Από το σχολείο στο σπίτι κι από το σπίτι στο σχολείο Πώς και γιατί εμπλέκονται οι γονείς στη διαδικασία μελέτης των παιδιών τους στο σπίτι Ισμήνη Παναγιωτοπούλου-Καρρά

Η μελέτη στο σπίτι περιλαμβάνει τις εργασίες εκείνες που ανατίθενται στους/στις μαθητές/τριες από τους δασκάλους του σχολείου και προβλέπεται να πραγματοποιηθούν σε εξωσχολικό χρόνο (Cooper, 1989)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Εισαγωγή Θεωρητικό πλαίσιο Θέματα μεθοδολογίας Ευρήματα Συμπεράσματα

Α. Σχετικά με την έρευνα Εισαγωγή Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα» Μάθημα: Κοινωνιολογία της σχολικής γνώσης Διδάσκουσα: Νέλλη Ασκούνη Εαρινό εξάμηνο 2012-13

Β. Γιατί η μελέτη; Εισαγωγή Η μελέτη των μαθημάτων ως σημείο καθημερινής «συνάντησης» του σχολείου με το σπίτι Αρχική υπόθεση: Η διαδικασία μελέτης ως παράγοντας δημιουργίας ανισότητας

B. Γενικός προβληματισμός Εισαγωγή B. Γενικός προβληματισμός Είναι υποχρεωτική η υποστήριξη των παιδιών στο σπίτι; Διαθεσιμότητα ενηλίκων Προσδοκίες σχολείου σχετικά με τα μαθήματα του σπιτιού Τρόπος εμπλοκής + κοινωνικά χαρακτηριστικά

Είναι απαραίτητη η υποστήριξη των παιδιών από κάποιον ενήλικα για τη μελέτη των μαθημάτων; Εάν ναι, πώς αντιλαμβάνονται οι ενήλικες την υποχρέωσή τους αυτή; Υπάρχει πάντοτε διαθέσιμος κάποιος ενήλικας που μπορεί να αναλάβει αυτήν την υποχρέωση; Τι γίνεται στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει η δυνατότητα υποστήριξης; Τι προσδοκίες έχουν οι δάσκαλοι από τους γονείς των παιδιών σχετικά με τις υποχρεώσεις της μελέτης; Πώς αντιλαμβάνονται οι γονείς αυτήν την «υποχρέωση» που τους έχει αναθέσει το σχολείο; Τι ρόλο παίζει για τα παιδιά η εμπλοκή του σπιτιού στη δουλειά του σχολείου; Φέρουν οι προσδοκίες, οι αντιλήψεις και ο τρόπος εμπλοκής των ενηλίκων κοινωνικά χαρακτηριστικά; Πώς διαχειρίζονται την «υποχρέωση» υποστήριξης οι γονείς των παιδιών που δεν γνωρίζουν ελληνικά ή δεν γνωρίζουν το αντικείμενο;

Εισαγωγή Γ. Τα θεσμικά κείμενα

Γ. Τα θεσμικά κείμενα Ι Εισαγωγή «Κατ' οίκον» εργασίες, εκπαιδευτικό θέμα που πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη παιδαγωγική ευαισθησία και με βάση τις αρχές της διδακτικής δεοντολογίας και το δικαίωμα του γονέα να βοηθήσει και του μαθητή να βοηθηθεί….» «…ο χρόνος παραμονής των μαθητών στο σχολείο, σε σύγκριση με το χρόνο παραμονής των μαθητών των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, είναι αρκετά περιορισμένος. Γι' αυτό θα παρουσιάζεται η ανάγκη μερικές εργασίες, που κανονικά θα έπρεπε να γίνονται στο σχολείο, να δίνονται στους μαθητές να τις εκτελέσουν στο σπίτι. Αρ.Πρωτ.Φ.12/428/85241/Γ1/08-08-2003 & Αρ.Πρωτ.Φ.12/342/35602/Γ1/04-05-2005/ΥΠΕΠΘ)

