Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων Γονείς παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες: συναισθήματα και αντιμετώπιση προβλημάτων Σπανάκη Ειρήνη PhD, Ειδική Αγωγή Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων ΑΣΠΑΙΤΕ - ΠΕΣΥΠ ΚΡΗΤΗΣ 2017- 2018

Δύναμη Ψυχής.... Θα μπορούσαν να είναι δυο λέξεις που περιγράφουν τα πάντα ;;; Πώς πιστεύετε ότι νιώθει ένας γονέας παιδιού με ΕΕΑ; (καταγραφή συναισθημάτων )

αρκετοί γονείς εξαιτίας της δυσκολίας των παιδιών τους δραστηριοποιούνται, δίνουν πληθώρας συναισθημάτων, υλικών κι ηθικών αξιών είναι θετικοί και αισιόδοξοι… αρκετοί «παραιτούνται», παρουσιάζουν θυμό, απόγνωση και αισθάνονται ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν… δυσκολεύονται να φροντίσουν τα παιδιά τους ζούνε σχεδόν πάντα με το «δεν» και φοβούνται….

Το έργο τους είναι δύσκολο και χρονοβόρο εφόδιο τους η εσώτερη τους δύναμη, η πίστη, η ψυχική ανθεκτικότητα του κάθενος και πιθανόν η στήριξη από άλλους, Η θέληση και ευρηματικότητα και συχνά το χιούμορ …..

Έχουν δικαίωμα να είναι στενοχωρημένοι Να νιώθουν ότι πιέζονται Να έχουν άγχος για το μέλλον Να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να ‘ονειρεύονται’ Να αισθάνονται παγιδευμένοι σε μια δύσκολη κατάσταση ….

Ουσιαστικά δεν υπάρχει ένας εύκολος τρόπος για να μεγαλώσει ένα παιδί με αναπηρία (Βαΐτσου,  http://www.psychotherapy-dvaitsou.gr/2012/03/blog-post_3911.html)

Elisabeth Kubler-Ross : πέντε στάδια του πένθους (1969) συνήθως άρνηση. Οι γονείς προσπαθούν να αρνηθούν να αποδεχθούν πλήρως τι συμβαίνει - είναι ένας τρόπος αποφυγής της ευθύνης. Το άγχος είναι μια άλλη κατάσταση θλίψης, όπως και η αγωνία κι ο πόνος ενοχή: κατηγορούν τον εαυτό τους - «Γιατί σε μένα;» θυμός μπορεί να είναι πολύ ισχυρός και δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε άλλα συναισθήματα - μια μορφή πόνου κατάθλιψη εμφανίζεται όταν οι γονείς βιώνουν βαθιά θλίψη. Η κατάθλιψη είναι ο θυμός προς την εσωστρέφεια. Αναγνώριση: όταν αναγνωρίσουν το πώς αισθάνονται - σέβονται τις περιστάσεις ως πραγματικότητα

Βασικές στρατηγικές εργασίας. επιχειρούν να ρυθμίσουν τους τρόπους σκέψης τους για να υποστηρίξουν συναισθήματα και συμπεριφορές 1. Ο διαχωρισμός από την αναπηρία ενός παιδιού. 2. Να σκέφτονται θετικά και να αναγνωρίζουν τις δικές τους ικανότητες αντιμετώπισης. 3. Να διατηρούν μια χρήσιμη εστίαση. Αυτό σημαίνει επικέντρωση στο "μία μέρα τη φορά». 4. Η διατήρηση των προσδοκιών τους να είναι ρεαλιστική (Grusec, 1992, στο Βαΐτσου,  http://www.psychotherapy-dvaitsou.gr/2012/03/blog- post_3911.html, σελ. 4)

Βασικά αιτήματα των γονέων παιδιών με ΕΕΑ - ενεργή συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων - ισοδυναμία με τους άλλους γονείς - συνεισφορά από τις κατάλληλες υπηρεσίες - μοίρασμα ευθυνών, αρμοδιοτήτων και δικαιωμάτων παραγωγική σχέση μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών ώστε το παιδί τους να έχει - συνέπεια και σταθερότητα στους δύο χώρους (σχολείο και σπίτι) - συναισθηματική ασφάλεια εκ μέρους των σημαντικών άλλων - αυξημένες ευκαιρίες για μάθηση - πρόσβαση σε υπηρεσίες

βασικά οφέλη συνεργασία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών για τον εκπαιδευτικό: - μεγαλύτερη κατανόηση των αναγκών του παιδιού Κατανόηση των αναγκών των γονέων, - συλλογή πληροφοριών που εξυπηρετούν την καλύτερη προσαρμογή του μαθητή σε κάποιο πρόγραμμα που ακολουθείται - πρόσβαση σε κοινωνικούς ενισχυτές - περισσότερες ευκαιρίες για ενίσχυση ορθών συμπεριφορών παιδιού - συν υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου (Πολυχρονοπούλου, 2004).

