CENA FJUČERSA
MEHANIZAM TRGOVANJA I CENA FJUČERSA Fjučersi u strukturi savremenih finansijskih tržišta Otkrivanje cene fjučersa Modeli izračunavanja cene fjučersa Predviđanje cene fjučersa
FJUČERS Ugovor da se kupi ili proda specifična količina robe, valute ili finansijskih instrumenata po ugovorenoj ceni na unapred utvrđeni dan "Ugovor po pristanku“ Obavezuje kupca da ugovorenu aktivu kupi, odnosno prodavca da je proda, osim kada je ugovor prodat pre dana dospeća, što se može desiti ako trgovac želi da uzme profit ili zaustavi dalji gubitak
SAVREMENA TRŽIŠTA FJUČERSA I NJIHOVA ULOGA Upravljanje rizikom Brzo obavljanje velikih transakcija uz male troškove Otkrivanje cene osnovne aktive Otvara mogućnosti spekulacije
OBIM TRGOVANJA FJUČERSIMA I OPCIJAMA U SAD I NA OSTALIM SVETSKIM BERZAMA U PERIODU 1997- 2000. (U MILIONIMA UGOVORA)
ELEKTRONSKO TRGOVANJE FJUČERSIMA Pruža likvidnost i smanjuje transakcione troškove učesnika Povećava efikasnost Učesnici mogu istovremeno pratiti više ugovora Smanjeni troškovi rada berze
Sistem javnog uzvikivanja Elektronski sistem trgovanja Sistem javnog uzvikivanja Elektronski sistem trgovanja Glavni izvor likvidnosti Trgovci na parketu Veliki institucionalni investitori Primarni troškovi Izgradnja, održavanje parketa i troškovi kadrova Troškovi hardvera i softvera, telekomunikacioni troškovi Izvor informacija Posmatranje trgovine na parketu Knjiga naloga i vesti koje dolaze iz okruženja Operativna efikasnost Velika ulaganja vremena i rada, mogućnost greške Brzina, tačnost i transparentnost Mogući izvori manipulacija Nedostatak anonimnosti u trgovini, moguće greške u beleženju transakcija Manipulacija nalozima pre unošenja
REGULACIJA NA TRŽIŠTIMA FJUČERSA Institucionalna regulacija Komercijalne banke Brokeri Berza i klirinška kuća Funkcionalna regulacija CFTC (Commodity Futures Trading Commission NFA (National Futures Association)
INSTITUCIONALA INFRASTRUKTURA TRGOVINE FJUČERSIMA Klirinška kuća Sistem margina Inicijalna margina Margina održavanja Poziv za marginu Marking-to-market
duga pozicija kratka pozicija FCM A 250 230 FCM B - 20 KLIRINŠKA KUĆA računi članova duga pozicija kratka pozicija FCM A 250 230 FCM B - 20 FCM A (član klirinške kuće) računi klijenata long 100 short 90 FCM B (član klirinške kuće) long 0 short 20 FCM C omnibus račun long 150 short 140 KLIJENT 1 100 long KLIJENT 2 90 short KLIJENT 3 20 short FCM D (nije član klirinške kuće) long 150 short 140 KLIJENT 4 150 long KLIJENT 5 140 long
PROCEDURE OTKRIVANJA CENE Berza fjučersa Kreiranje novog ugovora Ring Javno uzvikivanje Pomeranje ka AD
Beleženje transakcija Grupa za praćenje kotacija Ring za trgovanje Kupac Prodavac Broker na parketu Beleženje transakcija Grupa za praćenje kotacija Član berze Izveštač iz ringa
ISPORUKA ILI ZATVARANJE POZICIJE Postion Day - klirinška firma, koja zastupa klijenta koji želi da isporuči aktivu, obaveštava klirinšku kuću; Notice Day - pre početka trgovine drugog dana, klirinška kuća uparuje ovaj zahtev sa najstarijom dugom pozicijom, a potom obaveštava obe strane; Delivery Day - klirinška firma kupca šalje klirinškoj firmi prodavca ček na ugovoreni iznos, a zauzvrat dobija uputstva o preuzimanju aktive kao i skladišnicu, sertifikat o isporuci, a u slučaju da se radi o državnim hartijama od vrednosti, isporuka se obavlja preko Federal Reserve Wire Transfer System.
MODELI IZRAČUNAVANJA CENE Teoretska i tržišna cena Spot cena Basis = spot cena – cena fjučersa
20 40 60 80 100 120 140 1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57 61 Spot cena Fjučers
KOTACIJA
INVERZNO I NORMALNO TRŽIŠTE
CENA I VREDNOST FORVARDA
Primer: Forvard sa rokom dospeća od šest meseci glasi na aktivu koja ima stalnu dividendu od 6%. Godišnja složena kamata na nerizičnu aktivu iznosi 10%, a trenutna cena te aktive je 30USD. F= 30 * e(0,10-0,06) * 0,5 F=30,6 USD
ODSTUPANJA OD JEDNAKOSTI Ako su cena fjučersa i tržišna kamatna stopa pozitivno korelisani, cena fjučersa treba da je viša od cene forvarda; Ako su cena fjučersa i tržišna kamatna stopa negativno korelisani, cena fjučersa treba da je niža od cene forvarda.
