Η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΤΗΝ Ευρωπαϊκh ΦαρμακοπoiΙΑ ΟΛΓΑ ΤΖΑΚΟΥ Καθηγήτρια ΕΚΠΑ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ Τομέας Φαρμακογνωσίας & Χημείας Φυσικών Προϊόντων 5η Ημερίδα ΕΕΟΦ, Αθήνα 10-3-2018 Hellas PHARM 2018

Φαρμακοποιία (Pharmacopoeia) Είναι ένα επίσημο βιβλίο που εκδίδεται από την Αρχή μίας κυβέρνησης (Εθνική Αρχή), συντάσσεται από αρμόδια Επιτροπή αναγνωρισμένη από την Πολιτεία και περιλαμβάνει: κατάλογο φαρμάκων, προδιαγραφές αυτών, μεθόδους ελέγχου και πρότυπα. Οι περιγραφές των παρασκευασμάτων ονομάζονται μονογραφίες. Με μία ευρύτερη έννοια, είναι ένα έργο αναφοράς για τις προδιαγραφές φαρμάκων.

Για ποια προϊόντα παρέχει προδιαγραφές μία φαρμακοποιία; Μονογραφίες: - δραστικές ουσίες συμπεριλαμβανομένων των αντιβιοτικών - έκδοχα - βιολογικά προϊόντα, παράγωγα αίματος και πλάσματος, εμβόλια και ραδιοφαρμακευτικά παρασκευάσματα - μορφές δοσολογίας, - ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα και      ομοιοπαθητικά στελέχη, - φάρμακα φυτικής προέλευσης,     φαρμακευτικά φυτοπαρασκευάσματα      και παραδοσιακά κινεζικά φάρμακα -.............. Ulrich R., Eur J Pharm Sci 2016

Μία Ομοιοπαθητική Φαρμακοποιΐα Νομοθετεί τα πρότυπα που εξασφαλίζουν τη φαρμακευτική ποιότητα και ασφάλεια των ομοιοπαθητικών προϊόντων. Καλύπτει τις διαδικασίες παραγωγής και ελέγχου σε κάθε μονογραφία. Παρέχει πρόσβαση σε εμπειρογνώμονες στην εγγύηση της ποιότητας των προϊόντων εναλλακτικής ιατρικής. Περιλαμβάνει αναλυτικές μεθόδους.

οι Ομοιοπαθητικές Φαρμακοποιΐες των διαφόρων χωρών εξασφαλίζουν τα πρότυπα της παρασκευής των ομοιοπαθητικών φαρμάκων.

κάθε μονογραφία ενός ομοιοπαθητικού φαρμάκου είναι ομοιογενώς δομημένη Προέλευση Περιγραφή Χαρακτηριστικά Ταυτοποίηση Έλεγχοι καθαρότητας Ποσοτικοί προσδιορισμοί Βασικές μορφές δοσολογίας Παρασκευή Φύλαξη

1969 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΙΑ (Ευρ. Φ) (1) • Η εκπόνηση της απεφασίσθη το 1964, από το Συμβούλιο της Ευρώπης, με κοινή απόφαση 7 χωρών: 1) Βασίλειο Βελγίου, 2) Γαλλική Δημοκρατία, 3) Ομοσπονδιακή Δημοκρατία Γερμανίας, 4) Ιταλική Δημοκρατία, 5) Μεγάλο Δουκάτο Λουξεμβούργου, 6) Βασίλειο Ολλανδίας και 7) Ηνωμένο Βασίλειο. – Αργότερα προσχώρησε ως 8ο μέλος η Ελβετική Συνομοσπονδία./Οι μονογραφίες θα αποτελούν τις επίσημες προδιαγραφές των χωρών μελών. /The 1st Edition of the European Pharmacopoeia was published in 1969, and comprised 120 texts.

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 2nd edition, 19o supplement, 1995 1995 στην 2η έκδοση στο 19ο παράρτημα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΙΑ Το 1998 εκδόθηκε και τέθηκε σε ισχύ η 5η Έκδοση της Ελληνικής Φαρμακοποιίας 1998 Ελληνικη φαρμ εκδοση V, 4o συμπληρωμα, 2009

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΙΑ H Ελληνική Φαρμακοποιία V ενσωμάτωσε την ΕΦ IV (τρίτομο έργο και τα συμπληρώματα Σ1-Σ6), καθώς και όλες τις προσθήκες, τεχνικές και συντακτικές αλλαγές της τρίτης έκδοσης (1997) της Ευρωπαϊκής Φαρμακοποιίας (Ευρ. Φ. ΙΙΙ) και του πρώτου συμπληρώματός της (1998). Ελληνικη φαρμ εκδοση V, 4o συμπληρωμα, 2009

