Topics in CP: Συνείδηση Δαφνη Ρουμανη

Πόσο σημαντική είναι η μελέτη της συνείδησης; Πόσο πρόσφατο το ερώτημα;

Πόσο πρόσφατο είναι το ερώτημα; Descartes (δυϊσμός): νους ≠ εγκέφαλος, σώμα και ύλη τελείως διαφορετικές ουσίες Πρόβλημα: πως αλληλεπιδρούν (επίφυση, animal spirits) Hobbes (μονισμός) νους≡ εγκέφαλος: ο νους είναι αυτό που κάνει ο εγκέφαλος Gall: Φρενολογία, κάθε περιοχή του εγκεφάλου ελέγχει διαφορετικό χαρακτηριστικό (πρόδρομος της λειτουργικής εξειδίκευσης σε διαφορετικές περιοχές-χωρικός εντοπισμός) : εντοπιστική προσέγγιση Flourens (1794-1867): αφαίρεση περιοχών Ε από ζώα και έδειξε ότι διαφέρει ο άθικτος Ε από αυτόν που έχει υποστεί την αφαίρεση: ολιστική προσέγγιση Broca (1825-1880) ↓ Ο νους εδράζεται στον εγκέφαλο (vs Descartes). Εάν θέλουμε να κατανοήσουμε τις νοητικές διεργασίες πρέπει να κοιτάξουμε και στο φυσιολογικό τους υπόστρωμα Επιστημονική διερεύνση νοητικών διεργασιών (πως;) Φυσιολογία πριν την Ψυχολογία Φυσιολογία πριν την Ψυχολογία

Πόσο πρόσφατο είναι το ερώτημα; Helmholtz: πόσο χρόνος χρειάζεται για να φτάσει ένα νευρωνικό σήμα στο Ε Ερέθισμα (stimulus)=ένα αισθητήριο γεγονός που συμβαίνει στον εξωτερικό κόσμο Χρόνος αντίδρασης=πόσος χρόνος χρειάζεται από την παρουσίαση ενός ερεθίσματος μέχρι την απόκριση στο ερέθισμα → πολύτιμο εργαλείο στη διερεύνηση των νοητικών διεργασιών → πεπερασμένος ο εγκέφαλος (τίποτα δε συμβαίνει ακαριαία) → κάτι νευρωνικό παράγει κάτι νοητικό, παρατηρήσιμο: γέννηση ψυχολογίας Στην περίπτωση του Helmholtz τo RT αφορούσε στο πότε θα αισθανθούν οι ανθρωποι την διέγερση...διαπίστωσε πως για παράδειγμα αργούν περισσότερο να αισθανθούν ένα τσίμπημα στον αστράγαλο από ότι στο γοφό... Τα γεγονότα επομένως δε συμβαίνουν ακαριαία Ερέθισμα-Έργο-Μέτρηση: σύγχρονη πειραματική ψυχολογία Φυσιολογία πριν την Ψυχολογία

Πόσο σημαντικό είναι το ερώτημα; η Ψυχολογία ξεκίνησε ως η επιστήμη της συνείδησης Wundt (structuralism)// James (functionalism) Βασικά ερωτήματα: Πως μπορούμε να περιγράψουμε την συνείδηση/εμπειρία Δομιστές: πρέπει να την αποδομήσουμε για την περιγράψουμε Περιεχόμενα της εμπειρίας Ποιος είναι ο σκοπός της συνείδησης Λειτουργιστές: η συνείδηση μας επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε/δρούμε σε ένα περιβάλλον Ενιαίος χαρακτήρας συνείδησης (unity of experience) , η συνείδηση σαν προσαρμοστική λειτουργία

Συμβολή Freud Έμφαση στην αναγκαιότητα διάκρισης συνειδητών και μη συνειδητών λειτουργιών

Τι είναι η συνείδηση Συνήθεις μεταφορές: Συνήθεις μεταφορές: theatre in the mind, stream of consciousness, spotlight (attention – consciousness) Συνήθεις μεταφορές: theatre in the mind, stream of consciousness, spotlight (attention – consciousness)

