TKIVA ZA APSORPCIJU ova tkiva vrše upijanje vode i mineralnih materija, odnosno rastvorenih organskih materija najveći dio uzimaju iz zemljišta, a manji iz vazduha mineralne materije ne dobijaju u elementarnom stanju, već najviše kao soli - kada se uzmu u obzir i elementi koje biljka uzima iz vazduha i vode, na osnovu rada sa vodenim kulturama utvrđeno je da ima 17 esencijalnih elemenata: C, O, H, N, S, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn, Cu, B, Cl, Mo i Ni.

- da bi neki element bio esencijalan mora da ispuni sledeće kriterijume: esencijalan je onaj element bez koga biljka ne može da obavi svoj potpuni životni ciklus (kada se on izostavi, ili ga ima nedovoljno, pojavljuju se simptomi deficijencije, koji se otklanjaju ako se ovaj element ponovo doda) 2. esencijalan element ima specifično dejstvo i ne može se zamijeniti drugim, sličnim elementom 3. esencijalan element mora imati direktno dejstvo tj. mora sam imati određenu funkciju (ako je on samo antagonist nekog drugog, nepovoljnog uticaja, on nije esencijalan, jer gubi značaj ako se taj faktor otkloni. Npr. Al otklanja štetno dejstvo visoke doze Cu i pod tim uslovima izgleda kao bitan element; ali, ako se Cu ne nalazi u toksičnoj koncentraciji Al nema nikakvo dejstvo) -dopunski kriterijum –ako je jedan element sastavni dio nekog esencijalnog metabolita, onada je i on esencijalan, iako to nije lako na uobičajen način dokazati (npr. Co koji je za izvjesne alge i bakterije bitan kao sastavni dio kobalamina-vitamina B12) - svih 17 elemenata ispunjava ove kriterijume; u praksi se najviše koriste prvi i četvrti kriterijum, pošto ima nekih okolnosti koji otežavaju striktno primjenjivanje ostala dva

- izvjestan broj elemenata koji nisu esencijalni mogu imati povoljno dejsto na rastenje biljaka i oni su označeni kao korisni elementi - tu spada Na koji u nekim nespecifičnim funkcijama može da zamijeni K, kada nema dovoljno K, prisustvo Na je korisno jer se time štedi k za specifične potrebe - Si je koristan element za mnoge trave, jer daje čvrstinu ćelijskom zidu - Al utiče na boju nekih cvjetova, kao što je hortenzija, što ima značaja za oprašivanje pomoću insekata i za preživljavanje vrste, u prisustvu Al smanjuje se štetno dejstvo visoke doze Cu, pa je u tom slučaju Al koristan. esencijalni elementi su potrebni biljci u različitim količinama - elementi koje je još Krop otkrio (N, S, P, K, Ca, Mg i Fe) sa izuzetkom Fe potrebni su u relativno velikim količinama i zato se zovu makrometabolički ili makrohranjivi ili makroelementi - ostali su nazvani mikrometabolički ili mikrohranjivi ili mikroelementi - razlika među njima je samo kvantitativna, i jedni i drugi su podjednako neophodni biljci

APSORPCIONA TKIVA imaju periferan položaj na organima, ćelije su parenhimske, tankozidne, bez kutikule, žive, bogate citoplazmom, sa krupnim jedrima, manje ili više izdužene čime se povećava površina, luče kiseline i enzime koje povećavaju rastvorljivost materija koje će apsorbovati U zavisnosti koji materiju apsorbuju razlikuju se 1. tkiva za apsorpciju vode i mineralnih materija 2. tkiva za apsorpciju vode i organskih materija

1. tkiva za apsorpciju vode i mineralnih materija jednoćelijski organizmi primaju hranu cijelom svojom površinom kopnene biljke to čine putem korjenovog sistema na kome se nalazi apsorpciono tkivo za upijanje vode i rastvorenih mineralnih materija RIZODERMIS (rhiza, grč – korjen, derma - koža) ili EPIBLEM ili EPIDERMIS KORIJENA (nastaje diferenciranjem površinskog primarnog meristema PROTODERMA) pored njega postoje i druge tvorevine – ligule, dlake za apsorpciju, rizoidi, hidropode i velamen radicum