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 4.1 2002

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 5.0 2005 2005 5.0/ 8 ομοιοπ φαρμακα

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 6.0 2008 To 2008 /15 ομοιοπαθητικά φαρμακα

To 2014 στην 8.0/ οι μονογραφιες ΟΦ φθανουν τις 19

η 9η έκδοση κυκλοφόρησε στα μέσα του 2016. H Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία (Ευρ. Φ.) εφαρμόζεται σε 38 ευρωπαϊκές χώρες και χρησιμοποιείται σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως. η 9η έκδοση κυκλοφόρησε στα μέσα του 2016. The 9th Edition was published in July 2016 and is currently in force. It contains some 2,300 monographs, and more than 350 general chapters, 

Contents of the 9th Edition EUROPEAN PHARMACOPOEIA 9.0 Contents of the 9th Edition Homoeopathic pillules, coated................................................. ……1587 Homoeopathic pillules, impregnated ................................... ……….1586 Homoeopathic preparations............................................................1569 Homoeopathic preparations, Agaricus phalloides for ............. …….1588 Homoeopathic preparations, Allium sativum for ................... ………1590 Homoeopathic preparations, Anacardium for.................... …………..1591 Homoeopathic preparations, Apis for.............................................. 1592 Homoeopathic preparations, arsenicum album for ........... …………..1593 Homoeopathic preparations, aurum chloratum natronatum for ... 1593 Homoeopathic preparations, barium chloratum for.......... ……………1594 Homoeopathic preparations, Belladonna for...................... …………..1594 Homoeopathic preparations, cadmium sulfuricum for..... …………….1596 Homoeopathic preparations, calcium iodatum for ......................... 1596 Homoeopathic preparations, Cocculus for ......................... …………..1597 Homoeopathic preparations, Crocus for ..........................................1599 Homoeopathic preparations, cuprum aceticum for........... …………….1599 Homoeopathic preparations, cuprum metallicum for....... ……………..1600 Homoeopathic preparations, ferrum metallicum for ........ …………….1601

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 9.0 Homoeopathic preparations, hedera helix for ........................... 1602 Homoeopathic preparations, herbal drugs for............................ 1570 Homoeopathic preparations, hydrastis canadensis for .............. 1603 Homoeopathic preparations, hyoscyamus for ............................ 1604 Homoeopathic preparations, hypericum for................................ 1605 Homoeopathic preparations, kalium bichromicum for................ 1608 Homoeopathic preparations, magnesium fluoratum for... ……….1609 Homoeopathic preparations, magnesium phosphoricum for …..1609 Homoeopathic preparations, mother tinctures for .....................1571 Homoeopathic preparations, Nux-vomica for ............................. 1610 Homoeopathic preparations, petroleum rectificatum for…….…..1612 Homoeopathic preparations, pillules for .................................... 1586 Homoeopathic preparations, Staphysagria for............................ 1612 Homoeopathic preparations, sulfur for ...................................... 1614 Homoeopathic preparations, Urtica dioica for............................ 1614 Homoeopathic stocks (methods of preparation of ) and potentisation .. 1572 Homoepathic preparations, Ignatia for....................................... 1606 Honey bee for homoeopathic preparations............................... 1592 29 ομοιοπαθητικα φαρμακα

Contents of the 9th Edition EUROPEAN PHARMACOPOEIA 9.0 Contents of the 9th Edition Homoeopathic preparations _ REVISED TEXTS Homoeopathic preparations (1038) Methods of preparation of homoeopathic stocks and potentisation (2371) Mother tinctures for homoeopathic preparations (2029) Pillules for homoeopathic preparations (2153) Agaricus phalloides for homoeopathic preparations (2290) Ammonium carbonicum for homoeopathic preparations (2916) Aurum chloratum natronatum for homoeopathic preparations (2141) Barium chloratum for homoeopathic preparations (2142) Calcium iodatum for homoeopathic preparations (2144) Ignatia for homoeopathic preparations (2513) Magnesium phosphoricum for homoeopathic preparations (2505) Nux-vomica for homoeopathic preparations (2514) 12 αναθεωρημενα κειμενα

