ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ Προσηλυτισμός είναι η προσπάθεια προς διείσδυση στη θρησκευτική συνείδηση ετεροδόξων ή ετεροθρήσκων, για τον προσεταιρισμό σε άλλο δόγμα ή θρησκεία με παράνομα ή ανήθικα μέσα, καταχρήσεις, σχέσεις εξάρτησης ή υποσχέσεις πάσης φύσης παροχών. Το Σύνταγμα καταρχήν απαγορεύει από όλους τον προσηλυτισμό και η απαγόρευση έχει να κάνει με την αθέμιτη πλευρά του. Υπάρχει εντούτοις η σύγκρουση αυτής της διάταξης με την «επικρατούσα θρησκεία» που ορίζεται πάλι από το Σύνταγμα και την προνομιακή της αντιμετώπιση. Υπάρχει ακόμη το πρόβλημα και με τις «γνωστές θρησκείες», δηλ. ότι και αυτές προστατεύονται από το Σύνταγμα. Η συνταγματική απαγόρευση για πρώτη φορά το 1844 μετά από αξίωση της Ι.Σ. Ε.Ε. για προσηλυτιστική δράση ετεροδόξων. 1. Η προσωπική άποψη του εκπαιδευτικού ως αποδεδειγμένη επιστημονική αλήθεια και η προσπάθεια συγκάλυψης ότι αυτή η άποψη δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά.
2. Η διδασκαλία δικών του θρησκευτικών πεποιθήσεων σε μαθητές που δεν έχουν την πνευματική ωριμότητα να τον αντικρούσουν. 3. Ο εκπαιδευτικός προβάλλει την θρησκευτική ταυτότητά του και προσβάλλει τη θρησκεία των μαθητών του. 4. Ο εκπαιδευτικός σε οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο καταλήγει πάντα σε συμπεράσματα που δείχνουν την υπεροχή της θρησκείας του έναντι της θρησκείας των μαθητών του, εκφέροντας αντίστοιχα καθοδηγητικά – παιδαγωγικά μηνύματα. 5. Ο εκπαιδευτικός δείχνει εύνοια σε ομόθρησκους μαθητές και εχθρότητα σε αλλόθρησκους ή παιδιά που δεν ανήκουν στην ιδεολογία του 6. Ο εκπαιδευτικός υπόσχεται οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα σε μαθητές που δεν ανήκουν στη θρησκεία του ή την ιδεολογία του για να προσχωρήσουν σ΄αυτήν. 7. Ο εκπαιδευτικός συμμετέχει σε διανομή εντύπων εντός ή εκτός σχολείου σε άτομα που δεν μπορούν ν’αντιληφθούν τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των θρησκειών. 8. Η κατασκευή πολυτελών χώρων λατρείας σε περιοχές που δεν υπάρχουν ανάλογοι ναοί της επικρατούσας θρησκείας.
ΕIΝΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΒΡΑΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ; Η κατηγορία περί διδασκαλίας εβραϊκής διδασκαλίας δεν ευσταθεί για τους εξής λόγους: Α. Η Αποστολική Σύνοδος στα Ιεροσόλυμα το 45 μ.Χ. αποδεσμεύει τον Χριστιανισμό από τον Ιουδαϊσμό. Β. Η διδασκαλία του Χριστιανισμού έγινε σε όλα τα έθνη μετά από εντολή του Χριστού και όχι μόνο στις εβραϊκές κοινότητες. Γ. Είναι ξεκάθαρο το μίσος των Εβραίων κατά των Χριστιανών. Δ. Τα βιβλία της Αγίας Γραφής μεταφράστηκαν στα Ελληνικά Ε. Στο Βυζάντιο έγινε η σύνδεση Ελληνισμού και Χριστιανισμού, απ’ όπου δημιουργήθηκε ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. ΣΤ. Ο Χριστός είναι ο Θεός που γίνεται άνθρωπος τυχαία σε μια χώρα μονοθεϊσμού, η οποία είχε αποτύχει στον ιστορικό της ρόλο.
Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Δεν υπάρχει συγκεκριμένη διδασκαλία μαθήματος. Η θ.π. γινόταν μέσα από τις φιλοσοφικές συζητήσεις, τη διήγηση μύθων και ηρωικών κατορθωμάτων, όπως και μέσω του θεάτρου ή των εορτών.
Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ Η αγωγή στην Π.Δ. στηρίζεται στην διδασκαλία της δημιουργίας από τον Θεό και πτώσης του ανθρώπου από δική του άρνηση και ανυπακοή. Σκοπός να φτάσει στη λύτρωση. Αυτό εξαρτάται πλέον από την κοινωνία του με τον Θεό. Ο Γιαχβέ (ο Θεό της Π.Δ.) εισχωρεί στην ανθρώπινη ιστορία. Η γνώση και το ρ. γνωρίζω αποκτούν μια υπαρξιακή, προσωπική έννοια. Δεν είναι μια λογική πρόσληψη, αλλά μια κοινωνία ζωής με τον Θεό. Ο Θεός γίνεται ο Παιδαγωγός. Η υπεροχή και η πληρότητά του τονίζεται και από τον χαρακτηρισμό του ως «άγιος». Παράλληλα υπάρχει και ο Νόμος. Περιτομή η είσοδος σε μια θρησκευτική κοινότητα. Δημιουργείται η ιδέα και η ελπίδα του Μεσσία. Ο παιδαγωγικός ρόλος γονέων και δασκάλων Το περιεχόμενο της διδασκαλίας. Οι ιερείς ως παιδαγωγοί
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ. ΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΑΛΛΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ Ο Χριστός ως δάσκαλος. Τίτλος τον οποίον του αποδίδουν οι μαθητές και το ακροατήριο. Δεν κατείχε τίτλους ραβινικών Σχολών Οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς δεν του αναγνώριζαν το δικαίωμα να διδάσκει Ο ίδιος αυτοαποκαλείται διδάσκαλος. Στο τέλος της επίγειας ζωής του δεν επιτρέπει στους μαθητές του να θεωρήσουν τον εαυτό τους ως «ραβί», για να μην επιφέρουν σύγχυση, ούτε επιθυμία για εξουσία. Η γνώση του ανθρώπου και του σκοπού της αγωγής Γνώση της ποιότητας και της αξίας του ανθρώπου Σώμα και πνεύμα έχουν ιδιαίτερη αξία Διακρίνει την καλοκαγαθία (Ναθαναήλ) από την υποκρισία, την ιδιοτέλεια και τα πάθη Σκοπός της αγωγής θεωρείται η «ομοίωσις του ανθρώπου με τον Θεό» Κάθαρση/Απόκτηση αρετών (ενάρετος άνθρωπος) Ο Χριστός η αλήθεια
Παρ. 23,13 μὴ ἀπόσχῃ νήπιον παιδεύειν, ὅτι ἐὰν πατάξῃς αὐτὸν ῥάβδῳ, οὐ μὴ ἀποθάνῃ· Παρ. 23,13 Μη αποφεύγης και μη διστάζης να διαπαιδαγωγής το ανήλικο παιδί σου, διότι και αν ακόμη ευρεθής εις την ανάγκην να το κτυπήσης με την ράβδον, δεν πρόκειται να αποθάνη. Παρ. 23,14 σὺ μὲν γὰρ πατάξεις αὐτὸν ῥάβδῳ, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ ἐκ θανάτου ῥύσῃ. Παρ. 23,14 Διότι συ μεν θα κτυπήσεις το σώμα του με την ράβδο, θα σώσεις όμως την ψυχή του από τον θάνατον. Παρ. 13,24 Ο πατέρας, ο οποίος λυπάται και δεν τιμωρεί με την παιδαγωγική ράβδο τον υιό του, είναι το ίδιο ως εάν τον μισή. Εκείνος όμως που αγαπά με αληθινή αγάπη το παιδί του, το διαπαιδαγωγεί και το ανατρέφει με πολλή επιμέλεια, με στοργή αλλά και με αυστηρότητα. Παρ. 22,15 Απερισκεψία και επιπολαιότητα φλογίζει και εξάπτει την καρδία του νέου. Η δε παιδαγωγική ράβδος και η αυστηρά διαπαιδαγώγηση αποκρούονται και αποφεύγονται από αυτόν.
