Qeverisja e Korporatave Burimi : Prof.Dr. Gazmend Luboteni, Financat e Korporatave

Pas ketij kapitulli ju do te jeni ne gjendje te dini se: 1. Cilat jane dallimet esenciale ne mes te vendimeve investive dhe financiare ? 2. Cka paraqet tregu efikas i kapitalit ? 3. Cka eshte NVT e huazimit dhe si llogaritet ajo ? 4. Cilat jane format e efikasitetit te tregut ? Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimi i buxhetit te kapitalit (Vendimi investiv) Obligimet rrjedhese Mjetet rrjedhese Borxhet afategjata Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Mjetet fikse 1. Materiale 2 Jomateriale 1. Çfare investime afategjata duhet te krijoje firma? Kapitali aksionar

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Vendimi i struktures te Kapitalit ( Vendimi Financiar ) Obligimet rrjedhese Mjetet rrjedhese Borxhet afategjata Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut 2. Si mund firma te grumbulloje para per investimet e kerkuara ? Mjetet fikse 1. Materiale 2 Jomateriale Kapitali aksionar

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Koncentrimi i deritashem ne bilancin e gjendjes, ishte ana e majte e tij – vendimi i korporates lidhur me shpenzimet kapitale. Tani kalohet ne anen e djathte dhe te problemet qe jane te lidhura me financimin e shpenzimeve kapitale ( konsumi investiv ). Pra, eshte treguar se si shpenzohen parate, ndersa tani tregohet se si te sigurohen parate. Supozimi i mepareshem per buxhetimin e kapitalit ishte i thjeshte : te gjitha jane financuar nga kapitali aksionar, qe dmth.se firma i siguron parate duke i shitur aksionet dhe pastaj parate i investon ne asetet reale. Me vone, kur keto asete gjenerojne cash flow, parate u kthehen ose aksionareve ose invetsohen ne gjeneraten e dyte te aseteve reale. Aksionaret e sigurojne tere kapitalin e firmes, i bartin te gjitha shpenzimet e rrezikut dhe marrin te gjitha shperblimet. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Duke marre portfolion e tashme te aseteve reale te firmes dhe strategjine e saj te ardhme si te dhene , duhet te determinohet strategjia me e mire e financimit duke u pergjigjur ne keto pyetje : A duhet firma te riinvestoje pjesen me te madhe te fitimeve ne biznes, apo duhet t`i paguaje dividendat ne baze te tyre ? Nese firma ka nevoje per me shume para , a duhet te emitoje me shume aksione apo duhet te huazoje ? A duhet te huazoje me afat te shkurter apo te gjate ? A duhet te huazoje duke emituar obligacione normale afategjate apo obligacione konvertibile ( dmth. obligacione qe mund te kembehen per aksione nga ana e posedueseve te obligacioneve ) ? Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Arsyeja per mbajtjen e buxhetimit te kapitalit ne menyre konstante eshte qe te ndahet ky vendim nga vendimi financiar. Pra kjo supozon se buxhetimi i kapitalit dhe vendimet financiare jane te pavarura. Ne te shumten e rasteve, ky eshte nje presupozim i arsyeshem. Ne pergjithesi, firma eshte e lire qe ta nderroj strukturen e kapitalit te saj duke blere nje leter me vlere dhe duke emituar nje tjeter. Ne kete rast nuk eshte nevoja per te asocuar nje investim (projekt) me nje burim te vecante te parave. Pra, se pari firma mund te vendose se cilat projekte do t’i pranoje dhe se dyti, duhet te vendose se si do te financohen ato projekte. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Edhe pse eshte mire qe te behet ndarja ne mes te vendimeve investive dhe vendimeve financiare, kemi ngjashmeri bazike gjate marrjes se ketyre vendimeve . Vendimi per te blere nje makine apo per te shitur nje obligacion, qe te dyja keto perfshijne vleresimin e rrezikut te aseteve. Fakti se njeri nga asetet eshte real, kurse tjetri financiar, nuk ndryshon asgje. Ne te dy rastet duhet te llogaritet neto vlera e tashme (NVT). Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Shembull: Si pjese e politikes per mbeshtetjen biznesit te vogel, qeveria ofron te huazoj per firmen 100,000€ per 10 vjet me 3%. Kjo dmth. se firma duhet te paguaje 3,000 € kamate per cdo vjet, qe nga viti i 1 e deri ne vitin e 10 dhe se eshte e obliguar te ktheje shumen prej 100,000 € ne vitin e fundit. A duhet te pranohet kjo oferte? Ne mund te llogarisim NVT te huase ne menyre te zakonshme. Nje ndryshim ketu eshte se cash flou i pare eshte pozitiv, ndersa ato te mevonshmet jane negative : NVT = shuma e huazuar – vlera e tashme e pagesave te kamates – vlera e tashme e pageses (rikthimit) te huase NVT= +100,000 – Σ 3,000/(1+r)2 -100,000/(1+r)10 Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Variabla