Προγράμματα εκπαίδευσης γονέων Σχολές γονέων : Σκοπός : να βοηθήσουν τους γονείς στην άσκηση του δύσκολου έργου τους να ικανοποιήσουν ανάγκες (για γνώση, δεξιότητες κτλ) να ανταποκριθούν σε τυχόν ενδιαφέροντά τους διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία των παιδιών τους Για βρεφική και νηπιακή ηλικία Για σχολική ηλικία Για εφηβική ηλικία

Έχουν σκοπό, Συγκεκριμένο περιεχόμενο, μεθοδολογία, Συντονισμό

εστιάζουν σε συγκεκριμένα θέματα γονεικότητας, πχ πρόληψη από τη χρήση ουσιών απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες γονέων, (πχ διαζευγμένοι, ανύπαντρες μητέρες εστιάζουν σε ειδικούς πληθυσμούς παιδιών (πχ με αυτισμό)

Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ θεωρείται αποτελεσματική μέθοδος συνεργασίας, ως μέρος της πρώιμης παρέμβασης μπορεί να βοηθήσει τους γονείς σε συνεργασία με τους επαγγελματίες να αποκτήσουν επάρκεια σε θέματα ανατροφής να κινητοποιήσουν το παιδί που έχει κάποια δυσκολία/ αναπηρία βοηθάει να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα καθημερινότητας βοηθάει τους γονείς να γίνουν ρεαλιστικοί

βοηθάει να παίρνουν αποφάσεις πιο εύκολα να τις εφαρμόζουν αποτελεσματικά, π.χ. ενσωμάτωση στο νηπιαγωγείο, (τι είδος σχολείο θα πάει) Πρόσθετες γνώσεις σε ότι αφορά την κινητοποίηση του παιδιού βοηθάει να βρουν κουράγιο και να αναπτύξουν σταδιακά αμυντικούς μηχανισμούς (Smith,1992) μακροπρόθεσμα οφέλη από την εφαρμογή της πρώιμης παρέμβασης (Romey, 1998)

Αντιμετωπίζοντας την προσωπική και οικογενειακή δυναμική Η αποδοχή της αναπηρίας του παιδιού από τους γονείς του θεωρείται ζωτικής σημασίας για τη επιτυχία του προγράμματος της πρώιμης παρέμβασης δύσκολο να συμβιβαστούν με τη "μοίρα" τους σαν αποτέλεσμα τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς να αντιμετωπίζουν ένα σωρό προβλήματα (Krause, 1997) Ο βαθμός αποδοχής των ατομικών δεξιοτήτων του παιδιού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις αναπτυξιακές δυνατότητες ενός παιδιού με ΕΕΑ Διευρύνεται και η συναισθηματική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού (Wess, 1989, Peterander, Speck, Pithon, Terrisse, 1999) (Πατσιαούρα , 2002)

Βασικά ερωτήματα Τι μαθαίνει ο εκπ/κός από την οικογένεια του μαθητή; Πώς επηρεάζουν οι Ειδικές (Εκπαιδευτικές) Ανάγκες την οικογένεια Πως αναπτύσσεται αποτελεσματική επικοινωνία με την οικογένεια (διαφορετικής κουλτούρας) Ποιες είναι οι αποτελεσματικές μορφές επικοινωνίας Ποιος θεωρείται επαρκής βαθμός εμπλοκής του γονέα (Heward, 2011 )

Τι σας φέρνει στο μυαλό ; ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ με γονείς σε αντίξοες συνθήκες ; ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΌΤΗΤΑ και εκτίμηση που λαμβάνει ; ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες ; ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ παρέμβασης σε οικογενειακό πλαίσιο; ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΜΠΛΟΚΗΣ οικογένειας ;

ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ παιδιού με ΕΕΑ Γονέας : 1ος δάσκαλος του παιδιού Γνωρίζει τα περισσότερα πράγματα για το παιδί του, Ενδιαφέρεται περισσότερο από τον καθένα Γονεική εμπλοκή : ΟΥΣΙΩΔΕΣ συστατικό της ΕΑ Τα τελευταία χρόνια αρχίσαν να το συνειδητοποιούν οι εκπαιδευτικοί (Ηeward, 2011)

Η ΓΟΝΕΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΜΟΙΒΑΙΟ ΣΕΒΑΣΜΟ Ζητήματα Α) θέλουν οι γονείς να εμπλακούν ; Β) Πότε ενισχύεται αποτελεσματικά η εκπαιδευτική διαδικασία; Από την εμπλοκή ή την αποφυγή της από την οικογένεια; Γ) Τι απαιτεί η νομοθεσία αναφορικά με τη συνεργασία οικογένειας – σχολείου;

Σύντομη αναδρομή στις ομάδες γονέων 1921: Εθνική Εταιρεία Αναπήρων Παιδιών , ομάδα γονέων στις ΗΠΑ 1948: Ηνωμένος Σύλλογος Εγκεφαλική Παράλυση και Εθνική Εταιρεία για του Καθυστερημένους πολίτες 1950: δυο οργανώσεις γονέων για την ενημέρωση σχετικά με τις ΕΑ 1963: Αμερικάνικη Εταιρεία για τις ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ 1975: Εταιρεία για Άτομα με Σοβαρές Μειονεξίες 1998: Εταιρεία για την Επιστήμη στην Αντιμετώπιση του Αυτισμού (στόχος : διάδοση ορθών πληροφοριών για τον αυτισμό) (Heward, 2011)