Γ. Τα θεσμικά κείμενα ΙΙ Εισαγωγή «…Οι ανατιθέμενες εν γένει εργασίες να απαιτούν την ελάχιστη εξωτερική βοήθεια (π.χ. από γονείς κλπ.) για να ολοκληρωθούν …να είναι δυνατόν να εκτελεστούν από τα παιδιά χωρίς βοήθεια των γονέων. Γι' αυτό κρίνεται σκόπιμο να εξατομικεύονται όσο είναι δυνατόν….» (Αρ.Πρωτ.Φ.12/428/85241/Γ1/08-08-2003 & Αρ.Πρωτ.Φ.12/342/35602/Γ1/04-05-2005/ΥΠΕΠΘ)

Γ. Τα θεσμικά κείμενα ΙΙΙ Εισαγωγή Γ. Τα θεσμικά κείμενα ΙΙΙ «…Η εκτέλεσή τους για όλα τα μαθήματα να μην απαιτεί περισσότερο από περίπου 30 λεπτά για τις Α’, και Β', 40' για τις Γ’ και Δ’, και 60 ' για τις Ε' και ΣΤ’ τάξεις». «…Η "κατ' οίκον" εργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 15-20 λεπτά…». (Αρ.Πρωτ.Φ.12/428/85241/Γ1/08-08-2003 & Αρ.Πρωτ.Φ.12/342/35602/Γ1/04-05-2005/ΥΠΕΠΘ) «…υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στα οικογενειακά περιβάλλοντα, για να υποθέσουμε ότι εάν δώσουμε τις ίδιες εργασίες για το σπίτι σε έναν αριθμό μαθητών, θα απασχοληθούν όλοι, τον ίδιο «κατάλληλο» χρόνο γι αυτές…. Το σχολείο δεν έχει τον τρόπο να εξασφαλίσει ότι όλα τα παιδιά ξοδεύουν τον «κατάλληλο» χρόνο για τις εργασίες τους…» (Corno)

Εισαγωγή Δ. Το ερευνητικό ερώτημα Πώς και γιατί εμπλέκονται οι γονείς στη διαδικασία μελέτης των μαθημάτων των παιδιών τους; Oι πρακτικές των γονιών προσδιορίζονται κοινωνικά;

2. Θεωρητικό πλαίσιο Ακαδημαϊκές δυνατότητες γονιών, διαθέσιμοι πόροι (Lareau) …μία ποικιλία παραγόντων επηρεάζει το είδος της γονεϊκής συμμετοχής στις σχολικές διαδικασίες των παιδιών. Πρόκειται για τις ακαδημαϊκές δυνατότητες (educational capabilities) των γονιών, την αντίληψη για το πώς μοιράζεται η δουλειά μεταξύ γονιών και δασκάλων, η ενημέρωση σχετικά με θέματα φοίτησης του παιδιού καθώς και οι διαθέσιμοι πόροι (χρόνος, χρήματα κ.λπ.) από την πλευρά του σπιτιού για τη φοίτηση του παιδιού… (Lareau,1987:79).

Κοινωνικός έλεγχος + γονείς (Σολομών) 2. Θεωρητικό πλαίσιο «Γονεοκρατία» (parentocracy) (Ζαμπέτα) Ο όρος «γονεοκρατία» (parentocracy) περιγράφει τον έλεγχο που ασκείται από την πλευρά των γονιών προς τους δασκάλους των παιδιών τους. Η γονεϊκή εμπλοκή σε θέματα εκπαίδευσης «εισβάλλει» στον επαγγελματικό χώρο των εκπαιδευτικών (Zambeta & al. 2006) Κοινωνικός έλεγχος + γονείς (Σολομών) Θεσμικό κενό σε θέματα αξιολόγησης + εμπλοκή γονιών = εξωθεσμικός έλεγχος Ανάδειξη κοινωνίας της γνώσης (van Zanten)

3. Θέματα μεθοδολογίας Ποιοτική έρευνα Μεθοδολογικό εργαλείο: ημί-δομημένες συνεντεύξεις Δείγμα: δύο μητέρες παιδιών Γ’ Δημοτικού

Κατηγοριοποίηση γονεϊκών συμπεριφορών και στρατηγικών 3. Θέματα μεθοδολογίας Κατηγοριοποίηση γονεϊκών συμπεριφορών και στρατηγικών (Gronlick και Ryan) i. Απουσία εμπλοκής ii. Άμεση εμπλοκή iii. Έμμεση εμπλοκή

3. Θέματα μεθοδολογίας i. ii. iii. ΤΥΠΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΓΟΝΕΪΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΥΠΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ i. ΑΠΟΥΣΙΑ ΕΜΠΛΟΚΗΣ Αυτονόμηση παιδιού, ελεύθερες επιλογές παιδιού χώρου/χρόνου διεκπεραίωσης εργασιών, δεξιότητες αυτό-ρύθμισης παιδιού ii. ΑΜΕΣΗ ΕΜΠΛΟΚΗ Γνώση σχολικών υποχρεώσεων, συμμετοχή στη διεκπεραίωση, χρήση α’ πληθυντικού, επένδυση χρόνου & ενέργειας, έλεγχος εργασιών iii. ΕΜΜΕΣΗ ΕΜΠΛΟΚΗ Συμφωνημένο πλαίσιο, τήρηση κανόνων, καθορισμένος χώρος/χρόνος, παροχή υλικών υποστήριξης, φροντίδα σε περίπτωση δυσκολίας, χρήση γ΄ ενικού

ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΓΟΝΕΪΚΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 3. Θέματα μεθοδολογίας ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΓΟΝΕΪΚΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΞΟΝΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟ Συναισθήματα σχετικά με τη φοίτηση του παιδιού στο σχολείο, θέματα κοινωνικοποίησης, προβολές δασκάλου, εικόνα μέσω μαθημάτων κ.α. #2-#9 ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ/ΣΠΙΤΙΟΥ Είδος επικοινωνίας (συχνότητα, αποτελεσματικότητα), προσδοκίες, βαθμός ταύτισης στόχων, βαθμός αλληλοεκτίμησης & εμπιστοσύνης κ.α. #49-#56 ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ Το σχολείο ως φορέας γνώσης, αξία σχολικής γνώσης, ευθύνη μετάδοσης γνώσης κ.α. Αξιολόγηση διαδικασίας μελέτης, γνωστικές διεργασίες σχετικά με διαδικασίες μελέτης κ.α. #57-#66

4. Ευρήματα ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΘΕΝΤΩΝ ΟΝΟΜΑ ΚΑΛΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΥΠΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΟΙΚΙΑΚΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ (Phd) ΠΤΥΧΙΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΗΛΙΚΙΑ + - 40 ΕΤΩΝ + - 35 ΕΤΩΝ

Κάλια, έμμεση εμπλοκή (iii) Χριστίνα, άμεση εμπλοκή (ii) 4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: Κάλια, έμμεση εμπλοκή (iii) Χριστίνα, άμεση εμπλοκή (ii) Η θέση της μητέρας Ο χώρος Ο χρόνος Τα λάθη και ο έλεγχος Η γραμματική και το συντακτικό Ο ρόλος του σχολείου

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: έμμεση (iii) Η θέση της μητέρας Κάλια «…θα πάω, αν με φωνάξει για κάτι που δεν καταλαβαίνει και γενικώς φροντίζω να είμαι ψιλομάχιμη, να είμαι εκεί γύρω γύρω. Τώρα, να σου πω, ρίχνω και κάναν ύπνο και του λέω μόλις τελειώσεις, ξύπνα με (γέλιο). Άμα δεν καταλάβεις κάτι με ρωτάς μετά, όταν ξυπνήσω, ε;…»

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: έμμεση (iii) Η θέση της μητέρας Κάλια «…Η μελέτη γίνεται ως εξής: μετά το μεσημεριανό φαγητό ξεκινάει αμέσως μελέτη. Σ’ αυτό ήμουν κάθετη από την πρώτη μέρα. Για να μπορεί να τελειώσει και να έχει μετά το απόγευμα ελεύθερο….»

