Μορφολογική ευαισθητοποίηση στο νηπιαγωγείο

Προφορικός λόγος και γραπτός λόγος διαφέρουν πολύ ως επικοινωνιακές δραστηριότητες, γίνονται όμως αντιληπτοί ως τα ακρότατα ενός συνεχούς ακρόαση, ομιλία ανάγνωση, γραφή Το συνεχές που ενώνει αυτά τα δύο άκρα είναι αυτή η ίδια η γλώσσα ως πολύπλοκο σύστημα σημείων

Μορφήματα Τα ελάχιστα συστατικά των λέξεων που είναι φορείς μορφής και σημασίας (ή λειτουργίας) (π.χ. χορ εύ ω) Α) Ελεύθερα Τα όρια τους συμπίπτουν με αυτά των λέξεων και η εμφάνισή τους δεν απαιτεί την παρουσία άλλου μορφήματος (π.χ. χωρίς, σήμερα κτλ.) Β) Δεσμευμένα Δεν απαντούν ελεύθερα σε φράσεις και για να χρησιμοποιηθούν υπόκεινται υποχρεωτικά στη διαδικασία του συνδυασμού με άλλα μορφήματα. Θέματα (π.χ. ομορφ-, τρεχ-, κτλ.). Βάσεις για τη δημιουργία των λέξεων κυρίως υπεύθυνα για τη σημασία Προσφύματα (π.χ. -ακι, -ος, -ο, -ικ,,κτλ). Ανάλογα με τη θέση που λαμβάνουν ως προς το θέμα, χωρίζονται σε προθήματα (π.χ. δύσ-τυχος, ά-γνωστος) και επιθήματα (π.χ. παιδ-άκι, τρέχ-ω). Ο κύριος ρόλος των επιθημάτων είναι σημασιολογικός.

Παράγοντες που συνδέονται με τη μάθηση της ανάγνωσης Φωνολογική Αποκωδικοποίηση γραμμάτων Φωνολογική επίγνωση Ταχεία κατονομασία ερεθισμάτων ΑΝΑΓΝΩΣΗ Λεξιλόγιο Ορθογραφική επεξεργασία Μορφολογική επίγνωση

Πρόσληψη γραπτής λέξης Σύστημα γραφημικής αναπαράστασης και αναγνώρισης Σύστημα μετατροπής γραφημάτων σε φωνήματα Σύστημα αναγνώρισης ορθογραφικής ταυτότητας λέξεων Σχηματισμός συλλαβών Σύστημα φωνολογικής αναγνώρισης λέξεων Σύστημα αναγνώρισης της σημασίας των λέξεων Προφορά λέξης

Μορφολογική επίγνωση: μια μεταγλωσσική ικανότητα Εμφανίζεται ως ικανότητα συλλογισμού και άσκησης ελέγχου πάνω σε σημασιολογικές μονάδες (μορφήματα) και συνειδητής τους οργάνωσης σύμφωνα με τους κανόνες σχηματισμού των λέξεων μιας γλώσσας Διακρίνεται σε δύο επίπεδα, ανάλογα με το βαθμό συνειδητο- ποίησης των δομικών μορφημάτων της λέξης Επιγλωσσικό: Ασαφής κατανόηση της μορφολογικής δομής π.χ. Φωνή. Ο Νίκος τώρα….(φωνάζει) Μεταγλωσσικό: Σαφής κατανόηση και χειρισμός της δομής π.χ. φροντίζω-φροντίδα/ ελπίζω- (ελπίδα) κοντόχοντρη> χοντρόκοντη Επιτυγχάνεται κυρίως με τη διδασκαλία της πρώτης ανάγνωσης και γραφής. Επιταχύνεται από διαδικασίες μεταγνωστικών στρατηγικών.

