Ορισμός και μορφές ενδοσχολικής βίας & Χαρακτηριστικά Θύτη- Θύματος Ορισμός και μορφές ενδοσχολικής βίας & Χαρακτηριστικά Θύτη- Θύματος

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατά-σταση κατά την οποία ασκείται σε ένα παιδί θύμα μία εσκεμμένη, απρόκλητη, επίπονη βία με σκο-πό την πρόκληση σωματικού αλλά και ψυχικού πόνου εντός και εκτός του κοινωνικού περιβάλ-λοντος.

Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας αλλά και εκφοβισμού στα σχο-λεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα και παρατη-ρείται ένα έλλειμμα ενημέρωσης, μία περιορισμένη ευαισθητοποίηση και σχετική άγνοια για τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος.

Παρόλο το σημαντικό αντίκτυπο του εκφοβισμού, οι γονείς μιλούν ελάχιστα για το πρόβλημα με τα παιδιά τους, οι μαθητές- θύματα τις περισσότερες φορές αντιδρούν με απόσυρση και αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια από τους ενήλικες και οι εκπαι-δευτικοί δεν δίνουν βάση για τις αποτρόπαιες συμπεριφορές βίας και εκφοβισμού.

Μορφές ενδοσχολικής βίας Λεκτικός εκφοβισμός: O λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του εκφο-βισμού και προκαλεί ευκολότερα πόνο, καθώς είναι γρήγορο και άμεσο. Οι συνέπειες είναι σοβα-ρές. Ενδεικτικά, μπορεί να ανα-φερθεί ότι υποσκάπτει την αυτό-πεποίθηση του παιδιού και το καθιστά ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του.

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός: Όσον αφορά στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό οι θύτες εκμεταλλεύονται το πλεονέκτημα της σημερινής τεχνολογίας για να επιτεθούν στα θύματά τους. Έτσι λοιπόν, εκδηλώνεται με τη χρήση του διαδι-κτύου καθώς και μέσω των κινητών τηλεφώνων.

Σωματική βία: Η σωματική μορφή του σχο-λικού εκφοβισμού θεωρείται μια από τις συχνότερες εκ-δηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Οι πιο συχνές μορ-φές εκδήλωσής του είναι τα χτυπήματα και τα σπρωξί-ματα, τα χαστούκια, οι μπου-νιές αλλά και το τράβηγμα των μαλλιών.

Σεξουαλική παρενόχληση: Ο σεξουαλικός εκφοβισμός εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα εύρος συμπεριφορών. Η συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσ-βλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσ-βλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται.

Ψυχολογική βία: Περιλαμβάνει υποτιμητικές συμπεριφορές και ταπείνω-ση μέχρι ψυχολογική βλάβη. Επίσης περιλαμβάνει διαρ-κές κριτικάρισμα, υποτίμηση και κοροϊδίες. Επιπροσθέτως οι προσπά-θειες εξευτελισμού, τα ψέμα-τα ακόμη και η υπονόμευση της αυτοεκτίμησης είναι και αυτές κάποιες μορφές ψυχο-λογικής βίας.

Χαρακτηριστικά Θύτη-Θύματος Στην ενδοσχολική βία διακρίνουμε δύο κατηγορίες, τον θύτη και το θύμα. Οι δύο αυτές κατηγορίες αφορούν ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων. Όλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν ανά καιρούς τον πρώτο ή το δεύ-τερο ρόλο.

Θύτες: Οι θύτες είναι συνήθως παιδιά που δείχνουν έντονη αυτοπεποίθηση και δεν υπακούουν σε κανόνες. Είναι συχνά επιθετικοί, σκληροί, παρορ-μητικοί, χωρίς ενσυναίσθηση. Συνήθως είναι άτο-μα αρκετά δημοφιλή, με πολύ καλές κοινωνικές δεξιότητες που προσελκύουν υποστηριχτές, τους οποίους μπορούν εύκολα να χειριστούν. Επίσης έχουν την ανάγκη να εξουσιάζουν άλλα παιδιά, καθώς ο μόνος τρόπος για την επιτυχία τους είναι η βία.

Θύματα: Αρκετά συχνά τα παιδία που δέχονται βία έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τείνουν επίσης να αισθάνονται ανασφάλεια, καθώς έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους . Τα θύματα του σχολι-κού εκφοβισμού έχουν λιγότερους φίλους και είναι λιγότερο αποδεχτά από συνομήλικους τους. Δεν είναι δημοφιλής και αρκετά συχνά δέχονται την απόρριψη από τους γύρω τους.

Μούσα Σπυριδούλα Νικήτα Νικολέττα Παρούτογλου Ελένη Φωτοπούλου Βασιλεία

Τα αίτια της ενδοσχολικής βίας και του εκβοβισμού

Ρατσιστικές αντιλήψεις μαθητών Το ψυχολογικό προφίλ του θύτη Το οικογενειακό περιβάλλον και η επίδραση που ασκεί Το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου Προβολή βίας από τα Μ.Μ.Ε. και Τα κοινωνικά προβλήματα.

Ένα από τα κυριότερα αίτια επιθετικής συμπεριφοράς είναι τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών όπως για παράδειγμα η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ανασφάλεια του θύτη. Οι δράστες είναι διασπαστικά άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν τις ορμές τους και αρέσκονται στο να αρχίζουν καβγάδες.

Υπάρχουν και κάποια σύνδρομα βιολογικής βάσης τα οποία προκα-λούν επιθετικές συμπε-ριφορές όπως η μανιο-καταθλιπτική διαταραχή, αλκοολικό σύνδρομο, διάφοροι τύποι επιλη-πτικών διαταραχών και βιολογικές βλάβες στον εγκέφαλο.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Οι σχέσεις των ανθρώπων χαρακτηρίζονται πολλές φορές από βιαιότητα κάθε είδους, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανασφάλεια, την ανεργία, τις ελαστικές σχέσεις εργασίας και τις κάθε μορφής ανισότητες. Η πολλαπλή κρίση της σύγχρονης κοινωνίας είναι ένα βασικό αίτιο της έξαρσης της ενδοσχολικής βίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Κρίση οικονομική, οικογενειακή, πνευματική, ηθική οδηγούν σε πράξεις βίας από την νεαρή ηλικία του ατόμου.

Καναβού Ειρήνη Μαυραειδόπουλος Μιχάλης Χιώτης Λευτέρης Σινγάρ Στέφανος

Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού

Επιπτώσεις Ενδοσχολικής Βίας Η Ενδοσχολική Βία και ο Εκφοβισμός έχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα οι συνέπειες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και είναι δυνατόν να έχουν τραγικά αποτελέσματα.

Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, καθώς και κατάθλιψη.

Τα παιδιά θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοι-νωνική και παραβατική συμπεριφορά. O ένας στους δύο που δέχεται άσχημη συμπε-ριφορά έχει ανταποδώσει ή είναι έτοιμος να την ανταποδώσει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. ≪Η βία γεννά βία≫.

Πώς φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδο-σχολικής βίας και εκφοβισμού; Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδη-λώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι: η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία, οι αδικαιολόγητες απουσίες του, η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν,

το γεγονός ότι περνά το χρόνο του στα διαλείμ-ματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία, το ότι καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι, το ότι τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα και κατεστραμμένα, το ότι έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν,

το ότι χάνει συχνά τα πράγματά του, το ότι ζητάει συχνά χρήματα από τους γονείς του γιατί χάνει αυτά που του δίνουν, το ότι υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν, το ότι παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλή-ματα. Εάν ισχύουν κάποια από τα προηγούμενα, τότε ίσως να υπάρχει περιστατικό βίας και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια και υποστήριξη.