- rizoidi (grč rhiza – korjen, oides - sličan)- kod biljaka koje nemaju korjen (npr mahovine)

- ligule – današnji predstavnici prečica (Selaginellales i Isoetales) nose pri osnovi listova, na gornjoj strani, kožaste ljuspe, bez hlorofila u svojim ćelijama – oni brzo upijaju vodu atmosferskih padavina (ligula može da bude povezana sa provodnim tkivom u opšti provodni sistem)

dlake za apsorpciju – na gornjoj površini listova, koje su smještene sa epidrmalnim ćelijama u promjenjenom epidermisu ili su uvučene blago u tkiva lista kod kormofita ova pojava je ograničena, tako da one zadovoljavaju vodom iz rose i padavina samo do 10% ukupne potrebe vode iz spoljne sredine međutim one se veoma zastupljene kod vodenih biljaka i paprati vlažnih staništa njima se snabdjevaju vodom mnoge epifitske vrste tropskih predjela - hidropode – tzv žljezdane emergence vodenih biljaka - smatrane su organima ekskrecije, međutim dokazano je da se preko njih odvija tzv “lov jona” odnosno prijem mineralnih materija iz vode

velamen radicum – na vazdušnim korjenima mnogih monokotila (familije Orchidaceae i Araceae) koje žive kao epifiti,umjesto epiblema koji je jednoslojan, razvija se višeslojan velamen radicum (perikline diobe protoderma) ćelije brzo gube živi sadržaj i prelaze u mrtve elemente (dio njih prije prelaska u mrtvo stanje izgađuje sekundarna spiralna zadebljanja sa unutrašnje strane zidova, slično traheidima – sprječavaju spljoštavanje zidova kada u u dugim periodima bez kiše elementi bez vode) ćelije velamen radicum-a sadrže u zidovima sitne pore kroz koje prolazi atmosferska voda i ispunjava kapilarnim putem višeslojno tkivo (voda zatim stiže do egzodermisa, čije su ćelije polutnjale i nepropustljive za vodu---u njemu postoje mjestimično tankozodne ćelije koje će primiti vodu iz velamen radicum-a i i dalje prenijeti tkivu kore i kroz ćelije propusnice na endodermisu ući u sudove korijena)

RIZODERMIS – sastoji se od jednog sloja ćelija - po položaju bi odgovarao epidermisu stabla pa se ponekad naziva i epidermisom korijena, pa se čak i ubraja u kožna tkiva - međutim, njegova funkcija je potpuno suprotna, dok epidermis zatvara biljku prema spoljnoj sredini, rizodermis maksimalno povećava mogućnost ulaska vode iz spoljašnje sredine korjenov sistem NE PRIMA VODU CIJELOM SVOJOJ POVRŠINOM već samo mlađim, bočnim korjenovima, tako da se EPIBLEM formira na njihovim vrhovima (izlučenom kiselinom ili enzimima djeluje na supstrat, hemijski ga razlaže i priprema za apsorbovanje)

vrlo često su ćelije rizodermisa produžene u korjenove dlake, čime se jako povećava apsorpciona površina korijena (npr kod kukuruza 5,5 puta, kod graška 12,4 puta) nastaju od posebnih ćelija koje se nazivaju TRIHOBLASTE (koje se od ostalih ćelija rizodermisa razlikuju po tome što su manje, imaju gušću citoplazmu i poliploidna jedra) prvo se formira mali izraštaj na trihoblasti, a onda se izdužuje vršnjim rastenjem ona nikada nije odvojena od ćelije iz koje je izrasla (taj kontinuitet ćelijskog lumena ima objašnjenje u brzom transportu primljenih materija)