Μορφολογική ευαισθητοποίηση Ως προς την κλίση Πρόσωπο, αριθμός, χρόνος, ρηματική όψη (διάκριση ενεστωτικού αοριστικού θέματος), φωνή τρέχ-ουμε τρέχ- αμε τρέξ-αμε Ως προς την παραγωγή Σχηματισμός παράγωγων λέξεων - μορφολογική συγγένεια κλειδ- ών- ω ξε-κλειδ-ών-ω κλειδ- ί παιδ- άκ- ι αυτοκινητ- άρ- α παιδ- ί αυτοκίνητ- ο Ως προς τη σύνθεση Ορθός σχηματισμός συνθέτων- διαχωρισμός συνθέτων αλατ- ο- πίπερο αλάτι και πιπέρι

Η μορφολογική επίγνωση αποτελεί μια ευρύτερη ένδειξη γλωσσικής ευαισθησίας, καθώς η ανάπτυξή της προϋποθέτει την ενσωμάτωση πολλών πτυχών της γλωσσικής γνώσης (φωνολο- γικών, σημασιολογικών, συντακτικών), οι οποίες απαιτούνται για την κατάκτηση του γραμματισμού Μορφήματα Σημασιολογία Σύνταξη Φωνολογία Ορθογραφία

Ενδείξεις μορφολογικής ευαισθησίας Πρώιμη γλωσσική ανάπτυξη έθελε έξερε ομαλοποίηση ρημάτων (κάβουνε, δώνω, κρεμάζουμε, κλάβει, γεράζουνε) ο κόσμος – οι κόσμοι λύκες- γιατρές- δάσατα καθαράει, καταλαβούσανε Υπερχρησιμοποίηση (άντροι, ναύτοι) οι λύκους, οι γιατρούς δεν πρέπω να πάω, έχει πεθάνουνε

Ενδείξεις μορφολογικής ευαισθησίας Πρώιμη γλωσσική ανάπτυξη υποκοριστικά (-άκι) Το συνδετικό φωνήεν των συνθέτων γίνεται αντιληπτό αρκετά νωρίς Αλατ-ο-πιπέρι Μεταγενέστερη γλωσσική ανάπτυξη κακότερος, γέρισσα βράχομαι συμβουλίζει

Επιγλωσσικό επίπεδο (παραγωγή) Βίδα. Ο μάστορας κάθε μέρα……(42,2%) Ανοίγω. Η πόρτα είναι……………(53,2%) Ποδοσφαιριστής. Εγώ παίζω συνέχεια……..(68,2%) Σφύριγμα. Όλη την ώρα αυτός……………….(51%)

Μεταγλωσσικό επίπεδο (αναλογίες κλιτών και παράγωγων τύπων) Μεταγλωσσικό επίπεδο (αναλογίες κλιτών και παράγωγων τύπων) δάσος- δάση/ λάθος……..(43,6%) έκοψα- κόβω/ έγραψα…..(27,9%) σπίτι- σπιτάκι/ δόντι………(42%) σκάβω- σκάψιμο/ τρέχω…(25%)

Μεταγλωσσικό επίπεδο: διαχωρισμός σύνθετων λέξεων ρυζόγαλο= ρύζι + γάλα γαλαζοπράσινο= γαλάζιο + πράσινο (ρήματα) μερόνυχτο= μέρα + νύχτα κιτρινοκόκκινος- ρυζόγαλο ψαροταβέρνα- ξερόκλαδο

Σχηματισμός συνθέτων με σχέση εξάρτησης: η κεφαλή των συνθέτων ΚΕΦ 2: των βιβλίων τη θήκη, του σαπουνιού τη φούσκα ΚΕΦ 1: τη φλούδα της πατάτας, το χυμό της ντομάτας ΑΝΣΥΝ: την τρύπα του λεμονιού, της γάτας το δρόμο

Μορφολογική εξάσκηση Στόχος μας η ευαισθητοποίηση των παιδιών στη μορφολογική συγγένεια των λέξεων του προφορικού λόγου με παιχνίδια – αφήγηση ιστοριών - κουκλοθέατρο

Υποκοριστικά (π.χ. μολύβι- μολυβάκι) Παρουσιάζουμε ζευγάρια ίδιων εικόνων σε διαφορετικό μέγεθος και ζητάμε πώς θα πουν τη μικρή εικόνα (π.χ. μολύβι- μολυβάκι) Άλλα υποκοριστικά: λαγός- λαγουδάκι, βασιλιάς- βασιλόπουλο (βασιλοπούλα), βάρκα- βαρκούλα, αβγό- αβγουλάκι, αδελφός- αδελφούλης, πεταλούδα- πεταλουδίτσα) Προτρέπουμε τα παιδιά να πουν διάφορα μικρά αντικείμενα Τα βασικότερα υποκοριστικά επιθήματα -άκι -ουδάκι –όπουλο (-οπούλα) -ούλα -ουλάκι -ούλης -ίτσα