Σχεδιασμός ενταξιακών προγραμμάτων Επιχειρήματα υπέρ της γονικής εμπλοκής : 1) οικογένεια γνωρίζει καλύτερα το παιδί 2) η οικογένεια έχει δικαίωμα να ενδιαφέρεται για το παιδί και τη μάθηση του 3) πιθανόν να είναι η μόνη ομάδα που εμπλέκεται ενεργά καθόλη την ημέρα στο πρόγραμμα ενός παιδιού 4) η οικογένεια υφίσταται τα αποτελέσματα από τις παρεμβάσεις των άλλων (εκπαιδευτικών , ειδικών κ.α.) (Heward, 2011)

Υποχρεώσεις εκπαιδευτικών Η διδασκαλία δεν είναι πια παραδοσιακή : διδασκαλία απλών ακαδημαϊκών δεξιοτήτων - εφαρμογή νέων διδακτικών προγραμμάτων Για απόκτηση ακαδημαϊκών , γλωσσικών, και κοινωνικών δεξιοτήτων , δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης και αναψυχής Οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε 150 διαφορετικά πλαίσια κοινωνικά και φυσικά (Dust, 2001) Aυτός ο αριθμός αναδεικνυει δυο στοιχεία : Οι εκπ/κοι για να βοηθήσουν πρέπει να ενισχύσουν στα παιδιά δεξιότητες για την καθημερινή διαβίωση Να παρέχουν πολλές ευκαιρίες για μάθηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων σε μαθητές από διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια ( Heward, 2011)

«Οι γονείς μπορούν αν κάνουν πολύ περισσότερα από τα να αναφέρουν απλώς αλλαγές στη συμπεριφορά» (Heward, σελ. 37) Παρέχουν εξάσκηση στο σπίτι Στην κοινότητα Και δημιουργούν συνθήκες για να έχουν αποτέλεσμα εκείνα που μαθαίνουν οι εκπαιδευτικοί

Κατανοώντας τους γονείς παιδιών με ΕΕΑ

Η ύπαρξη ενός παιδιού με αναπηρία έχει αντίκτυπο σε όλη την οικογένεια Οι γονείς περνάνε περίοδο προσαρμογής προκειμένου να επεξεργαστούν τα συναισθήματα τους Blacher, 1984 : τρια σταθερά στάδια προσαρμογής Περίοδος συναισθηματικής κρίσης (σοκ, δυσπιστία και άρνηση) Περίοδος εναλλασσόμενων συναισθημάτων (θυμός, ενοχή, ντροπή, κατάθλιψη, απόρριψη ή υπερπροστασία και χαμηλή αυτοεκτίμηση) Περίοδος αποδοχής

Σε 130 συμμετέχοντες σε 2 ομάδες γονείς παιδιών με ΕΕΑ Αναπτύχθηκε το αναθεωρημένο μοντέλο της Blacher Κύκλος θλίψης : αντιμετώπιση, ρύθμιση και προσαρμογή (Anderson, Vergason & Smith, 1992) Πρόταση για αποδοχή και προσαρμογή από την Poyadue (1993): εκτίμηση των θετικών πτυχών της οικογενειακής ζωής με ένα παιδί με αναπηρία Στη συνέχεια, η έννοια υποστηρίζεται κι από άλλους ερευνητές ….

«Η παρουσία του παιδιού μου με τονώνει «Η παρουσία του παιδιού μου με τονώνει. Χάρη στο παιδί μου βιώνω πολλές απροσδόκητες χαρές. Το παιδί μου είναι ο λόγος που είμαι πολύ πιο υπεύθυνο άτομο.» (Behr, Murphy & Summers, 1992, σελ. 26, από το Heward, σελ. 38)

Ο αδελφός μου από το φεγγάρι

Μοντέλο ανθεκτικότητας (Kocher – Bryant, 2008) Βάσει των εξής : Οι γονείς είναι καλή πηγή πληροφοριών για το παιδί τους Οι γονείς έχουν ανάγκη να συμπεριληφθούν σε όποια διαδικασία για το παιδί τους λόγω άγχους που τους καταβάλει Οι γονείς έχουν ανθεκτικότητα που πρέπει να εντοπιστεί και να καλλιεργηθεί για να μπορέσει να αξιοποιηθεί Οι γονείς εμπλέκονται σε μια διαδικασία προσαρμογής και πιθανόν να διευκολύνουν τους ειδικούς εάν τη γνωρίζουν (Ο πίνακας που ακολουθεί είναι από το Heward, 2011, σελ. 42)

Δεν έχουν όλοι οι γονείς τις ίδιες ακριβώς αντιδράσεις – ίδια διάρκεια- ίδια χρονική αλληλουχία Κάποιοι δε νιώθουν βολικά ακόμα κι αν έχουν περάσει χρόνια Άλλοι καταθέτουν ότι ο γάμος τους ενδυναμώθηκε (Flaherty & Glidden, 2000) Πολλοί γονείς αντιλαμβάνονται ότι οι εξηγήσεις είναι συμβατικές κι έτσι εμποδίζεται η ουσιαστική επικοινωνία (Heward, 2011)

Πολλαπλοί ρόλοι γονέων παιδιού με ΕΕΑ Τεράστια ευθύνη Απαιτείται σωματική και συναισθηματική ενέργεια Οικονομική πίεση Εικοσιτετράωρη παρακολούθηση σε πολλές περιπτώσεις Επιπρόσθετη αγάπη , κατανόηση, φροντίδα

Υποχρεώσεις γονέων : Φροντιστές ατόμων με ΕΑ Παροχείς υλικών κ.α. αγαθών Εκπαιδευτές Σύμβουλοι : είναι εκείνοι που πρέπει να απαντήσουν : «θα παραμείνω τυφλός/ κωφός/ παράλυτος όταν μεγαλώσω;» Ειδικοί υποστηρικτές σε θέματα συμπεριφοράς : όταν ξεσπούν τα παιδιά ….όταν δε συμμορφώνονται με καταστάσεις… Γονείς και των παιδιών χωρίς αναπηρία : ανάπτυξη θετικών σχέσεων Σύντροφοι γάμου Ειδικοί για πληροφορίες –εκπαιδευτές των σημαντικών άλλων Συνήγοροι : πρέπει να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες, να γνωρίζουν αλλαγές σε εκπαιδευτικά πλαίσια και προγράμματα, να αγωνίζονται για υποστηρικτικές δομές κι υπηρεσίες και για ίσες ευκαιρίες (Heward, 2011)

Συνεργασία μεταξύ οικογενειών με επαγγελματίες Turnbull et al., 2006 : συνεργασία οικογένειας και επαγγελματία είναι μια σχέση όπου οικογένειες και επαγγελματίες επωφελούνται κι αποδέχονται ο ένας τον άλλο (κρίσεις, εμπειρίες) ως κατάλληλες για την αύξηση του οφέλους της εκπαίδευσης των μαθητών Σε έρευνα σε 137 ενήλικα άτομα και 53 επαγγελματίες από το Κάνσας, Βόρεια Καρολίνα και Λουιζιάνα : οι απαντήσεις έδειξαν ότι η συνεργασία αυξάνεται μέσα από συμπεριφορες που στηρίζονται στα εξής βασικά σημεία: Δέσμευση, Επικοινωνία Ισότητα Δεξιότητες Εμπιστοσύνη Σεβασμό (Blye- Banning, Summers, Frankland, Nelson & Beegle, 2004)

Αρχές αποτελεσματικής επικοινωνίας τακτική αμφίπλευρη επικοινωνία ανοικτή, ειλικρινής επικοινωνία «Το πρώτο πράγμα είναι να μας ακούν… επειδή γνωρίζουμε τα παιδιά μας καλύτερα από τον καθένα …Πιστεύω ότι κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν προδιαμορφωμένες ιδέες για τα πάντα…. Οπότε, αν προσπαθούσα να τους πω κάτι, αυτό θα ήταν ΑΚΟΥΣΤΕ ΜΕ.» (Blue- Banning et al., 2004, σελ. 175, στο Heward, 2011 , σελ. 49)

Αρχές επικοινωνίας Αποδοχή των δηλώσεων των γονέων Ενεργητική ακρόαση Αποτελεσματικές ερωτήσεις Ενθάρρυνση Διατήρηση της εστίασης: ο διάλογος μεταξύ γονέα και εκπαιδευτικού πρέπει να εστιάζει στο πρόγραμμα που πρέπει να ακολουθηθεί για να υπάρχει πρόοδος (Wilson, 1995, στο Heward, σελ. 50- 51) οι εκπαιδευτικοί πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους πολιτισμικές διαφορές (Gonzalez- Mena, 2006)

Εμπόδια συνεργασίας Επαγγελματικά εμπόδια (ορισμένοι εκπ/κοί υιοθετούν στερεότυπα από το χώρο εργασίας τους) Πελατειακή αντιμετώπιση του γονέα : καλύτερα ως ισότιμους συνεργάτες Τήρηση επαγγελματική απόστασης Αντιμετώπιση των γονέων με στάση ότι χρειάζονται οπωσδήποτε συμβουλευτική Κατηγορία προς γονείς ότι τους θεωρούν υπεύθυνους για την κατάσταση του παιδιού τους Έλλειψη σεβασμού γονέων , θεωρώντας τους λιγότερο νοήμονες Αντιμετωπίζουν τους γονείς ως αντιπάλους Βάζουν ετικέτες στους γονείς (Heward, 2011)