oblik korjenske dlake – ako se razvija u vlažnom vazduhu ili vodi – - cilindričan, negranata - ako se razvija u zemljištu – - spljoštena i ražnjevita (obuhvataju čestice zemlje i povećava se mogućnost izvlačenja vode i mineralnih materija iz nje) dužina – 0,1 – 8 mm, a debljina 6 – 12 μm broj dlaka na jedinicu površine (1 mm2) veoma različit (npr kod kukuruza 425, jabuke 320, graška 230) dužina života i funkcionisanje korjenskih dlaka su veoma različiti (kod nekih biljaka između 14 -20 dana)

ishrana biljke preko korjenskih dlaka ne sastoji se samo u korišćenju rastvorenih materije, nego, ona iskorišćava i čvršće djeliće (partikule) koje rastvara aktivnošću korjenskih dlaka, pa znači i cijelog korjenovog sistema pored apsorpcije, korjenske dlake služe i za pričvršćivanje biljke na vrhovima razgranatog korjenovog sistema nalaze se hiljade dlaka koje su srasle sa djelićima zemlje - --što koristi mladim biljkama koje su se tek razvile, kao i klicama čiji su korjenovi još plitki omogućavaju i lakše savladavanje otpore na koji nailazi vrh korijena prilikom rastenja kroz tvrde čestice zemljišta (što je otpor veći, dlake su bliže vrhu korijena, tako kod biljaka koje rastu na stijenama dlake se nalaze nedaleko od samog vrha korijena)

2. Tkivo za apsorpciju vode i organskih materija klice svih viših biljaka u prvim stupnjevima svog razvitka apsorbuju, često putem posebnih tkiva, organske marerije iz tkiva za rezervisanje u sjemenu to čine i parazitske cvjetnice iz tijela biljke domaćina takođe, tako vrše apsorpciju organskim materija i biljke koje se hrane životinjama

kod klica trava postoji poseban površinski sloj, koji se naslanja neposredno na endosperm ---štit (skutellum)--- pomoću koga klica vrši apsorpciju organskim materija iz hranljivog tkiva endosperma skutellum je je izgrađen od ćelija tankih zidova bogatih citoplazmom, sa krupnim jedrom, one su izdužene (0,09mm –čime se povećava apsorpciona površina) i normalno postavljene na površinu endosperma apsorpciono tkivo ima i žljezdanu funkciju jer u doba klijanja luči enzime čilim se uticajem skrob endosperma transformiše u šećer, ćelije zatim upijaju šećer i predaju ga klici dok je plod u stanju mirovanja, ćelije su bočno priljubljene jedna uz drugu i nemaju intercelulare, a za vrijeme klijanja površina štita se povećava (veličina ostaje ista 0,02mm) stvaranjem intercelulara poslije završetka klijanja ćelije apsorpcionog tkiva postaju nežive i smežuravaju se

gljive (parazitske ili saprofitske) upijaju cijelom površinom svog razgranatog vegetativnog tijela – MICELIJUM-OM – organske materije iz svog domaćina ili iz hranljivih supstrata znači čitavo tijelo predstavlja apsorpcionu površinu - parazitska cvjetnica vilina kosica (Cuscuta europea) prima rastvorene organske materije pomoću posebnih sisaljki ili haustorija (haurire, lat.crpsti) koje urastaju u stablo domaćina

poluparazitska biljka imela (Viscum album) živi na stablu i granama različitih vrsta drveća, obrazujući dugačke valjkaste ili malo spljoštene korjene koji urastaju u koru domaćina, a od njih polaze haustorije koje dospijevaju do ksilemskih provodnih elemenata domaćina, Iz kojih imela dobija vodu i hranljive materije

