Μεθοδολογία Έρευνας 3ο εξάμηνο Ηλίας Αβραμίδης avramidis@uth.gr Νέο κτήριο, 2ος όροφος, γραφείο 12Α Συνάντηση 1

Περιεχόμενο μαθήματος Εισαγωγικά – μελέτη – αξιολόγηση μαθήματος Ορισμός εκπαιδευτικής έρευνας Ερευνητικά ερωτήματα & υποθέσεις Στάδια ερευνητικής διαδικασίας Παραδείγματα ερευνών μικρής κλίμακας Πρακτική εξάσκηση Μέρος Β. Το θετικιστικό και ερμηνευτικό μοντέλο έρευνας

Μελέτη Παραδόσεις (μορφή Powerpoint) μαθημάτων & σημειώσεις αναρτημένες στο e-class Μελέτη βιβλιογραφίας όπως φαίνεται στον οδηγό σπουδών Προσωπικές σημειώσεις Σύγγραμμα: Cresswell, J.W. Η Έρευνα στην εκπαίδευση Επικοινωνία μαζί μου και μεταξύ σας!

Ερωτήματα προς συζήτηση - Πως αντιλαμβάνεστε τον όρο «έρευνα»; - Πως διαφέρουν κατά τη γνώμη σας τα παρακάτω είδη έρευνας: Α) προσωπική έρευνα Β) δημοσιογραφική έρευνα Γ) επιστημονική έρευνα Ποια η σχέση μεταξύ της εκπαιδευτικής έρευνας και της εκπαιδευτικής πολιτικής;

Ορισμοί εκπαιδευτικής έρευνας ‘…πορεία επίτευξης αξιόπιστων λύσεων σε προβλήματα διαμέσου της προγραμματισμένης και συστηματικής συλλογής, ανάλυσης και ερμηνείας δεδομένων’ (Mouly, 1963) ‘…μια συστηματική, ελεγχόμενη, εμπειρική και κριτική αναζήτηση υποθετικών προτάσεων για τις σχέσεις μεταξύ διάφορων φαινομένων’ (Kerlinger, 1970) ‘…ένας συστηματικός τρόπος να ρωτούμε ερωτήσεις, μία συστηματική μέθοδος αναζήτησης’ (Drew, 1980) ‘Η έρευνα διεξάγεται για να λύσει προβλήματα και να διευρύνει τη γνώση’ (Bell, 1993)

Ορισμοί εκπαιδευτικής έρευνας ΙΙ ‘...η συστηματική εξέταση δεδομένων για την επιβεβαίωση, τον εμπλουτισμό ή την ανακάλυψη νέων στοιχείων’. ‘...η συστηματική ενασχόληση με την επίλυση επιστημονικών προβλημάτων, την προώθηση μιας θεωρίας, την εύρεση δεδομένων’. ‘... η στατιστική καταγραφή και διερεύνηση δεδομένων, παραγόντων και διαπλεκομένων σχέσεων στο πλαίσιο ενός συνόλου ατόμων’ (Μπαμπινιώτης, 2002, σελ. 670)

Ο ρόλος της έρευνας στην εκπαίδευση Περιγραφή (επίδοση, μεθόδους διδασκαλίας, τρόπο διοίκησης) Βελτίωση (ανάπτυξη γνώσεων σχετικά με Α.Π., τις διδακτικές μεθόδους, διδακτικά μέσα υλικά) Πρόβλεψη (Παπαναστασίου και Παπαναστασίου, 2005) Μπορείτε να σκεφτείτε ένα ζήτημα που χρήζει διερεύνηση στο χώρο της ειδικής αγωγής?

Η δημιουργία ερευνητικών ερωτημάτων Είναι τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα; - Είναι το μάθημα των ελληνικών το πιο σημαντικό μάθημα στο δημοτικό; - Πρέπει να διδάσκονται τα Αγγλικά στο δημοτικό σχολείο; - Πρέπει τα παιδιά με ειδικές ανάγκες να εκπαιδεύονται σε κανονικά (μη ειδικά) σχολεία; Αν όχι, γιατί; Μπορεί να γίνουν;

Ερευνητικά ερωτήματα και υποθέσεις - Ποιο μάθημα του αναλυτικού προγράμματος του δημοτικού θεωρούν οι γονείς ως το πιο σημαντικό; - Ποιες είναι οι απόψεις των δασκάλων για την ένταξη; Υποθέσεις: Οι γονείς θεωρούν…………… Οι δάσκαλοι πιστεύουν………… Δημιουργείστε κι εσείς 1 ερώτημα και 1 υπόθεση

