ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗ ΙΙ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής
Έδρα Jean Monnet
"The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."
4. Μεταναστευτική Πολιτική Κατά το άρθρο 79 ΣΛΕΕ στόχοι της Κοινής Μεταναστευτικής Πολιτικής είναι: η εξασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, η δίκαιη μεταχείριση των υπηκόων τρίτων χωρών, που διαμένουν νόμιμα στα Κ-μ, η πρόληψη και η ενισχυμένη καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων. Για την ικανοποίηση των παραπάνω σκοπών η Ένωση λαμβάνει μέτρα, που αφορούν ιδίως τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής, τον καθορισμό των δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών, που διαμένουν νόμιμα σε Κ-μ την καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης
4. Μεταναστευτική Πολιτική - Άξονες Η Μεταναστευτική Πολιτική της Ένωσης αρθρώνεται σε δύο άξονες: O πρώτος άξονας είναι η αντιμετώπιση της μετανάστευσης με την ενσωμάτωση των μεταναστών στις κοινωνίες των Κ-μ μέσω της αναγνώρισης σε αυτούς ενός συνόλου δικαιωμάτων, που προσεγγίζει με αυτό που απολαμβάνουν οι πολίτες της Ένωσης. Ο δεύτερος άξονας είναι η καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης και περιλαμβάνει αφενός τη δημιουργία μηχανισμών επιτήρησης των συνόρων και αφετέρου με την ένταξη των ζητημάτων της μετανάστευσης στις εξωτερικές σχέσεις της Ένωσης.
4.1 Άδειες διαμονής ενιαίου τύπου Η ΕΕ με τον Καν. 1030/2002/ΕΚ (Καν.380/2008/EE) έχει καθιερώσει ένα ενιαίο τύπο αδειών διαμονής για τους υπηκόους των τρίτων χωρών. Στα πλαίσια της Συμφωνίας Schengen η άδεια διαμονής συνοδευόμενη από ταξιδιωτικό έγγραφο μπορεί να αντικαταστήσει τη θεώρηση. Ο υπήκοος τρίτης χώρας επιδεικνύοντας το διαβατήριο και την άδεια διαμονής του, μπορεί να εισέρχεται σε Κ-μ της Συμφωνίας και να παραμείνει σ’ αυτό για σύντομο χρονικό διάστημα. Οι άδειες διαμονής εκδίδονται ως αυτοτελή έγγραφα, με βάση συγκεκριμένο τύπο, ο οποίος προβλέπει τη χρήση βιομετρικών στοιχείων αναγνώρισης, (φωτογραφία και δύο δακτυλικά αποτυπώματα). Εξαιρούνται οι παρακάτω υπήκοοι τρίτων χωρών: μέλη των οικογενειών πολιτών της ΕΕ, που ασκούν το δικαίωμά τους για ελεύθερη κυκλοφορία· υπήκοοι, καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους, των χωρών της ΕΖΕΣ, που αποτελούν μέρη της συμφωνίας για τον ΕΟΧ και που ασκούν το δικαίωμά τους για ελεύθερη κυκλοφορία· υπήκοοι χωρών χωρίς υποχρέωση θεώρησης, που δικαιούνται να παραμείνουν κατ’ ανώτατο όριο τρεις μήνες σε ένα Κ-μ.
4.2 Επί μακρόν διαμένοντες - προϋποθέσεις Για να επιτευχθεί η ενσωμάτωση στις κοινωνίες των Κ-μ μεταναστών, υπηκόων τρίτων χωρών, που εισήλθαν στο έδαφος της Ένωσης με τα μεταναστευτικά ρεύματα, κυρίως, της δεκαετίας του ’90, κρίθηκε ότι θα έπρεπε να αναγνωριστεί σε κάθε υπήκοο τρίτης χώρας, που διαμένει επί μακρό χρονικό διάστημα σε Κ-μ σύνολο ενιαίων δικαιωμάτων κατά το δυνατόν παραπλήσιων προς εκείνα που αναγνωρίζονται στους πολίτες της ΕΕ. Δικαιούχοι του καθεστώτος επί μακρόν διαμένοντος, που προβλέπει η Οδ. 2003/109/ΕΚ, (Οδηγία 2001/51/ΕΕ) είναι οι υπήκοοι τρίτων χωρών που συγκεντρώνουν σωρευτικά της εξής προϋποθέσεις: Νόμιμη διαμονή στο έδαφος ενός Κράτους-μέλους. Αδιάλειπτη διαμονή που να έχει διαρκέσει τουλάχιστον πέντε (5) έτη. Απόδειξη ότι διαθέτουν για τους ίδιους και τις οικογένειές τους: σταθερούς πόρους, επαρκείς για τη συντήρησή του, χωρίς να απαιτείται προσφυγή στο σύστημα κοινωνικής αρωγής του οικείου Κράτους μέλους καθώς και ασφάλιση ασθενείας. Τα Κ-μ μπορούν να απαιτήσουν από τους υπηκόους τρίτων χωρών να συμμορφωθούν με συμπληρωματικούς όρους ενσωμάτωσης.