PROVODNA TKIVA u toku prilagođavanja biljaka na suvozemne uslove života razvila su se provodna tkiva kao visoko specijalizovana tkiva u zavisnosti od površine suvozemne biljke povećano je i njeno odavanje vode, a samim tim povećana je i potreba da se izgubljena voda nadoknadi ta voda sa mineralnim materijama samo kroz provodni parenhim NE MOŽE da zadovolji iako se nalaze brojne jamice zato je došlo do formiranja provodnog tkiva transport se obavlja u 2 pravca voda i u njoj mineralne materije kreću se u pravcu od korijena do listova a organske materije od listova u kojima se obrazuju do ostalih djelova biljke

kod biljaka niže organizacije, čije ćelije nijesu diferencirane, već svaka ćelija obavlja sve funkcije ne postoji neka naročita potreba za razmjenu materija između susjednih ćelija biljke koje žive u vodi, provode vodu od ćelije do ćelije, a organske materije svaka ćelija stvara za sebe prelaskom na kopno pojavio se problem primanja i odavanja vode---pojava korijena i provodnog sistema predstavlja prekretnicu u evoluciji biljnog svijeta koja je omogućila održavanje suvozemnih biljaka paprati i cvjetnice su tipićne VASKULARNE biljke – biljke koje imaju provodna tkiva (lat vas – sud, cijev)

na putu provođenja svesti sve prepreke na minimum građa elemenata provodnih tkiva zasniva se na principu na putu provođenja svesti sve prepreke na minimum što se postiže smanjenjem broja poprečnih zidova u provodnim elementima i povećanjem propustljivosti tih zidova za materije koje se provode zato su provodni elementi većinom izduženi, poprečne membrane su veoma tanke i snabdjevene brojnim jamicama (otvori koji su razdvojeni primordijalnom i primarnom membranom) i perforacijama (potpuni otvori) ili su čak potpuno nestale - povećava se difuziona površina između susjednih ćelija, što se postiže ili proširenjem provodnih elemenata na mjestu dodira ili kosim postavljanjem membrana - perforacije – na trahejama u sekundarnom drvetu drvenastih Magnoliopsida ne nastaju biohemijskim putem (gelifikacijom i rastvaranjem) već usljed brzog rastenja člana buduće traheje u poprečnom pravcu, u doba kada je poprečni zid još nježan i tanak

provođenje vrše 2 tkiva 1. KSILEM (grč xylon - drvo)– HADROM (grč hadros – tvrd, gust) provodi vodu i mineralne materije na gore 2. FLOEM (grč phlois - kora) – LEPTOM (grč leptos -mekan) provodi organske materije na dolje KSILEM – kompleksno tkivo koje provodi od korjena na gore, ka listovima, vodu i mineralne soli - u proljeće može u istom pravcu provoditi i rastvore šećera i drugih organskih materija - osim provodne funkcije ima i veliki značaj za davanje čvrstine višegodišnjim drvenastim biljkama (može da čini 80-90% mase organa ovih biljaka) ćelijski zidovi su po pravilu lignificirani (odrvenjeli) i zato se naziva DRVENI dio ili jednostavno DRVO nastaje (isto kao i floem) diferenciranjem PROKAMBIJUMA OSNOVNOG MERISTEMA i to je P R I M A R N I K S I L E M takođe, može nastati od ćelija KAMBIJALNOG PRSTENA i to je S E K U N D A R N I K S I L E M (slično nastaje i sek floem)

ksilem je izgrađen od - traheja - traheida - parenhima ksilema - ćelija drvenih zrakova, drvenih (libroform) vlakana kao i raznih prelaznih oblika između traheida i mehaničkih ćelija