Είδη ερευνητικών ερωτημάτων Ι Ερωτήματα που ζητούν συγκεκριμένες πληροφορίες - Πόσα άρθρα διαβάζουν οι φοιτητές του ΠΘ κάθε εξάμηνο; - Για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούνται οι υπολογιστές στο 6ο δημοτικό σχολείο Βόλου; - Πόσες ώρες μελέτης στο σπίτι την εβδομάδα αφιερώνουν οι μαθητές της 1ης τάξης του 3ου Λυκείου Βόλου;

Είδη ερευνητικών ερωτημάτων ΙΙ Ερωτήματα που ερευνούν την επίδραση συγκεκριμένων παραγόντων: Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις ώρες μελέτης των μαθητών στο σπίτι και την επίδοση τους στις εξετάσεις; Επηρεάζει ο χρόνος διδακτικής εμπειρίας τις στάσεις των εκπ/κών απέναντι στην ένταξη; Γράψτε 3 παρόμοιες ερωτήσεις (όποιο θέμα θέλετε) και σκεφτείτε πιθανές υποθέσεις

Η δημιουργία σχεδίου έρευνας Στάδια ερευνητικής διαδικασίας: Διατύπωση του προβλήματος - ερευνητικά ερωτήματα & τυχόν υποθέσεις Επιλογή περιπτώσεων που θα εξετασθούν Είδη δεδομένων & πληροφοριών Μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων & πληροφοριών Σύνταξη ερευνητικού πορίσματος

Πορεία διεξαγωγής έρευνας Αρχικός προβληματισμός / ενδιαφέροντα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Διερεύνηση/Εμβάθυνση στο θέμα μέσα από βιβλιογραφία Γενικά Κενά Συγκεκριμένα Αποσαφήνιση Ερευνητικού σκοπού Αποσαφήνιση Ερευνητικού σκοπού Συζήτηση Κύρια ευρήματα Σύνδεση με Βιβλιογραφία Περιορισμοί Συμπεράσματα Μεθοδολογία Δείγμα Μέθοδοι Διαδικασίες Πλάνο ανάλυσης Παρουσίαση αποτελεσμάτων Ανάλυση δεδομένων Συλλογή δεδομένων

Κριτήρια επιλογής ερευνητικού θέματος Ενδιαφέρει τον ερευνητή - ειδικότητα Επιλογή μετά από επισκόπηση προϋπάρχουσας βιβλιογραφίας Σημαντικό - χρήσιμο για την εκπαίδευση Πραγματοποιήσιμο (χρονικά – κόστος) Δεοντολογικό Πρωτότυπο

Γενικά για το θέμα – Γιατί είναι σημαντικό το ερευνητικό πεδίο Παρουσίαση προηγούμενων ερευνών Κενά – Τι άλλο πρέπει να γίνει Σκοπός

Σκοπός της έρευνας Να είναι απλός και συγκεκριμένος και να αναφέρεται στο τέλος της εισαγωγής ή βιβλιογραφικής ανασκόπησης. ‘Σκοπός της έρευνας είναι…’ Να γίνεται αναφορά στο τι θα διερευνηθεί ή εξεταστεί και σε ποιους. Αρίθμηση αν περισσότεροι από ένας Ερευνητικά ερωτήματα (εξειδικευμένα) Ως προς τη διατύπωση μπορεί να είναι περιγραφικά (Πόσο ποσοστό…), συγκριτικά (Υπάρχει διαφορά…) και συσχετιστικά (Πώς συσχετίζεται…)

‘Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν διπλός: 1) να εξετάσει κατά πόσο ζωγραφίζοντας το δάπεδο του σχολείου με χρωματιστές μπογιές θα αυξήσει τα επίπεδα Φυσικής Δραστηριότητας (ΦΔ) των αγοριών και των κοριτσιών και 2) να υπολογίσει το βαθμό στον οποίο η ΦΔ των παιδιών κατά το διάλειμμα συντείνει στη συνολική ημερήσια ΦΔ.’ Ερευνητικά ερωτήματα: Πώς συσχετίζεται η δημιουργία έγχρωμων ζωγραφιών στο δάπεδο του σχολείου με τη ΦΔ των παιδιών; Επιδρούν διαφορετικά στη ΦΔ των αγοριών και των κοριτσιών οι έγχρωμες ζωγραφιές; Πόσο ποσοστό της συνολικής ημερήσιας ΦΔ καλύπτει η ΦΔ των παιδιών κατά το διάλειμμα;