Υποκοριστικά (Σταυρακάκη, 2006) Εικόνες από κάποια ζώα με τα μικρά τους (αποκριάτικος χορός- η μαμά πάει με το μικρό της) (π.χ. αρκούδα- αρκουδάκι, αγελάδα-αγελαδίτσα) Προτείνουμε στα παιδιά να επιλέξουν κάποια ζωάκια και να φτιάξουμε μια ιστορία. Φροντίζουμε να χρησιμοποιούν κυρίως υποκοριστικά Στο τέλος: «Όταν θα πάω κυρά μου στο παζάρι» Καθόμαστε σε κύκλο και δίνουμε τη μπάλα σε ένα παιδί. Λέμε το όνομά μας και το υποκοριστικό μας

Μεγεθυντικά Παρουσιάζουμε μία εικόνα σε κανονικό μέγεθος. Στη συνέχεια δείχνουμε μια μεγαλύτερη εικόνα και ζητάμε να βρουν πώς μπορούν να την πουν (π.χ. ψάρι – ψαρούκλα, σκύλος- σκύλαρος, κολοκύθι- κολοκύθα**, φέτα- φετάρα, κεφάλι- κεφάλας, χέρι- χεράκλα) Μεγεθυντικός φακός (ονομασία αντικειμένων πριν και μετά) Τα βασικότερα μεγεθυντικά επιθήματα -α -άκλα –άρα -αρος -άς (-ας) - ούκλα

Μεγεθυντικά- Υποκοριστικά Το παιχνίδι του γίγαντα και του νάνου. Παιχνίδια με τα μέλη του σώματος Δραστηριότητα (Σταυρακάκη, 2006) Σκορπισμένα τα παιδιά στο χώρο κινούνται ελεύθερα. Όταν τους λέμε το υποκοριστικό μιας λέξης θα σταματούν και θα μαζεύονται για να γίνουν όσο πιο μικρά μπορούν. Όταν τους λέμε το μεγεθυντικό μιας λέξης θα σταματούν και θα τεντώνονται για να μεγαλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο

Υποκοριστικά -Μεγεθυντικά Δύο εικόνες (ο κύριος Νάνος και ο κύριος Γίγαντας) Ρωτάμε τα παιδιά τα εξής: Πώς ήταν αυτός ο νάνος (ο γίγαντας); (ονομασία μελών σώματος) Πού λέτε να ζούσε ο κ. Νάνος (ο κ. Γίγαντας) ; Πώς λέτε να είναι το σπιτάκι του (η σπιταρόνα του) ; Πώς λέτε να είναι τα έπιπλα που είχε στο σπιτάκι του (στη σπιταρόνα του) ; Είχε και μια γυναίκα, πώς λέτε να την έλεγαν; Είχε κι ένα μικρό παιδί, πώς να το έλεγαν άραγε; Ενώνουμε τις δύο ιστορίες και σχηματίζουμε μία ιστορία αφήνοντας τα παιδιά να την εμπλουτίσουν στο τέλος

Παιχνίδια με παράγωγα ουσιαστικά Μέσα σε ένα κουτί κάρτες με διάφορες εικόνες (π.χ. επαγγελμάτων, συνηθειών): Ζητάμε από τα παιδιά να επιλέξουν μια κάρτα στην τύχη και να μας την περιγράψουν Τι κάνει αυτός ο άνθρωπος; (π.χ. τραγουδάει) (χθες-αύριο;) Και ποιος τραγουδάει; (π.χ. ο τραγουδιστής) Τι τραγουδάει (π.χ. ένα τραγούδι) Και πώς λέγεται η γυναίκα που τραγουδάει (π.χ. τραγουδίστρια) τραγουδιστής χορευτής ψαράς χτίστης

Πώς λέγεται ο άνθρωπος που πουλάει: Παιχνίδια με επαγγελματικά παράγωγα ουσιαστικά (δηλώνουν επάγγελμα σχετικό μ’ εκείνο που σημαίνει το πρωτότυπο) Πώς λέγεται ο άνθρωπος που πουλάει: Πώς θα πούμε τον άνθρωπο: Βασικά επιθήματα: -άς -ιάρης -άρης γάλα ψάρια σίδερα Που αγοράζει και πουλάει παλιά πράγματα Που έχει βάρκα Που έχει ταβέρνα

Παιχνίδια με ουσιαστικά παράγωγα από ρήματα Σε ένα ζάρι τοποθετούμε από τις έξι πλευρές του έξι αντικείμενα. Ένα παιδί πετάει το ζάρι. Όποιο αντικείμενο τύχει μιμούμαστε την κίνηση που κάνουμε με αυτό το αντικείμενο Για βρείτε τι κάνω; Με τι το κάνω; ξύστρα ποτιστήρι κρεμάστρα πλυντήριο σφουγγαρίστρα σκουπίδια

Παιχνίδια με ρήματα παράγωγα από ουσιαστικά Σε ένα μουσαμά ή χαρτί μέτρου βάζουμε: διάφορα αντικείμενα εικόνες αντικειμένων Ένα παιδί πετάει το ζάρι σημαδεύοντας. Όποιο αντικείμενο πλησιάσει το ζάρι λέμε το όνομά του και τι κάνουμε με αυτό. (α΄ ενικό- α΄ πληθυντικό) βίδα καρφί σκούπα κλειδί φούσκα ζύμη πάγος μάγος

Ουσιαστικά παράγωγα από ουσιαστικά Αφίσες ή εικόνες με λαχανικά και φρούτα. Ζητάμε από τα παιδιά να τα ονοματίσουν και ρωτάμε: Ποιο δέντρο μας δίνει πορτοκάλια; (μήλα, αχλάδια, κεράσια, λεμόνι, μανταρίνι, ροδάκινα κ. ά) Ποιο φυτό μας δίνει κολοκύθια; (αγγούρια, ντομάτες κ.ά.) Ψεύτικο δέντρο και ψεύτικο φυτό– Βάζουμε τις εικόνες πάνω και το ονοματίζουμε- Κατάλληλο για ενικό πληθυντικό –αρίθμηση- διάκριση δέντρων φυτών και θάμνων

Επίθετα παράγωγα από ουσιαστικά (ύλη) Παρουσιάζουμε τα υλικά ή τα δείχνουμε σε εικόνες: Αντιστοιχίζουμε με πράγματα γύρω μας Το τραπεζάκι που είναι φτιαγμένο από ξύλο, πώς λέγεται; Η πόρτα της αυλής που είναι φτιαγμένη από σίδερο, πώς λέγεται; Τα τζάμια στα παράθυρα που είναι φτιαγμένα από γυαλί, πώς λέγονται; Τα παπούτσια του/της….. που είναι φτιαγμένα από δέρμα, πώς λέγονται; Η μπλούζα του/της…..που είναι φτιαγμένη από μαλλί, πώς λέγεται; Το φόρεμα της….που είναι φτιαγμένο από βελούδο, πώς λέγεται; Η σημαία μας που είναι φτιαγμένη από πανί, πώς λέγεται; Διαφοροποίηση των αντικειμένων για ευαισθητοποίηση: Στα γένη των επιθέτων Στον αριθμό των επιθέτων Παρόμοια δραστηριότητα και με το επίθημα – ένιος π.χ. λαστιχένιος, ασημένιος, σιδερένιος,

Ονόματα χωρών-περιοχών-πόλεων Εθνικά ή πατριδωνυμικά παράγωγα ουσιαστικά Δείχνουμε ένα μαγικό τρενάκι και μιλάμε για ένα συναρπαστικό παιγνίδι. Ξεδιπλώνουμε ένα χάρτη της Ελλάδας. Ξεκινάμε από την Κρήτη (Κρητικούς). Δείχνουμε τις μεγάλες πόλεις (Ηρακλειώτες…)- Φωτογραφίες- Μουσική Προχωράμε σε άλλες περιοχές- γεωγραφικά διαμερίσματα ή πόλεις (π.χ. πώς να λέγονται άραγε οι κάτοικοι της Αθήνας ή άλλων πόλεων) Δείχνουμε ένα μεγαλύτερο μαγικό τρένο για πιο μακρινά ταξίδια. Ξεδιπλώνουμε ένα χάρτη της γης. Πηγαίνουμε σε διάφορα κράτη. Δείχνουμε γειτονικά κράτη αλλά και μεγάλες χώρες ή ηπείρους (πώς λεγόμαστε εμείς που είμαστε από την Ελλάδα………..)

Δραστηριότητα (Σταυρακάκη,2006) Φτιάχνουμε κορδέλες από χαρτί γκοφρέ διάφορων χρωμάτων (κόκκινο, κίτρινο, πράσινο και μπλε) Τις σκορπίζουμε στο πάτωμα- κάθε παιδί παίρνει μία Ρίχνουμε στο πάτωμα 4 φόδρες (πράσινη-Αμερική, μπλε- Ελλάδα, κίτρινη- Κίνα, κόκκινη –Αφρική, τα δείχνουμε στο χάρτη) Όσοι έχουν αντίστοιχο χρώμα είναι Αμερικανοί- Έλληνες- Κινέζοι- Αφρικανοί Βάζουμε μουσική και τα παιδιά κινούνται ελεύθερα στο χώρο Όταν σταματήσει ζητάμε από τα παιδιά να πάνε στα μέρη τους (π.χ. λέμε στην κόκκινη ομάδα να πάει στο μέρος τους κι εκεί λένε τα εξής: «Είμαστε Αφρικανοί και ήρθαμε από την Αφρική»)

Παθητική σύνταξη Εικόνες σε κάρτες που παριστάνουν δραστηριότητες: Ένα παιδί που σκίζει ένα χαρτί Ένα παιδί που πλένει τα δόντια του Ένα παιδί που στολίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο Μια γυναίκα που σκουπίζει ένα σπίτι Έναν οικοδόμο που χτίζει ένα σπίτι Τι κάνει εδώ το παιδί; Τι παθαίνει εδώ το αντικείμενο;

Ονοματική κλίση: Ενικός και πληθυντικός αριθμός Κατά τη διάρκεια των ελεύθερων και οργανωμένων δραστηριοτήτων ζητάμε από τα παιδιά να πουν τον ενικό και πληθυντικό αριθμό κάποιων ουσιαστικών αντικειμένων που υπάρχουν στην τάξη Παιχνίδια με ψευδοουσιαστικά (αλλάζουμε κανονικές λέξεις με αλλαγή των φωνηέντων) σε προτασιακό πλαίσιο και ζητάμε αλλαγή αριθμού μαθητής- μηθατής κιθάρα- καθίρα λεμόνι- λομένι σελίδα- σιλέδα Ενίσχυση της βραχύχρονης μνήμης φωνολογικών πληροφοριών

Ρηματική κλίση Παιχνίδια με μιμήσεις Ψιθυρίζουμε σε ένα παιδί να κάνει μια μίμηση όταν του κάνουμε νόημα (σιδερώνει, μαγειρεύει, τρέχει, πλένει κτλ.). Ρωτάμε τα παιδιά. Τι λέτε να κάνει ο/η………..; Ακούγονται διάφορα ρήματα σε μελλ. χρόνους. Το παιδί κάνει τη μίμηση και ρωτάμε: Τι κάνει τώρα ο/η……….; Τα προτρέπουμε να κάνουμε την ίδια μίμηση όλοι μαζί. Τι κάνουμε τώρα όλοι μαζί………; Τι έκανε πριν ο/η……………; Σηκώνονται δύο παιδιά και κάνουν μια μίμηση. Τι λέτε να κάνουν; Τι κάνουν τώρα τα παιδιά…………….; Τι έκαναν πριν τα παιδιά……………; Προτρέπουμε τα δύο παιδιά να πουν τι έκαναν. Εναλλαγή ρόλων και ρημάτων

Ρηματική κλίση Στις ελεύθερες δραστηριότητες –ξεχωριστά τα παιδιά: Τι κάνατε χτες;- Τι λέτε να κάνουμε τώρα; Στο τέλος της μέρας: Τι θα κάνετε μετά;- Τι θα κάνετε αύριο; Παρατηρούμε κατά την ομιλία τους τη χρήση των χρόνων και τον αριθμό. Τους βάζουμε και άλλα πρόσωπα 1η κλιτική τάξη δένω – έδενα- έδεσα- θα δένω- θα δέσω δένομαι- δενόμουν(α)- δέθηκα- θα δένομαι- θα δεθώ 2η κλιτική τάξη αγαπ(ά)ω- αγαπούσα(αγάπαγα)- αγάπησα- θα αγαπ(ά)ω- θα αγαπήσω αγαπιέμαι- αγαπιόμουν(α)- αγαπήθηκα- θα αγαπιέμαι- θα αγαπηθώ

Κουκλοθέατρο (Σταυρακάκη, 2006) Οι ήρωες ζητούν τη βοήθεια των παιδιών Δασκάλα: Για πες μου Πιπίνο, σήμερα ο Αντρέας παίζει με τη μπάλα, πώς θα πούμε ότι έκανε το ίδιο ακριβώς πράγμα χτες; Πιπίνος: (χαμηλόφωνα) Παιδιά, χτες ο Αντρέας τι έκανε με τη μπάλα; (ακούγονται οι απόψεις των παιδιών). Κυρία, χτες ο Αντρέας έπαιζε με τη μπάλα. Δασκάλα: Πολύ σωστά Πιπίνο, χτες ο Αντρέας έπαιζε με τη μπάλα. Τώρα πες μου. Χτες η Μαρία πήγε στο γιατρό. Αύριο όμως η Μαρία θα κάνει το ίδιο πράγμα. Πώς θα το πούμε σωστά; Πιπίνος: Αύριο η Μαρία πήγε στο γιατρό. Σωστά το λέω παιδιά;………….Και πώς είναι το σωστό; Αύριο η Μαρία θα πάει στο γιατρό. …………………………………………………………………………………….. Δασκάλα: Εσύ τώρα ποτίζεις και κλαδεύεις τα λουλούδια της αυλής. Πώς θα πούμε ότι όλα τα παιδιά της τάξης κάνετε το ίδιο ; Πιπίνος: Εμείς τα παιδιά………….τα λουλούδια της αυλής. Αχ, τι πρέπει να πω τώρα;

Κλίση και παραγωγή Παιχνίδια με ζωάκια ή ενταγμένα σε κουκλοθέατρο: Αλλαγή του προσώπου των ρημάτων Καθαρίζω. Τα παιδιά τώρα… Ακούτε. Ο Νίκος τώρα δεν… Κουράζομαι. Εμείς τώρα….. Αλλαγή του χρόνου των ρημάτων (Κολυμπώ) Κολύμπησε. Εμείς τώρα……… (Έπαιξα) Έπαιξα. Τα γατάκια τώρα………. (Τρομάζει) Τρομάζουν. Χτες το πρωί ο Τάκης……….. Σχηματισμός παράγωγων λέξεων Φωνή. Ο Νίκος τώρα……… Ψάρι. Ο θείος μου είναι……… Αποκωδικοποίηση παράγωγων λέξεων Φασολάδα. Φτιάχτηκε από…… Δερμάτινο. Η ζώνη φτιάχτηκε από…………

Δεν παίζει σημασία η σειρά των συνθετικών Σύνθετες λέξεις Δραστηριότητες ζωγραφικής Τα παιδιά ζωγραφίζουν σχέδια με χρώματα- σύνθετες λέξεις Ρωτάμε να μας πουν τι ζωγράφισαν Κορδέλες σε διάφορα χρώματα: πλέξιμο ανά δύο για ουρά χαρταετού πρασινοκίτρινο καπέλο γαλαζοπράσινη μπλούζα ασπρόμαυρο γατάκι κιτρινόμαυρα παπούτσια κοκκινόασπρα λουλούδια κιτρινοκόκκινος παπαγάλος Παρατακτικά σύνθετα Δεν παίζει σημασία η σειρά των συνθετικών

Κουκλοθέατρο (Σταυρακάκη, 2006) Οι ήρωες ζητούν τη βοήθεια των παιδιών …………………………………………………. Παιδαγωγός: Έλα Αννούλα, πες μας τι έγινε μετά. Αννούλα: Ήρθε και η σειρά μου! Μπορείτε να φανταστείτε τι έγινε; Με ρώτησε πώς λένε αυτόν που έχει γαλανά μάτια. Ωχ! Τι ερώτηση ήταν αυτή; Άρχισα να ξύνω το κεφάλι μου. Προσπάθησα να σκεφτώ κάτι, αλλά δε μου ερχόταν τίποτα! Παιδαγωγός: Εσείς παιδιά ξέρετε πώς λέγεται αυτός που έχει γαλανά μάτια; (ακούγονται οι απόψεις των παιδιών) Αννούλα: (όταν ακουστεί το σωστό). Μπράβο, γαλανομάτης! Εγώ όμως δεν το σκέφτηκα. Όταν με είδαν ότι στενοχωρήθηκα μου είπαν να ξαναπάω και αύριο για να μου κάνουν άλλες ερωτήσεις, μπας και καταφέρω να κερδίσω το ποδήλατο. Γι’ αυτό θέλω να με βοηθήσετε. Μπορείτε να με βοηθήσετε; ………………………………………………………………………………

Σύνθετες λέξεις Ανάγνωση ιστοριών ή αυτοσχέδιες μικρές ιστορίες «Ήταν, κάποτε, ένα αγόρι, ο Πέτρος, που μπέρδευε τα χρώματα. Έβλεπε από μακριά μια βάρκα και δεν ήξερε αν ήταν κιτρινοπράσινη ή πρασινοκόκκινη. Έβλεπε το ξύλο του τραπεζιού και δεν ήξερε αν ήταν ασπρόμαυρο ή μαυροκίτρινο………………….». « Μια φορά κι έναν καιρό σε ένα μεγάλο δάσος ζούσε μια κοντόχοντρη αρκουδίτσα που ανεβοκατέβαινε στα μακρόστενα δέντρα κι έκοβε τα ξερόκλαδα. Τα κλαδιά αυτά τα πήγαινε στην αρκουδοφωλιά της για να φτιάξει ένα ξυλόσπιτο………..»

Σύνθετες λέξεις (Υγιεινή διατροφή) Τα παιδιά θα διαπιστώσουν ότι ξέρουν πολλές λέξεις- θα εκπλαγούν από τις γλωσσοπλαστικές τους ικανότητες Γλωσσοδέτης: σπανακολαδόπιτα- το παιχνίδι του βασιλιά (εικόνα) σπανάκι (εικόνα) τυρί (εικόνα) πίτα τυρόπιτα σπανακόπιτα

Σύνθετες λέξεις Στη μυτούλα κάθε παιδιού κολλάμε ένα χαρτάκι με το αρχικό γράμμα του ονόματός του. Ζητάμε από τα παιδιά να γίνουν ζευγαράκια και αφού βρουν το καθένα από μια λέξη που να αρχίζει με την ίδια φωνούλα με το αρχικό τους γράμμα να τις ενώσουν φτιάχνοντας μια σύνθετη λέξη Δύο τρισδιάστατα ζάρια με 6 κολλημένες εικόνες το καθένα. Ρίχνει τα δύο ζάρια και σχηματίζει τη σύνθετη λέξη που προκύπτει από την ένωση των δύο λέξεων

Κατηγορίες σύνθετων λέξεων Σύνθετα με σχέση παράταξης α) το δεύτερο συστατικό λέξη αγγουρ-ο-ντομάτα, ανοιγ-ο- κλείνω, αναβ-ο-σβήνω β) το δεύτερο συστατικό θέμα λαδ-ο-λέμον-ο, αλατ-ο- πίπερ-ο, ρυζ-ό-γαλ-ο Σύνθετα με σχέση εξάρτησης μαρουλ-ο-σαλάτα, χαρτ-ο-σακούλα, ντοματ-ο-χυμός ασχημ-ό-παπ-ο , νυχτ-ο-λούλουδ-ο, σπιρτ-ό-κουτο *****Εξωκεντρικά σύνθετα πονόδοντος, φιλόζωος, κοκκινομάλλης, καλόκαρδος, ξανθομάλλης, χτυποκάρδι κ.ά.

Σύνθετες λέξεις Δραστηριότητες και παιχνίδια διαχωρισμού και σχηματισμού συνθέτων Τα συνθετικά να αντιστοιχίζονται με αντικείμενα που διαχωρίζονται ή ενώνονται αντίστοιχα Στόχος μας είναι τα παιδιά να: αναγνωρίζουν τα επιμέρους συστατικά των συνθέτων αντιλαμβάνονται το δείκτη <Ο> της σύνθεσης αντιλαμβάνονται ότι τα επιμέρους συστατικά των συνθέτων όταν διαχωρίζονται προφέρονται ως ανεξάρτητες λέξεις Μη υπαρκτά σύνθετα