TRAHEJE (grč tracheia - dušnik) – ne predstavljaju posebne ćelije, već ćelijske FUZIJE, nizova ćelija između kojih su se potpuno ili djelimično izgubile poprečne pregrade, tako da se stvara cijev

kada su potpuno diferencirane mrtve su i građene samo od ćelijskih zidova u obliku dugih, neprekidnih cijevi, prosječne dužine oko 10 cm, a mogu biti i znatno duže (bagrem 1m, hrast 2m, neke lijane 3-5 m) prečnik traheja zavisi od doba godine u kome je traheja nastala (one stvorene u proljeće su šire, npr proljećno drvo hrasta ima traheje prečnika 0,3 mm, a lijana čak do 0,7 mm) bočni zidovi su lignificirani i sa unutrašnje strane imaju različita lokalna zadebljanja tako da traheje mogu biti prstenaste, ljevičaste, spiralne, mrežaste i jamičave (lokalna zadebljanja daju trahejama potrebnu čvrstinu i sprječavaju njihovo spljoštavanje u vrijeme kad usljed intenzivne transpiracije u trajejama vlada negativan pritisak, ta zadebljanja ne ometaju u većoj mjeri bočni transport materija)

ako je najveći dio zida zadebljao, u njemu se nalazi veliki broj jamica pa se takve traheje nazivaju JAMIČAVE ako su jamice razvučene u poprečnom pravcu i raspoređene pravilno jedne iznad drugih, u nizivima, ima se izgled ljestvice, pa se nazivaju LJESTVIČASTE u mladim organima koji još rastu razvijaju se traheje sa SPIRALNIM i PRSTENASTIM zadebljanjima (tzv sudovne i vazalne primane) izduživanjem ovih elemenata raste cijeli organizam otuda su prstenaste i spiralne traheje, kao i ljestvičaste, javljaju rano u procesu evolucije biljnog svijeta, a mrežaste i jamičave javljaji se kasnije u toku istorijskog razvoja biljnog svijeta tj kod filogenetski mlađih oblika

veličina traheja je veoma različita, dužina članova traheja varira kao i širina u najvećem broju domaćih vrsta drveća dužina iznosi oko 1 mm (ako je vrsta na višem stepenu razvitka, ima kraće traheje) kao što varira dužina segmenta (člana) tako varira i dužina samih traheja – prosječno 10 cm (kod bagrema 1m, hrasta 2m, kod lijana do desetak m), a širina kod hrasta 0,3 mm, lipe 0,06 mm, najšire kod lijana 0,7 mm. to nije obična cijev, već se sastoji od segmenata koji se nastavljaju jedan na drugi neresorbovanim pregradnim zidovima gradeći traheju određene dužine - povećanje dimenzija se odvija sa povećanjem uzrasta (počinje od 5. do 10. godine, a zatim sporije dok traheje ne dostignu maksimalnu dimenziju što se dešava u različitim dobima starosti – npr kod breze oko 50.-60. godine, hrasta 60.-70. godine, od tog perioda postaju konstantne, a onda se u starosti nešto smanjuju - -dobar taksonomski karakter)

dok su aktivne, traheje sadrže vodu, a nefunkcionalne traheje sadrže vazduh ili posebnim tvorevinama koje se nazivaju TILE nastaju od živih parenhimskih ćelija koje se nalaze oko traheje primarni zidovi parenhima urastaju u lumen traheje obrazujući izraštaje koji se kasnije proširuju u mjehurove -tile mogu potpuno da ispune lumen traheje i tada ona prestaje sa funkcijom (u jednoj traheji obično ima nekoliko parenhimskih ćelija koje stvaraju tile, i njihovi mogu zidovi da im odrvene i zadebljaju pa liče mehaničkim ćelijama, mogu da sadrže u sebi skrob, kalcijum karbonat, tanin, smole i dr materije) imaju taksonomski karakter

TRAHEIDE (grč tracheia – dušnik, eidos – sličan, izgled) – slični traheji u izgledu i funkciji, samo su to pojedinačne izdužene ćelije, sa lignificiranim, lokalno zadebljalim zidovima, koji su često sa velikim brojem opšančenih, dvojno opšančenih i prostih jamica na krajevima su zašiljene i jedna na drugu se nastavljaju tim suženim krajevima, gdje se nalaze brojne jamice difuzija između traheida vrši se samo kroz jamice – pa je provođenje sporo dužina najčešće između 1 i 4 mm a kreće se od desetih djelova mm do nekoliko cm

