ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 12/30/2018 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Διάλεξη 3 – Αίτια Κρατικής Παρέμβασης – Αποτυχίες Αγοράς 2014-2015 ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ ΑΓΟΡΑΣ Αδυναμία μηχανισμού τιμών να πετύχει αποτελεσματική κατανομή των πόρων: 1) Δημόσια Αγαθά 2) Αγαθά με εξωτερικότητες 3) Ατελής ανταγωνισμός (μονοπώλιο, ολιγοπώλιο κτλ) 4) Ατελείς αγορές 5) Ανεπαρκής πληροφόρηση 30/12/2018 5:58 πμ

1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Τα αμιγώς δημόσια αγαθά έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά Α. Μη ανταγωνιστικά στην κατανάλωση – Το κόστος για την κατανάλωση του αγαθού από ένα επιπλέον άτομο είναι μηδέν ή σχεδόν μηδέν. Συνολική κατανάλωση G=G1=G2=G3=…=Gk Β. Αδυναμία αποκλεισμού – Το κόστος του να αποκλείσεις κάποιο άλλο άτομο από τη χρήση του αγαθού είναι πολύ μεγάλο. Ιδιωτικά: το κόστος μπορεί να διαιρεθεί και να εξατομικευθεί + αποκλεισμός Συνολική κατανάλωση Χ=Χ1+Χ2+Χ3+…+Χk τη δυνατότητα αποκλεισμού = Μη αμιγή Δημόσια Αγαθά Τα περισσότερα αγαθά που θεωρούμε ως δημόσια αγαθά μπορεί να μην ικανοποιούν πλήρως τις υποθέσεις για μη ανταγωνιστική κατανάλωση και για π.χ. Η χρήση ενός δρόμου που δεν έχει κίνηση είναι δημόσιο αγαθό. Όταν όμως υπάρχει συνωστισμός, τότε η χρήση του είναι ανταγωνιστική. Το γεγονός ότι κάποια αγαθά παρέχονται από το κράτος δεν σημαίνει ότι τα αγαθά αυτά είναι δημόσια.  Τα αγαθά αυτά δεν ικανοποιούν καμιά από τις υποθέσεις για τα δημόσια αγαθά και γι’ αυτό λέγονται «ιδιωτικά αγαθά που παρέχονται από το κράτος»  Π.χ. η ιατρική περίθαλψη είναι μια υπηρεσία η οποία είναι ανταγωνιστική στη χρήση και στην οποία μπορεί να επιβληθεί η αρχή του αποκλεισμού.

1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Τα περισσότερα αγαθά που θεωρούμε ως δημόσια αγαθά μπορεί να μην ικανοποιούν πλήρως τις υποθέσεις για μη ανταγωνιστική κατανάλωση και για τη δυνατότητα αποκλεισμού = Μη αμιγή Δημόσια Αγαθά π.χ. Η χρήση ενός δρόμου που δεν έχει κίνηση είναι δημόσιο αγαθό. Όταν όμως υπάρχει συνωστισμός, τότε η χρήση του είναι ανταγωνιστική. Το γεγονός ότι κάποια αγαθά παρέχονται από το κράτος δεν σημαίνει ότι τα αγαθά αυτά είναι δημόσια. Π.χ. η ιατρική περίθαλψη είναι μια υπηρεσία η οποία είναι ανταγωνιστική στη χρήση και στην οποία μπορεί να επιβληθεί η αρχή του αποκλεισμού.

1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Με βάση τις ιδιότητες της αποκλειστικής χρήσης και του ανταγωνισμού έχουμε τις παρακάτω κατηγοριοποιήσεις: Αποκλειστικής χρήσης Μη αποκλειστικής χρήσης Ανταγωνιστικά Ιδιωτικά αγαθά Κοινοί πόροι Μη ανταγωνιστικά Φυσικά µονοπώλια ∆ηµόσια αγαθά

Οριακό κοινωνικό όφελος από δημ. αγαθό 12/30/2018 Οριακό κοινωνικό όφελος από δημ. αγαθό Στο διάγραμμα έστω ότι η ποσότητα του δηµόσιου αγαθού είναι 5 και υπάρχουν µόνο δύο καταναλωτές. Αν το οριακό όφελος για τον πρώτο είναι 3 και για τον δεύτερο 5, το οριακό όφελος από το δηµόσιο αγαθό είναι 8. Όταν προσφέρεται ένα δηµόσιο αγαθό όλοι µπορούν να το καταναλώνουν. Καθένας όµως έχει διαφορετικό όφελος απ’ αυτό. Το οριακό όφελος (MU) από ένα δηµόσιο αγαθό, προκύπτει από το κάθετο άθροισµα των οριακών ωφελειών του κάθε καταναλωτή.

Ισορροπία στην αγορά δημ. αγαθού 12/30/2018 Ισορροπία στην αγορά δημ. αγαθού Το οριακό κόστος παραγωγής του δηµόσιου αγαθού (όπως και στα ιδιωτικά αγαθά)  Η οικονοµικά αποτελεσµατική ποσότητα ενός δηµόσιου αγαθού - Ισορροπία: Στο σηµείο όπου το οριακό κόστος παραγωγής ισούται µε το οριακό όφελος από το δηµόσιο αγαθό

1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Μηχανισμός Τιμών Αμιγή δημόσια αγαθά: δεν μπορεί α λειτουργήσει – Free riding (αφού δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν όσοι δεν καταβάλουν το αντίτιμο, δεν είναι δυνατή η επιβολή τιμής γιατί όλοι θα προσποιούνται ότι δεν ωφελούνται από την παραγωγή του αγαθού και θα αρνούνται να καταβάλουν το αντίτιμο γνωρίζοντας ότι δεν μπορούν να αποκλειστούν

1. ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Μηχανισμός Τιμών: αδυναμία να πετύχει αποτελεσματική κατανομή των πόρων Μη αμιγή: Έστω ότι είναι δυνατή η περίπτωση αποκλεισμού, τότε μπορεί: α) η κατανάλωση να μην είναι ανταγωνιστική (μηδενικό οριακό κόστος), β) η κατανάλωση είναι ανταγωνιστική, αλλά συνεπάγεται υψηλό κόστος αποκλεισμού που οδηγεί σε παραγωγή ποσότητας μικρότερη από αυτή που επιθυμεί το κοινωνικό σύνολο + Διαγράμματα Γεωργακόπουλου σελ. 57

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ Αγαθά που προκαλούν εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις: Τα αγαθά που ένα μέρος του οφέλους τους μπορεί να εξατομικευθεί και να διαιρεθεί, ενώ ένα άλλο δεν διαιρείται Σε αυτά τα αγαθά υπάρχει διαφορά μεταξύ του κοινωνικού όφελους ή κόστους και του ιδιωτικού όφελους ή κόστους

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ Παραδείγματα: Οι εξωτερικές οικονομίες: μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές (επιβαρύνσεις ή αντιοικονομίες) Να αφορούν την παραγωγή ή την κατανάλωση Παραδείγματα: Θετική επίδραση κατανάλωσης: εκπαίδευση Αρνητική επίδραση κατανάλωσης: κάπνισμα Θετική επίδραση παραγωγής: φράγμα Αρνητική επίδραση παραγωγής: πηγάδι Επίσης μπορεί να είναι μονομερείς (κάπνισμα) ή αμοιβαίες (συνωστισμός)

Ισορροπία στη αγορά αγαθού με αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή 12/30/2018 Ισορροπία στη αγορά αγαθού με αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή Στο διάγραµµα έχουµε µια αρνητική εξωτερικότητα που προέρχεται από την παραγωγή.    Έχουµε: κοινωνικό οριακό κόστος = ιδιωτικό οριακό κόστος + εξωτερικό οριακό κόστος.   Π.χ. Όταν η ποσότητα που παράγεται είναι q, το κοινωνικό οριακό κόστος = γ και ισούται µε το άθροισµα του ιδιωτικού οριακό κόστους β και του εξωτερικού οριακού κόστους α. Ο µηχανισµός των τιµών οδηγεί σε ισορροπία στο σηµείο δ. Όµως το κοινωνά άριστο σηµείο είναι το τ. Πράγµατι για οποιαδήποτε ποσότητα µεταξύ του q1’ και του q1, το κοινωνικό οριακό κόστος είναι µεγαλύτερο από το κοινωνικό οριακό όφελος (όπως αυτό δίνεται από την D). Το κοινωνικό κόστος αν δεν παρέµβει το κράτος είναι (τθδ).

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ Το πρόβληµα δηµιουργείται από την απουσία δικαιωµάτων ιδιοκτησίας. (Θεώρηµα Coase).  Παράδειγμα Ο Γ έχει σκύλο που του προσφέρει ευχαρίστηση που αποτιµάται σε 500 ευρώ. Ο σκύλος προκαλεί µια µείωση της ευχαρίστησης του Α που αποτιµάται σε 800 ευρώ. Αν στην πολυκατοικία επιτρέπονται οι σκύλοι (άρα έχουµε καθορισµό δικαιωµάτων ιδιοκτησίας), ο Α µπορεί να προσφέρει µια (οποιαδήποτε) αµοιβή µεταξύ 500 και 800 (έστω 650) στον Γ, ώστε να πειστεί ο Γ να απαλλαγεί από τον σκύλο. Και οι δύο βρίσκονται σε καλύτερη θέση (έχουµε µια αποτελεσµατική λύση). Αν στην πολυκατοικία δεν επιτρέπονται οι σκύλοι, ο σκύλος θα φύγει. Και εδώ η µείωση της ευχαρίστησης για τον Γ είναι µικρότερη από την αύξηση της ευχαρίστησης για τον Α. Και εδώ έχουµε µια αποτελεσµατική λύση.

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ Λύσεις αντιμετώπισης προβλήματος αποτελεσματικότητας – αρνητικές εξωτερικότητες Εσωτερίκευση εξωτερικών επιδράσεων (π.χ. σε πηγάδια ή εκχώρηση σε ένα ιδιοκτήτη του δικαιώματος άντλησης όλων – συνένωση δραστηριοότητων ή ιδιωτικές διαπραγματεύσεις που συνήθως συνεπάγονται υψηλό κόστος) Φορολογία (π.χ. για ρύπανση: τέλη εκποµπής ρύπων - μεταβιβάσιµες άδειες ρύπανσης Φόροι)

12/30/2018 Ισορροπία στη αγορά αγαθού με αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή + επιβολή φόρου Ένας φόρος ρύπανσης του περιβάλλοντος. Για να µειωθεί την παραγωγή στο κοινωνικά άριστο επίπεδο q1’, η κυβέρνηση µπορεί να επιβάλλει φόρο ύψους (τα) ανά µονάδα προιόντος.   Ο φόρος ισούται µε το εξωτερικό οριακό κόστος της ρύπανσης. Η καµπύλη προσφοράς είναι πλέον η καµπύλη του Ιδιωτικό Ορ. Κόστους + τον φόρο. Το νέο σηµείο ισορροπίας είναι το τ. Τα φορολογικά έσοδα είναι ίσα µε (γταβ).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ανά τετράδες σκεφτείτε πως θα απεικονίζατε σε διάγραμμα την ισορροπία στην αγορά ενός αγαθού με θετικές εξωτερικές οικονομίες κατανάλωσης π.χ. της εκπαίδευσης Κάποιος να σχεδιάσει στον πίνακα!

Ισορροπία στη αγορά αγαθού με θετικές εξωτερικότητες στην παραγωγή 12/30/2018 Ισορροπία στη αγορά αγαθού με θετικές εξωτερικότητες στην παραγωγή Θετικές εξωτερικότητες: Γνώση   Το Κοινωνικό οριακό όφελος = Ιδιωτικό οριακό όφελος + Εξωτερικό οριακό όφελος Ο µηχανισµός των τιµών οδηγεί σε ισορροπία στο σηµείο τ. Όµως το κοινωνά άριστο σηµείο είναι το θ. Το κοινωνικό κόστος που συνδέεται µε το σηµείο τ είναι το (τδθ).

2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ Λύσεις αντιμετώπισης προβλήματος αποτελεσματικότητας – θετικές εξωτερικότητες Δημόσια παραγωγή Επιδοτήσεις (το αντίθετο από την επιβολή φόρου) Κουπόνια Διπλώµατα ευρεσιτεχνίας και δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας

12/30/2018 Ισορροπία στη αγορά αγαθού με αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή + με δημόσια παραγωγή  Η δηµόσια παροχή ενός αγαθού   Η άριστη ποσότητα εκπαίδευσης είναι q1. Γι αυτή την ποσότητα τα άτοµα είναι διατεθειµένα να πληρώσουν τιµή (δίδακτρα) γ’. Εποµένως, το κράτος θα πρέπει να καλύψει το υπόλοιπο ποσό γ΄θ’ ανά µονάδα.

12/30/2018 Ισορροπία στη αγορά αγαθού με αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή + επιδότηση Η καµπύλη του ιδιωτικού οριακού κόστους µετακινείται προς τα κάτω κατά το ποσό της επιδότησης.   Το άριστο κοινωνικό επίπεδο παραγωγής είναι το . Μια επιδότηση ίση µε γ΄θ’ ανά µονάδα προιόντος θα µετακινήσει την καµπύλη του ιδιωτικού οριακού κόστους παράλληλα προς τα κάτω, και το νέο σηµείο ισορροπίας γ, είναι το άριστο.

3. ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Όταν στην αγορά ενός προϊόντος δεν επικρατούν συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού, επικρατεί δηλαδή ατελής ανταγωνισμός, ο μηχανισμός τιμών οδηγεί συνήθως σε παραγωγή μικρότερη από την άριστη. Μονοπώλιο, ολιγοπώλιο Φυσικό μονοπώλιο: στους κλάδους όπου υπάρχουν ισχυρές αύξουσες αποδόσεις κλίμακος (το μέσο κόστος των προϊόντων μειώνεται όσο αυξάνεται η παραγωγή) και το αρχικό κόστος λειτουργίας της επιχείρησης είναι πολύ υψηλό. Π.χ. δραστηριότητες που απαιτούν μεγάλες εγκαταστάσεις όπως ηλεκτρική ενέργεια, ύδρευση, τηλεπικοινωνίες, σιδηρόδρομοι. Σε αυτές τις αγορές η ελαχιστοποίηση του μέσου κόστους παραγωγής επέρχεται σε υψηλό επίπεδο παραγωγής, υψηλότερο από τη συνολική ζήτηση της οικονομίας για αυτό το αγαθό. Σε αυτές τις αγορές, η «φύση» παραγωγής του προϊόντος πολλές φορές επιβάλει την ύπαρξη μιας εταιρείας, ενός φυσικού μονοπωλίου

3. ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Ο μονοπωλητής, όπως και μια ανταγωνιστική επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη του: Κέρδη = έσοδα - κόστος = τιμή x ποσότητα - κόστος. Η διαφορά όμως είναι ότι ενώ στον τέλειο ανταγωνισμό η επιλογή ποσότητας από την επιχείρηση δεν επηρεάζει την τιμή, στην περίπτωση του μονοπωλίου, όλη η προσφορά της αγοράς είναι η προσφορά του μονοπωλητή. Επομένως μια μεταβολή της ποσότητας θα επηρεάσει την τιμή πώλησης. Η προσφερόμενη ποσότητα του μονοπωλητή, λοιπόν, εξαρτάται από την καμπύλη ζήτησης. Ο μονοπωλητής δεν έχει καμπύλη προσφοράς. Η προσφορά του εν γένει αλλάζει αν μετατοπιστεί η ζήτηση. Στο μονοπώλιο η καμπύλη οριακού εσόδου βρίσκεται πάντα κάτω από την καμπύλη ζήτησης Ο μονοπωλητής επιλέγει το συνδυασμό τιμής - ποσότητας που μεγιστοποιεί τα κέρδη του. Ο μονοπωλητής είναι price maker.

3. ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 12/30/2018 Συνθήκη μεγιστοποίησης MR=MC Γιατί πρέπει τα οριακά έσοδα να ισούνται με το οριακό κόστος; Τα οριακά έσοδα μας δίνουν το πόσο μεταβάλλονται τα έσοδα αν μεταβληθεί ελάχιστα η ποσότητα που παράγει ο μονοπωλητής. Αντίστοιχα MC μας δίνει το πόσο μεταβάλλεται το κόστος αν ο μονοπωλητής μεταβάλει απειροελάχιστα την ποσότητα παραγωγής του. Σε ένα μονοπώλιο, η θέση των παραγωγών (μονοπωλητή) είναι καλύτερη απ΄ ό,τι υπό τέλεια ανταγωνιστικές συνθήκες. Ο μονοπωλητής μπορεί πάντα να χρεώσει ανταγωνιστική τιμή, αφού δεν το κάνει, σημαίνει ότι προτιμά την μονοπωλιακή χρέωση. Γιατί θέλουμε να διατηρήσουμε συνθήκες ανταγωνισμού στην οικονομία; Είναι μόνο θέμα αναδιανομής; Δηλαδή οι καταναλωτές έχουν μεγαλύτερη πολιτική δύναμη από τους παραγωγούς; Η απάντηση δίνεται εξετάζοντας το συνολικό πλεόνασμα της οικονομίας υπό τέλειο ανταγωνισμό και μονοπώλιο Αν ο μονοπωλητής παράγει ποσότητα έστω Q1 και μεταβάλλοντας ελάχιστα την παραγωγή του συμβαίνει MR (Q1 ) > MC (Q1 ) τότε το Q1 δε μπορεί να είναι άριστο. Αυξάνοντας ελάχιστα την παραγωγή του, τα έσοδα θα αυξηθούν κατά MR (Q1 ) ενώ το κόστος θα αυξηθεί λιγότερο, κατά MC (Q1 ) < MR (Q1 ). ΄Αρα ο μονοπωλητής θα έχει κέρδη παράγοντας περισσότερο από Q1 . Αν πάλι συμβαίνει MR (Q1 ) < MC (Q1 ) τότε το και πάλι Q1 δε μπορεί να είναι άριστο. Μειώνοντας ελάχιστα την παραγωγή του, τα έσοδα θα μειωθούν κατά MR (Q1 ) ενώ το κόστος θα μειωθεί περισσότερο, κατά MC (Q1 ) > MR (Q1 ). ΄Αρα ο μονοπωλητής θα έχει κέρδη παράγοντας λιγότερο από Q1 . Το μόνο που μπορεί να ισχύει στο άριστο είναι: MR (Qm) = MC (Qm ) και μόνο η ποσότητα Qm για την οποία ισχύει η παραπάνω συνθήκη μπορεί να είναι η βέλτιστη ποσότητα παραγωγής του μονοπωλητή.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ 12/30/2018 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ Συνολικό κοινωνικό πλεόνασμα=πλεόνασμα καταναλωτή+πλεόνασμα παραγωγού Εμβαδό τριγώνου P1OPo

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ 12/30/2018 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Συνολικό κοινωνικό πλεόνασμα=πλεόνασμα καταναλωτή+πλεόνασμα παραγωγού Εμβαδό τριγώνου P1OPo

ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (DEAD WEIGHT LOSS) ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ 12/30/2018 ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (DEAD WEIGHT LOSS) ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Συνολικό κοινωνικό πλεόνασμα=πλεόνασμα καταναλωτή+πλεόνασμα παραγωγού Εμβαδό τριγώνου P1OPo

ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (DEAD WEIGHT LOSS) ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ 12/30/2018 ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (DEAD WEIGHT LOSS) ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Να δείξω επίσης ότι η προσαύξηση πάνω από το οριακό κόστος (Monopoly markup) είναι μεγαλύτερη όσο πιο ανελαστική είναι η ζήτηση. Συνολικό κοινωνικό πλεόνασμα=πλεόνασμα καταναλωτή+πλεόνασμα παραγωγού Εμβαδό τριγώνου P1OPo

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΠΟΡΩΝ 12/30/2018 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΠΟΡΩΝ Η αναποτελεσματική κατανομή των πόρων συνεπάγεται κόστος για το κοινωνικό σύνολο το οποίο μπορούμε να μετρήσουμε σε όρους απώλειας της ευημερίας του. Το κόστος αυτό το μετρά σε όρους απώλειας του πλεονάσματος καταναλωτή ή παραγωγού Στην περίπτωση του μονοπωλίου, η καθαρή απώλεια της κοινωνικής ευημερίας (dead weight loss) δίνεται από το τρίγωνο. Σημείωση: Ιδανικά για τον υπολογισμό της απώλειας της κοινωνικής ευημερίας αντί της κλασικής καμπύλης ζήτησης (του Marshall) πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την «αποζημιωνένη (compensated) καμπύλη ζήτησης. Καμπύλη Marshall: δείχνει τις μεταβολές της ποσότητας που ακολουθούν τις μεταβολές της τιμής ενός προϊόντος κάτω από την υπόθεση ότι το χρηματικό εισόδημα των καταναλωτών παραμένει σταθερό. Αποζημιωμένη καμπύλη ζήτησης: δείχνει τις μεταβολές της ποσότητας του αγαθού όταν αποζημιώνονται οι καταναλωτές για την απώλεια ή το κέρδος της αγοραστικής τους δύναμης λόγω της μεταβολής της τιμής. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταβολές της ποσότητας κατά μήκος αυτής της καμπύλης ζήτησης προέρχονται καθαρά από μεταβολή των σχετικών τιμών των αγαθών (επίδραση υποκατάστασης), ενώ το πραγματικό εισόδημα παραμένει σταθερό (αφαίρεση επίδρασης εισοδήματος).

4. ΑΤΕΛΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Ατελείς αγορές (incomplete markets): οι αγορές, οι οποίες δεν λειτουργούν παρόλο που υπάρχει επαρκής ζήτηση και η τιμή την οποία είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι καταναλωτές υπερβαίνει το κόστος παραγωγής. Παραδείγματα: Οι αγορές που αφορούν σε ασφαλιστικές καλύψεις, παροχή πιστώσεων ή οι λεγόμενες «συμπληρωματικές αγορές». Οι ιδιωτικοί φορείς δεν παρέχουν πάντοτε κάλυψη για όλους τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα μέλη της κοινωνίας, κυρίως εξαιτίας της αβεβαιότητας και του μεγέθους των κινδύνων αυτών Από πολλούς οικονομολόγους θεωρείται ότι και οι αγορές κεφαλαίου δεν λειτουργούν ικανοποιητικά και δεν εξασφαλίζουν πάντοτε τα απαραίτητα κεφάλαια για π.χ. χρηματοδότηση επενδύσεων και αποτελεσματική κατανομή των πόρων

5. ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Πληροφόρηση: Προκειμένου οι αγορές να λειτουργήσουν σωστά και να υπάρχει οικονομική αποτελεσματικότητα πρέπει η διάχυση της πληροφόρησης να είναι άμεση και αξιόπιστη. Οι παραγωγοί πρέπει να γνωρίζουν τι ζητούν οι καταναλωτές ώστε να παράγουν την κοινωνικά επιθυμητή ποσότητα από κάθε αγαθό, ενώ οι καταναλωτές πρέπει να έχουν σωστή πληροφόρηση για την τιμή του κάθε αγαθού και για τα χαρακτηριστικά του προκειμένου να αποφασίσουν ορθολογικά εάν ικανοποιεί τις ανάγκες τους δεδομένου του εισοδηματικού τους περιορισμού. Οι ιδιωτικοί φορείς δεν έχουν πάντοτε συμφέρον να αποκαλύπτουν όλη την πληροφόρηση π.χ. για τα τεχνικά χαρακτηριστικά των αγαθών (διαφήμιση) Πληροφόρηση: Έχει χαρακτηριστικά δημόσιου αγαθού, άρα και αντίστοιχα προβλήματα στην επίτευξη οικονομικής αποτελεσματικότητας μέσω του μηχανισμού τιμών

Ερωτήσεις Ποια είναι τα αίτια αποτυχίες του μηχανισμού τιμών. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα/ιδιότητες των ιδιωτικών αγαθών και ποια των δημοσίων αγαθών; Ποια είναι η σχέση που αποτυπώνει την ποσότητα που καταναλώνεται συνολικά στην κοινωνία από ένα ιδιωτικό και ένα δημόσιο αγαθό; Ποια είναι τα βασικά είδη δημοσίων αγαθών και ποιος είναι ο ρόλος του δημόσιου τομέα για την παροχή τους στο κοινωνικό σύνολο; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των αγαθών που προκαλούν εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις; Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες κοινωνικών επιδράσεων; Γιατί ο μηχανισμός των τιμών δεν κατανέμει άριστα τους πόρους μιας κοινωνίας στην παραγωγή/κατανάλωση των αγαθών που έχουν εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις; Τι πρέπει να κάνει το κράτος για την παροχή τους στις κοινωνικά επιθυμητές ποσότητες; (Δειξτε διαγραμματικά) Δείξτε διαγραμματικά και εξηγείστε την απώλεια κοινωνικής ευημερίας στο μονοπώλιο Πως ορίζεται το πρόβλημα της ανεπαρκούς πληροφόρησης; Γιατί οδηγεί σε απώλεια κοινωνικής ευημερίας;

Βιβλιογραφία Διαφάνειες Διαλέξεων, e-class: http://openeclass.panteion.gr/modules/document/document.p hp?course=TMG265&openDir=/5506ba00kQif Θ. Γεωργακόπουλος (2012), “Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική” (έκδοση Δ’), εκδόσεις Μπένος (Κεφάλαιο 1) H. Rosen et al. (2009), “Δημόσια Οικονομική: Σύγχρονη Θεωρία και Ελληνική Πραγματικότητα”, εκδόσεις Κριτική (Κεφάλαια 4 και 5) J.E. Stiglitz (1992), “Οικονομική του Δημόσιου Τομέα”, εκδόσεις Κριτική (Κεφάλαια 5 και 8) Επανάληψη Μικροοικονομική Θ. Γεωργακόπουλος et al. (2007), “Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία” (Έκδοση Ζ’), Εκδόσεις Μπένος (Κεφάλαια 9, 10) D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch (2006), “Εισαγωγή στην Οικονομική (Τόμος Α΄)” , Εκδόσεις Κριτική (Κεφάλαια 9, 10)

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Καλή μελέτη! Ειρήνη Ανδριοπούλου eandriop@gmail.com, eandriop@panteion.gr