4.2 Επί μακρόν διαμένοντες - δικαιώματα Ο υπήκοος τρίτης χώρας αφού αποκτήσει το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος, μπορεί να απολαύσει σειρά παροχών υπό τις ίδιες συνθήκες με τους υπηκόους του Κ-μ, όσον αφορά: (α) τις συνθήκες πρόσβασης σε μισθωτή εργασία και μη μισθωτή δραστηριότητα καθώς και τις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας, (β) την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, αναγνώριση διπλωμάτων, και υποτροφίες σπουδών, (γ) την κοινωνική προστασία και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, (δ) την κοινωνική αρωγή, (ε) κοινωνικά και φορολογικά πλεονεκτήματα, πρόσβαση στα αγαθά και στις υπηρεσίες, (στ) ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι και ελευθερία εκπροσώπησης οργάνωσης εργαζομένων ή εργοδοτών, (ζ) ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο της επικράτειας του οικείου Κ-μ, (η) να διαμένει σε άλλο Κ-μ για χρονικό διάστημα ανώτερο των τριών μηνών, εάν ασκεί οικονομική δραστηριότητα (μισθωτή ή ανεξάρτητη) ή εάν παρακολουθεί σπουδές ή κατάρτιση.
4.2 Επί μακρόν διαμένοντες Διαδικασία απονομής και αφαίρεσης του καθεστώτος Η αρμόδια αρχή πρέπει να αποφασίζει για την αίτηση χορήγησης του καθεστώτος εντός προθεσμίας έξι μηνών από την αίτηση. Κάθε απορριπτική απόφαση αίτησης πρέπει να είναι αιτιολογημένη, να κοινοποιείται γραπτά στον ενδιαφερόμενο και να αναφέρει τους τρόπους προσφυγής καθώς και την προθεσμία κατά την οποία θα μπορεί να αντιδράσει ο ενδιαφερόμενος. Ο επί μακρόν διαμένων λαμβάνει άδεια παραμονής, τυποποιημένη για όλα τα K-μ, μόνιμη και διάρκειας δέκα ετών, που είναι αυτόματα ανανεώσιμη. Τα Κ-μ μπορούν να αρνούνται τη χορήγηση του καθεστώτος για λόγους δημόσιας τάξης ή ασφάλειας, όπως, επίσης να το αφαιρούν για λόγους που είναι περιορισμένοι και καθορίζονται ακριβώς στην Οδ. 2003/109/ΕΚ(πχ απουσία μεγαλύτερη των δώδεκα διαδοχικών μηνών από το έδαφος της Ένωσης, δόλια απόκτηση του καθεστώτος παράνομη απόκτηση του καθεστώτος, θέσπιση μέτρου απέλασης).
4.3 Η καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης Ο δεύτερος άξονας της Μεταναστευτικής Πολιτικής της ΕΕ (η καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης) επιδιώκεται με Τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη Διαχείριση των Εξωτερικών Συνόρων (Frontex), Τις ομάδες ταχείας επέμβασης στα σύνορα (RABIT), Τις Συμφωνίες Επανεισδοχής με διάφορες χώρες, Άλλα μέσα, (όπως η δημιουργία ενός συστήματος επιτήρησης των συνόρων – EURSUR, η υποχρέωση των αερομεταφορέων να κοινοποιούν τα στοιχεία των επιβατών, το Ταμείο των Εξωτερικών Συνόρων).
