اصول حفاظتي و مراقبتي و بازتواني مصدومين حادثه زلزله Earthquake اصول حفاظتي و مراقبتي و بازتواني مصدومين حادثه زلزله

Earthquake زمين لرزه مهلك ترين فاجعه قرن بيستم : بيست هزار مرگ و ميردر هر سال در قرن گذشته : وقوع بيش از 1000 زلزله در 70 كشور جهان 1530000 نفر كشته 80 % تلفات در چين ، ايران ، پرو ، شوروي سابق ، گوآتمالا و تركيه بوده است .

زلــزلــه ايران با 72 ميليون نفر جمعيت و مساحتي حدود 1.648.000 كيلومتر مربع و وجود 890 نقطه شهري و 68 هزار روستا و قرار داشتن در موقعيت جغرافيايي خاص مسير زلزله خيز آلپ – هيماليا مي‌باشد كه متاسفانه از فرهنگ ساختماني و مهندسي ضعيفي برخوردار مي باشد و تاكنون هر حادثه‌اي كه رخ داده است آسيب‌هاي فراواني از نظر انساني و ساختماني واردكرده است .

Earthquake اعلام دبير كميته كاهش اثرات بلاياي طبيعي در خصوص استعداد زلزله خيزي شهرهاي ايران : 77% در معرض خطر بيشتر 20% با در خطر نسبي تنها 5/2 % با خطر نسبتا كم زلزله مواجه اند بدين ترتيب بيش از 4/3 شهرهاي ايران در معرض خطر زلزله قرار دارند .

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: دو مقیاس ریشتر و مرکالی مهمترین مقیاسهای اندازه گیری زمین لرزه ها هستند که قدرت یک زمین لرزه را از دو جهت به شرح ذیل بیان می کند: بزرگی زمین لرزه: بزرگی یک زمین لرزه به نوعی ، میزان انرژی آزاد شده از زمین لرزه را نشان می دهد واحد سنجش بزرگی با واحد ریشتر برگرفته از نام چارلز فرانسیس ریشتر بیان می شود. بزرگی زمین لرزه با عددهایی از 1 تا 9 مشخص می شود بر اساس این مقیاس زمین لرزه ای به بزرگی 1 در مقیاس ریشتر برابر است با انرژی حاصل از انفجار 170 گرم تی ان تی که فقط بوسیله لرزه نگار حساس ثبت می شود در مقیاس ریشتر به ازای افزایش هر عدد شدت زلزله 31 بار بیشتر 31×31 بار شدید تر از زلزله ای با بزرگی 1 ریشتر است. 1- Charles Francis Richter 2- TNT (Trinitro Toluoeno) (C7H5N3O6)

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: وقتی بزرگی زلزله ای 9 ریشتر باشد قدرت آن برابر با انرژی حاصل از انفجار 150 میلیون تن تی ان تی است. برخی مواقع مقادیر بزرگی گزارش شده بوسیله مراکز تحقیقاتی مختلف با یکدیگر متفاوت است این مسئله به چندین علت متفاوت می تواند رخ دهد که از آن جمله می توان به وسیله داده های تعداد معدودی ایستگاه لرزه نگاری اشاره کرد. معمولاً وقتی داده های بیشتری از ایستگاه های مختلف به مراکز محاسبه بزرگی می رسد عدد اولیه بزرگی تغییر می کند ضمناً زلزله شناسان از روشهای مختلفی برای محاسبه بزرگی استفاده می کنند که مقداری اختلاف در حدود 3/0 ± در بر آوردهایشان قابل پیش بینی است.

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: 2- شدت زمین لرزه: شدت زمین لرزه مقیاسی است کیفی که میزان لرزشهای احساس شده و خساراتی را که در هر نقطه بوجود آمده است را نشان می دهد. شدت زمین لرزه دارای مقیاس های مختلفی است که یکی از مهمترین آنها مقیاس مرکالی اصلاح شده است. معمولاً این مقیاس را با نمادهای رومی نشان می دهند و دارای 12 درجه مختلف: __________________________ 1- شدت (Ι): لرزشی احساس نمی شود و تنها دستگاههای حساس لرزه نگار اقدام به ثبت زلزله می نمایند. 2- شدت (ІІ): اشخاص در حال استراحت یا در طبقات بالای ساختمان لرزش را احساس می کنند.