Επίλυση συγκρούσεων ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΑΠΌ ΤΗ ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ Κάποιοι γονείς «δύσκολοι» Κάποιοι παρεμβαίνουν παραπάνω από όσο πρέπει …. Κάποιοι έχουν υπερβολικές απαιτήσεις Έρχονται συχνά σε αντιπαραθέσεις ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΑΠΌ ΤΗ ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΛΟΓΟΜΑΧΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΥ Gonzalez- Mena (2006) Στόχος λογομαχίας Στόχος διαλόγου Νίκη Συλλογή πληροφοριών Το άτομο λέει Το άτομο συνδιαλέγεται Προσπαθεί να πείσει Ζητάει να μάθει Προσπαθεί να επιβάλλει άποψη Θέλει να ανακαλύψει Αντιλαμβάνεται δύο αντίθετες απόψεις Πρόθυμο να κατανοήσει ποικίλες απόψεις

Gonzalez- Mena (2006) Προτείνει RERUN Reflect (στοχάζομαι ): αναγνωρίζουμε τι μπορεί να νιώθει το άτομο Explain (εξηγώ): σύντομη εξήγηση της θέσης του καθενός Reason (αιτιολογώ): αιτιολογήστε την οπτική σας Understand (κατανοώ): συντονιστείτε με σκέψεις και συναισθήματα του άλλου Negotiate (διαπραγματεύομαι ): καταιγισμός ιδεών έως ότου βρεθεί ικανοποιητική λύση και για τους δύο

Διαφορετικές πολιτισμικά και γλωσσικά οικογένειες πιθανά εμπόδια , λόγω διαφορετικών απόψεων, πεποιθήσεων (πχ Ισπανοί educado : εκείνος που έχει δεξιότητες σχετικές με τις ανθρώπινες σχέσεις καλούς τρόπους και σέβεται τους ενήλικες κι όχι ο μορφωμένος) Είναι πιθανόν να δυσκολέψουν την επικοινωνία και τη γονική εμπλοκή : Διαφορετικές πολιτισμικές πεποιθήσεις Γλωσσικές διαφορές και ιδιομορφίες Οπτικές και αξίες Antunez (2000): α) γλωσσικές δεξιότητες Β) συνεργασία σπιτιού – οικογένειας (όχι πάντα κουλτούρα η συνεργασία) Γ) επαγγελματικές υποχρεώσεις : (πχ δεν παρακολουθούν εκδηλώσεις) Δ) γνώση σχολικού συστήματος (έλλειψη γνώσεων λειτουργίας ) Ε) αυτοπεποίθηση (νομίζουν ότι δε βοηθούν) Στ) προηγούμενες εμπειρίες (Heward, 2011)

Δυσκολίες στην κατανόηση/ αποδοχή συστήματος Το σύστημα ειδικής αγωγής μπορεί να φοβίζει την οικογένεια Παράνομη μετανάστευση φοβίζει ακόμα περισσότερο Προσανατολισμός κάποιων φυλών προς την οικογένεια Διαφορετικές εμπειρίες και αντιλήψεις για δυσκολία / αναπηρία Χαμηλά εισοδήματα , μορφωτικό επίπεδο Ακόμα στη διαδικασία εκμάθησης κυρίαρχης γλώσσας (Heward, 2011 )

Επαφή στη μητρική τους γλώσσα αν γίνεται Αναγκαίοι διερμηνείς Πολιτισμικοί διερμηνείς : γνωρίζουν κουλτούρα φυλής , εθνικότητας, θρησκείας…..

Απαραίτητη πολιτισμική αμοιβαιότητα Κατανόηση οπτικών , προσδοκιών , αποφάσεων οικογένειας

Βήμα 1 : εντοπισμός πολιτισμικών αξιών Βήμα 2: διερεύνηση του πόσο και πώς διαφέρουν οι απόψεις μας από εκείνες της οικογένειας Βήμα 3: σεβασμός στις οποιεσδήποτε πολιτισμικές διαφορές Βήμα 4: μέσω της συζήτησης και συνεργασίας καθορίστε αποτελεσματικό τρόπο προσαρμογής επαγγελματικών προτάσεων (ERIC/ OSEP Special Project (2001). Family involvement in special education. Arington, VA)

Μέθοδοι επικοινωνίας σπιτιού – σχολείου Kαμία μέθοδος από μόνη της δε φαίνεται να είναι επαρκής Καλύτερα να υπάρχει συνδυασμός κάποιων μεθόδων επικοινωνίας Α) συναντήσεις δια ζώσης : σημαντικές αλλά συχνά δύσκολες (πρόγραμμα καθενός, άγχος, καχυποψία κα.) χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός για να πετύχουν προετοιμασία και διεξαγωγή συνάντησης : αίθουσα διδασκαλίας: πρόσβαση σε αρχεία – ξεκάθαρος στόχος η στάση και η θέση παίζουν ρόλο (πχ όχι πίσω από την έδρα)

Stefens & Wolf (1989): υποστήριξαν τα 4 βήματα για τη διεξαγωγή συναντήσεων με το γονέα Οικοδόμηση σχέσης (σύντομη γενική συζήτηση) Συλλογή πληροφοριών (με κομψό τρόπο, κατάλληλη γλώσσα σώματος Παροχή πληροφοριών (τι έχει συμβεί έως τώρα) Σύνοψη και επανεξέταση (ανασκόπηση σχεδιασμού που συμφωνήθηκε)

