UTICAJ EPT POSTUPKA NA HOMOGENOST STRUKTURE I OSOBINE NISKOLEGIRANIH ČELIKA Žarko Radović Univerzitet Crne Gore Metalurško-tehnološki fakultet – Podgorica
Slika 1. Šema uzorkovanja za ispitivanje makrosegregacija ingot 240x240 mm EPT 370x370mm uzorci za ipitivanje makrosegregacija i sadržaja nemetalnih uključaka (glava i peta ingota) uzorci za ipitivanje makroheterogenosti i sadržaja nemetalnih uključaka (glava i peta ingota) Slika 1. Šema uzorkovanja za ispitivanje makrosegregacija
Tabela 1. Hemijski sastav ispitivanog čelika (mas. %) C Cr Ni Mo V Si Mn S P Co Cu Al 0.47 1.04 1.52 0.24 0.16 0.29 0.66 0.01 0.013 0.05 0.08 0.027 Tabela 2. Hemijski sastav ispitivanog čelika nakon EPT postupka (mas. %) C Cr Ni Mo V Si Mn S P Co Cu Al 0.46 1.03 1.5 0.25 0.15 0.28 0.64 0.007 0.012 0.05 0.08 0.027 Tabela 3. Hemijski sastav troske za EPT postupak (mas.%) SiO2 FeO Fe2O3 CaO MgO MnO P2O5 Al2O3 CaF2 C S 0.92 0.63 32.23 1.59 0.1 0.06 31.9 31.57 0.01
Slika 2. Ravanski koncentracioni profili ugljenika po presjeku ingota
Slika 3. Ravanski koncentracioni profili hroma po presjeku ingota
Slika 4. Ravanski koncentracioni profili sumpora po presjeku ingota
∆ri = a(R/G) + b Slika 5. Promjena intenziteta ˝spregnutih˝ segregacija ugljenika i hroma
Slika 6. Promjena intenziteta ˝spregnutih˝ segregacija ugljenika i sumpora
Slika 7. Promjena udjela čvrste faze tokom očvršćavanja ingota
Slika 8. Uporedni odnos srednjih eksperimentalnih i teorijske vrijednosti konstante m Slika 9. Uporedni odnos srednjih eksperimentalnih i teorijske vrijednosti konstante n
Slika 10. Raspodjela kiseonika po presjeku ingota Slika 11. Raspodjela azota po presjeku ingota
Slika 12. Promjena sadržaja oksida po presjeku ingota Slika 13. Promjena sadržaja sulfida po presjeku ingota
Slika 15. Statistička raspodjela veličine sulfida po presjeku ingota Slika 14. Statistička raspodjela veličine oksida po presjeku ingota
Tabela 4. Mehaničke osobine ispitivanog čelika Bez EPT Sa EPT t otpuštanja, (˚C) 200 450 R0.05 (MPa) 1425 1420 1445 1435 R0.2 (MPa) 1605 1610 1450 Rm (MPa) 1960 1460 2030 1470 A5 (MPa) 9.3 11.2 12.8 11.6 δ (MPa) 34 48.4 41.5 49.5 R0.2 / Rm 0.82 0.98 0.80 0.92 KIC (MPa m1/2) 48.8 51 51.8 KIC/ R0.2 (mm) 1.0 5.1 0.9 4.2 φ (˚) 1380 1410
Z A K LJ U Č C I Nivo segregacija ispitivanih elemenata je relativno nizak za obe tehnološke varijante, što je posledica visoke čistoće čelika i optimalnih parametara livenja i očvršćavanja. Evidentno je postojanje spregnutih segregacija ugljenika, hroma i sumpora, pri čemu je intenzitet medjuzavisnosti manji u slučaju primjene EPT postupka. Vrijednosti konstanti koje definišu navedene medjuzavisnosti su, u proračunima za EPT ingot, bliže teorijskim vrijednostima nego u slučaju klasično livenog ingota. Sadržaj kiseonika je niži u uzorcima iz EPT ingota, dok je sadržaj azota u približno istim granicama. Primjenom elektropretapanja sadržaj oksidnih i sulfidnih uključaka se snižava, uz postizanje povoljnije disperzije istih. Mehaničke osobine i rezultati ispitivanja na uvijanje ispitivanog čelika ukazuju na visok nivo kvaliteta, čak i bez primjene postupka elektropretapanja. Poboljšanje ovih osobina nakon EPT postupka saglasno je nižem intenzitetu segregacija i nižem sadržaju nemetalnih uključaka. Optimizacijom tehnoloških parametara vanpećne obrade čelika moguće je postići nizak nivo štetnih primjesa i time obezbijediti standardima zahtijevane mehaničke osobine, čak i bez primjene EPT postupka, što je vrlo bitno sa ekonomskog aspekta.
Hvala na pažnji !