ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Γραμματολογικά στοιχεία Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το Νοέμβρη του 1911 και πέθανε στην Αθήνα το Μάρτιο του 1996. Ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη Βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979 Έργα Προσανατολισμοί (1939) Ήλιος ο Πρώτος (1943) Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1945) Άξιον Εστί (1959) Ο ήλιος ο ηλιάτορας (1971) Το ρω του έρωτα (1972) κ.α. Κριτική Ο Ελύτης ανήκει στη Γενιά του ΄30 και, αν και δεν υπήρξε ποτέ ορθόδοξος υπερρεαλιστής, επηρεάστηκε από τα ρεύματα που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην Ευρώπη (όπως ο νεορομαντισμός του Ρεμπώ). Με βαθιά πίστη στην αναμφισβήτητη αξία του ελληνικού πνεύματος και της ελληνικής φιλοσοφίας, δημιούργησε μια δική του, εντελώς ξεχωριστή ποίηση. Η γλώσσα του Ελύτη είναι μια γλώσσα πλούσια από στοιχεία της αρχαίας, της βυζαντινής και της νέας ελληνικής. Λεξιπλάστης, δηλαδή ο ίδιος πλάθει λέξεις ή τις αποσυμβολίζει, τους δίνει δηλαδή σημασία που προκύπτει από την ετυμολογία τους ή από συνειρμούς.

Ποίημα Θέμα Έφηβοι που ερωτεύονται στην κάψα του καλοκαιριού. Δομή Ολόκληρο το ποίημα είναι μια ενότητα. Ανάλυση Το ποίημα ξεκινά με την περιγραφή του σκηνικού: ένα αλώνι από μαργαρίτες, όπου στριφογυρίζει ένα σμάρι μελισσών στον καλοκαιρινό καύσωνα. Η ζέστη είναι τόσο έντονη. Ώστε και ο ήλιος ακόμα φαίνεται να ιδρώνει. Το νερό είναι τόσο θερμό, που δίνει την αίσθηση του βρασμού. Η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας ανεβαίνει τόσο, ώστε ο αέρας δίνει την εντύπωση ότι στερεοποιείται σε μικρά πύρινα κομμάτια που πέφτουν και τα ψιλόλιγνα στάχια μοιάζουν να λυγίζουν το διάπυρο ουρανό. Στη συνέχεια συγκεκριμενοποιείται ο τόπος και δίνονται τα πρόσωπα: αγόρια και κορίτσια με το σφρίγος και την ομορφιά της νεότητας διακατέχονται από έντονη ερωτική επιθυμία, που φαίνεται ακόμη και από τον ύπνο τους και τα αρώματα που αναδίδουν τα εφηβικά κορμιά τους.

Το συγκεκριμένο ποίημα του Ελύτη αναφέρεται στο φυσικό περιβάλλον και τονίζει την ομορφιά και τα χρώματα της φύσης για να αποδώσει ποιητικά τα πρώτα σκιρτήματα των εφήβων. Το θέμα του ποιήματος είναι το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα που γίνεται αντιληπτό μέσα από τη φύση. Πραγματεύεται, με άλλα λόγια, τον τρόπο που ερωτεύονται οι έφηβοι μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού Το ποίημα αποτελεί μια ενιαία ενότητα. Ξεκινά περιγράφοντας τις μαργαρίτες, τις οποίες έχουν πλησιάσει πολλές μέλισσες, αλλά και την αφόρητη ζέστη που επικρατεί, που ακόμα και ο ήλιος έχει ιδρώσει. Στη συνέχεια, στη δεύτερη στροφή παρουσιάζονται τα πρόσωπα του ποιήματος, νέα αγόρια και κορίτσια. Η ερωτική επιθυμία που τους διακατέχει φαίνεται ακόμη και στον ύπνο τους.

Στο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη διακρίνουμε αρκετές εικόνες («κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι» στ.1, «στήσαν τρελό χορό τα μελισσόπουλα» στ.2, «ιδρώνει ο ήλιος» στ.3, «τρέμει το νερό» στ.3, «ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά» στ.7, κλπ.). Οι εικόνες αυτές ενεργοποιούνται και χρωματίζονται με τη βοήθεια των πολλών μεταφορών («φωτιάς σουσάμια» στ.4, «μελαψό ουρανό» στ.5, «χρυσά νταριά», «ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά» στ.7) και των προσωποποιήσεων 32(«ιδρώνει ο ήλιος» στ.3, «τρέμει το νερό» στ.3, «ο ήλιος σπαρταράει» στ.8, «στήσαν τρελό χορό τα μελισσόπουλα» στ.2) που διαθέτει το ποίημα. Τέλος, διακρίνουμε ορισμένα σύμβολα (ο«ήλιος», το «νερό», ο «ουρανός», ο «ύπνος») και υπερρεαλιστικά στοιχεία («στήσαν τρελό χορό τα μελισσόπουλα» στ.2, «ιδρώνει ο ήλιος» στ.3, «τρέμει το νερό» στ.3). Το ποίημα δεν έχει ομοιοκαταληξία, είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, ενώ διακρίνεται από αστιξία. Στο συγκεκριμένο ποίημα, δηλαδή, δεν υπάρχουν σημεία στίξης, αν και όλοι οι στίχοι ξεκινούν με κεφαλαίο γράμμα.