Η αγάπη προς τον άνθρωπο και το παιδί Η αγάπη προς τους μαθητές του και η παιδαγωγία Υποδείξεις και έλεγχος προς τους μαθητές του Ο σεβασμός των μαθητών του στο πρόσωπό του Η από καθέδρας και η ευκαιριακή διδασκαλία του Οι ερωτήσεις προς αυτός και από αυτόν Παραβολές, εικόνες, μεταφορές Ευκολομνημόνευτη διδασκαλία Παράδειγμα. Βούδας - Μωάμεθ
Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ Δυο θεμελιώδεις άξονες: α) ο Νόμος και β) η επάρκειά του. Το Ευαγγέλιο όμως έχει αυτοτελή παιδαγωγική αξία και υπερβαίνει τις διατάξεις του Νόμου. Νόμος – αμαρτία ανθρώπου. Ο Νόμος αδυνατεί να ελευθερώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία. Αιώνιο πρότυπο ο Χριστός. Η Ανάσταση του χριστού θεωρείται ως το σημαντικότερο γεγονός που καθορίζει την πίστη των Χριστιανών. Μίμηση Χριστού (επαγωγική μέθοδος): «Γίνεσθε ουν μιμηταί του Θεού ως τέκνα αγαπητά» (Εφεσ. 5,1) Η δυνατότητα που μας δίνει ο Θεός ν’ αντιλαμβανόμαστε και να καταλαβαίνουμε πολλά πράγματα (παραγωγική μέθοδος) Ο θεός είναι ο παιδαγωγός και στο τέλος ο μαθητής – πιστός αμείβεται για τους μόχθους του. Ο ίδιος πρότυπο στους μαθητές του χωρίς εγωιστική διάθεση.
Ο τύπος του πραγματικού δασκάλου πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά: α) ορθή διδασκαλία, β) σωστή συμπεριφορά, γ) ηπιότητα και πραότητα, δ) αίσθηση του μέτρου, ε) χρήση της αυστηρότητας, στ) αγάπη και ζ) προσευχή και ευχαριστία υπέρ των μαθητών του. «Και οι πατέρες μη παροργίζετε τα παιδιά σας, αλλά εκτρέφετε αυτά εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» (Εφεσ. 6,4) Παροργίζετε: μη γίνεσθε φορτικοί, όπως στους δούλους. Νουθεσία: ανατροφή με λόγια. Παιδεία: ανατροφή με έργα. Υπάρχει ο χριστοκεντρικός και όχι ο ανθρωπο- κεντρικός χαρακτήρας της αγωγής. Παιδεία είναι και η παιδαγωγία των θλίψεων. Τέλειοι – Νήπιοι.
Ο ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Προς τους νέους και εις την αρχήν των Παροιμιών. Όροι κατά πλάτος β’ Προς τους νέους. Παιδαγωγική ομιλία με σκοπό την πνευματική καλλιέργεια και ηθική διάπλαση των νέων από την μελέτη των αρχαιοελληνικών και χριστιανικών συγγραμμάτων. Ωφέλιμη και επιζήμια γνώση. Τα ελληνικά γράμματα προπαρασκευαστικό στάδιο πριν τη γνώση της Αγίας Γραφής. Εις την αρχήν των Παροιμιών: Δίνει ορισμό των Παροιμιών, ο οποίος είναι η αγωγή των ηθών και η διόρθωση των παθών και η διδασκαλία περί του βίου, η οποία περιέχει πολλές συμβουλές γι’ αυτά που θα κάνουμε. Ο δυναμικός χαρακτήρας της παιδείας φαίνεται από τον ορισμό που δίνει: Παιδεία εστί αγωγή τις ωφέλιμος τη ψυχή επιπόνως πολλάκις των από κηλίδων κακίας αυτήν εκκαθαίρουσα. Νήπιος – Νεαρός - Πρεσβύτερος
ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ Δημιουργία σχολείων με χαρακτήρα παιδείας αγιογραφικό, χριστοκεντρικό και ελληνοκεντρικό. Εκκλησία και ελληνική γλώσσα. Ξενομανία και κίνδυνος αλλοίωσης της εθνικής και θρησκευτικής μας ταυτότητας Διαβασμένος είναι ο τεχνοκράτης και μορφωμένος ο καλλιεργημένος άνθρωπος που έχει μέσα του την αγάπη του Χριστού. Καμία διάκριση στα δυο φύλα. Να δίνονται χριστιανικά ονόματα στα παιδιά. Τρόπος εορτασμού της ονομαστικής εορτής: θεϊκός και διαβολικός
ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Αποτελεί θέμα διαφωνίας μέχρι σήμερα το γεγονός της ύπαρξης ή μη των λεγόμενων κρυφών σχολείων κατά την Τουρκοκρατία. Οι υποστηρικτές της μη ύπαρξης τέτοιων σχολείων αγνοούν ηθελημένα πολλές φορές χειρόγραφα που αποδεικνύουν το αντίθετο και πολλά απ’ αυτά παραμένουν ανεξερεύνητα σε αρχεία μοναστηριών. Η ιδεολογικοποιημένη Ιστορία ελεεινολογεί πολλά γεγονότα του 1821. Οι διάφορες ιδεολογίες προσπαθώντας να σφετεριστούν τη δόξα των γεγονότων της αρχής του νέου ελληνικού Κράτους παραποιούν την Ιστορία και την μετατρέπουν σε Πολιτική. Μέσα σ’ αυτά τα γεγονότα (εκτός από την προσφορά του Κλήρου στον Αγώνα του ‘21) είναι και αυτό των Κρυφών σχολείων. Η αυτούσια αναπαραγωγή ανιστόρητων ή επικίνδυνων δημοσιογραφικού τύπου άρθρων και επιχειρημάτων καθιστούν ανίσχυρους όσους δεν μπορούν να μπορούν από μόνοι τους να εξερευνήσουν την αλήθεια. Κρυφό σχολειό δεν είναι η συνολική και οργανωμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα κατά την Τουρκοκρατία με μορφή αντίστασης κατά των Τούρκων ή απαγόρευσης λειτουργίας σχολείων από μέρους τους.
Δεν είναι μύθος Η Εκκλησία δεν ζητάει ιστορική δικαίωση γι’ αυτήν την προσφορά της. Οι πρωταγωνιστές (Ελληνόπουλα, καλόγεροι και ιερείς) Η συμπεριφορά των Τούρκων κατά των Ελλήνων διαφορετική. Βίαιοι εξισλαμισμοί, παιδομάζωμα, βίαιες ναυτολογήσεις. Η Εκκλησία συνεχίζει το έργο του Βυζαντίου και τα μοναστήρια λειτουργούν ως εκπαιδευτικά κέντρα.
ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ (1716 – 1806) Ανεξιθρησκεία είναι η επιεκής και πραεία διάθεσις της ψυχής ευσεβούς ήτις κατά ζήλον επιγνώσεως, προς τους οπωσούν αθετούντας τα της πίστεως μεταχειριζομένη τους ευλόγους και επιτηδείους τρόπους, εις την τούτων μεν διόρθωσιν, των δε άλλων την προφυλακήν, τελευταίον και απειθούντας μακροθύμως και ανξικάκως τους υποφέρει, οικτειρίζουσα μεν την αυτών ζημίαν, προαναστέλλουσα δε και εμποδίζουσα την δι’ αυτών λύμην των άλλων και παραφθοράν. Η Ανεξιθρησκεία κινείται μεταξύ φονταμενταλισμού και αδιαφορίας. Ζήλος – Ζηλωτής: ο θεοσεβής Είδη: α)Ζηλωτής, αλλά μη ζητητής εριστικός και φιλόνεικος, β) ζηλωτής, αλλά μη πικρός και ταραχώδης και εμπαθής ελεγκτής, αν τύχη τις μετά του ετεροφρονούντος διάλεξις και γ) ζηλωτής, αλλά μη λοίδωρος της αλλοτρίας θρησκείας και δόξης, μηδέ υβριστικός.
Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ 1846 (Σηλυβρία) – 1920 (Αθήνα) Διαχωρίζει αληθινή και ψευδή μόρφωση. Η πρώτη είναι αυτή που αποβλέπει στην κατάκτηση του αγαθού και της αρετής, ενώ η δεύτερη είναι εκείνη που έχει χρησιμοθηρικούς και υλιστικούς στόχους. Υποστηρίζει μια ενιαία εκπαιδευτική παράδοση, την αρχαιοελληνική και τη χριστιανική, της οποίας σύνθεση είναι η ελληνοχριστιανική. Κάνει λόγο για ξενόφερτη Παιδαγωγική και λυπάται που κανείς δεν ασχολείται με την ελληνοκεντρικότητα της παιδαγωγικής. Αποτέλεσμα έχει την πολιτιστική και εθνική μας αλλοτρίωση. Μιλάει για την φιλοπατρία, χωρίς σοβινιστικές και εθνικιστικές ακρότητες. Το σχολείο δεν πρέπει να δημιουργεί ωφελιμιστικές τάσεις και αυριανούς πολίτες που θα χρησιμοποιηθούν ως μονάδες παραγωγής και κατανάλωσης υλικών αγαθών. Θρησκεία απαίδευτη και παιδεία ασεβής είναι ο ορισμός της μονομερούς και ατελούς μόρφωσης.
Μόρφωση χωρίς θρησκευτική παιδεία καταλήγει στην αθεΐα και θρησκευτική αδιαφορία, ενώ όταν η ανατροφή στρέφεται αποκλειστικά στη θρησκεία οδηγεί στην δεισιδαιμονία και τον φανατισμό. Σκοπός της παιδείας είναι η αυτογνωσία Ο ρόλος της μητέρας είναι ιδιαίτερος στο θέμα της θρησκευτικής αγωγής.