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: 3- شدت (ІІІ): لرزش در داخل ساختمان احساس می شود و اشیای آویزان تکان می خورند ارتعاشی شبیه به گذر کامیون های سبک دارد. 4- شدت (VΙ): اشیای آویزان تاب می خورند ارتعاشی شبیه به گذر کامیون های سنگین دارد. درها و پنجره ها به صدا در می آیند. 5- شدت (V): لرزش در خارج ساختمان احساس می شود و جهت آن قابل برآورد است. افراد از خواب بیدار می شوند و مایعات به حرکت در می آیند و برخی از آنها به خارج از ظروف می ریزند اشیای ناپایدار کوچک جابجا یا واژگون می شوند. درها تکان می خورند و باز و بسته می شوند.

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: 6- شدت (ΙV):همه مردم لرزش را احساس می کنند. بسیاری وحشت کرده ، از ساختمانها خارج می شوند. مبلها جابجا شده یا واژگون می شوند. درختان و بوته ها تکان می خورند. گچها و پوششهای دیوار ترک بر می دارند. 7- شدت (ΙΙV): ایستادن مشکل می شود. رانندگان در وسایل نقلیه نیز لرزش را احساس می کنند. اشیای آویزان شدیداً نوسان پیدا می کنند. بناهای بد ساخته شده (غیر مقاوم) آسیب می بینند. 8- شدت (ІІІV): هدایت وسایل نقلیه مشکل می شود. آسیب اندکی در ساختمانهای جنوب طراحی شده (مقاوم) مشاهده می شود. بناهایی که در مقابله با نیروی افقی زلزله طراحی نشده اند آسیب دیده و بخشی از آنها فرو می ریزد.

مقیاسهای اندازه گیری زلزله: 9- شدت (XІ): عموم مردم احساس وحشت می کنند. آسیب های جزئی در ساختمانهای مهم که طراحی خاصی داشته اند (مانند بیمارستانها ، ایستگاههای آتش نشانی و ...) ظاهر می شود ، اما به ساختمانهای معمولی مقاوم خسارات قابل توجهی وارد میشود و ساختمانهای نا مقاوم آسیب های بسیار شدیدی را می بینند. لوله های زیر زمینی می شکنند. 10- شدت (X): اغلب بناهای معمولی پیش ساخته تخریب می شود. پل ها و سدها و خاکریزها صدمه جدی می بینند. زمین لغزش های بزرگ بوقوع می پیوندد. 11- شدت (ІX): خطوط لوله زیرزمینی کاملاً آسیب دیده و از سرویس خارج می شوند. اغلب پلها تخریب شده و تعدادی کمی ساختمان باقی می ماند. 12- شدت (ІІX): فاجعه به تمام معنا رخ می دهد و کمتر سازه ای می تواند چنین شدتی را تحمل نماید ، تخریب و ویرانی کامل

Earthquake زلزله حوادث تلخ زلزله‌هاي گذشته در نقاط مختلف كشور مانند طبس ،‌ كاخك گناباد ، رودبار ، منجيل ، قزوين و بم بيانگر اين موضوع مي‌باشد كه از حوادث ديگر مخرب تر و شايع ‌تر بوده است . بيشترين مساحت كشورمان بر روي كمربند زلزله واقع شده است . زلزله رودبار در سال 1990 با 35هزار كشته و زلزله بم در سال 2003 با 45 هزار كشته از بدترين حوادث طبيعي جهان در 30 سال گذشته بوده است .

Earthquake بلاياي طبيعي ايران است . زلزله در ايران: زلزله شايع ترين ، مخرب ترين و مخاطره بارترين بلاياي طبيعي ايران است . زلزله در ايران: 1- در دهه اخير حدود 950 زمين لرزه رخ داده است . 2ـ بطور متوسط هر سال يك زلزله 6 ريشتري اتفاق مي افتد . 3ـ بطور متوسط هر 10 سال يك زلزله 7 ريشتري اتفاق مي افتد . 4ـ از هر 153 زلزله اي كه دردنيا اتفاق مي افتد . سهم ايران 6/17 درصد مي باشد . 5ـ به لحاظ شماركشته شدگان رتبه چهارم در جهان