e vetme , qe mungon ketu eshte r, apo kostoja oportune e kapitalit. Kjo na duhet per te vleresuar obligimin qe eshte krijuar me ane te huazimit. Huaja e qeverise eshte per nje aset financiar : nje cope e letres, qe tregon premtimin tone per te paguar 3,000 € per cdo vjet, plus pagesen perfundimtare prej 100,000 €. Sa do te mund te shitet kjo leter, nese kembehet ne tregun e kapitalit ? Do te shitet per vleren e tashme te atyre cash flou, te diskontuara me r normen e kthimit nga letrat e tjera, me vlere te emituara nga firma jone. Per te percaktuar, duhet te pergjigjemi ne pyetjen : “Cfare norme te kamates duhet te paguaj firma nese huazohen parate direkt ne tregun e kapitalit, ne vend se te huazohen nga qeveria “? Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Le te supozojme se kjo norme eshte 10%, me c`rast do te kemi : NVT = + 100,000 – Σ 3,000/(1+r)t – 100,000/(1+r)10 = +100,000-56,988= +43,012€ Pra, eshte e qarte se huazimi me 3% eshte i leverdishem kur r eshte 10%. Mirepo, kalkulimet e NVT na tregojne se sa vlen kjo mundesi (43,012€). Kjo gjithashtu na tregon ngjashmerine e vendimeve investive dhe financiare. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Dallimet midis vendimeve investive dhe financiare Vendimet investive jane me te thjeshta, se sa vendimet financiare. Numri i vendimeve te ndryshme financiare eshte duke u rritur vazhdimisht. Mirepo , ne disa raste, vendimet financiare jane shume te lehta, se sa vendimet investive. Se pari, Vendimet financiare nuk e kane shkallen e njejte te finanilitetit sikurse vendimet investive. Ato mund te nderrohen me lehte. Se dyti, Eshte me veshtire te fitohen ose humben parate me strategjite e mira apo te keqia financiare. Pra, eshte veshtire te gjenden skemat e financimit me NVT, qe dallohetndukshem nga zeroja. Kjo reflekton natyren e konkurences. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Kur firma shikon vendimet investive kapitale, ajo nuk merr parasysh se ballafaqohet me tregun e persosur, KONKURENCEN. __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Dallimet midis vendimeve investive dhe financiare Firma, mund te kete vetem disa konkururrues qe specializohen ne ate fushe te biznesit ne zonen e njejte gjeografike, si dhe mund te kete disa asete unike qe do t`i japin perparesi ndaj konkurruesve te tjere. Rendom keto asete jane jomateriale si patentat, ekspertiza apo reputacioni. E tere kjo hap mundesine per te realizuar fitime superiore dhe per te gjetur projekte me NVT pozitive. Ne tregjet financiare, konkurrente jane te gjitha korporatat qe kerkojne para (fonde). Investitoret , qe ofrojne financim jane te shumte dhe te mencur: Paraja terheq kokat me te mencura. Amatoret financiare rendom e konsiderojne tregun e kapitalit te segmentuar, dmth. Te ndare ne sektore te vecante, mirepo paraja leviz edhe ne mes te atyre sektoreve, madje shume shpejte. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Dallimet midis vendimeve investive dhe financiare Vendimi me i mire financiar gjeneron NVT pozitive ( shuma e parave te fituara tejkalon vleren e obligimit te krijuar ). Ta kthejme kete konstatim ndryshe. Nese shitja e nje letre me vlere gjeneron NVT pozitive per shitesin, ajo duhet te gjeneroj NVT negative per bleresin. Prandaj, huaja e permendur me pare eshte nje pune e mire per firmen, por nga kendveshtrimi i qeverise , ajo eshte me NVT negative. Duke huazuar me 3%, ajo ofroi nje subvencion prej 43,012 €. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Cmimet e aksioneve dhe te mallrave kane nje levizje (ecje) te caktuar te rastit (random walk). Kete do ta ilustrojme me ane te nje shembulli. Shembull: Keni 100 € per te luajtur nje loje. Ne fund te cdo jave, hedhet paraja. Nese bie pjesa e perparme (koka), do te fitojme 3% te investimit, e nese bie ana e prapme, humbim 2.5%. Prandaj, kapitali ne fund te vitit ( javes) te pare, do te jete ose 103.00 € ose 97.50 €. Ne fund te javes se dyte, perseri e hedhim monedhen. Rezultatet do te jene: 106.09 103.00 100.43 100 97.50 95.06 Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Ky proces paraqet nje ecje te rastit, me nje levizje pozitive prej 0.25% ne jave. Kjo levizje eshte e barabarte me rezultatin e pritur: (1/2)(3)+(1/2)(-2.5)= 0.25% Paraqet ecje te rastit, pasi ndryshimet sukcesive te vleres, jane te pavarura. Pra, shanset, per cdo jave jane te njejta, pa marre parasysh vleren ne fillim te javes apo kokat dhe pilat ne javet e meparshme. Ne vitin 1953, Maurice Kendall, nje statisticien britanez, prezenton nje punim lidhur me sjelljet e cmimeve te letrave me vlere dhe te mallrave. Ai priti se do te gjente cikle te rregullta te cmimeve, mirepo verejti se ato nuk ekzistojne dhe se keto kane nje levizje te rastit. Pra, Kendall verejti se ndryshimet e cmimeve jane te pavarura nga njera-tjetra, ashtu si ishin te pavarura edhe fitimet dhe humbjet ne lojen tone. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Format e efikasiteti te tregut Ekonomistet rendom definojne tre nivele te efikasitetit te tregut, te cilat dallohen per nga shkalla e informatave qe reflektojne cmimet e letrave me vlere. Ne nivelin e pare cmimet reflektojne informatat qe gjenden ne regjistrin e cmimeve te kaluara. Kete e quajme forme te dobet te efikasitetit. Nese tregjet jane efikase ne kuptim te dobet, atehere eshte e pamundur qe ne menyre konsistente, te arrihen fitimet superiore, duke studiuar kthimet e kaluara. Cmimet do te ndjekin levizjen e rastit Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Niveli i dyte i efikasitetit kerkon qe cmimet te reflektojne, jo vetem cmimet e kaluara , por edhe informatat tjera te publikuara te cilat mund te fitohen, duke lexuar shtypin financiar. Kete e njohim si forme gjysem te forte te efikasitetit te tregut. Nese tregjet jane efikase ne kete pikepamje, atehere cmimet duhet t`i adaptohen menjehere opinionit publik, sic jane lajmerimi mbi fitimet e kuartalit te fundit, emitimi i ri i aksioneve, propozimi per bashkimin e dy kompanive etj. __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Format e efikasiteti te tregut Niveli i trete i efikasitetit kerkon qe cmimet te reflektojne te gjitha informatat, qe mund te sigurohen me analizen e kompanise dhe ekonomise. Ne nje treg te tille, ne mund te observojme investitoret me fat dhe pa fat, por nuk mund te gjejme ndonje menaxher superior te investimeve, i cili do te godaste tregun ne menyre konsistente. Kjo paraqet formen e forte te efikasitetit te tregut. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Format e efikasiteti te tregut Dy lloj analistesh te investimeve e ndihmojne efikasitetin e tregut : Shume analiste e studiojne biznesin e kompanise dhe mundohen qe ta zbulojne informaten , lidhur me pprofitabilitetin e tyre , qe do t`i jepte drite te re vleres se aksioneve. Keta njhen si analiste fundamentale. Konkurrenca ne hulumtimet fundamentale tenton te siguroje se cmimet reflektojne te gjitha informatat relevante dhe se nderrimet e cmimeve nuk mund te parashihen. Analistet e tjere studiojne regjistrin ( evidencen) e cmimeve te kaluara dhe shikojne trendet dhe ciklet. Keta analist. njihen si analiste teknike Konkurrenca ne hulumtimin teknik, duhet te siguroje se cmimet vijuese reflektojne te gjitha cmimet ne te kaluaren ( informatat mbi te gjitha cmimet e kaluara) dhe se ndryshimete cmimeve ne te ardhmen, nuk mund te parashihen me cmimet e kaluara. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Anomalite e tregut dhe menaxheri financiar Menaxheri financiar duhet ta dije se kur nje firme emiton letrat me vlere , ate duhet ta beje me cmime reale. Mirepo, kjo mund te mos ndodhe, nese forma e forte e efikasitetit nuk eshte 100% e vertete, pra menaxheri mund te kete informata, te cilat nuk i kane investitoret tjere. Ne menyre alternative, investitoret mund ta kene informaten e njejte si menaxhmenti, por do te jene te ngadalshem kur reagojne. Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut DETYRA Qeveria ne Programin e saj per mbeshtetjen e bizneseve ofron kredi ne shumen prej 120,000 €, per 10 vjet me 3% kamate. Vlera e tashme e pagesave te kamates eshte 36,000 €, ndersa vlera e tashme e pageses se huase 49,000 €. Te llogaritet NVT e huazimit. NVT = 120,000-36,000-49,000 NVT = 35,000 € Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut DETYRA Nga Banka Evropiane per Rindertim dhe zhvillim ofrohet mbeshtetja financiare e ndermarrjeve te vogla dhe te mesme- NVM, permes kredise ne shumen prej 2,000,000 € me 2.5% kamate per 15 vjet. VT e pagesave te kamates eshte 50.000 € dhe VT e pagesave te huase 900,000 €. Sa eshte neto vlera e tashme e huazimit nga BERZH ? NVT = 2,000,000 – 50,000 – 900,000 NVT = 1.050,000 € Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut Pyetje 1. Cilat jane dallimet esenciale ne mes te vendimeve investive dhe financiare ? 2. Cka paraqet tregu efikas i kapitalit ? 3. Cka eshte NVT e huazimit dhe si llogaritet ajo ? 4. Cilat jane format e efikasitetit te tregut ? Vendimet financiare dhe efikasiteti i tregut __ Ibid

Falemnderit per vemendje !