Ζούμε σε ένα πολύ-πολικό κόσμο; (Εσείς τι λέτε;) Γεωπολιτική Γιώργος Μαυρομμάτης

Paul Kennedy (Yale), 1987, The rise and fall of the great powers: Economic change and military conflict from 1500-2000 Η ισχύς των κρατών δεν παραμένει σταθερή στο διάβα της ιστορίας εξαιτίας των διαφορετικών επιπέδων οικονομικής ανάπτυξης και των νέων τεχνολογιών. Οι κοινωνίες δεν χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες ισοδύναμα. Η στρατιωτική ισχύ σχετίζεται με την οικονομική, η οικονομική ισχύ ‘χτίζει’ τη στρατιωτική ισχύ και η στρατιωτική ισχύ χρησιμοποιείται για την προστασία και τη γιγάντωση της οικονομικής ισχύς. 1500: Η ανατολή της Ευρώπης ως η σημαντικότερη περιοχή του κόσμου 1500-1650: Η Δυναστεία των Αψβούργων αλλά και η Ισπανία και η Ολλανδία (πολύ-πολικός κόσμος) 1660-1815: Η ανατολή των νέων δυνάμεων Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία, Αυστρία, Πρωσία 1815-1880: Η Βρετανική αυτοκρατορία και οι ανταγωνιστές της 1880-1945: Ο ανταγωνισμός μεταξύ των αυτοκρατοριών και οι παγκόσμιοι πόλεμοι 1945-1989: Ο διπολικός ψυχροπολεμικός κόσμος Περιγράφοντας το τώρα (1987): Πολυπολικός κόσμος: Κίνα, Ιαπωνία, ΕΕ, Σοβιετική Ένωση και ΗΠΑ. «Η ιστορία της ανάδειξης και της πτώσης των μεγάλων δυνάμεων δεν έχει λάβει τέλος»

Μονο-πολικότητα, δι-πολικότητα, πολύ-πολικότητα, α-πολικότητα Η έννοια της «πολικότητας» προέρχεται από το πεδίο των Διεθνών Σχέσεων IR. Σχετίζεται με τους τρόπους με τους οποίους η ισχύς διανέμεται/ κατέχεται στο διεθνές σύστημα. Μονο-πολικότητα: ένα κράτος (μην ξεχνάτε είμαστε στο Βεστφαλικό σύστημα) είναι ηγεμονικό σε σχέση με την κατοχή της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτιστικής ισχύος (πολιτιστικής; Ναι, σκεφτείτε τους Αθηναίους και το θέατρο-φιλοσοφία, τους Ολλανδούς και τους ζωγράφους τους, τους Βρετανούς και το βικτωριανό μυθιστόρημα (Τζειν-αιρ), τους Αμερικάνους και το Χόλυγουντ). Δι-πολικότητα: Σπάρτη-Αθήνα, Βρετανία-Γαλλία 17ο αιώνα, ψυχρός πόλεμος Πολύ-πολικότητα: διαίρεση της ισχύος, η ελληνιστική περίοδος. Στην παρούσα κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι οι ΗΠΑ στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στους παγκόσμιους οικονομικούς εταίρους τους και στην παγκόσμια κοινότητα γεγονός που καταδεικνύει την πολύ-πολικότητα του παγκόσμιου συστήματος. ΗΠΑ, Κίνα, αγορά ομολόγων, κινέζικες εξαγωγές. Α-πολικότητα: κανένα πόλος, κανένα κέντρο δεν ελέγχει τον κόσμο, η ισχύς βρίσκεται παντού.

Το τέλος ψυχρού πολέμου και η ανατολή της μονό-πολικότητας;

Ο νέος ηγεμόνας; Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, Νοέμβριος 1989 George Bush Senior: “the nations of the world, East and West, North and South, can live in peace and prosper” Fukuyama, «Το τέλος της ιστορίας», η αισιοδοξία για το θρίαμβο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, βέβαια τώρα ο Fukuyama (2012) διερωτάται: Future of History: Can liberal Democracy survive the decline of middle class? Μεταξύ 1989-2003, 10 μεγάλες πολεμικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ (Σομαλία, Αιτή, Βοσνία, Σερβία κτλ.). Τι σηματοδοτεί η Συρία; Το Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ και η αδειοδότηση του Αμερικάνικου στρατιωτικού ανθρωπισμού 2003, η αρνητική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας και η ΗΠΑ μαζί με το ΗΒ, εισβάλουν στο Ιράκ. Μήπως ο πόλεμος στο Ιράκ αποδυνάμωσε λίγο τις ΗΠΑ; («imperial overstrech» Paul Kennedy) Η απλώς οδήγησε στη συνειδητοποίηση ότι οι πόλεμοι δεν κερδίζονται εύκολα Από τις ‘μπότες στο έδαφος’ στα drones

Μια νέα μεθοδολογία πολέμου

Μονό-πολικότητα 2004, Έκθεση του USA National Intelligence Council Report: “continued US Dominance” 2008, USA National Intelligence Council Report: “owing to the relative decline of its economic and to lesser extent military power, USA, will not have the same flexibility in choosing among as many options as it has now’…’US in relative decline and the rise of a multipolar world’ Από την άλλη George Friedman: The Next hundred Years. ‘The inherent power of the USA coupled with its geographic position makes the United States the pivotal actor of the 21st century’ Αλλά τι είναι αυτός ο νέος πολύ-πολικός κόσμος που κάποιοι ευαγγελίζονται και τι περιλαμβάνει; Έχει μια μορφή ή πολλές μορφές; Και ποια η θέση των ΗΠΑ αν δεν είναι πια ο ηγεμόνας; Δύσκολες ερωτήσεις. Καλύτερα αποφασίστε μόνοι σας.

Πολύ-πολικότητα

Πολύ-πολικότητα;

Μια ελλιπής ιστορία της χρήσης της λέξης Ιανουάριος 1978: Ο Γάλλος πρόεδρος Ντεστέν αναφέρει ότι σε σχέση με την Αμερικάνικη πολιτική υπάρχει «μια διαφορά μέσων, προκειμένου να πετύχουμε το στόχο μας που είναι η δημιουργία ενός πολύ-πολικού κόσμου που δεν θα ορίζεται μόνο από τις αποφάσεις των δύο μόνο υπερδυνάμεων» Samuel Huntington 1991: «η διεθνής πολιτική περνάει τώρα για μια ή δυο δεκαετίες σε μια κατάσταση μονο-πολικότητας/ πολύ-πολικότητας πριν περάσει στον 21ο αιώνα σε μια κατάσταση πραγματικής πολύ-πολικότητας» 1997: Υπογραφή Συμφωνίας μεταξύ Κίνας & Ρωσίας με τίτλο: ‘Joint declaration on a multipolar world and the establishment of new international order’. Madeline Albright (Feb 2000) «η οικονομική ένταξη έχει δημιουργήσει ήδη έναν κόσμο που θα μπορούσε να ονομαστεί πολύ-πολικός» Jacques Chirac, οι αποφάσεις στο Συμβούλιο των ΗΕ, και η διαμάχη μεταξύ μονο-πολικότητας και πολύ-πολικότητας, μονομέρειας και πολυμέρειας. 2009 Barack Obama: ‘θα προσπαθήσουμε να ηγηθούμε μέσα από τη δημιουργία ευρύτερων συνεργασιών και την αποφυγή του ανταγωνισμού, αλλάζοντας την ισορροπία προς όφελος της πολύ-συνεργασίας αντί της πολύ-πολικότητας’ Διαφορετικές αναλυτές, διαφορετικές πολύ-πολικότητες: ΗΠΑ, Ινδία, Κίνα, Ιαπωνία, Ρωσία, ΕΕ Κίνα, Ινδία, ΕΕ, Λατινική Αμερική, ΗΠΑ ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα, Λατινική Αμερική, Νότια Ασία, Αφρική, Πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, Μέση Ανατολή Ποιοι νομίζετε ότι είναι οι πόλοι του συστήματος;

Ενδείξεις: Από τους G8 στους G20 G8, 1997, η Ρωσία προστίθεται στο group G20, 1999, η διάσκεψη συγκροτείται μετά από πρόταση του Καναδού πρωθυπουργού Paul Martin G20, 2008, 80% of global GDP 2009, μετά τη διάσκεψη της Ουάσινγκτον αποφασίζεται το G20 να αντικαταστήσει το G8 προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση στην παγκόσμια οικονομία Μέλη: Νότιος Αφρική, Καναδάς, Μεξικό, ΗΠΑ, Αργεντινή, Βραζιλία, Αυστραλία, Κίνα, Ιαπωνία, Νότιος Κορέα, Ινδία, Ινδονησία, Ρωσία, Τουρκία, ΕΕ, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, ΗΒ, Σ. Αραβία.

G 20

Αλλά και η εμφάνιση του G2

To ‘κινέζικο όνειρο’ Τον Ιούνιο 2013, ο Ομπάμα συναντήθηκε άτυπα με τον Κινέζο πρόεδρο. Πολλοί παρουσίασαν αυτή τη συνάντηση σαν το G2. Cybersecurity cyberattacks στο προσκήνιο ‘μια διαφορετική προσέγγιση από τη διαμάχη και τον ανταγωνισμό’ Η προηγούμενη κινέζικη αφήγηση: Hu Zintao ‘επιστημονική ανάπτυξη’ και ‘αρμονική ανάπτυξη’ Η νέα αφήγηση: Xi Jinping ‘To κινέζικο όνειρο ως η αναγέννηση του κινεζικού έθνους’ Και συμπληρώνει ‘το κινέζικο όνειρο, μαζί με το αμερικανικό όνειρο και το όνειρο των ανθρώπων όλου του κόσμου Thomas Friedman: ‘άμα το Κινέζικο όνειρο είναι σαν το Αμερικάνικο, τότε χρειαζόμαστε έναν νέο πλανήτη’ Η Αμερικάνικη αφήγηση περί ελευθερίας Η Κινέζικη αφήγηση περί αρμονίας για ειρηνική ανάδυση (Κομφούκιος) Μέχρι πόσο μπορεί κάποιος να αναδυθεί κάποιος ειρηνικά μέχρι να απειλήσει τους άλλους; Αλλά όλα αυτά είναι ιστορία

BRICs

BRICs Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα (40% της επιφάνειας της γης και 40% του πληθυσμού), προστίθεται και η Νότια Αφρική μετά Goldman Saachs, Jim O Neil’s paper ‘Building Better global economic BRICs) Μια μετάβαση ισχύος προς τις αναπτυσσόμενες χώρες; Κινεζική παγκοσμιοποίηση Μεξικό και Ν. Κορέα δεν αποτελούν μέρος γιατί ήταν μέλη του ΟΑΣΑ Η Goldman Saachs γράφει μια σειρά από εκθέσεις για τους BRICs: Κίνα-Ινδία παγκόσμιοι παραγωγοί προϊόντων και υπηρεσιών, Βραζιλία-Ρωσία προμηθευτές πρώτων υλών. Τεράστια η σημασία τους στις μελλοντικές δεκαετίες. Στο δρόμο της Goldman Saachs ακολουθεί η πολιτική 2009, η πρώτη συνάντηση των ηγετών των BRICs στο Yakaterinburg, 2010 Brasilia, 2011 Sanya, 2012 New Delhi, 2013 Durban The Rise of the Rest: Fareed Zakaria (2008), its not about the decline of America but about the rise of the rest. Στρατιωτική ηγεμονία της Αμερικής αλλά μέχρι εκεί. Foreign Affairs Dec 2012: Broken Brics, η ανάπτυξη δεν μπορεί να συνεχίζεται οιονεί. Ίσως οι BRICS είναι ένας πολύ χαλαρός ‘μηχανισμός’ που δε λέει πολλά, καλύτερα να δούμε την κάθε χώρα μόνη της όπως και θα κάνουμε