5. Η Δικαστική Συνεργασία στις Αστικές Υποθέσεις Η Δικαστική Συνεργασία στις Αστικές Υποθέσεις σύμφωνα με το ά. 81 ΣΛΕΕ επεκτείνεται σε όλες τις υποθέσεις, που έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις. Στην εναρμόνιση των κανόνων του αστικού δικαίου στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται : η αμοιβαία αναγνώριση μεταξύ των Κ-Μ των δικαστικών και εξώδικων αποφάσεων και η εκτέλεσή τους, η διασυνοριακή επίδοση και κοινοποίηση δικαστικών και εξώδικων πράξεων, η συμβατότητα των κανόνων που εφαρμόζονται στα Κ-μ όσον αφορά την άρση των συγκρούσεων ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο και τη δικαιοδοσία, η συνεργασία κατά την αποδεικτική διαδικασία, η ουσιαστική πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η άρση των εμποδίων στην ομαλή διεξαγωγή αστικών δικών, εν ανάγκη προωθώντας τη συμβατότητα των κανόνων πολιτικής δικονομίας που εφαρμόζονται στα Κ-μ, η ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης των διαφορών, η υποστήριξη της κατάρτισης των δικαστών και των άλλων λειτουργών και υπαλλήλων του τομέα απονομής της δικαιοσύνης. Για τη λήψη αποφάσεων εφαρμόζεται η συνήθης νομοθετική διαδικασία, εκτός από το οικογενειακό δίκαιο, όπου το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα (εκτός αν εφαρμοσθεί η σχετική ρήτρα γεφύρωσης)
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Ποινική Δικονομία (α) Για την προσέγγιση των νομοθεσιών των Κ-μ στην ποινική δικονομία, λαμβάνονται μέτρα (συναπόφαση), που αφορούν: τον καθορισμό κανόνων και διαδικασιών για να εξασφαλίζεται η αναγνώριση, σε ολόκληρη την Ένωση, όλων των τύπων δικαστικών αποφάσεων και διαταγών, την πρόληψη και την επίλυση των συγκρούσεων δικαιοδοσίας μεταξύ Κ-με, την υποστήριξη της κατάρτισης των δικαστών και των άλλων λειτουργών και υπαλλήλων του τομέα απονομής της δικαιοσύνης, τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των δικαστικών ή άλλων ισοδύναμων αρχών των Κ-μ μελών κατά την άσκηση ποινικών διώξεων και την εκτέλεση των αποφάσεων.
Ποινική Δικονομία (β) Στο βαθμό που είναι απαραίτητο για να διευκολυνθεί η αμοιβαία αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων και διαταγών καθώς και η αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις που έχουν διασυνοριακές διαστάσεις, μπορούν να θεσπιστούν ελάχιστοι κανόνες. Οι ελάχιστοι αυτοί κανόνες, αφού συνεκτιμηθούν οι διαφορές μεταξύ των νομικών συστημάτων και παραδόσεων των K-μ, αφορούν: το αμοιβαίως παραδεκτό των αποδείξεων μεταξύ των Κ-μ, τα δικαιώματα των προσώπων στην ποινική διαδικασία, τα δικαιώματα των θυμάτων της εγκληματικότητας, άλλα ειδικότερα στοιχεία της ποινικής διαδικασίας, τα οποία θα έχουν προηγουμένως προσδιορισθεί από το Συμβούλιο με απόφαση. Για την έκδοση της απόφασης αυτής, το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα, μετά από την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο (α) Η προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών στο χώρο του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, με την πρόβλεψη ελάχιστων κανόνων για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων προβλέπεται από το ά. 83 παρ. 1 ΣΛΕΕ σε τρείς ομάδες αδικημάτων: Ιδιαίτερα σοβαρή εγκληματικότητα με διασυνοριακή διάσταση. Οι τομείς αυτοί κατά τη Συνθήκη είναι οι εξής: «τρομοκρατία, εμπορία ανθρώπων και γενετήσια εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών, παράνομη εμπορία ναρκωτικών, παράνομη εμπορία όπλων, ξέπλυμα χρήματος, διαφθορά, παραχάραξη μέσων πληρωμής, εγκληματικότητα στον χώρο της πληροφορικής και οργανωμένο έγκλημα». «όταν η προσέγγιση των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των Κ-μ στον τομέα του ποινικού δικαίου είναι αναγκαία για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής πολιτικής της Ένωσης σε τομέα στον οποίο εφαρμόζονται μέτρα εναρμόνισης» (πχ περιβάλλον) Άλλοι τομείς, που προσδιορίζονται από το Συμβούλιο ομόφωνα κατόπιν σύμφωνης γνώμης (έγκρισης) του Ευρ. Κοινοβουλίου (ρήτρα γεφύρωσης)
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο (β) Η εναρμόνιση του δικονομικού και ουσιαστικού ποινικού δικαίου των Κ-μ μπορεί να εμποδιστεί από το μηχανισμό «εφεδρικής τροχοπέδης», χωρίς ωστόσο να εμποδίζονται τελείως οι δυνατότητες προόδου. Έτσι, αν ένα Κ-μ θεωρεί ότι μια νομοθετική πρόταση θίγει «βασικές πτυχές του νομικού συστήματός του στον τομέα του ποινικού δικαίου», μπορεί να ζητήσει την παραπομπή του θέματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαθέτει προθεσμία 4 μηνών για να αναπέμψει, με συναινετικό τρόπο, το θέμα στο Συμβούλιο, προκειμένου να συνεχισθεί η διαδικασία. Εάν η διαφωνία εξακολουθεί να υφίσταται μετά την παρέλευση της περιόδου των 4 μηνών, ξεκινά αυτόματα στον τομέα αυτόν ενισχυμένη συνεργασία, με βάση την υπό εξέταση πρόταση, εφόσον το ζητήσουν 9 Κ-μ.