‘Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν πολλαπλός. Να εξετάσει κατά πόσο υπήρχε αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης και της ΦΔ των αγοριών και των κοριτσιών ξεχωριστά. Εξετάστηκε επίσης κατά πόσο η σχέση αυτή διαφοροποιείται μεταξύ καθημερινών και σαββατοκύριακων και μεταξύ διαφόρων περιόδων κατά την ημέρα (π.χ. πριν το σχολείο και μετά το σχολείο).’ Ερευνητικά ερωτήματα: Υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης και ΦΔ στα παιδιά; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά φύλο; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά χρόνο της εβδομάδας; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά χρόνο της ημέρας;

‘Επομένως, σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να διερευνήσει πιθανή συσχέτιση μεταξύ κοινωνικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων και ΦΔ σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα παιδιών ηλικίας 9 – 13 ετών.’ Ερευνητικά ερωτήματα: Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ΦΔ και ψυχολογικών παραγόντων; Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ΦΔ και κοινωνικών παραγόντων; Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ΦΔ και περιβαλλοντικών παραγόντων;

Πτυχιακή εργασία Ι «Η εφαρμογή της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (ΔΕ) στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: οι απόψεις και οι ανάγκες των εκπαιδευτικών και των ίδιων των αλλοεθνών μαθητών» Ποιες είναι οι λέξεις κλειδιά στον παραπάνω τίτλο? Σε ποιους επικεντρώνει η έρευνα? Σε τι είδους σχολεία πιστεύετε ότι διενεργήθηκε η έρευνα? Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη για τη διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος? Αν ναι, γιατί? Τι μπορούμε να ‘μάθουμε’ από αυτήν την έρευνα?

Πτυχιακή Ι - Σκοπός & στόχοι της έρευνας Βασικός σκοπός: Διερεύνηση της ΔΕ, κάτω από ποιες συνθήκες και με ποιους τρόπους η έννοια της ΔΕ υφίσταται και γίνεται πράξη στην ελληνική εκπ/κή πραγματικότητα. Επιμέρους στόχοι: -Διερεύνηση της επιστημονικής & παιδαγωγικής επάρκειας των εκπ/κών, μελέτη των γνώσεων & απόψεων τους Διερεύνηση του βαθμού επιμόρφωσης και στήριξης που λαμβάνουν οι εκπ/κοί. Τι πρέπει να αλλάξει για να γίνουν περισσότεροι αποτελεσματικοί. Η εφαρμογή της ΔΕ από τη σκοπιά των μαθητών. Ποιες δυσκολίες βιώνουν, ποιες ευκαιρίες τους παρουσιάζονται, τι στήριξη λαμβάνουν, ποιος ο βαθμός συμμετοχής στην κοινωνική ζωή του σχολείου

Πτυχιακή Ι - Ερευνητικά ερωτήματα 1) Πως εφαρμόζεται η ΔΕ στην Ελλάδα? 2) Πόσο προετοιμασμένοι αισθάνονται οι εκπ/κοί για την εφαρμογή της ΔΕ και τι είδους στήριξη θα ήθελαν? 3) Πως βλέπουν τις υπάρχουσες δομές οι αλλοεθνείς μαθητές και τι θα ήθελαν να αλλάξει? 4) Ποια θέση καταλαμβάνουν οι αλλοεθνείς μαθητές στο κοινωνικό δίκτυο της τάξης τους? Μέθοδοι: ανάλυση γραπτών κειμένων, συνεντεύξεις, κοινωνιομετρική αξιολόγηση

Πτυχιακή εργασία ΙΙ «Η κοινωνική θέση των παιδιών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (ΕΕΑ) στο γενικό δημοτικό σχολείο» Ποιες είναι οι λέξεις κλειδιά στον παραπάνω τίτλο? Σε ποιους επικεντρώνει η έρευνα? Σε τι είδους σχολεία πιστεύετε ότι διενεργήθηκε η έρευνα? Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη για τη διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος? Αν ναι, γιατί? Τι μπορούμε να ‘μάθουμε’ από αυτήν την έρευνα?