جدول : تعدادي از زلزله هاي مهم وبزرگ ايران: محل وقوع قدرت زلزله ( ريشتر ) تاريخ وقوع تلفات جاني ( كشته ها ) خسارت وارده بم 7/6 5/10/1382 45000 30000 نفر مجروح ، 34094 مكان بيش از 75 درصد تخريب منجيل - رودبار 3/7 31/3/1369 35000 43400نفر مجروح – تعداد از شهرها و روستاها ويران شد قاين 1/7 20/2/1376 بيش از 15000 طبس 4/7 25/6/1357 19600 16 روستا ويران شد

جدول : تعدادي از زلزله هاي مهم وبزرگ ايران: محل وقوع قدرت زلزله ( ريشتر ) تاريخ وقوع تلفات جاني ( كشته ها ) خسارت وارده دشت بياض 3/7 9/6/1347 10500 161 روستا ويران شد بوئين زهرا 2/7 10/6/1341 10000 تخريب شديد منطقه سيرج (كرمان ) 6/5/60 1300 تعدادي از روستاها ويران شد

زلزله Earthquake بدليل خسارت فراوان زلزله پيش بيني حادثه و برنامه ريزي و اقدامات لازم بايد در سه موقعيت زماني انجام شود : 1- قبل از حادثه (آموزش و برنامه ريزي ) 2- حين حادثه (برنامه عملي نجات و امداد) 3- بعد از حادثه (امداد و نجات و بازتواني)

اقدامات قبل از حادثه : الف) تشكيل سازمان ملي ايمني كشور (سازماني واحد) ب ) آموزش عمومي (كليه افراد جامعه) ج) پيش بيني برنامه ريزي براي منابع مختلف نيروي انساني ، امداد و نجات ، فضاي فيزيكي جهت ترياژ و امداد ،‌ تجهيزات و تداركات لازم د) سازماندهي كليه نيروهاي امداد و نجات و برنامه آنكالي گروه‌هاي اضطراري امداد .

اقدامات لازم در زلزله الف ) پيش از آنكه زلزله اتفاق بيفتد در صورت امكان تهيه مسكن محكم و در مكاني دور از گسل‌ها شناسايي مكان‌هاي امن خانه  تهيه ساك كوچك شامل وسايل ضروري مانند چراغ قوه ، ‌مواد خوراكي كنسروي و دارو و كمك‌هاي اوليه ، بطري آب ووسايل شخصي ايمن كردن فضاي خانه بخصوص محل خواب تعيين يك مكان امن خارج از شهر جهت جمع شدن افراد خانواده پس از وقوع زلزله

ب ) اگر زلزله اتفاق افتاد ... در صورت احساس زمين لرزه در زمان خواب از جا تكان نخوريد و سرتان را حفظ نماييد در صورت بيدار بودن به سرعت به طرف نزديكترين مكان امن خانه برويد .

ج) بعد از اينكه زلزله اتفاق افتاد ... توجه شود بيشتر آسيب‌ها از اين زمان به بعد شروع مي‌شود بدليل شكستن وسايل شيشه‌اي قبل از آنكه حركت كنيد پارچه‌اي دور پاي خود بپيچيد فرزند كوچك خود را بغل كرده و سعي در خارج شدن از منزل نماييد اگر در به سختي باز شد و لازم است ضربه‌اي بزنيد ضربه خيلي محكم نباشد زيرا از سمت ديگر خبر نداريد لباس گرم يا پتويي با خود برداريد . در خارج شدن از منزل پدر خانواده جلو بعد فرزند و بعد مادر حركت نمايند جهت محافظت بيشتر از فرزند .

ج) بعد از اينكه زلزله اتفاق افتاد ... در موقع راه رفتن دست خود را به چيزي بگيريد شايد زير پايتان ناگهان خالي شود . اگر در طبقات بالا زندگي مي‌كنيد به آرامي پايين بيائيد و چراغ قوه ايكه قبلا آماده كرده‌ايد با خود داشته باشيد . اگر بوي گاز را احساس كرديد چراغ قوه را خاموش نماييد و به هبچ عنوان از كبريت يا فندك استفاده نكنيد . اگر در طي حركت از كنار واحدهاي همسايه‌ها صداي ناله شنيديد توجه نكرده و جان خود و خانواده‌تان را نجات دهيد و بعد در صورت امكان برگشته و آنان را نجات دهيد . در حياط مراقب دهانه چاه‌ها باشيد از كنار ديوار به آرامي حركت كنيد .