Β) γραπτή επικοινωνία : οι εκπ/κοι δεν πρέπει να βασίζονται μόνο σε γραπτά μηνύματα Μπορεί να χρειάζονται χρόνο , Να μην έχουν οργάνωση Και να μη γίνεται σωστή χρήση της γλώσσας Β1) ευχάριστα γράμματα και γράμματα ειδικών επιτευγμάτων: περιγράφουν επιτεύγματα του παιδιού και δημιουργούν προοπτικές συνεργασίας και θετικού κλίματος Β2 ) έντυπα διπλής αναφοράς σπιτιού- σχολείου και σημειωματάρια διαλόγου : προσφέρουν μια μορφή επικοινωνίας – οι εκπ/κοι πρέπει να είναι οργανωμένοι κι επίμονοι στις περιπτώσεις που δεν έχουν ανταπόκριση (μελέτη περίπτωσης σελ 63 , Heward , 2011 )

Β3 ) συμβόλαια σπιτιού – σχολείου : αμοιβές ελεγχόμενες από τους γονείς , καλλιεργούν αναγνώριση στο γονιό κι εμπλέκουν και τους δύο σε κοινό θετικό πρόγραμμα υποστήριξης του παιδιού Β4 ) δελτία και ιστοσελίδες τάξης: επιπρόσθετοι τρόποι για τη θεμελίωση μιας θετικής σχέσης Γ) τηλεφωνική επικοινωνία : τακτική επικοινωνία – μπορεί να είναι σύντομη και ουσιαστική και αν εστιάσει σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά Δ) φωνητικά μηνύματα με νόημα Άσκηση ομαδική : Εργαστήρι δημιουργικό ανά τρία άτομα : να γραφτεί ένα γράμμα εκτίμησης προς γονέα κι ένα γράμμα εκτίμησης από το γονέα και αυτά τα δύο να παρουσιαστούν στην ολομέλεια (σελ 64- 65)

Μορφές γονεϊκής εμπλοκής «Οποιεσδήποτε δραστηριότητες παρέχονται και ενθαρρύνονται από το σχολείο και οι οποίες προτρέπουν τους γονείς να δουλέψουν με στόχο τη μάθηση και την ανάπτυξη των παιδιών τους» (Lim (2008) , σελ 128, στο Heward, σελ 66) Α) γονείς ως παιδαγωγοί Β) εκπαίδευση σε ομάδες γονέων Γ) ομάδες γονέα με γονέα Δ) ως ερευνητικοί συνεργάτες (παρατήρηση, καταμέτρηση επιδόσεων κτλ) Η βιβλιογραφία υποστηρίζει την ενεργητική εμπλοκή του γονέα σε αποφάσεις και σχεδιασμούς προγραμμάτων (Turnbull et al. 2006)

Μοντέλο γονεϊκής εμπλοκής (σελ 72) Το άνω μισό προϋποθέτει τη γνώση και τις δεξιότητες που μοιράζονται ειδικοί – εκπαιδευτικοί με τους γονείς και φτιάχνουν από κοινού ένα ΕΕΠ Το κάτω μισό του μοντέλου υποστηρίζει ότι δεν αναμένεται όλοι οι γονείς να παρέχουν τα πάντα – οι περισσότεροι θα συμμετέχουν ενεργητικά στο ΕΕΠ και λίγοι συμμετέχουν σε εργαστήρια κι ομάδες

Συμβουλές για αρχάριους εκπαιδευτικούς Αναγνωρίστε τη δική σας κουλτούρα Μάθετε την κουλτούρα των μαθητών σας Ακούστε τους γονείς και φροντιστές των μαθητών σας Ενδυναμώστε τους γονείς / φροντιστές για να γίνουν συνήγοροι κι εκπαιδευτικοί των παιδιών τους Επικοινωνήστε αποτελεσματικά Η συνεργασία γονέων φροντιστών – επαγγελματιών / εκπαιδευτικών είναι σημαντική

Έρευνα Από τους γονείς των ομάδων γονέων του ΕΕΕΕΚ Κορδελιού 2013-2014 για εμάς τους ίδιους, για τους άλλους γονείς και για τους δασκάλους που ενδιαφέρονται φθινόπωρο του 2013 καταγράφονται αυτά που λέγονται στις συναντήσεις (από ψυχολόγους και φοιτητές που έκαναν πρακτική)

«Αναφέρονται θέματα, προβλήματα και δυσκολίες τις οποίες συζητήσαμε καθώς και οι τρόποι τους οποίους κάποιοι από τους γονείς της ομάδας μας βρήκαν χρήσιμους για την αντιμετώπιση των δυσκολιών και τη διαχείριση θεμάτων που μας απασχολούν.» (ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2014, σελ 2)

«ήταν χρήσιμες καταγραφές: ξαναθύμιζαν ότι υπάρχουν και άλλοι σαν και εμάς που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες…. Επίσης, κάποιοι ανατρέχαμε σε αυτές τις σημειώσεις και βρίσκαμε λύσεις….» (σελ. 3)