Συνοψίζοντας Υπάρχουν αναλυτές που πρεσβεύον ότι η ηγεμονία των ΗΠΑ συνεχίζεται εξαιτίας του γεγονότος ότι πολύ-πολικότητα σημαίνει να μην υπάρχει πόλος που ηγείται. Πολλοί αναφέρονται σε μια στρατιωτική μονο-πολικότητα και σε οικονομική πολύ-πολιτικότητα Ορισμένοι ζητούν οι ΗΠΑ να σταματήσουν να παίζουν το ρόλο του αστυνόμου σε ένα πολύ-πολικό κόσμο χωρίς να πληρώνονται για αυτό (Los Angeles Times) Κάποιοι άλλοι διαβλέπουν την απαρχή μιας νέας δι-πολικότητας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (διαβάζοντας οικονομικά νούμερα) και μια καινούρια περίοδο ψυχρού πολέμου. Ενώ τέλος κάποιοι άλλοι κάνουν λόγο ότι η Κίνα είναι μια φτωχή χώρα για να αναλάβει περισσότερες υποχρεώσεις (GDP per capita) China Daily.

Η εποχή της α-πολικότητας; Richard Haass (2008) The age of Nonpolarity: What will follow US dominance, Foreign Affairs Η ηγεμονία της Αμερικής τελείωσε. Το τέλος του ψυχρού πολέμου δημιούργησε έναν μονο-πολικό κόσμο. Με μια πρώτη ματιά ο κόσμος εμφανίζεται ως πολύ-πολικός: Κίνα, ΕΕ, Ινδία, Ιαπωνία, Ρωσία και ΗΠΑ (75% του ΑΕΠ και 80% στρατιωτικών δαπανών) Όμως ο σημερινός α-πολικός κόσμος δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την ισχύ των κρατών αλλά και από την ισχύ άλλων οντοτήτων: ΕΕ, ΑSEAN, African Union, Arab League, IMF, World Bank, UN, State of California, Uttar Prαdesh, New York, Shanghai, Hamas, Hetzbollah, al Queda, Bill and Melinda Foundation, Greenpeace, sovereign fund of Qatar etc. Ο α-πολικός κόσμος θα περιλαμβάνει περισσότερες απειλές και θα είναι πιο δύσκολο να διακυβερνηθεί. Η πολύ-πολικότητα θα είναι απαραίτητη στην εποχή της α-πολικότητας. Η ανάδυση μιας πολύ-πολικότητας μέσω συνεργασιών που θα περιλαμβάνει και μη κυβερνητικές οντότητες απαραίτητη για τον α-πολικό κόσμο του τώρα και του μέλλοντος.

Α-πολικότητα; Η ισχύς βρίσκεται παντού αλλά και η αντίσταση σε αυτή (multitude)

Μια αριθμητική ματιά: Bonn power shift Monitor, Center for Global Studies Το κέντρο ιδρύθηκε το 2009 με σκοπό τη μελέτη της αλλαγής ισχύος παγκόσμια. Παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων. Ο δείκτης υπολογίζει τις ακόλουθες παραμέτρους: στρατιωτικές δαπάνες, στρατεύματα σε αποστολή εκτός χώρας, δείκτης διακυβερνητικής συμμετοχής (πόσα χρήματα και ενέργεια ξοδεύεται στο διπλωματικό πεδίο), ακαθάριστο εθνικό προϊόν (Purchasing power parity), επίπεδο εξαγωγών (πόσο καλά ενσωματωμένη είναι η χώρα στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα αλλά και πόσο ανταγωνιστική), επίπεδο εξωτερικών επενδύσεων (FDI), αριθμός πατεντών, βαθμολογία πανεπιστημίων, εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα,. Τι μας λένε οι αριθμοί για τη διατήρηση ή τη μεταβολή της παγκόσμιας ισχύς; Go to www.cgs-bonn.de/monitor

Bonn power shift monitor Στρατιωτικές δαπάνες (στοιχεία 2011, Stockholm International Peace Research Institute) ΗΠΑ 689.591 δολ., ΕΕ 270.592, Κίνα 129.272, Ρωσία 64.123 δείκτης διακυβερνητικής συμμετοχής (Union of International Associations) Γαλλία 639, Η.Β. 583, Γερμανία 567 συμμετοχές Στρατεύματα εκτός (International Institute of Strategic studies), ΗΠΑ 292.709, Τουρκία 39.073, Η.Β. 36.268 στρατιώτες ακαθάριστο εθνικό προϊόν (IMF 2012), ΕΕ 15,6 τρισ., ΗΠΑ 15,6 Κίνα 8,22, Ιαπωνία 5.96 Επίπεδο εξαγωγών (WTO), ΕΕ 15,06, Κίνα 10,3, ΗΠΑ 8,3, Γερμανία 8,3 % επίπεδο εξωτερικών επενδύσεων (UN Conference of Trade and Development), ΕΕ 6890, ΗΠΑ 3461, Η.Β. 1086 αριθμός πατεντών (World Intellectual Property Organization), ΕΕ 50.113, ΗΠΑ 48861, Ιαπωνία 38.874 διεθνείς πατέντες βαθμολογία πανεπιστημίων (Times Higher Education World Ranking), ΕΕ 37, ΗΠΑ 27, ΗΒ 14.5 στα πρώτα 100. εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (US Energy Information Administration), Κίνα 7706, ΗΠΑ 5424, Ινδία 1591 εκ. τόνοι

Bonn power shift monitor: Τάσεις 2010-2011 Στρατιωτικές δαπάνες: οι ΗΠΑ έχουν πιάσει ταβάνι και παραμένουν εκεί δείκτης διακυβερνητικής συμμετοχής (Union of International Associations) Στρατεύματα εκτός (International Institute of Strategic studies) ακαθάριστο εθνικό προϊόν (IMF), η Κίνα ενισχύεται Επίπεδο εξαγωγών (WTO), η Κίνα ενισχύει τη θέσης της επίπεδο εξωτερικών επενδύσεων (UN Conference of Trade and Development) αριθμός πατεντών (World Intellectual Property Organization), οι ΗΠΑ αποδυναμώνονται βαθμολογία πανεπιστημίων (Times Higher Education World Ranking), οι ΗΠΑ ενισχύουν τη θέση τους εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (US Energy Information Administration),

Joseph Nye, μαλακή ισχύ και έξυπνη δύναμη. Η ισχύς αλλάζει τον 21 αιώνα Τι είναι ισχύς, η δυνατότητα να ωθήσεις του άλλους να πράξουν αυτό το οποίο θέλεις. Η έννοια της μαλακής ισχύος έχει παραμεληθεί προς χάριν της στρατιωτικής ισχύος Μια νέα αφήγηση της ισχύος. Ποιανού η ιστορία κερδίζει; Ποιος είναι ικανός να πείσει τους άλλους; Goldman Sachs: H Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ το 2027 ως προς την οικονομική ανάπτυξη (ΑΕΠ) Έχει όμως η Κίνα μαλακή ισχύ; Το έλλειμμα της Κίνας σε μαλακή ισχύ. Lead by example? Η μαλακή ισχύ είναι ιδιαίτερα σημαντική σε όλα τα δια-εθνικά πεδία Από το zero-sum στο win-win παράδειγμα στis IR. Έξυπνή ισχύ: σκληρή και μαλακή ισχύ μαζί λειτουργώντας συνεργατικά. Η δημιουργία παγκόσμιων κοινών στόχων που είναι καλοί για όλους και όχι μόνο για εμάς. Έτσι παράγεις μαλακή ισχύ. Ο πόλεμος στο Ιράκ ως σκληρή ισχύ που αποδυνάμωσε τη μαλακή ισχύ των ΗΠΑ. Hillary Clinton and the smart power doctrine.