د) وقتي به محوطه بيرون خانه رسيديد هرچه سريعتر به قسمت خارج شهر برويد در صورت بروز آتش سوزي مراقب باشيد دودي كه از اين آتش سوزي بلند خواهد شد مسموم كننده و كشنده است . آب را به هدر ندهيد فقط براي آشاميدن استفاده نماييد . اگر فكر مي‌كنيد كه نياز داريد براي برداشتن پاره‌اي وسايل به داخل ساختمان بازگرديد حتماَ در زمان روشنايي هوا به آنجا برويد اگر صداي ناله از زير خاكها شنيديد مطمئن شويد مي‌توانيد او را نجات دهيد در غير اينصورت به نيروهاي امداد اطلاع دهيد .

آمادگي خانواده ها براي مقابله با حوادث غير مترقبه Family diaster preparedness همه خانواده‌ها بايد جعبه‌اي جهت اسناد حياتي و وسايل اورژانس مثل چراغ قوه پرنور، راديو ، باطري راهي براي خروج اضطراري آماده كنند و مطمئن ترين راه براي رسيدن به پناهگاه اورژانس را شناسايي كنند در مورد برنامه‌هاي اورژانس مدرسه فرزندشان در زمان بروز حوادث غير متقرقبه اطلاع كامل كسب كنند . همه افراد خانواده بخصوص بچه‌ها بايد از شماره تلفن‌هاي اورژانس (EMS) آتش نشاني و پليس آگاهي داشته باشند.

بايد فردي را از آشنايان در خارج از استان انتخاب كنند و همه افراد خانواده طريقه تماس با اين فرد را بدانند تا در صورت شرايط اضطرار و جدا شدن از يكديگر از اين فرد كمك بخواهند . همه افراد خانواده بايد طريقه و زمان خاموش كردن وسايل گازي نفتي و برقي را بدانند. دوكپي از اسناد مهم تهيه كنند و يكي از آنها را در خارج از منزل نگهداري كنند . همه افراد خانواده بايد در كلاسهايي كه در مورد كمك‌هاي اوليه و احياء قلبي ريوي توسط سيستم اورژانس كشور ترتيب داده مي شود شركت كنند تا در مواقع اضطراري بتوانند از دانش و مهارت آموخته در جهت نجات همنوعان خود استفاده كنند . در زمان بروز حادثه به توصيه صدا و سيماي منطقه خود و دستورالعمل‌هاي داده شده دقيقاَ عمل نمايند .

توصيه های ايمنی قبل از وقوع زلزله در ساختمانهای اداری :  در صورتی که ساختمان اداری شما بدون مقاومت لازم در مقابل زلزله های شديد ميباشد با همکاری مشاوران و افراد خبره برای مقاوم سازی اين ساختمانها اقدام نماييد.   قطعات دکوراسيون در سقف اتاقها را مورد بررسی قرار دهيد و در صورت نياز آنها را تعمير کنيد.   لامپهای مهتابی (فلورسنت) در سقف اتاقها بايد در محل خود کاملا محکم بسته شده و توسط دو سيم در دو انتها مهار شوند.   چراغها بايد بصورت کاملا مطمئن به سقف متصل شوند.

  برای جلوگيری از افتادن کانالهای تهويه هوا، اين قطعات بايد در محل خود به طرز صحيحي مهار شوند.   بلندگوها که در قسمتهای مختلف راهروها نصب شده اند، بايد محکم بسته شوند تا تکانهای آنها به هنگام زلزله کاهش يابد. چرا که وجود آنها در ساختمان ضروری است. ( برای ارسال پيامهای ضروری)    محل قرار دادن سيستم های مخابراتی و ارتباطی بايد بدقت بررسی شود و از ايمنی آنها اطمينان حاصل گردد.    برقراری سيستم ارتباطی داخل ساختمان از طريق تلفنهای بيسيم و قابل حمل در هر قسمت عمل جمع آوری اطلاعات از افراد و وضعيت محل را به راحتی امکان پذير ميسازد.    کپسولهای آتش‌نشانی به همراه راهنمای استفاده از آنها در فواصل معينی قرار دهيد و کارمندان را از محل آنها آگاه سازيد.