Πτυχιακή ΙΙ -Σκοπός της έρευνας Με τον όρο κοινωνική ένταξη εννοούμε την αποδοχή από άλλα παιδιά αλλά και τη δημιουργία θετικών σχέσεων & φιλιών. Η έρευνα θα επικεντρώσει στην κοινωνική πλευρά της ένταξης προσπαθώντας: (α) να εξετάσει την κοινωνική θέση που κατέχουν τα παιδιά με ΕΑ στο κοινωνικό δίκτυο της τάξης τους και (β) να φωτίσει τους παράγοντες εκείνους που συμβάλλουν στη βελτίωση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων των παιδιών με ΕΑ στο χώρο του σχολείου

Πτυχιακή ΙΙ - Ερευνητικά ερωτήματα 1) Ποια κοινωνική θέση κατέχουν τα παιδιά με ΕΕΑ το κοινωνικό δίκτυο της τάξης τους? 2) Ποιος είναι ο βαθμός αλληλεπίδρασης που έχουν με τους συμμαθητές τους? 3) Σημειώνονται μεταβολές στις παραπάνω μετρήσεις κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς? Μέθοδολογία: κοινωνιομετρική αξιολόγηση, δημιουργία κοινωνιογραμμάτων, μελέτη περιπτώσεων.

Πρακτική άσκηση Θέμα: Η εφαρμογή της ένταξης σε ένα δημοτικό Διαβάστε το σκοπό και τα ερευνητικά ερωτήματα και συμπληρώστε το μεθοδολογικό πίνακα με: Πηγές δεδομένων και μέθοδοι Αιτιολόγηση Πρακτικά ζητήματα Δεοντολογικά ζητήματα Συζητήστε τα παραπάνω με το διπλανό σας και καταγράψτε τις ιδέες σας

Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις Απάντηση σε τρία ερωτήματα Οντολογικά (ποια είναι η φύση της αλήθειας) Επιστημολογικά (ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου) Μεθοδολογικά (με ποιον τρόπο θα διεξαχθεί η έρευνα) Θετικιστικό Ερμηνευτικό (Προκαθορισμένο) (Ευέλικτο)

Θετικιστική Προσέγγιση Ποια είναι η φύση της αλήθειας Αντικειμενική και μοναδική Παρουσιάζει αριθμούς για γενίκευση Ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου Μακρινή απόσταση. Δεν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Ο ερευνητής δεν έρχεται σε άμεση επαφή. Π.χ. χορηγεί ερωτηματολόγια Μεθοδολογία Μεγάλο δείγμα Δύσκαμπτη δομή Αριθμοί - στατιστική Έλεγχος θεωρίας Χρήση τρίτου προσώπου. Απορρίπτει ή δέχεται τις υποθέσεις Ερώτημα Χαρακτηριστικά Πρακτική

Θετικιστική ή ποσοτική προσέγγιση - Δημιουργία βασικής υπόθεσης - Σχεδιασμός (επιλογή μεθόδων και δείγματος) - Συλλογή και ανάλυση εμπειρικών δεδομένων Επιβεβαίωση της υπόθεσης ή διάψευσης της και η αντικατάσταση με μία καινούρια Πειραματικές μέθοδοι και δημοσκοπήσεις με στατιστική ανάλυση των αριθμητικών δεδομένων

Ερμηνευτική Προσέγγιση Ποια είναι η φύση της αλήθειας Υποκειμενική και πολλαπλή Παρουσιάζει τα λόγια του ερευνούμενου Ποια είναι η σχέση του ερευνητή και του ερευνούμενου Κοντινή απόσταση. Υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο Ο ερευνητής περνά χρόνο με τον ερευνούμενο. Βρίσκεται στον ίδιο χώρο Μεθοδολογία Μικρό δείγμα Εύκαμπτη δομή Κείμενο – λέξεις Ανάπτυξη θεωρίας Χρήση πρώτου προσώπου. Αναθεωρεί ερωτήματα Ερώτημα Χαρακτηριστικά Πρακτική

Ποιοτική ή ερμηνευτική προσέγγιση - Επιλογή θέματος και δημιουργία ερωτημάτων* - Συλλογή ποιοτικών δεδομένων - Εντοπισμός προτύπων (patterns) Δημιουργία πιθανών θεωρητικών εξηγήσεων *μερικές φορές δεν υπάρχουν ούτε ερωτήματα, μόνο ενδιαφέρον σε κάποιο φαινόμενο Συνεντεύξεις, παρατηρήσεις, γραπτές πηγές