Contents of the 9th Edition EUROPEAN PHARMACOPOEIA 9.0 Contents of the 9th Edition Homoeopathic preparations _ CORRECTED TEXTS Hedera helix for homoeopathic preparations (2092) Hydrastis canadensis for homoeopathic preparations (2500) Hyoscyamus for homoeopathic preparations (2091) Hypericum for homoeopathic preparations (2028) Sulfur for homoeopathic preparations (2515) 5 διορθωμενα κειμενα / 1 νεο Homoeopathic preparations _NEW TEXT Magnesium fluoratum for homoeopathic preparations (2676)

EUROPEAN PHARMACOPOEIA 9.0 Όλα τα γενικά κείμενα και οι άλλες μονογραφίες της Ευρωπαϊκής Φαρμακοποιίας που σχετίζονται με την ομοιοπαθητική είναι εφαρμόσιμα. Το κεφάλαιο «Ομοιοπαθητική» της Ευρωπαϊκής Φαρμακοποιίας περιλαμβάνει γενικές μονογραφίες και μεμονωμένες μονογραφίες, περιγράφονται αρχικά υλικά και παρασκευάσματα που χρησιμοποιούνται ουσιαστικά αποκλειστικά για ομοιοπαθητικά φάρμακα.

To Ομοιοπαθητικό Φάρμακο τα φάρμακα αποκτούν την ιδιότητα του ομοιοπαθητικού εφόσον, επιλεγούν και xορηγηθούν σύμφωνα με τις αρχές της ομοιοπαθητικής. τα ομοιοπαθητικά φάρμακα λαμβάνονται από ουσίες, προϊόντα ή σκευάσματα ονομαζόμενα στελέχη, σύμφωνα με διαδικασία ομοιοπαθητικής παρασκευής. κάθε ουσία ικανή να δράσει επάνω στον οργανισμό μπορεί να θεωρηθεί φάρμακο, αρκεί να τηρούνται οι ομοιοπαθητικές προϋποθέσεις.

HOMOEOPATHIC PREPARATIONS Praeparationes homoeopathicas Στελέχη Τα στελέχη είναι ουσίες, προϊόντα ή σκευάσματα που χρησιμοποιούνται ως αρχικά υλικά για την παρασκευή ομοιοπαθητικών σκευασμάτων. Στέλεχος είναι συνήθως, -στην περίπτωση πρώτων υλών φυτικής, ζωικής ή ανθρώπινης προέλευσης είναι μητρικό βάμμα ή γλυκερινούχο έμβρεγμα, -ενώ στην περίπτωση πρώτων υλών χημικής ή ορυκτής προέλευσης είναι η ίδια η ουσία. Έκδοχα Τα έκδοχα είναι βοηθητικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ορισμένων στελεχών ή για τη διαδικασία αποσυγκέντρωσης, όπως π.χ. κεκαθαρμένο ύδωρ, αλκοόλη κατάλληλης συγκέντρωσης, γλυκερόλη και λακτόζη. ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑΟι πρώτες ύλες συμφωνούν με τις απαιτήσεις των σχετικών ειδικών μονογραφιών.

HERBAL DRUGS FOR HOMOEOPATHIC PREPARATIONS Plantae medicinales ad praeparationes homoeopathicas   ΟΡΙΣΜΟΣ Οι φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα είναι κυρίως ολόκληρα, κομμένα ή τεμαχισμένα φυτά, τμήματα φυτών, στα οποία περιλαμβάνονται και φύκη, μύκητες ή λειχήνες, μη κατεργασμένα, συνήθως νωπά. Η κατάσταση στην οποία χρησιμοποιείται η δρόγη, νωπή ή αποξηραμένη, καθορίζεται στις ειδικές μονογραφίες της Ευρ. Φ. ή απουσία αυτών στην ειδική μονογραφία της Εθνικής Φαρμακοποιίας. Όταν δεν υφίσταται τέτοια μονογραφία, πρέπει να καθορίζεται η κατάσταση στην οποία χρησιμοποιείται η δρόγη. Φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα θεωρούνται και ορισμένα εκκρίματα, τα οποία δεν έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία. Οι φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα ορίζονται με ακρίβεια με το βοτανικό επιστημονικό όνομα των οργανισμών, από όπου προέρχονται, σύμφωνα με το διωνυμικό σύστημα (είδος και βοτανικός συγγραφέας). ΦΥΤΙΚΕΣ ΔΡΟΓΕΣ ΓΙΑ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ

Plantae medicinales ad praeparationes homoeopathicas ΠΑΡΑΓΩΓΗ Οι φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα (ΟΣ) λαμβάνονται από αυτοφυή ή καλλιεργημένα φυτά. Οι κατάλληλες συνθήκες καλλιέργειας, συλλογής, παραλαβής, ταξινόμησης, αποξήρανσης, τεμαχισμού και αποθήκευσης είναι θεμελιώδους σημασίας για την εξασφάλιση της ποιότητας των φυτικών δρογών για ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Οι φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα είναι κατά το δυνατόν ελεύθερες προσμίξεων (π.χ. χώμα, σκόνη, ακαθαρσίες και άλλες επιμολυντικές ουσίες που προέρχονται από μύκητες, έντομα και ζώα). Επίσης δεν πρέπει να εμφανίζουν ίχνη αποσύνθεσης. Εάν έχει προηγηθεί διαδικασία απολύμανσης, είναι αναγκαίο να αποδεικνύεται ότι δεν έχουν επηρεαστεί τα συστατικά του φυτού και δεν παραμένουν επικίνδυνα κατάλοιπα. Η χρήση αιθυλενοξειδίου απαγορεύεται για την απολύμανση φυτικών δρογών για ομοιοπαθητικά σκευάσματα. 

Plantae medicinales ad praeparationes homoeopathicas ΠΑΡΑΓΩΓΗ Στις νωπές δρόγες γίνεται επεξεργασία όσο το δυνατόν συντομότερα μετά τη συγκομιδή. Τα νωπά φυτά είναι δυνατόν να καταψυχθούν μετά από αιτιολόγηση και έγκριση, για λόγους μεταφοράς και αποθήκευσης. Επίσης, είναι δυνατό να διατηρηθούν σε αιθανόλη 96% ο/ο ή σε αιθανόλη κατάλληλης συγκέντρωσης, υπό την προϋπόθεση ότι όλο το υλικό, συμπεριλαμβανομένου του μέσου διατήρησης, θα χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία. Πρέπει να λαμβάνονται επαρκή μέτρα προκειμένου να διασφαλίζεται το γεγονός ότι η μικροβιακή ποιότητα των ομοιοπαθητικών σκευασμάτων που περιέχουν φυτικές δρόγες ανταποκρίνεται στις συστάσεις που περιέχονται στο κείμενο με τίτλο Μικροβιακή ποιότητα των φαρμακευτικών σκευασμάτων (5.1.4). 

ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Plantae medicinales ad praeparationes homoeopathicas ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Οι φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα, προσδιορίζονται με τη χρήση των μακροσκοπικών και όπου είναι αναγκαίο, και των μικροσκοπικών περιγραφών τους, ενώ εκτελούνται και όποιοι άλλοι έλεγχοι απαιτηθούν (για παράδειγμα, χρωματογραφία λεπτής στιβάδας). ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Ανάλογα με την περίπτωση, εκτελείται ποσοτικός προσδιορισμός στις φυτικές δρόγες για ομοιοπαθητικά σκευάσματα με κατάλληλη μέθοδο.  ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ Οι αποξηραμένες φυτικές δρόγες διατηρούνται προστατευμένες από το φως.

ΕΛΕΓΧΟΙ Όταν ως πρώτη ύλη για την παρασκευή ΟΣ χρησιμοποιείται νωπό φυτό, η περιεκτικότητα σε ξένες ύλες είναι όσο το δυνατό χαμηλότερη. Αν απαιτείται, αναφέρεται στην επιμέρους μονογραφία η μέγιστη περιεκτικότητα σε ξένες ύλες. Όταν ως πρώτη ύλη για την παρασκευή ΟΣ χρησιμοποιείται αποξηραμένο φυτό, εκτελείται έλεγχος ξένων υλών (2.8.2), εκτός αν καθορίζεται διαφορετικά στη σχετική επιμέρους μονογραφία. Αν απαιτείται, οι φυτικές δρόγες για ΟΣ ανταποκρίνονται σε άλλους ελέγχους, όπως ο έλεγχος για ολική τέφρα (2.4.16) και έλεγχος δείκτη πικρότητας (2.8.15). Σε αποξηραμένες φυτικές δρόγες για ΟΣ εκτελείται ο έλεγχος της απώλειας κατά την ξήρανση (2.2.32). Σε φυτικές δρόγες για ΟΣ με υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια εκτελείται προσδιορισμός νερού (2.2.13). Η περιεκτικότητα σε νερό των νωπών φυτικών δρογών για ΟΣ είναι δυνατό να προσδιοριστεί με κατάλληλη μέθοδο.