Τις περισσότερες φορές τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό δεν το λένε σε κανέναν γιατί: Ντρέπονται. Η ντροπή είναι ένα συναίσθημα που ακολουθεί τον σχολικό εκφοβισμό καθώς τα παιδιά νιώθουν ότι όλοι γελάνε μαζί τους. Φοβούνται. Τα παιδιά θεωρούν ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι και φοβούνται ότι ο χειρισμός θα θυμώσει το παιδί ή τα παιδιά που το εκφοβίζουν και τα πράγματα θα χειροτερέψουν.

Νιώθουν ότι φταίνε. Η σκέψη των παιδιών είναι ενοχική και ιδιαίτερα σε καταστάσεις βίας. Θεωρούν ότι εκείνα φταίνε, ότι εκείνα προκάλεσαν αυτή την κατάσταση. Σκέφτονται ότι θα απογοητεύσουν/στεναχωρήσουν τους γονείς τους. Όλα τα παιδιά αποζητούν τον θαυμασμό και την αγάπη των γονιών τους. Θεωρούν λοιπόν ότι αν μάθουν οι γονείς τους αυτό που συμ-βαίνει θα απογοητευτούν και θα στεναχωρηθούν.

Λάμπρος Ζευγουλάς Ηλιάνα Μηλιώνη Αιμιλία Μωραΐτη Μαριάννα Πετροπούλου

Τρόποι αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας και του εκβοβισμού Τρόποι αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας και του εκβοβισμού

Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών.

Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαρα-γοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη. Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:

Σε επίπεδο σχολείου: σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφο- βισμό & την ενδοσχολική βία. σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία. αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου. ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαρα- γωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας.

Σε επίπεδο τάξης: συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, συζή- τηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού, ενημέρω- ση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από το σχολείο. τρόποι & προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπ- ιση από τους μαθητές. σύνταξη των κανόνων της τάξης ενάντια στη βία.

παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους για την επίλυση των συγκρούσεων, που θα μπορού- σαν να οδηγήσουν σε εκφοβισμό. προαγωγή των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων. παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθε- τικότητας. (π.χ. μέσω των αθλημάτων)

Άμεσες Δράσεις: Όλα τα παρακάτω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώ- πισης στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

Εκπαιδευτικοί Μιλήστε στο παιδί που εκφοβίζεται και ακούστε με προσοχή και σοβαρότητα αυτά που έχει να σας πει. Διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα ανταπο- κριθείτε άμεσα για να το προστατεύσετε και ότι είστε διαθέσιμος να παράσχετε κάθε δυνατή βοήθεια. Πείτε στο παιδί, να σας κρατά ενήμερο σχετικά με οποιαδήποτε εξέλιξη

Συζητήστε με τους γονείς του παιδιού, εκφράστε τις ανησυχίες σας και δείξτε ότι είστε αποφασισμένος να αναλάβετε δράση. Εξακριβώστε ποιο παιδί είναι αυτό που εκφοβίζεται ή αυτό που εκφοβίζει. Εξακριβώστε αν υπάρχει ομάδα παιδιών η οποία ενθαρρύνει ή και υποστηρίζει το παιδί που εκφοβίζει. Οδηγήστε το παιδί που εκφοβίζει στο γραφείο του Διευθυντή και συζητήστε σοβαρά μαζί του για το περιστατικό. Υποστηρίξτε το παιδί που εκφοβίζεται σε συνεργασία με τον Διευθυντή.

Συμμαθητές μέσα στην τάξη Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού. Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που εκφοβίζει.

Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλ-ληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους.

Γονείς παιδιού που εκφοβίζεται Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληρο- φορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμε- τώπισής του. Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε. Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του.

Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας. Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκο- λίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχι- κής υγείας για παιδιά.

Δημητρακόπουλος Κώστας Γκρέκας Μάνος Κακανά Χαρά Πιλάλης Γιώργος Σωτηρλαμάς Δημήτρης

Υπεύθυνος καθηγητής: Κώστας Ράδης