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Ευρωπαϊκή Εισαγγελία 6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Ευρωπαϊκή Εισαγγελία Το ά. 86 ΣΛΕΕ προβλέπει την ίδρυση, με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου, Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για την καταπολέμηση των αδικημάτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης, η οποία θα μπορεί να προβαίνει σε δίωξη των υπευθύνων των εν λόγω αδικημάτων. Η ομοφωνία του Συμβουλίου για τη σύσταση του νέου αυτού θεσμού επιχειρείται να εξισορροπηθεί με μια «ρήτρα επείγουσας επιτάχυνσης», που λειτουργεί ως εξής: Αν δεν επιτευχθεί ομοφωνία στο Συμβούλιο, μια ομάδα τουλάχιστον 9 Κ-μ μπορεί να απαιτήσει την υποβολή του σχεδίου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αν επιτευχθεί συναίνεση στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το σχέδιο αυτό διαβιβάζεται στο Συμβούλιο για τη συνέχιση της διαδικασίας. Στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί συναίνεση στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εντός 4 μηνών, 9 τουλάχιστον Κ-μ μπορούν να ζητήσουν την αυτόματη εφαρμογή ενισχυμένης συνεργασίας. Εξάλλου, προβλέπεται μια «ρήτρα γεφύρωσης» για την επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην καταπολέμηση της σοβαρής εγκληματικότητας με διασυνοριακή διάσταση.
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις Eurojust Έχει ως αποστολή τη στήριξη και την ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών για την έρευνα και τη δίωξη σοβαρών εγκλημάτων που έχουν επιπτώσεις σε δύο ή περισσότερα Κ-μ ή απαιτούν δίωξη σε κοινές βάσεις, βάσει επιχειρήσεων που διεξάγονται και πληροφοριών που παρέχονται από τις αρχές των Κ-μ και την EUROPOL. Στα καθήκοντα περιλαμβάνονται ιδίως: η έναρξη και ο συντονισμός ποινικών ερευνών καθώς και την εισήγηση για την κίνηση ποινικών διώξεων που διεξάγονται από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, και ειδικότερα των διώξεων που αφορούν αδικήματα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Προσοχή!!!!! Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι επίσημες διαδικαστικές πράξεις διενεργούνται από τους αρμόδιους εθνικούς υπαλλήλους.
6. Η Δικαστική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις EUROPOL Αποστολή της είναι η στήριξη και η ενίσχυση της δράσης των αστυνομικών αρχών και των άλλων αρχών επιβολής του νόμου των K-μ, καθώς και της αμοιβαίας συνεργασίας τους στην πρόληψη και καταπολέμηση των σοβαρών εγκλημάτων, που έχουν επιπτώσεις σε δύο ή περισσότερα Κ-μ, της τρομοκρατίας και των μορφών εγκληματικότητας που θίγουν ένα κοινό συμφέρον το οποίο αποτελεί αντικείμενο πολιτικής της Ένωσης. Στα καθήκοντα της περιλαμβάνονται: η συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία, ανάλυση και ανταλλαγή πληροφοριών που διαβιβάζονται ιδίως από τις αρχές των Κ-μ ή τρίτων χωρών, ή οργανισμών καθώς και τον συντονισμό, τη διοργάνωση και τη διεξαγωγή ερευνών και επιχειρησιακών δράσεων, από κοινού με τις αρμόδιες αρχές των Κ-μ ή στο πλαίσιο κοινών ομάδων ερευνών, σε σύνδεση με την Eurojust. Προσοχή!!!! Κάθε επιχειρησιακή δράση της EUROPOL πρέπει να διεξάγεται σε συμφωνία με τις αρχές του Κ-μ στο έδαφος του οποίου διεξάγονται, ενώ η εφαρμογή μέτρων καταναγκαστικού χαρακτήρα εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των εθνικών αρχών.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
9. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την αναγνώριση του καθεστώτος του επί μακρόν διαμένοντος; 10. Ποια δικαιώματα αναγνωρίζονται στους υπηκόους τρίτων χωρών, που υπάγονται στο καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος; 11. Ποιοι είναι οι τομείς ιδιαίτερα σοβαρής εγκληματικότητας με διασυνοριακή διάσταση επί των οποίων προβλέπεται η προσέγγιση του ουσιαστικού ποινικού δικαίου των Κρατών-μελών; 12. Σε ποιους τομείς μπορεί η Ένωση να προχωρήσει στην εναρμόνιση του ουσιαστικού ποινικού δικαίου; 13. Να περιγράψετε και να αξιολογήσετε το σύστημα λήψης αποφάσεων στους τομείς της Αστυνομικής και Δικαστικής Συνεργασίας στις Ποινικές Υποθέσεις 14. Τι γνωρίζετε για το σχέδιο ίδρυσης Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας;