Τμήμα Εκπαιδευτικών Ηλεκτρονικής Ακαδημαϊκό έτος Εξάμηνο Β ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Θέμα: ΚΙΝΗΤΡΑ Όνομα σπουδαστή: Παναγιώτης Δικαιούλιας Όνομα διδάσκοντα: Κ. Κουνενού 1

Τι είναι τα κίνητρα; Τα κίνητρα συνήθως ορίζονται ως μια εσωτερική κατάσταση που διεγείρει, κατευθύνει και διατηρεί τη συμπεριφορά του ατόμου. Οι ψυχολόγοι που μελετούν τα κίνητρα επικεντρώνονται σε πέντε βασικά ερωτήματα: 1.Ποιες επιλογές κάνουν ορισμένοι άνθρωποι; 2.Πόσο χρόνο χρειάζεται ο μαθητής για να ξεκινήσει τη μελέτη; 3.Ποια είναι η ένταση ή το επίπεδο αφομοίωσης του ατόμου στη δραστηριότητα που έχει επιλέξει; 4.Τι κάνει το άτομο να επιμένει ή να παραιτείται; 5.Τι αισθάνεται και τι σκέφτεται το άτομο ενώ ασχολείται με μια δραστηριότητα; 2

Γνωρίζοντας ορισμένους τύπους μαθητών Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τα κίνητρα. Για να κατανοήσουμε τη πολυπλοκότητα του θέματος θα ήταν άξιο να δούμε τι συμβαίνει σε μια τάξη του γυμνασίου στο μάθημα της γενικής επιστήμης, αμέσως μετά τις οδηγίες του δασκάλου για την πραγματοποίηση μιας δραστηριότητας. 3

Ο Ηττοπαθής Henry δεν θα ξεκινήσει καν την εργασία ως συνήθως. Συνέχεια λέει, ΄΄Δεν καταλαβαίνω ΄΄ ή ΄΄Είναι πολύ δύσκολο΄΄. Όταν απαντάει σωστά σχεδόν πάντα έχει ΄΄ μαντέψει ΄΄ τη σωστή απάντηση. Από τις προηγούμενες ερωτήσεις ο Henry προβληματίζεται με την δεύτερη(πόσο χρόνο χρειάζεται να ξεκινήσει) και την Πέμπτη(αισθάνεται αδύναμος και απελπισμένος Η ασφαλής Sarah θέλει να είναι τέλεια. Κάποτε, πήρε επιπλέον βαθμό επειδή έφτιαξε ένα υπέροχο σχέδιο ενός μηχανισμού στο μάθημα της χημείας και από τότε κάθε φορά φτιάχνει από μία ζωγραφιά στο εργαστήριο της χημείας. Επίσης αν μία εργασία δεν βαθμολογείται, η Sarah δεν θα την κάνει. Από τις προηγούμενες ερωτήσεις η Sarah (1) κάνει καλές επιλογές, (2) ξεκινάει αμέσως την εργασία και (3) επιδεικνύει υπομονή. Ωστόσο, δεν αφοσιώνεται πραγματικά στην εργασία και δεν την απολαμβάνει (4 και 5). 4

Ο ικανοποιημένος Sam δείχνει πραγματικό ενδιαφέρον για την εργασία. Στην πραγματικότητα γνωρίζει περισσότερα από τον καθηγητή(σε ότι αφορά την εργασία). Ωστόσο, η συνολική του βαθμολογία κυμαίνεται ανάμεσα στο B- και στο C+. Όσον αφορά τις πέντε ερωτήσεις, ο Sam όσο ακολουθεί τις δικές του επιλογές, είναι πρόθυμος να ξεκινήσει, να ασχοληθεί, να επιμείνει και να απολαύσει την εργασία Η αμυντική Diana δεν έχει μαζί της το εγχειρίδιο για το εργαστήριο κι έτσι θα πρέπει πάλι να το μοιραστεί μαζί με έναν συμμαθητή της. Γενικά προσποιείται ότι δουλεύει αλλά στην ουσία ΄΄χαζεύει΄΄ και όταν ο καθηγητής δεν βλέπει τότε αναζητά τις λύσεις από τους συμμαθητές της. Όσον αφορά τις ερωτήσεις σχετικά με τα κίνητρα, η Diana δεν κάνει επιλογές, αργοπορεί, δεν αφοσιώνεται στην εργασία και τα παρατάει εύκολα, επειδή αυτό που την απασχολεί περισσότερο είναι τι θα σκεφτούν οι άλλοι για εκείνη. 5

Η Αγχώδης Amy είναι καλή μαθήτρια στα περισσότερα μαθήματα αλλά ΄΄παγώνει΄΄ χτα τεστ στο μάθημα της φυσικής και ΄΄ξεχνάει΄΄ όσα ξέρει όταν πρέπει να απαντήσει σε κάποια ερώτηση μέσα στη τάξη. Τα προβλήματα της Amy έχουν σχέση με την ερώτηση 5(τι σκέφτεται και πώς αισθάνεται καθώς δουλεύει). Η ανησυχία και το άγχος της μπορεί να την οδηγήσουν σε κακές επιλογές. 6

Όπως μπορείτε να δείτε, ορισμένες ερμηνείες σχετικά με τα κίνητρα βασίζονται σε εσωτερικούς προσωπικούς παράγοντες. Άλλες ερμηνείες επικεντρώνονται στους εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Έτσι μια κλασική διάκριση σχετικά με τα κίνητρα είναι εκείνη ανάμεσα στα εσωτερικά και στα εξωτερικά κίνητρα. Εσωτερικά κίνητρα: Τα εσωτερικά κίνητρα είναι η φυσική τάση του ατόμου να αναζητάει και να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις προκλήσεις καθώς ακολουθεί τα προσωπικά του ενδιαφέροντα και εξασκεί τις ικανότητές του. Εξωτερικά κίνητρα: Τα εξωτερικά κίνητρα είναι η ενεργοποίηση του ατόμου προς την επίτευξη ενός στόχου η οποία προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες όπως είναι οι ανταμοιβές και οι τιμωρίες. 7

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους που υιοθετούν τη διάκριση αυτή των εσωτερικών και των εξωτερικών κινήτρων είναι αδύνατον να πούμε αν ια συμπεριφορά οφείλεται σε εσωτερικά ή εξωτερικά κίνητρα απλώς παρατηρώντας τη συμπεριφορά αυτή. Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές μορφές κινήτρων είναι ο λόγος που ωθεί τους μαθητές σε μια πράξη, δηλαδή κατά πόσο το σημείο αιτιότητας για τη πράξη είναι εσωτερικό η εξωτερικό Σημείο αιτιότητας: Η θέση - εσωτερική ή εξωτερική-της αιτίας της συμπεριφοράς 8

Ένα βασικό ερώτημα σχετικά με τα κίνητρα είναι το εξής: Ποιά είναι η προέλευση τους; Γιατί όλα αυτά τα παιδιά σηκώνουν το χέρι τους; Ενδιαφέρονται πραγματικά για το μάθημα ή επιδιώκουν ένα καλό βαθμό; 9

Τέσσερις Γενικές Προσεγγίσεις στα Κίνητρα Τα κίνητρα αποτελούν ένα τεράστιο και πολύπλοκο θέμα που περιλαμβάνει πολλές θεωρίες. Ορισμένες αναπτύχθηκαν από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν με πειραματόζωα σε εργαστήρια. Άλλες βασίζονται σε έρευνες με ανθρώπους σε καταστάσεις στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν προβλήματα και παιχνίδια. Εμείς θα εξετάσουμε το θέμα επιλεκτικά. 10

1. Οι συμπεριφοριστικές Προσεγγίσεις στα κίνητρα Σύμφωνα με τη συμπεριφοριστική άποψη, για να καταλάβουμε τα κίνητρα των μαθητών, πρέπει να ξεκινήσουμε από μια προσεκτική ανάλυση των κινήτρων και των ανταμοιβών που προσφέρει μια σχολική αίθουσα 11

Επιπροσθέτως εάν λαμβάνουμε συνεχώς ενίσχυση για συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς, μπορεί να αποκτήσουμε τη συνήθεια ή την τάση να συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένους τρόπους 12

2. Οι Ανθρωπιστικές Προσεγγίσεις στα Κίνητρα Οι Ανθρωπιστικές Προσεγγίσεις των κινήτρων δίνουν έμφαση στις εσωτερικές πηγές των κινήτρων όπως είναι η ανάγκη του ατόμου για αυτοπραγμάτωση, η έμφυτη τάση για αυτοπραγμάτωση ή η ανάγκη του αυτοπροσδιορισμού. Αυτοπραγμάτωση: Η εκπλήρωση του συνόλου των ικανοτήτων του ατόμου. 13

Ιδιαίτερα με την ανθρωπιστική θεωρία των κινήτρων ασχολήθηκε ο Abraham Maslow. Σύμφωνα με τη θεωρία του, υπάρχει μια ιεράρχηση των αναγκών των ανθρώπων, κατά την οποία οι ανάγκες κυμαίνονται από τις ανάγκες της επιβίωσης και της ασφάλειας, που βρίσκονται στο κατώτερο επίπεδο, έως την ανάγκη διανοητικής επίτευξης και, τέλος, της αυτοπραγμάτωσης, οι οποίες βρίσκονται στο ανώτερο επίπεδο. Ο Maslow ονομάζει τις τέσσερις κατώτερες ανάγκες, ανάγκες έλλειψης. Όταν αυτές οι ανάγκες ικανοποιούνται η ενεργοποίηση για εκπλήρωσή τους μειώνεται. Τις τρείς ανώτερες ανάγκες τις ονομάζει υπαρξιακές ανάγκες. Όταν αυτές οι ανάγκες ικανοποιούνται, η κινητοποίηση του ατόμου δεν παύει, αλλά αντιθέτως αυξάνεται και το άτομο ζητά μεγαλύτερη ικανοποίηση. 14

3. Οι Γνωστικές Προσεγγίσεις στα κίνητρα Κατά πολλούς τρόπους, οι γνωστικές θεωρίες για τα κίνητρα αναπτύχθηκαν επίσης ως μια αντίδραση στις συμπεριφοριστικές απόψεις. Οι γνωστικοί θεωρητικοί πιστεύουν ότι η συμπεριφορά καθορίζεται από τη σκέψη μας, όχι απλώς από το κατά πόσο έχουμε ανταμειφθεί ή τιμωρηθεί γι’ αυτή τη συμπεριφορά στο παρελθόν. Ένα καλό παράδειγμα των γνωστικών προσεγγίσεων είναι η θεωρία της απόδοσης αιτιών του Bernard Weiner. 15

Θεωρία της Απόδοσης Αιτιών. Αυτή η γνωστική ερμηνεία των κινήτρων ξεκινάει με την υπόθεση ότι προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά μας και τη συμπεριφορά των άλλων αναζητώντας εξηγήσεις και αιτίες. Περιγράφει το πώς οι ερμηνείες, οι αιτιολογίες και οι δικαιολογίες των ατόμων για τον εαυτό τους ή για τους άλλους επηρεάζουν τα κίνητρα. Σύμφωνα με τον Weiner, οι περισσότερες αιτίες στις οποίες αποδίδουμε την επιτυχία ή την αποτυχία μπορούν να χαρακτηριστούν με βάση τρεις διαστάσεις 16

1.Το σημείο 2.Τη σταθερότητα 3.Την ελεγξιμότητα Κάθε αιτία για την επιτυχία ή την αποτυχία μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σύμφωνα μ’ αυτές τις τρεις διαστάσεις. Ο Weiner πιστεύει ότι αυτές οι τρεις διαστάσεις είναι πολύ σημαντικές όσον αφορά τα κίνητρα επειδή επηρεάζουν την προσδοκία και την αξία. 17

Όταν η αποτυχία αποδίδεται στην έλλειψη ικανότητας και η ικανότητα θεωρείται μία μεταβλητή που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, τότε έχουμε την παρακάτω αλληλουχία: Αποτυχία Έλλειψη ικανότητας Μη ελεγχόμενη Το άτομο δεν ευθύνεται Ντροπή, αμηχανία Απόσυρση Μείωση της απόδοσης 18

Όταν η αποτυχία αποδίδεται στην έλλειψη προσπάθειας τότε η αλληλουχία είναι η εξής: Αποτυχία Έλλειψη προσπάθειας Ελεγχόμενη Ευθύνεται το άτομο ΕνοχήΔέσμευση Βελτίωση επίδοσης 19

4. Οι κοινωνικοπολιτισμικές Αντιλήψεις για τα κίνητρα. Οι κοινωνικοπολιτισμικές απόψεις για τα κίνητρα δίνουν έμφαση στη συμμετοχή του ατόμου στις κοινότητες της πρακτικής. Τα άτομα συμμετέχουν σε δραστηριότητες προκειμένου να διατηρήσουν την ταυτότητά τους και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις μέσα στην κοινότητα. 20

Η έννοια της ταυτότητας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις κοινωνικοπολιτισμικές απόψεις σχετικά με τα κίνητρα. Ένα μέρος της κοινωνικοποίησής μας κινείται μεταξύ της γνήσιας περιφερειακής συμμετοχής και της κεντρικής συμμετοχής μέσα σ’ αυτή την ομάδα. Περιφερειακή συμμετοχή: Οι αρχάριοι συμμετέχουν πραγματικά στην εργασία της ομάδας, ακόμα και αν οι ικανότητες τους δεν έχουν αναπτυχθεί και η συμβολή τους είναι μικρή. 21

Σας ευχαριστώ πολύ για το χρόνο που διαθέσατε. 22