Θετικιστική (ποσοτικές) Ερμηνευτική (ποιοτικές) Παραδείγματα ερευνών Θετικιστική (ποσοτικές) Πειραματική (έλεγχος μεταβλητών) Μεταγεγονοτική (Διερεύνηση διαφορών μεταξύ ομάδων) Συσχετιστική έρευνα (διερεύνηση σχέσεων μεταξύ μεταβλητών) Περιγραφική έρευνα (Συλλογή πληροφοριών) Ερμηνευτική (ποιοτικές) Βιογραφία (μελέτη κάποιου άνθρωπου) Φαινομενολογική (μελέτη εμπειριών μιας ομάδας γύρω από ένα φαινόμενο) Εθνογραφική (μελέτη συνηθειών, συμπεριφοράς, τρόπου ζωής μιας κουλτούρας, κοινωνικής ομάδας) Περιπτωσιακή ( μελέτη μιας περίπτωσης σε καθορισμένο χώρο και χρόνο)

Σχόλια για προσεγγίσεις Μια έρευνα μπορεί να έχει στοιχεία και από τις δύο. Μια έρευνα μπορεί να χρησιμοποιήσει και ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους/τεχνικές συλλογής δεδομένων Ένας συνήθης συνδυασμός: Φάση 1: δημοσκόπηση – Φάση 2: συνεντεύξεις (Μπορεί να γίνει και αντίστροφα) Διάγραμμα 4

Γιατί ποιοτικά δεδομένα Δεν υπάρχουν αρκετές γνώσεις για το θέμα Αναζήτηση λεπτομερειών για το θέμα Μελέτη του θέματος στο χώρο του Προσωπικό ενδιαφέρον για ‘ποιοτικό’ γράψιμο Ικανοποιητικός χρόνος Το κοινό που θα ασχοληθεί ενδιαφέρεται για ποιοτική έρευνα (Creswell, 1998)

Σκοπός της έρευνας Να είναι απλός και συγκεκριμένος και να αναφέρεται στο τέλος της εισαγωγής ή βιβλιογραφικής ανασκόπησης. ‘Σκοπός της έρευνας είναι…’ Να γίνεται αναφορά στο τι θα διερευνηθεί ή εξεταστεί και σε ποιους. Αρίθμηση αν περισσότεροι από ένας Ερευνητικά ερωτήματα (εξειδικευμένα) Ως προς τη διατύπωση μπορεί να είναι περιγραφικά (Πόσο ποσοστό…), συγκριτικά (Υπάρχει διαφορά…) και συσχετιστικά (Πώς συσχετίζεται…)

‘Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν πολλαπλός. Να εξετάσει κατά πόσο υπήρχε αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης και της ΦΔ των αγοριών και των κοριτσιών ξεχωριστά. Εξετάστηκε επίσης κατά πόσο η σχέση αυτή διαφοροποιείται μεταξύ καθημερινών και σαββατοκύριακων και μεταξύ διαφόρων περιόδων κατά την ημέρα (π.χ. πριν το σχολείο και μετά το σχολείο).’ Ερευνητικά ερωτήματα: Υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης και ΦΔ στα παιδιά; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά φύλο; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά χρόνο της εβδομάδας; Η σχέση τηλεόρασης και ΦΔ διαφοροποιείται ανά χρόνο της ημέρας;

Συγγραφή ερευνητικής έκθεσης Ποσοτική μελέτη Πρόβλημα → σκοπός → ερωτήματα → υποθέσεις → μέθοδοι → πορίσματα → επιπτώσεις Ποιοτική μελέτη (πολλοί τρόποι) Πρόβλημα/θέμα → μέθοδοι → συλλογή δεδομένων → ανάλυση δεδομένων → πορίσματα/υποθέσεις → σύνδεση με βιβλιογραφία Σημαντική παράμετρος: για ποιο κοινό γράφουμε!

Συζήτηση δύο ερευνών από το χώρο της ειδικής αγωγής: “Οι στάσεις των διευθυντών απέναντι στην ένταξη” Avissar et al 2003 – ποσοτική έρευνα στο Ισραήλ Abbot 2006 – ποιοτική έρευνα στη Β.Ιρλανδία Διαβάζοντας προσεκτικά τα abstracts καθώς και τις ενότητες methodology και findings συζητήστε (α) την προσέγγιση που υιοθετήθηκε (β) τις επιλογές που έγιναν (μέθοδοι, δείγμα κλπ) (γ) τον τρόπο παρουσίασης των αποτελεσμάτων