ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΚΩΝ ΠΙΕΣΗΣ Σιαμάγκα Ελένη1, Τάσκου Ειρήνη2 , Τσεκούρα Σωτηρία-Καλλιόπη3 1 Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νοσηλευτικής ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας 2 Νοσηλεύτρια ΤΕ, Γ.Ν. Ημαθίας-Μονάδα Νάουσας 3 Εργαστηριακός Συνεργάτης Νοσηλευτικής ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας Εισαγωγή: Τα έλκη πίεσης (κοινώς έλκη κατάκλισης ή κατακλίσεις) είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κυρίως οι κατακεκλιμένοι ασθενείς. Κύρια αιτία τους είναι η άσκηση παρατεταμένης πίεσης και προκαλούνται από την ακινησία, την περιορισμένη ιστική οξυγόνωση και την κακή υγιεινή. Στόχος η ενημέρωση του νοσηλευτικού προσωπικού αναφορικά με τα μέτρα αποτελεσματικής πρόληψης, πρώιμης διάγνωσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης κατά το σχεδιασμό της άμεσης νοσηλευτικής φροντίδας.Η συχνότητα εμφάνισης των ελκών πίεσης αντανακλά την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας. Απαιτούν αυξημένη νοσηλευτική φροντίδα και επιδρούν αρνητικά στη διάρκεια που πρέπει να παραμείνουν οι ασθενείς στο νοσοκομείο, με συνέπεια να καθυστερούν την ανάρρωση τους και να αυξάνεται η θνητότητα, όπως επίσης και το κόστος νοσηλείας. Έτσι καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για έγκαιρη και αποτελεσματική ιατρονοσηλευτική διάγνωση και φροντίδα ώστε να αποφευχθούν τα έλκη πίεσης. Οπότε κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων με γνωστικό αντικείμενο τους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης των κατακλίσεων, την αξιολόγηση, μέτρα πρόληψης και θεραπεία τους προκειμένου το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό να μπορέσει να διαχειριστεί αποτελεσματικά την εμφάνιση τους. Οι κατακλίσεις αποτελούν ένα μείζον κλινικό πρόβλημα το οποίο έχει ως αντίκτυπο και τεράστιο κοινωνικοοικονομικό κόστος. Η εμφάνιση των κατακλίσεων αντικατοπτρίζει την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας και η συχνότητα των κατακλίσεων χρησιμοποιείται ως δείκτης ποιότητας της. Η κατάκλιση είναι μία εντοπισμένη βλάβη σε περιοχή του σώματος που εμφανίζεται σε ασθενείς που τοποθετούνται στην ίδια θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω παρατεταμένης ισχαιμίας των ιστών από πίεση. Εμφανίζονται σε περιοχές που δέχονται πίεση ή τριβή, όπως στην ιεροκοκκυγική χώρα, στους γλουτούς, στην ωμοπλάτη, κάτω από το στήθος στις γυναίκες, στα γεννητικά όργανα στους άνδρες, στις φτέρνες, στους αγκώνες, στα πλευρά, στα γόνατα, οπουδήποτε το δέρμα του σώματος δέχεται πίεση, τριβή ή εμφανίζει υγρασία για αρκετό χρονικό διάστημα. Εάν δημιουργηθεί κατάκλιση είναι αρκετά δύσκολο να επουλωθεί σύντομα, επομένως η πρόληψη είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η ικανότητα των ανθρώπων που φροντίζουν ασθενείς σε ακινησία είναι αυτή που θα καθορίσει το εάν και σε τι βαθμό θα εξελιχθεί μία κατάκλιση. Η συστηματική παρακολούθηση του δέρματος του ασθενή, Αλλαγή θέσης κάθε 2 ώρες (ύπτια, πρηνής, δεξιά, πλάγια, αριστερή πλάγια) εκτός αν υπάρχει αντένδειξη. Ελαφρό μασάζ γύρω από τα σημεία ερυθρότητας. Χρησιμοποίηση συστημάτων υποστήριξης για να ελαττωθεί η πίεση στο δέρμα όπως μαξιλάρια και στρώματα εναλλασσόμενης πίεσης και υγροποιημένου αέρα. Τα σεντόνια να είναι στεγνά και χωρίς πτυχώσεις. Επίσης η χρήση γαλακτώματος ή λοσιόν ενυδάτωσης μια φορά την ημέρα. Το δέρμα θα πρέπει να είναι στεγνό και καθαρό και ιδιαίτερα του δέρματος από την επαφή με ούρα και κόπρανα. Θα πρέπει να καθαρίζεται η περιοχή μετά από ούρηση και κένωση αντίστοιχα. Επιπλέον είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην διατροφή που πρέπει να είναι πλήρης σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες. Η κατακλίσεις μπορούν να εκτιμηθούν σε 4 στάδια: 1ου βαθμού: Ερυθρότητα, αποχρωματισμός του δέρματος, θερμότητα, ελαφρύ οίδημα και επιδερμική σκλήρυνση.2ου βαθμού: Απώλεια μέρους του πάχους του δέρματος και επιφανειακό έλκος, που μοιάζει με γδάρσιμο ή φλύκταινα.3ου βαθμού: Απώλεια μεγάλου μέρους του δέρματος και νέκρωση ή καταστροφή των υποκείμενων ιστών.4ου βαθμού: Καταστροφή του δέρματος σε βάθος, νέκρωση των ιστών, καταστροφή των μυών και των οστών, σχηματισμός σπηλαίου. Παρόλα αυτά εκτός από το πόνο και τη ταλαιπωρία του ασθενούς είναι εξίσου σημαντικό να αναφερθούν και τα ιατρονοσηλευτικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που παρουσιάζονται λόγω των κατακλίσεων. Όταν δεν εφαρμόζεται σωστή πρόληψη των ελκών πίεσης από το νοσηλευτικό προσωπικό λόγω έλλειψης γνώσης μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές έως και θάνατο και πως το κόστος της θεραπείας είναι μεγάλο τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Όσο περισσότερο παρατείνεται η διαμονή του ασθενή στο νοσοκομείο τόσο περισσότερο αυξάνεται και το κόστος νοσηλείας όπως επίσης και ο φόρτος εργασίας των επαγγελματιών υγείας. Συμπερασματικά, η εμφάνιση των κατακλίσεων αντανακλά την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας και η συχνότητα των κατακλίσεων χρησιμοποιείται ως δείκτης ποιότητάς της. Η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη του νοσηλευτικού προσωπικού μέσω σεμιναρίων, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα τόσο στον εμπλουτισμό των γνώσεων όσο και στην σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση των ελκών πίεσης. Ακόμη κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους νοσηλευτές έτσι ώστε να βελτιώνουν την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας. Επιπρόσθετα, η ευαισθητοποίηση των αρμόδιων φορέων θα βοηθήσει έτσι ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα τα οποία θα οδηγήσουν στην μείωση τέτοιου είδους προβλημάτων. Βιβλιογραφία:1.European Pressure Ulcers Advisory Panel (EPUAP), www.epuap.org. 2. National Pressure Ulcers Advisory Panel (NPUAP), www.npuap.org 3. http://www.iatronet.gr/ygeia/pathologia/article/1993/i-frontida-toy-katakoitoy-ilikiwmenoy.html 4. http://inhealthcare.gr/article/el/meleti-tis-epiptosis-ton-katakliseon-se-astheneis-meth