ΘΕΜΑ 1. Ζητήματα που αφορούν τις δομές υποστήριξης και τις υπηρεσίες που δίνουν φροντίδα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. ΘΕΜΑ 2. Η μάχη της αποδοχής του προβλήματος. ΘΕΜΑ 3. Οι σχέσεις με τα αδέρφια των παιδιών με ειδικές ανάγκες. ΘΕΜΑ 4. Εκρήξεις θυμού του παιδιού με ειδικές ανάγκες. ΘΕΜΑ 5. Η ανησυχία η δική μας (των γονέων) για τα παιδιά μας. ΘΕΜΑ 6. Σεξουαλικότητα των παιδιών μας με ειδικές ανάγκες: Ενημέρωση των παιδιών για θέματα σεξουαλικότητας (σελ 4)

ΘΕΜΑ 1. Ζητήματα που αφορούν τις δομές υποστήριξης και τις υπηρεσίες που δίνουν φροντίδα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Α) Ακατάλληλες ή/και Αρνητικές συμπεριφορές από το προσωπικό δημόσιων υπηρεσιών (π.χ. σχολείων, νοσοκομείων): μέλη του προσωπικού δε δείχνουν σεβασμό προς τα παιδιά και τις ιδιαιτερότητές τους Β) σημαντική η λειτουργία των κέντρων απασχόλησης των παιδιών με ΕΑ, αλλά το άγχος αφορά το γεγονός ότι αυτές οι δομές επιβάλλουν ένα μέγιστο όριο ηλικίας για συμμετοχή σε αυτές. τι θα γίνει όταν τα παιδιά ξεπεράσουν αυτό το όριο;

ΘΕΜΑ 2. Η μάχη της αποδοχής του προβλήματος. Α. Πώς βιώνουμε / πώς παρουσιάζεται το θέμα αυτό στη ζωή μας. Έτσι αυτή η δυσκολία μπορεί να επηρεάσει επιλογές σχετικά με το σχολείο που θα πάει το παιδί Β. Τι μας βοηθά στη διαχείριση του θέματος Δεν είναι εύκολη η διαδικασία αποδοχής και χρειάζεται κατανόηση για τη μάχη αυτή

ΘΕΜΑ 3. Οι σχέσεις με τα αδέρφια των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Α. Πώς βιώνουμε / πώς παρουσιάζεται το θέμα αυτό στη ζωή μας. φορτώνουμε τα αδέρφια των παιδιών με ειδικές ανάγκες με βάρη που δεν μπορούν ή δεν θα ήταν καλό να αναλάβουν. όλη η προσοχή και οι εξυπηρετήσεις να πάνε στο παιδί με τις ειδικές ανάγκες. μπορεί να κάνει τα αδέρφια να νιώσουν άσχημα Β. Τι μας βοηθά στη διαχείριση του θέματος ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΑΔΕΡΦΙΩΝ: Ρωτάμε τα αδέρφια ερωτήσεις όπως: - “Πως το βλέπεις εσύ? ‘ Εξηγούμε στα αδέρφια, Όταν συζητάμε με τα αδέρφια το κάνουμε με εμπιστοσύνη

ΘΕΜΑ 4. Εκρήξεις θυμού του παιδιού με ειδικές ανάγκες Ο θυμός : ως αντίδραση σε κάποιο άσχετο γεγονός από τη ζωή του παιδιού παράδειγμα η απώλεια ενός κοντινού προσώπου ή σε στιγμές της καθημερινότητας που πιέζεται παραπάνω μπορεί να δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε τα αίτια της έκρηξης θυμού Τι μας βοηθά στη διαχείριση του θέματος: ζήτημα των εκρήξεων του θυμού - Βοηθάει να καταλάβουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνουν οι εκρήξεις και να τις αλλάξουμε « Επιπλέον όταν στο παιδί δίνουμε περισσότερες εξηγήσεις και πληροφορίες για κάτι που πρόκειται να αντιμετωπίσει, μπορεί να αναστατωθεί λιγότερο σε μια καινούρια κατάσταση και να αντιδράσει με περισσότερη ηρεμία» (σελ. 11)

ΘΕΜΑ 5. Η ανησυχία η δική μας (των γονέων) για τα παιδιά μας ανησυχία για το παιδί μας με ειδικές ανάγκες για διαφόρους λόγους και σε διάφορες περιστάσεις.: για παράδειγμα, στην πιθανότητα να εμπιστευτούμε τη Φροντίδα του παιδιού μας σε κάποιον άλλον ( φροντιστές μιας κατασκήνωσης). Τι μας βοηθά στη διαχείριση του θέματος: βοήθεια των άλλων προσώπων , συγγενικών , φιλικών ή επαγγελματιών Επιπλέον οι συμβουλές ενός ειδικού μπορεί να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε με περισσότερη ηρεμία κάποια πράγματα Τέλος η γνώση λεπτομερειών και η γνωριμία μας με τους φροντιστές των παιδιών όταν πρόκειται για δραστηριότητες όπως η κατασκήνωση