Αφηγητής Παντογνώστης- τριτοπρόσωπος Χρόνος Ένα ζεστό μεσημέρι καλοκαιριού Τόπος Ένα αλώνι διάσπαρτο από μαργαρίτες, στάχια και κεχριά. Τεχνικές αφήγησης Περιγραφή: ο ποιητής περιγράφει την εικόνα του ερωτικού σκιρτήματος βασιζόμενος στις αισθήσεις. Η όραση, η γεύση, η όσφρηση, η ακοή και η αφή την υπονοούν στο άγγιγμα των εφήβων υποδηλώνοντας έτσι την ερωτική επιθυμία τους. Γλώσσα Απλή, καθημερινή, όχι όμως απλοϊκή. Ύφος Πυκνό, παραστατικό. Μετρική Το ποίημα ανήκει στην νεότερη ποίηση, οπότε δεν υπάρχουν ομοιόμορφοι στίχοι, ούτε ομοιοκαταληξία και μέτρο.

Εκφραστικά μέσα Εικόνες (Αισθησιοκρατία: κυρίαρχη θέση στις αισθήσεις, η χρήση των οποίων έχει ως αποτέλεσμα την πρόσληψη και την απόλαυση των ποιητικών εικόνων.) Προσωποποιήσεις («στήσαν τρελό χορό τα μελισσόπουλα», «ιδρώνει ο ήλιος», «τρέμει το νερό», «στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό», «ο ήλιος σπαρταράει») Μεταφορές («φωτιάς σουσάμια», «μελαψό ουρανό», «χρυσά νταριά», «ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά»)   Κοινά στοιχεία ποιημάτων Στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν τους νέους να ζουν και να κινούνται αρμονικά με τη φύση. Εικόνες που αφήνουν έντονο απόηχο αισιοδοξίας Νεότητα, ζωτικότητα.

Κεντρική ιδέα : Επαφή παιδιών και εφήβων με τη φύση και τα συναισθήματα τους ( χαρά, αισιοδοξία, ελπίδα, ανεμελιά )  μέσα σ’ αυτό το καλοκαιρινό περιβάλλον. Αντίθεση με τα προβλήματα, τις δυσκολίες της ζωής των ενηλίκων ανθρώπων ( Γ. Ρίτσος ) και εφηβικό ερωτικό σκίρτημα ( Οδ. Ελύτης ) Χαρακτηριστικά νεωτερικής ποίησης : -  τα  ποιήματα έχουν πολλές συμβολικές λέξεις ( πολυσημία λέξεων, υπαινικτική ποίηση ) - τα ποιήματα δεν έχουν  ομοιοκαταληξία - δεν υπάρχει σταθερός αριθμός στίχων σε κάθε στροφή - δεν υπάρχει σταθερός αριθμός συλλαβών σε κάθε στροφή [ στο πρώτο ποίημα :   8 συλλαβές - 7 συλλαβές  ( ανά δύο στίχους ) = ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος , στο δεύτερο ποίημα υπάρχει ποικιλία ως προς τον αριθμό των συλλαβών σε κάθε στίχο  ] . -  πολλές φορές το ποίημα γράφεται με τέτοιο τρόπο που θυμίζει πεζό λόγο, ενώ η στίξη είναι ακανόνιστη. -  εκφραστικά μέσα, σχήματα λόγου  :  εικόνες, μεταφορές,  προσωποποιήσεις  Προβληματισμοί : Παιδιά και νέοι :  Ποια επαφή έχουν, σήμερα, με το φυσικό περιβάλλον, ζώντας μέσα σε  απρόσωπες, χωρίς πράσινο, μεγαλουπόλεις και έχοντας μεγάλη εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά μέσα ( κινητά, τηλεόραση, υπολογιστής, ηλεκτρονικά παιχνίδια ) ; Περιβαλλοντικά προβλήματα πόλεων (  θάλασσα, αέρας, γη ) και προβλήματα υγείας από τη ρύπανση- μόλυνση του περιβάλλοντος. Εξαφάνιση σπανίων ειδών ζώων, πουλιών, φυτών. Ανακύκλωση – κομποστοποίηση. Αδυναμία νέων να ξεχωρίζουν τα περισσότερα  είδη των ζώων, πουλιών και φυτών.

«Υστερόγραφο» (απόσπασμα) Γνώρισα τη φωνή των παιδιών την αυγή ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ «Υστερόγραφο» (απόσπασμα) Γνώρισα τη φωνή των παιδιών την αυγή πάνω σε πράσινες πλαγιές ροβολώντας χαρούμενα σαν μέλισσες και σαν τις πεταλούδες, με τόσα χρώματα.   Γιώργος Σεφέρης, Ημερολόγιο Καταστρώματος Β’, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1998 Ερώτηση Βρείτε κοινά στοιχεία στο περιεχόμενο και στις εικόνες ανάμεσα στα τρία ποιήματα που μελετήσατε.