   مکانهای آسيب پذير داخل ساختمان از قبيل آزمايشگاهها و کارگاهها را شناسايی کرده و آنها را ايمن نموده و اشياء را در محل خود ثابت نماييد.    در تمام طبقات و اتاقها ليست اسامی کارمندان را تهيه نماييد.    نقشه ای از تمام مکانهای مهم، اتاقها، راهروها، راه پله ها و موقعيت انبارها تهيه نماييد.    ليستی از تمام دارايي ها و وسايل قسمتهای مختلف برای برآورد خرابی های احتمالی پس از زلزله تهيه نماييد.    ليستی از شماره تلفنهای ضروری شامل آتش نشانی، بيمارستانها و درمانگاهها تهيه نماييد.    با همکاری کارمندان در بخشهای مختلف تجهيزات اداری حجيم مانند کامپيوترها و دستگاههای کپی را با بستهای فلزی و يا کمربندهايی ببنديد، چرا که احتمال جابجايی آنها بهنگام زلزله وجود دارد و ممکن است باعث انسداد دربها و راههای خروجی شوند.

   با همکاری کارمندان قفسه‌ها، فايلها و کتابخانه ها را بصورت مناسبی به ديوار متصل نماييد.    اشياء سنگين را در قفسه های بايگانی قرار ندهيد چرا که احتمال سقوط آنها وجود دارد.    از کارمندان بخواهيد که ميزهای کار خود را در کنار پنجره ها و يا زير لامپها و اشياء آويزان قرار ندهند.    پارتيشن ها را در مکان خود با بست فلزی ببنديد.    مطمئن شويد که کارمندان درب فايلها را وقتی که استفاده نميکنند، قفل کنند.    با هم همکاری نماييد، اشيايی مانند گرم کن که احتمال اشتعال آنها وجود دارد را کنترل نماييد.    بايگانی و انبار نقاطی هستند که بدليل وجود اشياء قابل اشتعال در آنها مستعد آتش‌سوزی بعد از زلزله شديد هستند.

   سعی نماييد مواد قابل اشتعال مانند روغن و گاز را از وسايلی مانند کاغذ، کيسه پلاستيکی و کارتن ها دور نگه داريد و اقدامات احتياطی در مقابل آتش ‌سوزی را در اين مکانها انجام دهيد و نيز تجهيزات اطفاء حريق در آنها نصب نماييد.    از آنجا که آزمايشگاه محل نگهداری مواد خطرناک و قابل اشتعال است، لازم است که توصيه‌های ايمنی را مانند بايگانيها و انبارها در آزماييشگاه هم در نظر بگيريد. همچنين حتما مواد آزمايشگاهی خطرناک و قابل اشتعال را در ظروف پلاستيکی و نشکن قرار دهيد.

توصيه ايمني براي همه کارمندان:    همه کارمندان بايد طراحی راههای فرار دپارتمان خود را مطالعه کنند    وقتی که وارد اتاقی ميشوند بايد تمام راههای فرار، محل کپسول آتش خاموش کن وهمچنين جعبه کمکهای اوليه را کاملا بدانند.    وقتی از يک بخش به بخش ديگری منتقل ميشوند بايد پله ها و پله های اضطراری را بشناسند.    کارمندان بايد وسايل شخصی و ضروری خود را به همراه يک جفت کفش در يک جعبه جداگانه، درداخل کمد خود قرار دهند تا به آسانی به آن دسترسی داشته باشند.    تمام شماره تلفنهای ضروری را روی يک کارت همواره در کيف پول خود داشته باشند.    زير ميز هميشه بايد يک مکان مشخص (180 سانتيمتر مربع) برای لحظه خطر وجود داشته باشد.

نکات زير بسيار مهم هستند:      آموزشهای ضروری کمکهای اوليه با همکاری هلال احمر    تشويق کارمندان به شناخت دقيق کليه مکانهای ساختمان، مخصوصا مکانهای نا امن و راههای اضطراری    آموزش استفاده از آتش خاموش کن به کارمندان و نحوه خاموش کردن آتش با آنها    آگاه کردن کارمندان از محل تجهيزات آب، گاز، و الکتريسيته برای قطع جريان آنها در مواقع ضروری.

به اميد ايراني آباد وسر افراز