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: έμμεση (iii) Η θέση της μητέρας Κάλια «..Ας τους δώσει μία φωτοτυπία, ας τους δώσει καμία φωτοτυπία, ας τους δώσει τέσσερις, δεν με ενδιαφέρει, δεν ασχολούμαι…»

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: άμεση (ii) Η θέση της μητέρας Χριστίνα «…Θα κάνει μόνος του την αντιγραφή, θα κάτσει μόνος του να κλίνει κάτι, εεε πηγαίνω όμως κι εγώ, στα Μαθηματικά βλέπω θα χρειαστεί κάποια βοήθεια, θα πάω κοντά να ρωτήσω, αν έχουμε κάποιο πρόβλημα θα ρωτήσω ποια πράξη θα κάνουμε; Για να δω αν το ‘χει πιάσει. Θα μου πει θα κάνω πρόσθεση, μπράβο του λέω το ‘πιασες το πρόβλημα, λέει θα κάνω πολλαπλασιασμό, το κατευθύνω έτσι….»

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: άμεση (ii) Η θέση της μητέρας Χριστίνα «… πρέπει να κάτσεις δίπλα στο παιδί, ειδικά άμα είναι ένα προβληματάκι, τι θα κάνουμε τώρα; Πώς θα ξεκινήσεις; Θα του δείξεις ας πούμε ότι εδώ κάνουμε πολλαπλασιασμό, πρέπει να είσαι δίπλα του, να δεις, θα τον κάνει σωστό;…»

4. Ευρήματα Τύπος εμπλοκής: άμεση (ii) Η θέση της μητέρας Χριστίνα «…Ε βέβαια ελέγχω, του λέω κάνε εσύ αυτό, ε καμιά φορά βαριέται ή αν είναι κουρασμένος του λέω έλα να σου γράψω εγώ το ενικός αριθμός ή το πληθυντικός, τα βασικά, και μετά τα κλίνει εκείνος μόνος του…»

4. Ευρήματα Ο χρόνος: «Πόση περίπου ώρα χρειάζεται για να τελειώσει τα μαθήματα;» Κάλια «…του παίρνει στη χειρότερη περίπτωση μισή ώρα, στην καλύτερη δέκα λεπτά…»

4. Ευρήματα Ο χρόνος: «Πόση περίπου ώρα χρειάζεται για να τελειώσει τα μαθήματα;» Χριστίνα «…για να τελειώσει όλα τα μαθήματα, θέλει ένα δίωρο. Στη Δευτέρα, Πρώτη δημοτικού ήθελε μία ώρα. Και μαζί με τ’ Αγγλικά, γιατί πηγαίνουμε και Αγγλικά έξω, όταν έχει και τα Αγγλικά, ένα τρίωρο το θέλει…»

4. Ευρήματα Ο χώρος: «Πού διαβάζει τα μαθήματα;» Κάλια «…Στο γραφείο του. Το γραφείο του είναι φτιαγμένο και προσεγμένο από την αρχή, δηλαδή να σου πω ότι πιο πολύ πρόσεξα το γραφείο παρά οτιδήποτε άλλο. Δηλαδή να είναι στο ύψος του, να είναι σωστή η καρέκλα…»

4. Ευρήματα Ο χώρος: «Πού διαβάζει τα μαθήματα;» Χριστίνα «…στην κουζίνα είχαμε χώρο, ησυχία… είναι μεγάλη η κουζίνα, έχει χώρο να κάτσει ένα παιδί να διαβάσει…» «…Αλλά και στο κρεβάτι… Ας πούμε χτες, έλα Νίκο να διαβάσουμε, ήταν κουρασμένος, άντε λέω, έλα να τα κάνουμε στο κρεβάτι. Κι έκατσε στο κρεβάτι να κάνει τις ορθογραφίες. Ε εντάξει…. Έλα στο κρεβάτι λέω, μια ανάγνωση μια ορθογραφιούλα, χαλαρά …»

