ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ & ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ Μαρία Πετμεζίδου Καθηγήτρια Δημοκριτείου Πανμίου Θράκης CROP Fellow (International Social Science Council /Comparative Research on Poverty)

Η εισήγηση αποτελείται από δύο ενότητες: (Α) Τύπος Κοινωνικού Κράτους & Αποτελεσματικότητα Κοινωνικών Παροχών για την Καταπολέμηση της Φτώχειας & του Κοινωνικού Αποκλεισμού (Β) Διαδικασία Κοινωνικού Σχεδιασμού – Τεκμηριωμένη Άσκηση Πολιτικής (evidence-based policy)

Τύποι Κοινωνικού Κράτους Το σοσιαλδημοκρατικό κοινωνικό κράτος (Σκανδιναβικές χώρες) Το συντηρητικό-κορπορατιστικό κοινωνικό κράτος (Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία, Βέλγιο) Το φιλελεύθερο κοινωνικό κράτος (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία) Το Νοτιο-ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία)

Σοσιαλδημοκρατικό κοινωνικό κράτος Γενναιόδωρες παροχές καθολικού χαρακτήρα (μονάδα αναφοράς το άτομο) Ουσιαστική και ευρεία αναδιανεμητική επίδραση (υψηλό επίπεδο φορολογίας) Προώθηση πολιτικής ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών

Συντηρητικό-κορπορατιστικό κοινωνικό κράτος Ευρεία κάλυψη του πληθυσμού & γενναιόδωρες παροχές Σύνδεση, ωστόσο, των παροχών με την κοινωνικο-επαγγελματική θέση και εργασιακή καριέρα του ατόμου Μονάδα αναφοράς η οικογένεια

Φιλελεύθερο κοινωνικό κράτος Υπολειμματικό κοινωνικό κράτος (ενθαρρύνει την αγορά, είτε παθητικά -εξασφαλίζοντας μόνον ένα ελάχιστο-, είτε ενεργητικά -επιδοτώντας ιδιωτικά προγράμματα πρόνοιας) Το κράτος αναλαμβάνει αρμοδιότητες για την προώθηση της ευημερίας μόνον όταν η οικογένεια και η αγορά αποτυγχάνουν Λιτές παροχές με βάση τον έλεγχο των πόρων (means-testing) Στιγματισμός των αποδεκτών

Νοτιο-ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος Καθυστερημένη ανάπτυξη, μεγάλα κενά στην κοινωνική προστασία (που αναλαμβάνει η οικογένεια) Περιορισμένη σημασία της αρχής της καθολικότητας Υψηλός βαθμός κατακερματισμού και πόλωσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλειας

Ποια είναι η αποτελεσματικότητα της κοινωνικής πολιτικής (των κοινωνικών δαπανών) ως προς την μείωση της φτώχειας σε κάθε ένα από τους τέσσερις αυτούς τύπους κοινωνικού κράτους; Στοιχεία που αφορούν την περίοδο 1999-2008

Κατά κεφαλή κοινωνική δαπάνη & ΑΕΠ (σε ΜΑΔ) [χάσμα (α) Κατά κεφαλή κοινωνική δαπάνη & ΑΕΠ (σε ΜΑΔ) [χάσμα (α)*= σε σχέση με την υψηλότερη κατά κεφαλή κοιν. δαπάνη / χάσμα (β)**= σε σχέση με την μέση κατά κεφαλή κοιν. δαπάνη, ΕΕ-15 ] 1996 (κατά κεφ. κοιν. δαπ. ΜΑΔ) 2000 2007 1996/ 2007* 1996/ 2007** Κατά κεφ. ΑΕΠ 2007 (%) Ελλάδα 2636 3760 5720 41/62 53/77 84 Ιταλία 4500 5502 6773 71/73 90/91 94 Ισπανία 3045 3762 5526 48/59 61/74 96 Πορτογαλία 2336 3230 4701 37/51 47/63 71 Γερμανία 5753 6616 7943 90/85 116/106 105 ΗΒ 4863 5989 7455 78/80 98/100 107 Δανία 6367 7235 8630 100/93 128/116 110 EU-15 4973 5892 7464 - Κύπρος 2500 4176 -/48 -/56 85 Πηγή: Eurostat

ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ, 1999 Πηγή: Papatheodorou & Petmesidou 2006 & Eurostat

ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ, 2008 Πηγή: Eurostat

Δείκτης απόδοσης ως προς τους στόχους της «Στρατηγικής της Λισαβόνας» και εισοδηματική ανισότητα (2004) Πηγή: World Economic Forum 2004 και Eurostat

Aναλογία υψηλότερου προς κατώτερο εισοδηματικό πενθημόριο Δείκτης απόδοσης ως προς τους στόχους της «Στρατηγικής της Λισαβόνας» και εισοδηματική ανισότητα (2008) Aναλογία υψηλότερου προς κατώτερο εισοδηματικό πενθημόριο (2008) Πηγή: World Economic Forum 2008 και Eurostat

Δείκτης «κοινωνικής ενσωμάτωσης» και κατά κεφαλή κοινωνική δαπάνη σε ΜΑΔ, 2008 Πηγή: World Economic Forum 2008 και Eurostat

(EVIDENCE-BASED POLICY, EVIDENCE-BASED GOVERNMENT INTERVENTION) Κοινωνικός σχεδιασμός, τεκμηριωμένη πολιτική και μέτρηση αποτελεσμάτων στο πεδίο της κοινωνικής προστασίας (EVIDENCE-BASED POLICY, EVIDENCE-BASED GOVERNMENT INTERVENTION) Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (Ή «ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ») ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ, ΤΗΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ/ ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ   

Στο πλαίσιο αυτό απαιτούνται δύο μορφές τεκμηρίωσης: Τεκμηρίωση που προωθεί την «λογοδοσία» σε σχέση με τα αποτελέσματα (τεκμηρίωση σχετικά με το αν η κυβέρνηση λειτουργεί αποτελεσματικά) -Ποσοτικοί στόχοι, δείκτες απόδοσης Τεκμηρίωση για το κατά πόσο οι παρεμβάσεις & τα προγράμματα λειτουργούν αποτελεσματικά κάτω από διαφορετικές συνθήκες -Γνώση σχετικά με το πώς οι παρεμβάσεις / τα προγράμματα επιφέρουν επιδιωκόμενες αλλαγές

Η τεκμηριωμένη άσκηση πολιτικής σημαίνει ότι: Οι επιλογές μέτρων πολιτικής υποστηρίζονται από τα ευρήματα συστηματικής έρευνας (research evidence) – η οποία προηγείται της λήψης αποφάσεων Τα μέτρα / οι δράσεις που επιλέγονται εφαρμόζονται μέσα από μια συνεχή διαδικασία συστηματικής αξιολόγησης

Ο κλασικός κύκλος του σχεδιασμού και η σημασία της τεκμηρίωσης σε όλες τις φάσεις τεκμηρίωση προβλημάτων/ εκτίμηση αναγκών αναζήτηση ερευνών για την αποτελεσματικότητα παρεμβάσεων σε παρόμοια προβλήματα Τελική αξιολόγηση αποτελεσμάτων Εφαρμογή & βήμα-βήμα αξιολόγηση των δράσεων Καθορισμός στόχων & σχεδιασμός παρέμβασης μέσα από μια διαδικασία “policy learning” Πειραματική εφαρμογή (Piloting & testing) πριν την εφαρμογή σε εθνική κλίμακα)

Κοινωνικο-οικονομικά ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ (WHAT WORKS) Κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα Επιπτώσεις Ανάγκες Ίση μεταχείριση ομάδων με παρόμοιες ανάγκες, προσιτότητα Αποτελέσματα Στόχοι Εισροές Δράσεις Εκροές Απόδοση Συνάφεια, Καταλλη- λότητα Αποτελεσματικότητα Χρησιμότητα και Διατηρησιμότητα

Συμπερασματικά: Η «τεκμηριωμένη» άσκηση πολιτικής (evidence-based policy) και η «μέτρηση» αποτελεσμάτων προωθούν την εκμάθηση στο πεδίο άσκησης πολιτικής (policy learning), διαδικασία η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής στρατηγικής για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ειδικά σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, όπου απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση (σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο), μέσα από τον διάλογο, την ανταλλαγή πληροφοριών και «βέλτιστων πρακτικών» καθώς και την πολύπλευρη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, η συστηματική σύνδεση της πολιτικής με την έρευνα καθίσταται απολύτως αναγκαία.