L9 Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra dhe afatgjata Dr Avdullah Hoti

Hyrje Kurba e Philipsit tregopn lidhjen reciproke në mes të inflacionit (i) dhe papunësisë (u) Kurba e Philipsit paraqet një ‘meny’ për vendimarrësit e politikave ekonomike

Hyrje Kurba e Philipsit tregopn lidhjen reciproke në mes të normës së inflacionit (i) dhe normës së papunësisë (u) Tri tipare: Ka pjerrëtsi negative (trade-off në mes u dhe i) Lidhja në mes u dhe i nuk është lineare kur u i afrohet një niveli të pandryshuar Sa më afër origjinës që është kurba e Philipsit aq më e ulët është u që mund të arrihet për çdo nivel të i Kurba e Philipsit paraqet një ‘meny’ për vendimarrësit e politikave ekonomike 3 3

Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra Dilema: A ekziston ne realitet lidhja inverze ne mes u dhe i ne S-T? = > PO 4 4

Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra Pjesa (a): Modeli AS-AD Pjesa (b): Kurba e Philipsit Në pikën A edhe tregu i punës supozohet në ekuilibër Për tu ulur u nga U1 në U2 duhet të rritet AD nga D1 në D2 Por kjo rrit edhe çmimet nga P1 në P2 rritet (i) Rritja e çmimeve redukton pagën reale Kjo qon në rritjen e pagës Rriten më tutje çmimet, por tani zhvendoset AS ngase janë rritut kostot e prodhimit Papunësia kthehet në nivelin U1 dhe prodhimi kthehet në nivelin e mëparshëm, por tani me çmime dukshëm më të larta 5 5

Kurba e Philipsit në periudha afatgjata Pikëpamja e parë (Fig. 9.2) Kurba e Philipsit ka formë vertikale Kjo mbështetet në hipotezën e normës natyrore të papunësisë (NNP) Kur çmimet rriten, por jo edhe pagat, ekonomia lëviz nga pika A në pikën B Pastaj, rritja e çmimeve qon në rritjen e pagës e cila qon më tutje në rritjen e çmimeve pika C 6 6

Kurba e Philipsit në periudha afatgjata Pikëpamja e dytë: Me kalimin e kohës është rritur NNP Grate dhe te rinje: norme me e larte e papunesise Pikëpamja e tretë: Goditjet në anën e ofertës Stagflacion Papunesi e larte dhe inflacion i larte Fig.9.3 U leviz nga A ne B Politika monetare ose politikat tjera e levizin ekonomine ne piken C 7 7

Komentoni lidhjen në mes të këtyre dy variablave: Detyrë Analizoni trendin e inflacionit dhe të papunësisë në Kosovë gjatë viteve 2000-2010 Komentoni lidhjen në mes të këtyre dy variablave: Vizatoni një grafik dhe komentoni 8 8

Por....... Le të analizojmë fillimisht PAPUNËSINË Pastaj INFLACIONIN Përpara se t’i trajtojmë së bashku këto dukuri 9 9

Papunësia 10 10

Llojet e papunësisë Friksionale: Njerëzit lëvizin nga një punë në tjetër, në ndërkohë ata janë të papunë. Shkaku: mundon informacion për tregun

Llojet e papunësisë Strukturore: E shkaktuar nga rënia e industrive dhe pamundësia e të punësuarve në ato industri që të lëvizin në industritë në rritje

Llojet e papunësisë Sezonale: E shkaktuar nga karakteri sezonal i punësimit.

Llojet e papunësisë Për shkak të mungesës së kërkesës: Mungesë e përgjithshme për punëtorë në ekonomi

Llojet e papunësisë Teknologjike: Për shkak se teknologjia zëvendëson punëtorët në vendin e punës.

Papunësia: Në afat të gjatë dhe të shkurtër Teoria klasike papunësia në afat të shkurtër është e përkohshme, pasi pagat bien dhe tregu i punës kthehet në ekuilibër Në afat të gjatë papunësia është ‘vullnetare’ Teoria Kejnziane: Papunësia në afat të gjatë mund të mbesë e lartë pasi pagat janë jo-fleksibile

Inflacioni

Inflacioni i pritur/parashikuar Kur njerëzit përdorin inflacionin e kaluar si bazë për çmime kur marrin vendime për pagat, kontratat etj.

Inflacioni i papritur/paparashikuar Kur nuk parashihet dhe nuk bëhet pjesë e vendim-marrjes Kjo shkakton: Ndryshim në shpërndarjen e të ardhurave Nëse inflacioni parashihet mbi rritjen e pagave, atëherë të ardhurat ri-shpërndahen nga forma tek punëtorët Efektet në punësim: Rritja e pagës mbi inflacionin e zvogëlon punësimin pasi rritet kosto e punës.