OSNOVNI MODELI ODREĐIVANJA CENE Model troškova isporuke (cost-of-carry model) - cena fjučersa uzima u obzir troškove manipulisanja robom ili osnovnom aktivom od trenutka ugovaranja do trenutka isporuke. Model očekivanja (expectations model) - cena fjučersa jednaka očekivanoj ceni robe ili osnovne aktive na dan dospeća.
MODEL TROŠKOVA ISPORUKE Troškovi skladištenja Troškovi osiguranja Troškovi transporta Finansijski troškovi S0 =E0(S) - C S0 =F0,t - C – E(φ)
COST-OF-CARRY ARBITRAŽA
Osnovne pretpostavke: Spot cena zlata 400 USD Cena fjučersa zlata (isporuka za godinu dana) 450 USD Kamatna stopa 10% Pozajmiti 400 USD na jednu godinu, kamatna stopa 10% Kupiti 1 uncu zlata na spot tržištu za 400 USD Prodati fjučers na zlato, ugovorena cena 450 USD/unca, rok dospeća jedna godina +400-400=0 Uzeti zlato iz skladišta. Isporučiti zlato na dan dospeća fjučersa. Vratiti pozajmljenu sumu uz kamatu. +450-440=10
Osnovne pretpostavke: Cena fjučersa zlata (isporuka za godinu dana) 440 USD Cena fjučersa zlata (isporuka za dve godine) 450 USD Kamatna stopa (od prve do druge godine) 10% Prodati fjučers sa rokom dospeća od jedne godine Kupiti fjučers sa rokom dospeća od dve godine Ugovoriti plasman 440 USD na godinu dana sa kamatnom stopom od 10% Pozajmiti uncu zlata na jednu godinu Isporučiti zlato na dan dospeća fjučersa Plasirati dobijena sredstva uz kamatu od 10% +440-440=0
Primiti isporuku zlata na dan dospeća fjučersa; Vratiti pozajmljeno zlato; Podići nazad plasirana sredstva. -450 + 484 = +34 USD
OGRANIČENJA
MODEL OČEKIVANJA Hipoteza o normalnoj bekvardaciji CAPM (Capital Asset Pricing Model)
HIPOTEZA O NORMALNOJ BEKVARDACIJI (Normal Backwardation Hypothesis) Cena fjučersa W A Y E C Z B
Očekivana buduća spot cena Kontango Normalna bekvardacija Očekivana buduća spot cena Neto hedžing
MODEL VALORIZACIJE KAPITALNE AKTIVA (CAPM - Capital Asset Pricing Model) Osnovna pretpostavka modela: svi investitori mogu držati isti efikasan portfolio rizičnih hartija od vrednosti koji se naziva tržišni portfolio. K. Dusak modifikovala je CAPM i primenila ga na procentualnu promenu cene fjučersa Rezultati do kojih je došla bili su saglasni sa CAPM, ali ne i sa teorijom normalne bekvardacije.
FUNDAMENTALNA ANALIZA Pristup na osnovu iskustva (old hand approach) Analiza tabela ravnoteže (the balance table) Tabelarni i grafički pristup Regresiona analiza Ekonometrijski modeli Analogni sezonski model Metod klasifikacije ranga
TEHNIČKA ANALIZA Analizu trenda cena i analizu vremenske komponente Kod fjučersa strategija "kupi i neograničeno drži" nemoguća je usled prirode samog ugovora Korišćenjem efekata leveridža Tačna procena samog trenutka ulaska i izlaska sa tržišta Fleksibilnosti i primenljivosti na različite instrumente i različita tržišta.
Svaki pristup tehničkoj analizi na tržištu fjučersa može se podvesti pod jednu od četiri kategorije: praćenje figura i grafikona, praćenje trenda, analiza karakteristika tržišta, strukturalne teorije
ANALIZA GRAFIKONA
REVERZNE FORMACIJE glava i ramena (head and sholders) gepovi (gaps) šiljci (spikes) dani preokreta (reversal days) dani potiska (thrust days)
GLAVA I RAMENA
KONTINUELNE FIGURE Trougao Zastava Zastavica Glava i ramena
ZASTAVA
PRAĆENJE TRENDA Trend Pokretni prosek (Moving Average – MA) Eksponencijalni pokretni prosek (Exponential Moving Average - EMA)- daje veću težinu cenama iz poslednjih dana trgovanja Pokretni prosek konvergencije-divergencije (Convergence-Divergence, MACD) - dva eksponencijalna pokretna proseka različita po dužini perioda za koji su izračunati
ANALIZA KARAKTERISTIKA TRŽIŠTA Oscilacije Obim trgovanja Aktivnosti velikih i malih investitora Zauzimanje pozicije suprotne većini
STRUKTURALNE TEORIJE Analiza sezonskog pomeranja cena Analiza ciklusa Teorija Eliotovih talasa
UPOTREBA SAVREMENIH SOFTVERSKIH ALATA ZA TEHNIČKU ANALIZU Parabolic SAR (stop and reverse) - zasniva se na promeni pozicije u trenutku kada cena dostigne zaštitni nivo U sistem je ugrađen i akcelerator, tako da što trend duže traje to je sistem sve približniji empirijskim podacima
PARABOLIC SAR