Τι είναι η συνείδηση The hard problem (Chalmers, 1994) Το δύσκολο πρόβλημα: πως προκύπτει η υποκειμενική/συνειδητή εμπειρία από τις φυσιολογικές λειτουργίες (σύγχρονη εκδοχή του κλασσικού προβλήματος: νου-σώμα) Εξηγητικό κενό (explanatory GAP) Δύσκολο να απαντηθεί, ας μιλήσουμε για ευκολότερα προβλήματα επίγνωση – συνείδηση (awareness vs consciousness) The binding problem (e.g. perception) Φιλοσοφικά προβλήματα Φιλοσοφικά προβλήματα

Τι είναι η συνείδηση Crick: the topic is challenging for the science to explain, too important for the science to ignore Qualia of experience Qualia

Τι είναι η συνείδηση It is “the normal mental condition of the waking state of humans, characterised by the experience of perceptions, thoughts, feelings, awareness of the external world, and often in humans . . . selfawareness” (Colman, 2001, p. 160). Η συνείδηση σαν επίγνωση του εαυτού μας και του περιβάλλοντος Καταστάσεις / επίπεδα συνειδητότητας Pinker (1977) Sentience: φαινομενική επίγνωση – υποκειμενική εμπειρία Access to the information: η ικανότητά να αναφέρουμε το περιεχόμενο της εμπειρίας μας, χωρίς να έχουμε απαραίτητα πρόσβαση στις διεργασίες που επιτρέπουν αυτή την ικανότητα (αναφοράς) Self-knowledge: επίγνωση του εαυτού

Έχει η συνείδηση κάποια λειτουργία; οχι ναι 1. Η Συνείδηση δεν υπάρχει Δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι υπάρχει (thought experiments) – δεν χρειάζεται να υπάρχει Consciousness inessentialism Ποια προσέγγιση στη Ψ θα συμφωνούσε με αυτό; 2. H συνείδηση υπάρχει – αλλά δεν έχει κανένα σκοπό Η συνείδηση σαν ένα επιφαινόμενο, by product Consciousness epiphenomenalism 3. H συνείδηση υπάρχει και επιτελεί συγκεκριμένους σκοπούς – σημαντική για την επιβίωσή μας!! Gilhooly, K., Lyddy, F., & Pollick, F. (2014). Cognitive Psychology. McGraw-Hill Education.

Λειτουργίες συνείδησης Ελεύθερη Βούληση (free will - volition): η συνείδηση ως ελευθερία λήψης απόφασης/επιλογής ανάμεσα σε εναλλακτικές, επιλογή δράσης Σύνδεση ανάμεσα σε συνειδητή εμπειρία και πράξεις = αιτιακή! Π.χ.; κουνάμε τα πόδια μας επειδή θέλουμε να τα κουνήσουμε

Λειτουργίες συνείδησης https://www.youtube.com/watch?v=OjCt-L0Ph5o https://www.youtube.com/watch?v=IQ4nwTTmcgs Libet studies (1983; 1985): μη συνειδητή προετοιμασία προηγείται της επίγνωσης; Είναι η ελεύθερη βούληση μια ψευδαίσθηση; Ζήτησε από τους συμμετέχοντες να κουνήσουν το χέρι τους όποτε ήθελαν – EEG readiness potential Έδειχνε έδειχνε ένα κινούμενο ερέθισμα και ζητούσε να αναφέρουν πότε θεωρούσαν ότι αποφάσισαν να κάνουν μια συνειδητή επιλογή (να σταματήσουν το ερέθισμα στη θέση που επιθυμούσαν) 500ms προηγείται η προετοιμασία (μη συνειδητό) της επιλογής

Λειτουργίες συνείδησης Η συνείδηση επιτρέπει τον διαρκή έλεγχο (monitoring) του εαυτού του περιβάλλοντος Ρυθμίζοντας Σκέψη (εσωτερικό επίπεδο) Συμπεριφορά (εξωτερικό επίπεδο) It provides us with an executive summary of our current situation (Koch, 2004) → διαρκής ροή συνείδησης, διαρκής ροή πληροφοριών

Λειτουργίες συνείδησης Απαρτιωτική λειτουργία (integration): θεωρία παγκόσμιου χώρου εργασίας (global workspace theory, Baars, 1998) Διευκολύνει μια εύκαμπτη συμπεριφορά που καθηδηγείται από το πλαίσιο διαρκώς (περιβάλλον) Απαιτεί διαρκώς αλληλεπίδραση με πολλές εγκεφαλικές περιοχές Πχ. Πρέπει να ξέρουμε πότε πονάμε ώστε να κάνουμε κάτι για αυτό

