Ανόργανη Φαρμακευτική Χημεία, 3ο εξάμηνο Δ Ανόργανη Φαρμακευτική Χημεία, 3ο εξάμηνο Δ. Χατζηπαύλου-Λίτινα, καθηγήτρια Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας https://users.auth.gr/hadjipav 2017-18

Ανόργανη Φαρμακευτική Χημεία

Γενικές πληροφορίες Εργαστήρια (τετράδιο) Πληροφορίες για το μάθημα στην ιστοσελίδα του Τμήματος στον οδηγό σπουδών περιέχεται το Syllabus του μαθήματος 13 διδακτικές εβδομάδες- Διαλέξεις Δευτέρα 1-2μμ, Δ12 Τετάρτη 11-12 πμ, Δ12 Εργαστήρια (τετράδιο) Η επίδοση στο εργαστήριο αποτελεί το 10% στον βαθμό του μαθήματος Τρίτη (2-5μμ), Τετάρτη (1-4μμ) Πέμπτη 10-1μμ Υλικό για τις ασκήσεις: στην ιστοσελίδα με τα μαθήματα Εξετάσεις: γραπτές

Φάρμακο Είναι κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών που χορηγούνται στον άνθρωπο ή τα ζώα με σκοπό τη θεραπεία ή την πρόληψη ασθενειών την ιατρική διάγνωση, την αποκατάσταση, διόρθωση ή τροποποίηση φυσιολογικών λειτουργιών

Η ΛΗΜΝΙΑ ΓΗ ΗΤΑΝ ΦΑΡΜΑΚΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΜΕ ΕΥΡΥΤΑΤΗ ΔΙΑΔΟΣΗ ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ. Η Λημνία γη αναφέρεται από τα αρχαία χρόνια ως υλικό με ποικίλες φαρμακευτικές ιδιότητες. Θεωρούσαν πως είχε αιμοστατική δράση, θεράπευε τη δυσεντερία, ανακούφιζε το έλκος στομάχου, εξουδετέρωνε το δηλητήριο των φιδιών και ως αλοιφή ήταν κατάλληλη για τις φλεγμονές των οφθαλμών.

ορυκτά και ανόργανα αρχαία φάρμακα ήταν τα εξής: Ακόνη Ναξία: είδος σμύριδος ή μείγμα σιδήρου για την αλωπεκία, αλλά και εσωτερικώς για επιληψία Άλας Αιγύπτιο: για τα αρθριτικά Άλας Θηβαϊκό: ως εμμηναγωγό Άλμη: ως στυπτικό, σε κλύσματα επί δυσεντερίας Αρσενικό: ως καυστικό, εσχαρωτικό, αποψιλωτικό Αιθάλη: ως στυπτικό, σε εγκαύματα, επουλωτικό σε έλκη Γη Ερετρίας: ως στυπτικό, μαλακτικό Γη κιμωλία: με όξος κατά παρωτίτιδας, εγκαυμάτων, φλογώσεων Γη λημνία (ερυθρή άργιλος): εμετικό, αντίδοτο δηλητηρίων, θεραπευτικό πληγών Γη Μηλία: κατά της λέπρας Γη Σαμία: σε γυναικολογικές παθήσεις Γύψος (θειικό ασβέστιο): με σιτάλευρο ως ποτό, σε μητρορραγίες Θείον: σε υποκαπνισμούς επί υστερίας, σε επιχρίσεις κατά της λέπρας, με ρητίνη για τσίμπημα από σκορπιούς Ινδικόν: σε έλκη Κιννάβαρι: σε οφθαλμικές νόσους, στυπτικό, με κηρωτή σε εξανθήματα Κορράλιον: Στυπτικό, επουλωτικό

Λιθόκολλα (μείγμα κόνεως από παριανό μάρμαρο και ταυρόκολλα): για ανακόλληση βλεφαρίδων Λίθος αιματίτης (ορυκτό οξείδιο του σιδήρου): στυπτικό σε αιμοπτύσεις, οφθαλμικά νοσήματα, και διουρητικό με οίνο Λίθος αραβικός: οδοντόσκονη Λίθος γαλακτίτης (ανθρακικό ή φωσφορικό ασβέστιο): σε οφθαλμικά αποστήματα Λίθος γεώδης (άργιλος): στυπτικός, ξηραντικός, σε οφθαλμικές νόσους Λίθος ιουδαϊκός: διουρητικό και σε νευφρολιθίαση Λίθος μεμφίτης: αναισθητικό εγχειρήσεων Λίθος μόροχθος (τάλκης ή στεατίτης): σε πόνους της κύστης και αιμοπτύσεις Λίθος οφίτης (ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο): σε κεφαλαλγίες και οφιόδηκτους Λίθος φρύγιος (αργυλούχο ορυκτό ή ηφαίστειος σκωρία): στυπτικό, εσχαρωτικό, με κηρωτή σε εγκαύματ