postoji čitav niz prelaza između traheja i traheida u sekundarnom ksilemu leguminoza provodnici za vodu su veoma slični među sobom, a razlika je samo u tome što jedni imaju potpuno sačuvanu poprečnu pregradu a drugi većim dijelom resorbovanu kod biljaka sušnih staništa ksilem jeko dobro razvijen, dok ga kod vodenih biljaka i parazita uopšte nema po pravilu skrivenosjemenice sadrže i traheje i traheide ali ima izuzetaka (kod vrbe dominiraju traheje, a kod mnogih samo traheide) - golosjemenice nemaju traheja u principu ali ima izuzetaka (npr Welwitschia ih ima) izvjesne paprati (Selaginella, Equisetum) imaju traheje, dok ostale imaju traheide zato se ne može tvrditi da su traheje karakteristične samo za najviše organizovane kormofite – cvjetnice, jer izgleda da je ovdje postojala paralelna evolucija između cvjetnica i izvjesnih manjih grupa golosjemenica i paprati

FLOEM - grade neodrvenjeli elementi, sa relativno tankim zidovima u njegov sastav ulaze sitaste cijevi ćelije pratilice parenhim floema ćelije korinih (floemskih) zrakova i mehaničke ćelije

- Sitaste cijevi su dugački nizovi ćelija koji su povezani preko SITASTIH PLOČA tj preko pregradnih zidova (koji su izbušeni kao sito) sa manjim ili većim perforacijama pojedine ćelije tog niza su izdužene, na poprečnom presjeku poligonalne ili kružne, i predstavljaju članke sitaste cijevi dok su mlade one sadrže citoplazmu, jedro, leukoplaste sa skrobnim zrnima i vakuole u toku razvića jedro i leukoplasti se gube a citoplazma se zadržava uz bočne zidove – znači ostaje živa ali više nije semipermeabilna već potpuno propušta vodu i rastvorene organske materije što znači da je denaturisana (više ne može plazmolizirati i između nje i vakuole nema jesne granice) zidovi su celulozni, tanki, i pod dejstvom svog sadržaja (kod mladih) elastični i istegljivi

poprečni zidovi mogu da budu postavljeni skoro horizontalno – izbušen je po čitavoj površini i tada se zove SITASTA PLOČA, malo ukoso ili puno ukoso - tada se na njemu nalazi više sitastih ploča, koje su jedna iznad druge i koje su razdvojene neperforiranim djelovima zida - obrazovanje perforacija – nije jasno, možda za vrijeme ćelijske diobe

- sitaste ploče mogu da se javljaju i na bočnim zidovima cijevi, ako se one međusobno bočno dodiruju sitasta ploča je dio primarnog ćelijskog zida, sa otvorima koji predstavljaju široke kanale plazmodezmi veličina sitaste cijevi varira ne samo među različitim biljkama nego i kod jedne vrste u zavisnosti od organa (prečnik sitaste cijevi u prosjeku iznosi 20- 30μm, dužina članova nije velika i iznosi npr 138 μm kod krompira, kod lijana dužina sitaste cijevi 2 mm i više a širina 0,3mm) obično su aktivne u toku samo jedne vegetacione periode zatim se sitasta ploča prekrije bezbojnom materijom (kaloza - polisaharid) koja zatvara otvore na njoj to se dešava pred jesen, a u proljeće se ova materija rastvara i vraće se sitasta cijev u funkciju (može da se ponovo zatvori, 1 do 2 puta a onda slijedi definitivno isključivanje iz funkcije, spljošti se i izgubi)