The Philips Curve Kurba e Philipsit Trajtimi i integruar i papunësisë dhe inflacionit

Kurba e Philipsit 1958 – A.W. Phillips Lidhje statistikore signifikante në mes të normës së rritjes së pagave dhe papunësisë për periudhën 1861 – 1957 Norma e rritjes së pagave varej nga presioni inflacionist në ekonomi Ndryshimi i pagave ka ndikuar në punësim dhe rrjedhimisht në papunësi Ka dhënë një trade-off në mes: normës së rritjes së pagave ose inflacionit Normës së punësimit ose normës së papunësisë

Kurba e Philipsit PC tregon lidhje inverze në mes të inflacionit dhe papunësisë. Sugjeron se nëse qeveria dëshiron të ul inflacionin, kjo do të shpie në rritjen e papunësisë dhe e kundërta: trade-off në mes të inflacionit dhe papunësisë. Rritja e pagave % (Inflacioni) 2.5% 1.5% 4% 6% Papunësia (%) PC1

Kurba e Philipsit në S-T Problemet: Në vitet e 1970-ta: Inflacioni dhe papunësia u rritën njëkohësisht stagflation

Kurba e Philipsit - zhvendosja Rritja e pagave % (Inflacioni) Një zhvendosje majtat e PC rezulton me një normë më të lartë të inflacionin të shoqëruar me papunësi më të ulët. 3.0% 1.5% 4% 6% PC1 Papunësia (%) PC2

Kurba e Philipsit në L-T Gjendja fillestare: i=1% dhe u=7% Qeveria ndërmerr masa për zvogëlimin e u, me një politikë fiskale ekspansionit duke e zhvendosur AD djathtas. Ulet u, por rritet i në 2%. Nëse rriten pagat, firmat e ulin punësimin dhe kthehet prapë u=7%. Kundër këtij zhvillimi, qeveria prapë ndërhynë, duke zvogëluar u, por duke rritur i=3%. Nëse pagat përshtaten ndaj kësaj rritje në i, atëherë norma e papunësisë prapë kthehet në u=7% pasi firmat largojnë punëtorët nga puna. Inflacioni PC në afat të gjatë 3.0% 2.0% 1.0% PC1 7% PC2 Papunësia PC3

AS-AD AS2 AS1 Inflacioni 4.0% 3.75% 2% AD2 AD1 Të ardhurat U = 4%

Kurba e Philipsit dhe NAIRU Kur PC e pret boshtin x, përcaktohet norma natyrore e papunësisë e cila nuk bën presion mbi inflacionin Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment (NAIRU)

Një trajtim formal i Kurbës së Philipsit

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit PC thekson se inflacioni varet nga inflacioni i pritur Devijimi i papunësisë nga norma natyrore e papunësisë Dhe tronditjet në ofertë.

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit PC derivohet nga oferta agregate (AS) Shtojmë një tronditje ekzogjene në AS në anën e djathtë Zbresim çmimet e periudhës së kaluar P-1 nga të dy anët Inflacionin mund ta shkruajmë si π=(P–P-1) dhe inflacionin e pritur si πe=(Pe–P-1). Ligji i Okunit: Devijimi i produktit nga norma natyrore lidhet negativisht me devijimin e papunësisë nga norma e saj natyrore Duke zëvendësuar fitojmë PC

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit Kështu që PC dhe AS në periudha afatshkurtra prezatojnë të njëjtën gjë.

Pritjet adaptive dhe inercioni i inflacionit PC tregon një trade-off për politik-bërësit sa i përket inflacionin dhe papunësisë. Por, çfarë e shkakton inflacionin? Një shpjegim i thjeshtë: njerëzit i formojnë pritjet e tyre për inflacionin e ardhshëm bazuar në përvojën e tyre në të kaluarën. Kështu, mund të shkruajmë PC si: Termi i parë tregon se inflacioni ka një inercion në vete dhe ai vazhdon derisa nuk e ndalon dikush. Ne kemi inflacion pasi presim inflacioni, dhe ne presim inflacion në të ardhmen pasi kemi inflacion. Që tregon se inflacioni varet nga inflacioni në të kaluarën, papunësia ciklike dhe tronditjet në ofertë.

Dy arsye për rritje dhe rënie të inflacioni Papunësia ciklike e rrit ose e zvogëlon inflacionin. Papunësia e ulët e rrit inflacionin. Ky quhet inflacion nga kërkesa, pasi rritja e AD është shkaktar i inflacionit. Inflacioni rritet ose bie me tronditjet e ofertës. Tronditjet negative e rrisin inflacionin, tronditjet pozitive. Ky është inflacion nga kosto, pasi shkaktohet nga ndryshimi i kostove të prodhimit.

Detyrë Analizoni trendin e inflacionit dhe të papunësisë në Kosovë gjatë viteve 2000-2010 Komentoni lidhjen në mes të këtyre dy variablave: Vizatoni një grafik dhe komentoni 34 34