Μίλτος (κοκκινόχωμα): στυπτικό, σε έμπλαστρα Μόλυβδος σε πολλά είδη όπως μεταλλικός/ πεπλυμένος/ κεκαυμένος/ σκωρία μολύβδου/ ψιμύθιο κτλ : για διάφορες χρήσεις όπως σε επίδεση πληγών, αιμοστακτικό, στυπτικό, σε οφθαλμικά κολλύρια, σε νόσους της μήτρας, των ώτων κτλ. Νίτρους: σε τροχίσκους εισαγόμενους στα γεννητικά όργανα για σύλληψη Νιτρούχο ύδωρ: σε δερματικές νόσους, σε πεσσούς, σε αλοιφή στυπτική, σε κλύσματα, σε στομαχοχρίσματα Αφρός νίτρου: σε κωλικούς, σε εγχύσεις σε νόσους των ώτων, σε έμπλαστρα για λέπρα Όστρακα: με όξος σε κνησμό, εξανθήματα. Σε αλοιφή για τις χοιράδες Σανδαράκη ερυθρή: καθαιρετικό, για ωτίτιδες, σε αλωπεκία, σε καταπότια για το άσθμα Σμύρις: σε ουλίτιδες, για καθαρισμό των δοντιών Στυπτηρία (αργιλούχα ορυκτά): ουλίτιδες, ξηραντικό πληγών, στυπτικό, σε αιμορραγίες Τέφρα κληματίνη (ανθρακικό κάλλιο): αντίδοτο σε δηλητηριάσεις από μύκητες Υδράργυρος: δηλητήριο, διαβρωτικό Χαλκός σε πολλά είδη (κεκαυμένος/ ανθός χαλκού/ θειικός χαλκός/ ανθρακικός χαλκός/ οξείδιο του χαλκού)

- Χαλκός: πολλά χαλκούχα φάρμακα, ως στυπτικό, ανθελμινθικό, εμετικό, εσχαρωτικό κλπ - Χρυσόκολλά (πολλές ουσίες, ίσως μαλαχίτης), ως μαλακτικό, ξηραντικό, σμηκτικό ούλων. - Ιός (βασικός ανθρακικός χαλκός), ως εσχαρωτικό, επουλωτικό. - Λεπίς χαλκού (οξείδιο του χαλκού), ως στυπτικό, επουλωτικό, στην οφθαλμολογία. - Σποδός κυπρίη (οξείδιο του χαλκού), επουλωτικό σε οφθαλμικές νόσους, σε έμπλαστρα. - Σποδός χρυσίη μετά μίσυος (άγνωστο), σε έμπλαστρα γυναικολογικών παθήσεων· - Μέλαν το κύπριον (ίσως οξείδιο του χαλκού), σε πεσσούς γυναικολογικών παθήσεων. - Ώχρα (ορυκτό από άργιλο και οξείδιο του σιδήρου), στυπτικό, διαλυτικό φυμάτων και σαρκωμάτων"

Ποιά είναι σήμερα η χρήση των ανόργανων φαρμάκων??? Διάγνωση Θεραπευτική Συμπληρώματα διατροφής Αντιόξινα, καθαρτικά, αντιμικροβιακά κ.ά Υπάρχουν??? Πόσα είναι??? Σύγχρονες προσεγγίσεις Οργανικά φάρμακα που αντιδρούν με μέταλλο που περιέχεται στον οργανισμό ελεύθερο ή δεσμευμένο σε μια πρωτεϊνη Σύμπλοκα ή οργανομεταλλικά φάρμακα που η δράση τους σχετίζεται με το μεταλλο-ιον.

Υπάρχει 100% υποχώρηση προς όφελος των οργανικών μορίων Η σημασία των ανοργάνων φαρμάκων σχετίζεται με τον ρόλο των μετάλλων στις βιολογικές διαδικασίες

Έλεγχος καθαρότητας-ποιοτικός & ποσοτικός των σκευασμάτων όπως ορίζεται από την Φαρμακοποιία Ελέγχονται για την παρουσία: Χλωριούχων, βρωμιούχων, ιωδιούχων Θειικών Ανθρακικών Σιδήρου Βαρίου Μολύβδου Αμμωνίας, Νιτρικών Χαλκού, Ψευδαργύρου Ασβεστίου, μαγνησίου

Έλεγχος περιεκτικότητας Αλκαλιμετρία-οξυμετρία Σταθμική μέθοδος Μέθοδος volhard Μέθοδος Mohr Μέθοδος οξειδοαναγωγής συμπλοκομετρία

Παρουσίαση: κατά Κατηγορίες δράσης Μηχανισμός δράσης –αντίδραση Ταυτοποίηση-Ποιοτικός έλεγχος (αντιδράσεις) Ποσοτικός έλεγχος- έλεγχος περιεκτικότητας(αντιδράσεις)

Αντιόξινα: ασθενείς βάσεις για την εξουδετέρωση Διακρίνονται σε ευαπορρόφητα (διττανθρακικό νάτριο) και δυσαπορρόφητα (ενώσεις αργιλίου, ασβεστίου). Παρουσία HCl οξέος στο στομάχι για διευκόλυνση της πέψης Υπερέκκριση-υπερχλωρυδρία αντιμετωπίζεται με την χορήγηση αντιόξινων τα οποία εμποδίζουν την έκκριση από τα αντίστοιχα κύτταρα. Υδροξείδιο Mg Ανθρακικό Mg Τριπυριτικό Mg Όξινο ανθρακικό Νάτριο Alka Seltzer Φωσφορικό Αργίλλιο Υδροξείδιο του αργιλλίου Maalox Γάλα μαγνησίας (μίγμα οξειδίου και υδροξειδίου του Mg) Ως αντιόξινα χρησιμοποιούνται επίσης η μαγαλδράτη και ο υδροταλκίτης (σύμπλοκες ενώσεις αργιλίου και μαγνησίου).

Antacids-αντιόξινα

The pH Scale

Τα κύτταρα του στομαχικού βλεννογόνου απελευθερώνουν: Βλέννα Πεψινογόνο και Υδροχλωρικό οξύ

Η αύξηση του pH οδηγεί σε καούρες/κάψιμο/έλκος Η συγκέντρωση του HCl στο στομάχι κυμαίνεται από 0.03 M έως 0.003 M που αντιστοιχεί σε pH 1.5 - 2.5 Η αύξηση του pH οδηγεί σε καούρες/κάψιμο/έλκος

Αιτία υπερέκκρισης Υπερκατανάλωση αλκοόλης Κάπνισμα Κατανάλωση ορισμένων τροφών Χρήση φαρμάκων πχ η ασπιρίνη Στρες

Οι αντιδράσεις των αντιόξινων με το οξύ του στομάχου CaCO3 + 2 HCl CaCl2 + H2O + CO2 Ca(OH)2 + 2HCl CaCl2 + 2H2O Mg(OH)2 + 2 HCl MgCl2 + 2 H2O MgO + 2 HCl MgCl2 + H2O 2ΜgO.3SiO2.H2O +4HCl 2MgCl2 + 2H2SiO3 + SiO2 + H2O NaHCO3 + HCl NaCl + H2O + CO2 Al(OH)3 + 3 HCl AlCl3 + 3 H2O Tο οξείδιο του μαγνησίου και το τριπυριτικό μαγνήσιο έχουν τις ίδιες ενδείξεις με τις του υδροξειδίου του μαγνησίου. Xρησιμοποιούνται σχεδόν σε συνδυασμό με υδροξείδιο του αργιλίου Mακροχρόνια λήψη τριπυριτικού μαγνησίου μπορεί σπανιότατα να προκαλέσει νεφρολιθίαση από πυριτικά άλατα.

Κίνδυνοι από την χρήση Αναλλοίωτο CaCO3 συγκεντρώνεται στην χολή και αυξάνει το pH του αίματος προκαλώντας αλκάλωση Δευτερεύουσες δράσεις: Διάρροια από τις ενώσεις του Mg Αέρια από τα ανθρακικά άλατα που οδηγούν σε φούσκωμα και δυσφορία Το Al3+ αντιδρώντας με τα φωσφορικά επηρεάζουν τον μεταβολισμό του φωσφόρου και τον οστικό ιστό και προκαλεί δυσκοιλιότητα

Ταυτοποίηση MgCl2 + NH4OH + Na2HPO4 MgNH4PO4 + 2NaCl + H2O MgO + 2HCl MgCl2 + H2O MgCl2 + NH4OH + Na2HPO4 MgNH4PO4 + 2NaCl + H2O

Ποσοτικός προσδιορισμός – έλεγχος περιεκτικότητας MgO Συμπλοκομετρία Mg(OH)2 γάλα μαγνησίας Mg(OH)2 + H2SO4 MgSO4 + 2H2O Ερυθρό του μεθυλίου Ρυθμιστικό pH 10 (αμμωνιακών) Ν/10 θειικό οξύ Μ/20 EDTA EBT

Ποσοτικός προσδιορισμός – έλεγχος περιεκτικότητας MgSO4 Συμπλοκομετρία Ρυθμιστικό pH 10 (αμμωνιακών) Μ/20 EDTA EBT

Πορτοκαλόχρουν του μεθυλίου Ταυτοποίηση Ποσοτικός προσδιορισμός – έλεγχος περιεκτικότητας NaHCO3 + HCl NaCl + CO2 + H2O Πορτοκαλόχρουν του μεθυλίου Ν/10 HCl

Tαυτοποίηση Αl(OH)3 + NaOH AlO(ONa) + 2H2O NH4Cl, H2O Al(OH)3, NaCl, NH3

Ποσοτικός προσδιορισμός – έλεγχος περιεκτικότητας Αl(OH)3 διαλύεται σε HCl Συμπλοκομετρία *Ca(OH)2 Ca(OH)2 + 2HCl CaCl2 + 2H2O φαινολοφθαλεϊνη Επανογκομέτρηση με Μ/20 Pb(NO3)2 Ν/10 θειικό οξύ Περίσσεια Μ/20 EDTA EBT * Διάλυση σε αιθανόλη, προσθήκη σακχαρόζης, διήθηση

Αλατούχα Καθαρτικά Tα καθαρτικά, ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται κυρίως: στα αυξάνοντα τον όγκο στα αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα και στα διεγείροντα την εντερική κινητικότητα (βισακοδύλη) α) Για την αντιμετώπιση οξείας δυσκοιλιότητας από οποιαδήποτε παθολογική ή μη κατάσταση. β) Σε οξείες επίσης καταστάσεις που επιθυμείται αποφυγή προσπάθειας (π.χ. οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου). γ) Για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς (χειρουργικές επεμβάσεις, δηλητηριάσεις κ.ά).

Αλατούχα Καθαρτικά Άνυδρο θειικό νάτριο Θειικό κάλιο Επταϋδρικό θειικό μαγνήσιο Μονοβασικό φωσφορικό νάτριο Διβασικό δωσφορικό νάτριο

H έναρξη του καθαρτικού τους αποτελέσματος εμφανίζεται 2-4 ώρες μετά τη χορήγησή τους που θα πρέπει να συνοδεύεται από ικανή λήψη υγρών Tα άλατα του μαγνησίου θα πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή σε πάσχοντες από νεφρική ανεπάρκεια, ενώ αντενδείκνυνται σε σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια. Αυτά που περιέχουν νάτριο μπορεί να είναι επικίνδυνα σε πάσχοντες από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ τα φωσφορικά άλατα μπορεί να μειώσουν το ασβέστιο του αίματος.

Άνυδρο θειικό νάτριο-Ποσοτικός προσδιορισμός Να2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2NaCl

Νάτριο φωσφορικό διβασικό ή μονόξινο ή δισόξινο Na2HPO4.12H2O το πιο εύγευστο Ποσοτικός προσδιορισμός Na2HPO4.12H2O + ΗCl NaCl + NaH2PO4. Μίγμα δεικτών (πράσινο βρωμοκρεσόλης, ερυθρό του μεθυλίου) NaH2PO4 Ποσοτικός προσδιορισμός Ογκομέτρηση με NaOH και δείκτη φαινολοφθαλεϊνη