Α.Αυτογνωσία και αυτοδιαχείριση, Ελληνικά Γράμματα,2002 Λυμπεράκης Σ. , Εγκέφαλος και Ψυχολογία. Εισαγωγή στη Νευροψυχολογία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997 Λούρια Α. Ρ., Η λειτουργία του εγκεφάλου, εισαγωγή στη Νευροψυχολογία, Καστανιώτη, μετάτφραση. Αγγελόπουλος Ν., Αθήνα, 1999. Πόρποδας,Κ., Η μάθηση και οι δυσκολίες της(Γνωστική Προσέγγιση),2003