ΜΜΕ και πολύ-πολικότητα στα αγγλικά

Μήπως όμως το μέλλον είναι πολύ-πολικό; Global Development Horizons (2011): World Bank Report, 2011-2050 «Η κατανομή του παγκόσμιου πλούτου θα διαχυθεί χωρίς να υπάρχει χώρα που θα ηγείται της οικονομικής σκηνής» «Η σημασία των αναδυόμενων αγορών» «Η οικονομική ανάπτυξη θα προέρχεται όλο και πιο πολύ από αναδυόμενες οικονομίες» «ένας πολυ-πολικός που τα κέντρα θα είναι διάσπαρτα μεταξύ του αναπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου» «οι εταιρείες των αναδυόμενων οικονομιών θα γίνουν σημαντικοί μοχλοί της παγκόσμιας οικονομίας» (πέραν HTC, Huinday, Samsung, LG, Corona κτλ.) Το θέμα είναι πως θα ισορροπήσει αυτός ο μελλοντικός πολύ-πολικός κόσμος, στον οποίο σε λίγες δεκαετίες οι ΗΠΑ μπορεί να σταματήσουν να παίζουν το ρόλο του αστυφύλακα;

Επικίνδυνη ανισορροπία; Ένας πολύ-πολικός κόσμος σε ανισορροπία; Ποιος ξέρει; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, όλα αυτά είναι υποθέσεις; Robert D. Kaplan ( από το the coming of anarchy στο Anarchy and Hegemony) H ηγεμονία παράγει ειρήνη. Η πτώση της δύναμης των ΗΠΑ μπορεί να δημιουργήσει μια μορφή αναρχίας. Η ισότητα στη γεωπολιτική σημαίνει αναρχία, ένας πιο επικίνδυνος κόσμος Ελπίζω να αντλήσατε κάποιες πληροφορίες σχετικά με την κατανομή της ισχύος στον πλανήτη και να μπορείτε να διαμορφώσετε πιο εύκολα τη γνώμη σας σχετικά με την πολύ-πολικότητα του κόσμου μας.

Η περιοδικότητα της παγκόσμιας οικονομίας

Περιοδικότητα της παγκόσμιας οικονομίας ή τα οικονομικά στάδια μιας χώρας; Άμα αυτή η οικονομία είναι πραγματικά παγκόσμια τότε σημαίνει ότι έχεις συγκεκριμένους παγκόσμιους χρηματικούς πόρους που τοποθετούνται ανάλογα με τις αποδόσεις τους. Η κρίση της Δύσης και η επένδυση των κεφαλαίων στις αναδυόμενες οικονομίες Η ανάκαμψη στις αναπτυγμένες οικονομίες, η αύξηση των επιτοκίων και το τέλος του φθηνού χρήματος. Κεφάλαια επιστρέφουν στον αναπτυγμένο κόσμο; Τι θα γίνει στο μέλλον; Και ποιο το μέλλον της πολύ-πολικότητας. Φυσικά η περιοδικότητα δεν εξηγεί τα πάντα καθώς οι αναπτυσσόμενες οικονομίες είχαν ξεκινήσει πολύ πριν το 2008 την πορεία τους προς την ανάπτυξη. Μήπως η κρίση έκανε τον αναπτυγμένο κόσμο πιο ανταγωνιστικό; Μήπως όταν οι χώρες αναπτύσσονται υπάρχει ο κίνδυνος του middle income trap;