ΕΛΕΓΧΟΙ Οι φυτικές δρόγες για ΟΣ ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις για υπολείμματα φυτοφαρμάκων (2.8.13). Οι απαιτήσεις λαμβάνουν υπόψη τη φύση του φυτού, όποτε χρειάζεται το σκεύασμα στο οποίο θα χρησιμοποιηθεί το φυτό και όποτε είναι διαθέσιμες, τις πληροφορίες σχετικά με το πλήρες ιστορικό της επεξεργασίας που έχει υποστεί η παρτίδα της δρόγης. Η περιεκτικότητα σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων είναι δυνατό να προσδιοριστεί με μέθοδο, η οποία περιγράφεται στο παράρτημα της γενικής μεθόδου. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο κίνδυνος επιμόλυνσης των φυτικών δρογών για ΟΣ από βαρέα μέταλλα. Αν η επιμέρους μονογραφία δεν καθορίζει όρια για βαρέα μέταλλα ή συγκεκριμένα στοιχεία, τα όρια αυτά είναι δυνατό να απαιτηθούν εφόσον αυτό δικαιολογείται. -κάδμιο (Cd): max 1,0 ppm/ -μόλυβδος (Pb): max 5,0ppm Είναι δυνατό να απαιτηθούν όρια για αφλατοξίνες. Σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο κίνδυνος ραδιενεργού επιμόλυνσης.

Eur. Pharm. 8.0 Μέθοδος 1α νωπές φυτικές δρόγες >από 70% χυμού μετά από έκθλιψη δεν περιέχουν αιθέριο έλαιο, ρητίνη ή βλέννα ίσα μέρη χυμών έκθλιψης και αιθανόλης (86% μ/μ) [αιθανόλης (90% ό/ό)] Μέθοδος 1β γαλακτώδεις χυμοί από φυτικές δρόγες μίγματα νωπών φυτικών γαλακτωδών οπών με αιθανόλη (30% μ/μ) [(36% ό/ό)] Μέθοδος 2α <από 70% χυμό μετά από έκθλιψη και >από 60% υγρασία δεν περιέχουν αιθέριο έλαιο ή ρητίνη τα μητρικά βάμματα περιέχουν αιθανόλη περίπου 43% μ/μ ή 50% ό/ό, παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 2β τα μητρικά βάμματα περιέχουν αιθανόλη περίπου 30% μ/μ ή 36% ό/ό παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 3α γενικά <από 60% υγρασία (απώλεια κατά την ξήρανση) ή περιέχουν αιθέριο έλαιο ή ρητίνη τα μητρικά βάμματα περιέχουν αιθανόλη περίπου 60% μ/μ ή 68% ό/ό παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 3β τα μητρικά βάμματα περιέχουν αιθανόλη περίπου 43% μ/μ ή 50% ό/ό παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 3γ γενικά <από 60% υγρασία (απώλεια κατά την ξήρανση) τα μητρικά βάμματα περιέχουν αιθανόλη περίπου 30% μ/μ ή 36% ό/ό παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 4α ξηρές φυτικές δρόγες τα μητρικά βάμματα παρασκευάζονται με εμβροχή ή εξίκμαση 1 μέρος ξηρής δρόγης και 10 μέρη αιθανόλης κατάλληλης συγκέντρωσης (άνυδρης, 94% μ/μ -96% ό/ό, 86% μ/μ – 90%ό/ό, 73% μ/μ – 80% ό/ό, 62% μ/μ – 70% ό/ό, 43% μ/μ – 50% ό/ό, 30% μ/μ – 36% ό/ό, 15% μ/μ – 18% ό/ό) Μέθοδος 4β η πρώτη ύλη είναι ζωικής προέλευσης 1 μέρος ύλη ζωικής προέλευσης και 10 μέρη αιθανόλης κατάλληλης συγκέντρωσης (άνυδρης, 94% μ/μ -96% ό/ό, 86% μ/μ – 90%ό/ό, 73% μ/μ – 80% ό/ό, 62% μ/μ – 70% ό/ό, 43% μ/μ – 50% ό/ό, 30% μ/μ – 36% ό/ό, 15% μ/μ – 18% ό/ό Μέθοδος 4γ φυτική δρόγη (νωπή ή ξηρή) βάσει επιμέρους μονογραφία τα μητρικά βάμματα παρασκευάζονται με εμβροχή Μέθοδος 4δ συνήθως μάζα πρώτης ύλης - μητρικό βάμμα 1:20

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠOIIA ΚΕΦΑΛΑΙΟ _ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ Έλεγχος πρώτων υλών Έλεγχος διαδικασιών