4. Ευρήματα Τα λάθη και ο έλεγχος: «Ελέγχεις τα μαθήματα; Αν δεις κάποιο λάθος, τι γίνεται;» Κάλια «…Εεεε λάθος, τι λάθος να βρω; Στα μαθηματικά, αν βρω λάθος, του λέω για έλα δω, για να το ξαναδούμε… Α, επιμένω, όταν κάνω τη διόρθωση να είναι από πάνω μου, να κάνουμε μαζί τη διόρθωση, να μην την κάνω εγώ. Είναι μια δουλειά δικιά του και πρέπει να συμμετέχει κι αυτός στο κομμάτι της διόρθωσης…»

4. Ευρήματα Τα λάθη και ο έλεγχος: «Ελέγχεις τα μαθήματα; Αν δεις κάποιο λάθος, τι γίνεται;» Χριστίνα «…του το διορθώνω, δεν θα πάει με λάθος. Του λέω Νικάκο μου εδώ έχουμε ένα λαθάκι. Έλα να το διορθώσουμε. Θα το διορθώσω. Δεν θα το αφήσω να εκτεθεί στη δασκάλα του. Αλλά, ναι, γιατί αν είναι θα αγχωθεί χειρότερα, θα αγχωθεί. Άμα του πει η δασκάλα έχεις κάνει λάθος και τον μαλώσει;»

4. Ευρήματα Η χρήση της γλώσσας: ΚΑΛΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ναι, έχει, έχει (μαθήματα) Τον μεγάλο τον διάβαζα στην κουζίνα Διαβάζει Και Μαθηματικά έχουμε και πολλές φορές Αγγλικά έχουμε Τη διαβάζει μια φορά και τη γράφουμε μετά. Τη διαβάζω εγώ κι αυτός τη γράφει (την ορθογραφία) Μου τα έκανε λίγο πιο άσχημα (τα γράμματα) η φετινή μας δασκάλα Μου γράφει τώρα στα Αγγλικά

4. Ευρήματα Ο ρόλος του σχολείου: Κάλια «…στο σχολείο μαθαίνουν περισσότερο τη ζωή, παρά τα μαθήματα… Σε ένα ευρύτερο κομμάτι γνώσεων νομίζω ότι το σχολείο δεν συνεισφέρει ιδιαίτερα …. η εκπαίδευση συνολικότερα του παιδιού για μένα είναι ένα πράγμα που περνάει κι από τους γονείς. Η γνώση δηλαδή…. Το παιδί μου έχει βγει και στο εξωτερικό, έχει επισκεφτεί κι αρχαιολογικούς χώρους, έχει πάει και θέατρο, δηλαδή μαθαίνει απ’ αλλού, μαθαίνει απ’ αλλού πράγματα…» «…δεν θα μπορούσα ποτέ εγώ να κάθομαι να του κάνω διαίρεση, δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση και δεν θέλω…» «…κατά κάποιο τρόπο εγώ έχω καταπιεί ότι αυτό είναι το εκπαιδευτικό σύστημα…»

4. Ευρήματα Ο ρόλος του σχολείου: Χριστίνα «…Εγώ πιστεύω, εντάξει, τον πρώτο λόγο τον έχει το σχολείο, δεν το συζητώ, γιατί κατευθύνει το παιδί να μάθει…» « Η Γλώσσα; Τα Μαθηματικά; Είναι σημαντικά γιατί ανοίγει το μυαλό, ανοίγει ο ορίζοντας του ανθρώπου… θα πούμε την ιστορία γιατί πρέπει να τη μάθουμε να μορφωθούμε, θα μάθουμε τη γλώσσα, θα τη μάθουμε σωστά…»

τύπος εμπλοκής + κοινωνικά χαρακτηριστικά 5. Συμπεράσματα Σαφής διαφοροποίηση στάσης Η στάση ορίζει τύπο εμπλοκής & καθημερινές πρακτικές (Πιθανή) συσχέτιση τύπου εμπλοκής με μορφωτικό κεφάλαιο ενήλικα Κοινωνικά χαρακτηριστικά μορφωτικού κεφαλαίου τύπος εμπλοκής + κοινωνικά χαρακτηριστικά

ΤΕΛΟΣ!