ćelije pratilice – kod skrivenosjemenica pored sitaste cijevi se nalaze i čelije pratilice (uz jedan članak sitaste cijevi obočno 2-4 ćelije pratilice) – što je znak više organizacije imaju isto porijeklo kao i članovni sitaste cijevi tj postaju uzdužnom diobom iste meristemske ćelije – ona se dijeli na dva dijela uzdužno, veća se diferencija u članak sitaste cijevi a manja u ćeliju pratilicu - moguće je da se majka podijeli 2 ili više puta i najveća od njih postaje član sitaste cijevi a ostale ćelije pratilice (još nediferencirana ćelija pratilica se podijeli poprečno na 2 ili više ćelija pa zato uz jedan članak sitaste cijevi imamo 2-4 ćelije pratilice) - protoplasti sitastih cijevi i ćelija pratilica su povezani, što je naročio bitno za sitaste cijevi čije su izvjesne funkcije oslabljene usljed gubitka jedra one su prozenhimske, trougaonaog ili četvorougaonog oblika zid im je tanak, celulozan,imaju gustu citoplazmu sa relativno krupnim jedrom osnovna uloga im je provodna, a smatra se da su tu obrazuju enzimi koji djeluju na šećere koji se kreću kroz sitaste cijevi, kao i hormoni pod čijim se uticajem obrazuje traumatična pluta

PROVODNI SNOPIĆI nepotpuni ili prosti – posebno floem a posebno ksilem potpuni ili složeni – sadrže i ksilem i floem zatvorni provodni snopići – kada je čitav prokambijum izdiferenciran u elemente floema i ksilema (u stablu monokotila i u lišću) otvorni provodni snopići – postoji fascikularni kambijum (u stablu golosjemenica i dikotiledonih biljaka )

Podjela prema položaju floema i ksilema - koncentrični 1. ksilem u sredini a floem spolja –AMFIKRIBRALNI 2.floem u sredini a ksilem spolja – AMFIVAZALNI (rijetki kod skrivenosjemenica i sreću se kod nekih monokotila (npr podzemni izdanci đurđevka), dok so kod paprati vrlo rasprostranjeni) -kolateralni – ksilem i floem na istom radijusu, dodiruju se, floem ka periferiji, a ksilem ka centru stabla (provodni elemeti ksilema koji se nalaze bliže srži su formirani ranije, i oni su sa prstenastim i spiralnim zadebljanji) - može biti zatvoren i otvoren (interfascikularni i fascikularni kambijum) - nalazi se u stablu i listovima većine viših biljaka - bikolateralan – to je varijanta kolateralnog, kod koga se nalazi još jedan floem sa unutrašnje strane ksilema - nalazi se npr, kod predstavnika familija Cucurbitaceae, Solanaceae

radijalni - ima elemente ksilema i floema poređane naizmjenično, radijalni - ima elemente ksilema i floema poređane naizmjenično, tako da svaki ksilem i floem zauzima poseban radijus - nalazi se u korijenu prema broju ksilemskoh odnosno floemskih ploča može biti – monarhni, diarhni, triarhni, tetrarhni i poliarhni po pravilu veći broj ploča je kod monokotila nego kod dikotila

Leptocentrični provodni snopići rizom vrste Convallaria majalis (đurđevak) Ćelija pratilica Leptom Sitasta cijev Traheja Hadrom

Koncentrični provodni snopić Prelazni provodni snopići

Hadrocentrični provodni snopić rizom vrste Pteridium aquilinum (bujad) ili Dryopteris filix-mas (navala) Skrobna sara Sitasta cijev Leptom Traheida Hadrom Traheja Endoderm

parenhim centralnog cilindra epidermis hipoderm parenhim primarne kore Kolateralni zatvori provodni snopići parenhim centralnog cilindra

} } Provodni snopići u stablu jedića (Aconitum sp.) sitasta cijev } floem ćelija pratilica Kolateralni otvoreni provodni snopići fascikularni kambijum traheid } ksilem traheja

Bikolateralni provodni snopić stablo vrste Cucurbita pepo (tikva) Spoljašni floem Fascikularni kambijum Traheida Ksilem Traheja Unutrašnji floem

https://www.youtube.com/watch?v=xWUuDM1g4R https://www.youtube.com/watch?v=8IANWaZLIvg