Λειτουργίες συνείδησης Απαρτιωτική λειτουργία (integration): Ερμηνευτική διαδικασία, μας επιτρέπει να δημιουργούμε ένα παρελθόν, να ερμηνεύουμε το παρόν μας: Συνείδηση ≈ αίσθηση εαυτού (self awareness)- π.χ. Γιατί πήραμε μια απόφαση ↓ Επιτρέπει μάθηση, απόκτηση δεξιοτήτων Αίσθηση λογικού εαυτού, ανίχνευση λαθών ........... Τι γίνεται όταν δεν έχουμε συνείδηση;

Καταστάσεις Συνειδητότητας (altered states of C) Εναλλακτικές Καταστάσεις συνείδησης: καταστάσεις που διαφέρουν από την φυσιολογική κατάσταση συνείδησης

Καταστάσεις Συνειδητότητας (altered states of C) Μπορούν να προκύψουν αυθόρμητα (dreaming or daydreaming) Μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα κάποιας φυσιολογικής αλλαγής (παραισθησιογόνα, έλλειψη O2) Μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα κάποια ψυχολογικής αλλαγής (διαλογισμός, ύπνωση)

Ύπνος - Όνειρα Ο ύπνος είναι μια κατάσταση συνειδητότητας/συνείδησης, έχουμε μειωμένη επίγνωση του περιβάλλοντός μας Σε ένα 8ωρο ολοκληρώνουμε 5 κύκλους ύπνου// κάθε κύκλος επίσης 5 στάδια Συνδέεται με τον (βιολογικά ορισμένο) κιρκαδιανό ρυθμό – βιολογικό ρολόι (24 ώρες wakefulness and sleep) Τα στάδια του ύπνου έχουν μελετηθεί με τη χρήση του EEG Βrain waves: κύματα εγκεφαλικής δραστηριότητας που διαφοροποιούνται ανά στάδιο Baars, B. J., & Gage, N. M. (2010). Cognition, brain, and consciousness: Introduction to cognitive neuroscience. Burlington, MA: Academic Press/Elsevier.

Στάδια Ύπνου Κάθε 90 min περνάμε σε ένα κύκλο ύπνου, που με τη σειρά του αποτελείται από 5 στάδια Μετρήσεις με EEG a waves (relaxed awakeness) b όταν ειμαστε ξύπνιοι και συζητάμε)

Στάδια Ύπνου Όσο περνάει ο χρόνος, μειώνεται ο χρόνος του 4ου σταδίου και αυξάνεται ο REM ύπνος Όσο περνάει ο χρόνος (οι 90λεπτοι κύκλοι), μειώνεται ο χρόνος του 4ου σταδίου και αυξάνεται ο REM ύπνος

Στάδια Ύπνου 1. Ελαφρύς υπνος (4-5% συνολικά, 15% έως 70 ετών) 2. Ξεκούραστος Ύπνος (45-55% συνολικά) 3 & 4. Βαθύς ύπνος (10-20% συνολικά) 5. REM (Rapid Eye Movement): 20-25% Έχουν παρατηρηθεί: Οφθαλμοκινήσεις Παράλυση Σώματος Ενεργός Νους/Εγκέφαλος Έντονη – σχεδόν παραισθητική νοερή απεικόνιση (ή όνειρα) Επίλυση προβλημάτων ΝREM ΝREM

b waves as if we were aware

Interesting facts about REM Δεν είναι το μόνο στάδιο του ύπνου κατά το οποίο βλέπουμε όνειρα Όνειρα (subjective mental activity) βλέπουμε και κατά τον βαθύ ύπνο, ενδεχομένως λιγότερο ζωηρά (vivid), σε σχέση με αυτά κατά τον REM ύπνο Υπάρχει μπλοκάρισμα της αισθητηριακής εισροής πληροφοριών (sensory input) και της κινητικής εκροής πληροφοριών (motor output), as if the brain it’s talking to itself (Baars, 2010) Αναστολή κίνησης ↔ αίσθημα παράλυσης, εγκλεισμού (locked-in) // μας εμποδίζει από το να πραγματοποιήσουμε τα όσα βλέπουμε στα όνειρά μας (?) Ποιο κομμάτι μόνο δεν παραλύει; Μνήμη δεν λειτουργεί, θυμόμαστε πολύ μικρό κομμάτι των ονείρων