Για μια ευέλικτη, αποδοτική και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση) συνηγορία υπερ της σχετικής απονομικοποίησης μιας υπερμετρα εκνομικευμένης διοικητικής οργάνωσης και δράσης (Προτάσεις για τον απεγκλωβισμό τους από τον ιστό του νομοθετικού πληθωρισμού και του νομικού φορμαλισμού) Για μια ευέλικτη, αποδοτική και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση) Του Αντώνη Μανιτάκη Ομότιμου καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Α.Π.Θ. Πρώην Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Μεταρρύμισης

Περίληψη Με βάση την σύντομη εμπειρία μου, ως Υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης, και αξιοποιώντας τις νομικές μου γνώσεις, ως καθηγητού του δημοσίου δικαίου, θα σκιαγραφήσω τις απαραίτητες, κατά την γνώμη μου, μεταρρυθμιστικές ενέργειες που χρειάζεται να αναληφθούν για να απαγκιστρωθεί η δημόσια διοίκηση : από…

a)από τον ιστό της πολυνομίας, της κακονομίας, των μη εφαρμόσιμων ή ανεφάρμοστων νόμων και της αφόρητης νομικής τυπολατρίας και β) για να μετασχηματιστεί σε μια Διοίκηση ευέλικτη, παραγωγική και αποτελεσματική

Οι προτάσεις θα επικεντρωθούν σε 10 δέκα άξονες: 1) Στην επιτακτική ανάγκη πλήρους αξιοποίησης από τους εκάστοτε Υπουργούς της διοικητικής τεχνογνωσίας των ειδικών επιστημόνων και της εμπειρίας των προϊσταμένων της διοίκησης, πριν από κάθε νομοθέτηση.

2) Στην αναγνώριση ευρύχωρων πεδίων δράσης στην διοικητική πρακτική και στην απελευθέρωσή της από την ασφυκτική εκνόμευση της δράσης της

3) Στην ανάγκη καταπολέμησης του άκρατου νομοθετικού «βολονταρισμού» από τον οποίο διακατέχεται ολόκληρη η πολιτική τάξη και απεξάρτησης από τη «φετιχοποίηση» που Νόμου, που λουστήκαμε την εποχή της Μεταπολίτευσης

4) Στην πρόταξη της διοικητικής πρακτικής και της άρτιας τεχνοκρατικής προεργασίας καθώς και της προηγούμενης πλήρους τεκμηρίωσης κάθε επικείμενης νομοθετικής πρωτοβουλίας, που εμπλέκει τη διοίκηση. Η διοικητική πρακτική προηγείται, οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές και η νομοθέτηση έπονται.

5) Έμφαση στον λειτουργικό προσανατολισμό των δημόσιων υπηρεσιών 5) Έμφαση στον λειτουργικό προσανατολισμό των δημόσιων υπηρεσιών. Καθόσον υπάρχουν και οφείλουν δρούν με στόχο την εκπλήρωση της δημόσιας αποστολής τους (service public fonctionnel), καθώς και στην επίτευξη αποτελεσμάτων (result-oriented administration) στο πλαίσιο βέβαια του Νόμου, πέρα όμως από την τυφλή και άκριτη εφαρμογή του.

6) Μια διοίκηση ευέλικτη και λειτουργική βαρύνεται, ακόμη, με την υποχρέωση να εκπληρώνει στρατηγικούς και επιχειρησιακούς στόχους στο πλαίσιο της ισχύουσας νομιμότητας και να συμμετέχει στην διαμόρφωση και εκτέλεση δημόσιων πολιτικών, όπως καθορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Οφείλει να τηρεί τον Νόμο φροντίζοντας παράλληλα και για την αποτελεσματική πραγμάτωση (implementation) των δημόσιων πολιτικών.

7) Ευέλικτη και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση χρειάζεται απαραίτητα «περιγραφές αποστολών» των διευθύνσεων και «περιγράμματα θέσεων εργασίας» των δ. υπαλλήλων. Και..

8) Και… Οργανισμούς των δημοσίων υπηρεσιών, μικρούς, λιτούς και περιεκτικούς και όχι όπως είναι σήμερα: ένα ανελαστικό, χαοτικό σύμπλεγμα «προσωπικών» αρμοδιοτήτων των δημοσίων υπαλλήλων.

9) Μα πρίν απ΄όλα, η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει ανάγκη από την οικοδόμηση «ικανοτήτων», από την διάπλαση ικανών και όχι απλώς τυπικά προσοντούχων υπαλλήλων. Έχουμε πολλούς τυπικά προσοντούχους δ.υ. αλλά όχι πολλούς ικανούς και αποδοτικούς

10) Από την τυπική στην ουσιαστική ή ήπια νομιμότητα α) Η τήρηση της νομιμότητας είναι το απαραίτητο μέσο και όχι ο αυτοσκοπός της δημόσιας δράσης. Η διοίκηση ναι μεν οργανώνεται με βάση το νόμο και δρα πάντα στο πλαίσιο της νομιμότητας, εξυπηρετώντας ‘όμως αποτελεσματικά σκοπούς γενικότερου δημοσίου συμφέροντος, όπως αποτυπώνονται στο Νόμο ή συνάγονται από αυτόν.

b) Αυτό συνεπάγεται και μία διαφορετική πρόσληψη της διοικητικής νομιμότητας: η διοικητική δράση κρίνεται και αξιολογείται νόμιμη όχι μόνον όταν είναι τυπικά σύμφωνη με το νόμο αλλά και όταν εξυπηρετεί αποτελεσματικά την δημόσια αποστολή της. Νομιμότητα όχι μόνον ως προς την διαδικασία και τους τύπους, αλλά και ως προς τον δημόσιο σκοπό. .  

γ) Μια σύγχρονη και λειτουργική διοίκηση είναι αναγκασμένη, σήμερα, προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς της να δρα με διακριτική ευχέρεια, να μπορεί να εκτιμά και να αξιολογεί και να χαρακτηρίζει, νομικά, πραγματικές καταστάσεις και να κρίνει και αποφασίζει σταθμίζοντας και εκτιμώντας κατά περίπτωση τις ειδικές και εξατομικευμένες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης, υπό τον έλεγχο, πάντα, βέβαια, του δικαστή της νομιμότητας.  

δ) Από την μεριά τους, ο διοικητικός δικαστής ελέγχει, τελικά, τη νομιμότητα της διοικητικής δράσης προσφεύγοντας στις ρήτρες και στις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου και κυρίως στις ρήτρες του δημοσίου συμφέροντος και στην αρχή της αναλογικότητας, της χρηστής διοίκησης και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης κ. ά. Δικάζει με γνώμονα και με τα κριτήρια μιας ήπιας και ουσιαστικής νομιμότητας, ελέγχοντας μια διοίκηση που χρειάζεται να αποφασίζει σε ένα κράτος δικαίου με ευελιξία και αποτελεσματικότητα για το κοινό καλό της Πολιτείας.