Άνθος, Ιστορία-Εξέλιξη, Ταξινομική Ιεραρχία- Μονάδες Συστηματική Βοτανική 2 Άνθος, Ιστορία-Εξέλιξη, Ταξινομική Ιεραρχία- Μονάδες

Συστηματική Βοτανική 2 (Άνθος) Άνθος: ένας περιορισμένου μήκους βλαστός του οποίου τα φύλλα παράγουν τα μέρη του άνθους (ευρίσκεται μόνο στα Σπερματόφυτα) Ποδίσκος: το στέλεχος που κρατάει το άνθος στο βλαστό (μίσχος στα φύλλα) Σέπαλα (κάλυκας): συνήθως είναι πράσινα, μικρά (μοιάζουν με τα φύλλα) και ο ρόλος τους να προστατεύουν το εσωτερικό του άνθους Πέταλα (στεφάνη): βρίσκονται στο εσωτερικό των σεπάλων, με λεπτή περγαμηνοειδή υφή και μικρή διάρκεια ζωής (εφήμερα). Παρουσιάζουν έντονα φωτεινά χρώματα για την προσέλκυση επικονιαστών. Σέπαλα και πέταλα αποτελούν το περιάνθιο και είναι τα επουσιώδη μέρη του άνθους Ανδρείο: το αρσενικό μέρος του άνθους. Αποτελείται από τους στήμονες που περιλαμβάνουν το νήμα και τους ανθήρες που παράγουν γύρη Γυναικείο ή ύπερος: το θηλυκό μέρος του άνθους. Αποτελείται από το στίγμα, το στύλο και την ωοθήκη Ωοθήκη: το φουσκωτό μέρος του υπέρου Καρπόφυλλα: είναι τα μέρη που απαρτίζουν το γυναικείο. Στην εσωτερική τους επιφάνεια υπάρχει εξειδικευμένος ιστός ο πλακούντας όπου σχηματίζονται οι σπερματικές βλάστες που γονιμοποιούμενες θα δώσουν σπέρματα και τα καρπόφυλλα (ωοθήκη) δίνουν καρπό. Ύπερος και ανδρείο είναι τα ουσιώδη μέρη του άνθους (δημιουργία καρπών, σπερμάτων)

Συστηματική Βοτανική 2 (Άνθος) Ανδρείο (στήμονας) Γυναικείο (ύπερος) https://sites.google.com/site/agriculture20162017/to-anthos/morphologia https://sites.google.com/site/agriculture20162017/to-anthos/morphologia http://lsg.ucy.ac.cy/Flora/Flora_Official/Lessons/Meri%20tou%20anthous/egxeiridio%20meroi%20tou%20anthous/meroi%20tou%20anthous.html.prev.htm

Συστηματική Βοτανική 2 (Ιστορία - Εξέλιξη) Ιπποκράτης (460-360 π. Χ.): περιγράφει 237 βότανα στα συγγράμματα του και τις ασθένειες που θεραπεύουν (Πατέρας της Ιατρικής) Αριστοτέλης (384-322 π. Χ.): έκανε την πρώτη γραπτή ταξινόμηση και ίδρυσε στην Αθήνα, τον πρώτο βοτανικό κήπο της Ευρώπης με 600 φυτικά είδη. Στο βιβλίο «Περί Φυτών» εισήγαγε την ονοματολογία των φυτών. Είχε μαθητές τον Θεόφραστο και τον Μ. Αλέξανδρο Θεόφραστος (372-287 π. Χ.): μαθητής του Αριστοτέλη. Ίδρυσε την Γεωπονική Σχολή μέσα στην Περιπατητική Σχολή του Πλάτωνα. Στα δύο βιβλία του «Περί φυτών αιτίαι» και «Περί φυτών ιστορία» ονοματίζει, περιγράφει και δίνει οδηγίες καλλιέργειας για 450 είδη φυτών. Ήταν ο πρώτος που έδωσε ορισμούς όπως τι είναι δέντρο, θάμνος, πόα, φρύγανο κ.α. Δίκαια ονομάσθηκε «Πατέρας της Βοτανικής» Διοσκουρίδης (1ος αιών μ. Χ.): στο σύγγραμμα του «Περί ύλης Ιατρικής» περιγράφει, ζωγραφίζει και ονοματίζει ποια είναι φαρμακευτικά 600 είδη φυτών. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε μετά την Αγία Γραφή και για 15 αιώνες ήταν το μόνο εγχειρίδιο φαρμακολογίας που υπήρχε (πληροφορίες για το 8% της Ελληνικής χλωρίδας) Πλίνιος (1ος αιών μ. Χ.): Ρωμαίος φυσικός φιλόσοφος έγραψε το «Φυσική Ιστορία» που αποτελείται από 37 τόμους (το πρώτο βιβλίο που χρησιμοποιεί βιβλιογραφία) Γαληνός (2ος αιών μ. Χ.): Έλληνας γιατρός του Ρωμαϊκού στρατού. Χρησιμοποίησε διάφορα φυτά (βότανα) και έφτιαξε αλοιφές, έμπλαστρα «Γαληνικά παρασκευάσματα»

Συστηματική Βοτανική 2 (Ταξινομική Ιεραρχία-Μονάδες) Λινναίος (1707-1778): Σουηδός φυσιοδίφης. Εισήγαγε το Διωνυμικό Σύστημα γραφής κάθε φυτού. Έγραψε τα “Genera plantarum” (1737), “Species plantarum” (1754), όπου περιέχει και περιγράφει όλα τα γνωστά φυτά της εποχής του. Επίσης κατέταξε όλα τα φυτά σε 24 κλάσεις λαμβάνοντας σαν κύρια χαρακτηριστικά τον αριθμό, διάταξη στημόνων, αν είναι μόνοικα, δίκλινα, πολύγαμα, δίοικα, γύνανδρα, συνάνθηρα. Στην τελευταία κλάση τοποθετεί όλα τα κρυπτόγαμα Taxon: κάθε μικρή η μεγάλη ταξινομική μονάδα (πληθυντικός taxa). Τα taxa συνδέονται μεταξύ τους ιεραρχικά (Άθροισμα, Κλάση, Τάξη, Οικογένεια, Γένος, Είδος) Ο Λινναίος υιοθέτησε ένα Ιεραρχικό Σύστημα Ταξινόμησης (βασική μονάδα το Είδος) Κλάση → Magnoliatae Τάξη →Fabales Οικογένεια →Fabaceae Γένος →Phaseolus (μεγαλύτερης κλίμακας ταξινόμηση) Είδος →Phaseolus vulgaris L. (βασική μονάδα ταξινόμησης) (μικρότερης κλίμακας ταξινόμηση) Υποείδος → Phaseolus vulgaris L. subsp. ….. Ποικιλία → Phaseolus vulgaris L. var. …… Μορφή ή Φόρμα → Phaseolus vulgaris L. f. ……..

Συστηματική Βοτανική 2 (Ταξινομική Ιεραρχία-Μονάδες) Είδος (species): Η βασική μονάδα ταξινόμησης. Περιορισμένος πληθυσμός φυτών με όμοια χαρακτηριστικά κληρονομούμενα στους απογόνους, που μπορούν να ανταλλάξουν γόνους (σταυρογονιμοποίηση). Το είδος αποτελείται από δύο λέξεις, και αυτό που καθορίζει ένα συγκεκριμένο είδος είναι το επίθετο του (δεύτερη λέξη) π.χ. είδος Olea europaea (στο είδος το επίθετο είναι πάντα με μικρό γράμμα) Γένος (genus): Η ταξινομική μονάδα που περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα είδη, τα οποία έχουν όμοιους τους βασικούς τους χαρακτήρες Υποείδος (subspecies): Διακρίνονται από το είδος γιατί το νέο φυτό δεν μπορεί να φυτρώνει με το πατρικό φυτό (κυρίως λόγω γεωγραφικής ή οικολογικής απομόνωσης) Ποικιλία (varieta): Το νέο φυτό μπορεί να απαντάται μαζί με το πατρικό φυτό Φόρμα ή Μορφή (forma): Η μικρότερη ταξινομική μονάδα της οποίας τα χαρακτηριστικά δεν κληρονομούνται γιατί οφείλονται σε οικολογικούς (περιβαλλοντικούς) λόγους π.χ. αν σπείρουμε τα μισά σπέρματα από ένα φυτό θυμαριού σε βράχια και τα άλλα μισά σε σπορείο, τότε όταν φυτρώσουν αυτά των βράχων θα έχουν περισσότερα τριχίδια από αυτά του σπορείου (βράχια: τριχίδια για προστασία από ήλιο, διαπνοή). Αν πάρομε σπέρματα από τα φυτά των βράχων και τα σπείρομε σε σπορείο τότε τα νέα φυτά δεν κληρονομούν τα τριχίδια Μονοτυπικό taxon: Κάθε ταξινομική μονάδα (μεγαλύτερη ή μικρότερη) που έχει μόνο ένα αντιπρόσωπο π.χ. Petromarula pinnata ενδημικό είδος Κρήτης που ανήκει στο μονοτυπικό γένος Petromarula

Σ.Β. 2 (Σύστημα ταξινόμησης του Λινναίου σε 24 κλάσεις) (από τα άνθη αφαιρέθηκαν τα σέπαλα, και πέταλα) 1(A).Monandria: 1 στήμονας 2(B) Diandria: 2 στήμονες 3(C) Triandria: 3 στήμονες 4(D) Tetrandria: 4 στήμονες 5(E) Pentandria: 5 στήμονες 6(F) Hexandria: 6 στήμονες 7(G) Heptandria: 7 στήμονες 8(H) Octandria: 8 στήμονες 9(I) Enneandria: 9 στήμονες 10(K) Decandria: 10 στήμονες 11(L) Dodecandria: 11-19 στήμονες 12(M) Icosandria: 20 ή περισσ. αντισέπαλοι στήμονες 13(N) Polyandria: 20 ή περισσότεροι στήμονες 14 (O) Didynamia: 2 ζεύγη άνισων στημόνων 15(P) Tetradynamia: 4 ψηλοί και 2 κοντοί στήμονες 16(Q) Monadelphia: στήμονες ενωμένοι σε μια δέσμη 17(R) Diadelphia: στήμονες ενωμένοι σε δύο ομάδες 18(S) Polyadelphia: στημ. ενωμένοι σε δεσμίδες 19(T) Syngenesia: στήμονες με ενωμένους ανθήρες 20(U) Gynandria: στήμονες φυόμενοι στον ύπερο 21(V) Monoecia: φυτά μόνοικα δικλινή 22(X) Dioecia: φυτά δίοικα 23(Y) Polygamia: φυτά πολυγαμικά 24(Z) Cryptogama: κρυπτόγαμα φυτά https://www.pinterest.co.uk/pin/409475791096066646/

Συστηματική Βοτανική 2 (Άνθος) Τέλειο, διγενές άνθος: όταν έχει τα ουσιώδη μέρη (ανδρείο, γυναικείο) Πλήρες ή ακέραιο άνθος: όταν υπάρχουν όλα τα μέρη (σπονδυλώματα) του άνθους Ερμαφρόδιτο άνθος: όταν αυτογονιμοποιείται (δεν χρειάζεται άλλη γύρη) Αυτόστειρο φυτό: το φυτό που δεν αυτογονιμοποιείται (π.χ. αμυγδαλιά) Δίοικο φυτό: τα θηλυκά κι αρσενικά άνθη βρίσκονται σε διαφορετικά φυτά του ίδιου είδους Μόνοικο μονόκλινο: το φυτό έχει τέλεια άνθη (άνθος με ανδρείο και γυναικείο) Μόνοικο δίκλινο: σε ένα (ίδιο) φυτό υπάρχουν και τα δύο είδη ανθέων ξεχωριστά (μόνο αρσενικά και μόνο θηλυκά) π.χ. καλαμπόκι Διχογαμία: όταν το αρσενικό μέρος ωριμάζει σε άλλο χρόνο από το θηλυκό Απομιξία: σχηματισμός εμβρύου χωρίς γονιμοποίηση α) παρθενογενετική: σχηματισμός εμβρύου χωρίς το αρσενικό μέρος β) απομικτική: για τον σχηματισμό εμβρύου χρειάζεται το αρσενικό μέρος, αλλά δεν παίρνει μέρος στη γονιμοποίηση Πολυεμβρυονία: όταν σ’ ένα είδος τα σπέρματά του έχουν πολλά έμβρυα (ένα γονιμοποιημένο, τα άλλα απομικτικά) π.χ. πορτοκαλιά, πεύκο

Συστηματική Βοτανική 2 (Άνθος- ανδρείο) Στήμονες (θέσεις): α) Ανάμεσα στα πέταλα ή τα σέπαλα και την ανθοδόχη, β) Επιπετάλιοι (φύονται πάνω στα πέταλα) π.χ. οικ. Lamiaceae, Solanaceae, γ) Γύνανδροι (φύονται πάνω στο γυναικείο) π.χ. στύλο: ρολογιά, ιβίσκος Αντισέπαλοι στήμονες: οι στήμονες φύονται πάνω στην ανθοδόχη και απέναντι από τα σέπαλα Αντιπέταλοι : οι στήμονες φύονται πάνω στην ανθοδόχη και απέναντι από τα πέταλα Διπλοστήμονο άνθος: όταν ένα άνθος έχει διπλάσιο αριθμό στημόνων από αριθμό πετάλων (συνήθως φύονται σε δύο ομόκεντρες σειρές: αντισέπαλοι και αντιπέταλοι) Συνάνθηρο άνθος (syngenesia): οι στήμονες με ενωμένους τους ανθήρες τους σχηματίζουν έναν «σωλήνα» που από μέσα του περνά ο στύλος του υπέρου (οικ. Asteraceae) Πολυγαμικό φυτό : ένα φυτό που έχει διγενή και μονογενή άνθη π.χ. θυμάρι Πολυανδρεία: σε ένα άνθος οι στήμονες είναι πολλοί σε δεσμίδες (ματσάκια-ματσάκια) Μοναδελφία: σε ένα ανδρείο ολοι οι στήμονες είναι μαζί, σε μια δέσμη αλλά όχι ενωμένοι (κυρίως οικ. Fabaceae) Διαδελφία: σε ένα ανδρείο όλοι οι στήμονες είναι μαζί, σε μια δέσμη εκτός από έναν που φύεται ξεχωριστά από τους άλλους αλλά όχι ενωμένοι (οικ. Fabaceae) Διδυναμία: σε ένα άνθος, δυο ζεύγη στημόνων διαφορετικού ύψους (2 κοντοί, 2 ψηλοί) Τετραδυναμία: σε ένα άνθος, 4 στήμονες έχουν το ίδιο ύψος (4 ψηλοί, 2 κοντοί)

Συστηματική Βοτανική 2 (ανδρείο-τύποι στημόνων) Στήμονες Α Επίφυλλοι, Β Επιπετάλιοι, C Γύνανδροι Στήμονες Αντισέπαλοι, Αντιπέταλοι, Διπλοστήμονοι http://slideplayer.com/slide/5789811/ Γυνανδρεία στον ↑ Ιβίσκο και ↓ Ρολογιά Μοναδελφία, Διαδελφία, Πολυανδρεία, Συνανθηρία (Syngenesia), Γυνανδρία, Διδυναμία, Τετραδυναμία http://cdn.biologydiscussion.com/wp-content/uploads/2016/05/clip_image002-266.jpg

Συστηματική Βοτανική 2 (άνθος-γυναικείο - θέση ωοθήκης) Επιφυής ωοθήκη: η ωοθήκη που βρίσκεται τοποθετημένη στην ανθοδόχη, και πάνω από τα υπόλοιπα ανθικά μέρη (σέπαλα , πέταλα). Άνθος υπόγυνο I Μεσοφυής ωοθήκη: η ανθοδόχη ψηλώνει λίγο από τα πλάγια φτάνοντας στη μέση του ύψους της ωοθήκης (η ανθοδόχη ονομάζεται υπάνθιο). Άνθος περίγυνο II Υποφυής ωοθήκη: η ωοθήκη που βρίσκεται χαμηλότερα από τα υπόλοιπα ανθικά μέρη (σέπαλα, πέταλα). Άνθος επίγυνο III a: στήμονες p: πέταλα s: σέπαλα r: ανθοδόχη Θέση ωοθήκης: Ι επιφυής, ΙΙ μεσοφυής, ΙΙΙ υποφυής https://en.wikipedia.org/wiki/Ovary_(botany)

Συστηματική Βοτανική 2 (άνθος-γυναικείο-ωοθήκη-καρπόφυλλα) Σύγκαρπο γυναικείο: το γυναικείο όπου τα καρπόφυλλα είναι ενωμένα μεταξύ τους με κοινό στύλο και στίγμα (syncarpous) Απόκαρπο γυναικείο: σε ένα άνθος υπάρχουν πολλά ξεχωριστά καρπόφυλλα, με κάθε καρπόφυλλο έχει το δικό του στύλο και στίγμα (apocarpous) π.χ. μανόλια, φράουλα Σύγκαρπη ωοθήκη: ωοθήκη που έχει χωρίσματα και θαλάμους τόσους, όσα τα καρπόφυλλα Παράκαρπη ωοθήκη: ωοθήκη που έχει ένα θάλαμο, αλλά περισσότερα από ένα καρπόφυλλα, και οι σπερματικές βλάστες βρίσκονται σε ομάδες σε κάθε καρπόφυλλο http://botany.csdl.tamu.edu/FLORA/Wilson/tfp/repro/tfplec4s01.htm Απόκαρπο ↑ Σύγκαρπο ↑ γυναικείο (απόκαρπο γυναικείο) Μανόλιας https://gr.pinterest.com/pin/346777240050528629/

Συστηματική Βοτανική 2 (άνθος-ανθικός τύπος) Ανθικός τύπος: σύντομος τρόπος περιγραφής ενός άνθους. Αποτελείται από κεφαλαία γράμματα, και αριθμούς που μπαίνουν δίπλα στα γράμματα. Κ → Κάλυκας (σύνολο σεπάλων), Σ → Στεφάνη (σύνολο πετάλων), Α → Ανδρείο (στήμονες), και Γ → Γυναικείο (καρπόφυλλα). Στα μονοκοτυλήδονα τα πέταλα λέγονται τέπαλα (δεν υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ σεπάλων και πετάλων) Το σύνολο των τεπάλων λέγεται περιγόνιο και στον α.τ. γράφεται με «Π» Παράδειγμα ανθικού τύπου μονοκοτυλήδονου: Ο αστερίσκος συμβολίζει ένα ακτινόμορφο άνθος (συμμετρικό), ενώ με βέλος ένα ζυγόμορφο (1 επίπεδο συμμετρίας) Το 3+3 στο Περιγόνιο σημαίνει την ύπαρξη 2 σειρών 3 τεπάλων. Το 3+3 στο Ανδρείο δηλώνει 2 σειρές από 3 στήμονες, το Γυναικείο αποτελείται από 3 ενωμένα καρπόφυλλα και η παύλα κάτω από τον αριθμό δηλώνει ότι η ωοθήκη είναι επιφυής (σε υποφυή ωοθήκη η παύλα πάνω από τον αριθμό, ενώ σε μεσοφυή μπαίνει στο πλάι). Οι παρενθέσεις δηλώνουν ότι τα μέρη του τμήματος είναι ενωμένα Ανθικό διάγραμμα: είναι η κάτοψη ενός άνθους, με γραμμές και σχέδια Ανθικό διάγραμμα και ανθικός τύπος της Brassicaceae * ή ↑ Π3+3 Α3+3Γ(3) * Κ2+2Σ4Α4+2Γ (2)