ΘΕΜΑ 7. Σεξουαλικότητα των παιδιών μας με ειδικές ανάγκες: Ενημέρωση των παιδιών για θέματα σεξουαλικότητας. ένα ζήτημα ιδιαίτερο που χρειάζεται να σεβαστούμε ιδιαίτερα τον ξεχωριστό τρόπο που προσεγγίζει το θέμα ο κάθε γονέας, το πόσο και πώς θέλει ή δεν θέλει να ασχοληθεί με αυτό το θέμα (σελ. 13)

Τι μας βοηθά στη διαχείριση του θέματος : μπορεί να αισθανθούμε αμήχανα ή να ντραπούμε: φυσιολογικό να συμβαίνει ΔΕΝ είναι χρήσιμο να κατηγορήσουμε τους εαυτούς μας για τη δυσκολία, την αμηχανία και την ντροπή που μπορεί να νιώθουμε όταν συζητάμε τέτοια θέματα. είναι σημαντικό τα παιδιά να μην νιώσουν το ίδιο συναίσθημα καταπίεσης που ίσως νιώσαμε και εμείς όταν ήμασταν στην ίδια ηλικία - θέλουμε να συμβάλλουμε με βήματα στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας 3. Εμπειρίες που βρήκαμε βοηθητικές στην προσπάθειά μας να συζητήσουμε θέματα σεξουαλικότητας

Μας βοήθησαν πολύ διάφορα βιβλία - κατάλληλα για διαφορετικές ηλικίες παιδιών Κάποιοι από εμάς αφηγηθήκαμε τα γεγονότα σαν ένα παραμυθάκι για να γίνουν εύκολα κατανοητά. Κάποιοι χρησιμοποιήσαμε χιούμορ : βοήθησε Μιλήσαμε για όλη τη διαδικασία που αφορά τη σεξουαλική πράξη, σαν κάτι που έχει αρχή, μέση και τέλος Εξηγήσαμε ότι εμάς δεν μας εξήγησαν οι γονείς μας και ότι θα δώσουμε όσες πληροφορίες μπορούμε. Έπειτα θα ψάξουμε να μάθουμε για όσα δεν ξέρουμε πώς να τα εκφράσουμε (σελ. 15) (Από τους γονείς των ομάδων γονέων του ΕΕΕΕΚ Κορδελιού 2013-2014 για εμάς τους ίδιους, για τους άλλους γονείς και για τους δασκάλους που ενδιαφέρονται. Βιβλίο 1. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2014)

Βιβλιογραφία Heward, W.- L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μεταφρ. Λυμπεροπούλου. Στ εκδοση. Αθήνα: Τόπος. Anderson, M. L., Vergason, G. A. & Smith, M. C. (1992). A visual representation of the grief cycle for use by teachers with families of children with disabilities. Remedial and Special Education, 13(2), 17- 23. Antunez, B. (2000). When everyone is involved: Parents and communities in school reform. National Council for Bilingual Education. http://www.adaa.org/ Blacher, J. (1984). A dynamic perspective on the impact of a severely handicapped child on the family. In J. Blacher (Ed.) Severely handicapped children and their families (pp. 3- 50). Orlando, Fl: Academic Press. Behr, S. K., Murphy, D. L., & Summers, J. A. (1992). User’s manual : Kansas inventory of parental perceptions (KIPP). Lawrence: University of Kansas, Beach Center on Families and Disabilities. Blue- Banning et al., (2004). Dimensions of family and professional partnerships: Constructive guidelines for collaboration. Exceptional Children , 70, 167- 184. Dunst, C. (2001). Participation of young children with disabilities in community learning activities. In M. Guralnick (Ed.) Early childhood inclusion: Focus on change (pp. 307- 333). Baltimore: Bookers. Gonzalez- Mena, J. (2006). The young child in the family and the community (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill/ Prentice Hall. Heward,

Kochhar – Bryant, C. A. (2008). Collaboration and system coordination for student with special needs: From early childhood to the postsecondary years. Upper Saddle River, NJ: Merrill/ Prentice Hall. Lim, S.- Υ. (2008). Parent involvement in education. In G. Olsen & M. L. Fuller(Eds.). Home- school relations: Working successfully with parents and families (pp. 127- 150). Boston: Allyn and Bacon. Παρασκευόπουλος, Ι. (1996). Τα αναπτυξιακά προβλήματα του βρέφους (επιμ. Από Brazelton, Berry). Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα. Peterander F., Speck O., Pithon G., Terrisse B. eds (1999). Les tendances actuelles de Γ intervention precoce en Europe. Sprimont: Mardaga. Stephens, T. M., & Wolf, J. S. (1989). Effective skills in parent/teacher conferencing (2nd ed.). Columbus: The child of Education, School Study Council of Ohio. Τζόνσον Β. -Βέρνερ Γ. (1983). Οδηγός ανάπτυξης για προβληματικά παιδιά. Αθηνά. Turnbull, Α. P. & Turnbull, H. R. (2006). Families and exceptionality (5ht ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill/ Prentice Hall. Wilson, C. L. (1995). Parents and teachers “Can we talk?” LD Forum, 20(2), 31- 33.

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας !