Εκπαιδευτικά Προγράμματα: PECS, TEACCH, MAKATON ΔΑΔ – Αυτισμός ΙΙ Εκπαιδευτικά Προγράμματα: PECS, TEACCH, MAKATON

Πρόγραμμα Εναλλακτικής Επικοινωνίας Picture Exchange Communication System PECS

Picture Exchange Communication System - PECS Φωτογραφικό Σύστημα Εναλλακτικής Επικοινωνίας Χρησιμοποιούνται εικόνες, φωτογραφίες και σύμβολα Προαπαιτούμενες γνώσεις: να ταυτίζει το αντικείμενο με τη φωτογραφία & να έχει μάθει να επιλέγει ενισχυτές 7 φάσεις

1η φάση Το παιδί έχοντας μπροστά του το επιθυμητό αντικείμενο και τη φωτογραφία του αντικειμένου, επιλέγει τη φωτογραφία και τη δίνει στον εκπαιδευτή Δεν χρησιμοποιούνται λεκτικές προτροπές, καθοδήγηση φυσική, αν χρειαστεί Ποικίλα επιθυμητά αντικείμενα, αλλά όχι ταυτόχρονα Τουλάχιστον 30 φορές ημερησίως, εναλλάξ με άλλες δραστηριότητες Δυο εκπαιδευτές/ αποσύρεται σταδιακά η τμηματική βοήθεια

2η φάση Το παιδί παίρνει τις φωτογραφίες των επιθυμητών αντικειμένων από τον πίνακα επικοινωνίας και τις δίνει στον εκπαιδευτή Χωρίς λεκτικές προτροπές Ταύτιση φωτογραφίας – αντικειμένου / οι φωτος στον πίνακα επικοινωνίας Διάφοροι εκπαιδευτές / 30 φορές ημερησίως με ευκαιριακή χρήση του πίνακα επικοινωνίας

3η φάση Το παιδί επιλέγει τη φωτογραφία του επιθυμητού αντικειμένου από τον πίνακα επικοινωνίας και τη δίνει στον εκπαιδευτή χωρίς λεκτικές προτροπές Τακτική επανάληψη & τουλάχιστον 20 φορές ημερησίως με ευκαιριακή χρήση του πίνακα αλλάζουν οι θέσεις των φωτογραφιών στον πίνακα επικοινωνίας

4η φάση Το παιδί ζητά αντικείμενο επιλέγοντας τη λέξη θέλω και τη φωτογραφία του επιθυμητού αντικειμένου για να την τοποθετήσει στο ενδεδειγμένο σημείο του πίνακα επικοινωνίας Χρησιμοποιεί 20-50 φωτογραφίες με διαφορετικούς εκπαιδευτές Χωρίς λεκτικές προτροπές Τουλάχιστον 20 φορές ημερησίως

5η φάση Το παιδί χρησιμοποιώντας τον πίνακα επικοινωνίας ζητά αυθόρμητα από τον εκπαιδευτή διάφορα αντικείμενα και μαθαίνει να απαντά στην ερώτηση τί θέλεις? έπαινος: πρωτογενείς ενισχυτές για κάθε επιτυχημένοι προσπάθεια Τμηματική βοήθεια και βαθμιαία απόσυρση Κάθε συνεδρία αρχίζει και τελειώνει με ευκαιρίες για αυθόρμητη χρήση του πίνακα 20 φορές ημερησίως

6η φάση Το παιδί χρησιμοποιώντας τον πίνακα επικοινωνίας ζητά αυθόρμητα από τον εκπαιδευτή διάφορα αντικείμενα και μαθαίνει να απαντά στις ερωτήσεις τί θέλεις?, τί βλέπεις?, τι κρατάς? έπαινος: πρωτογενείς ενισχυτές για κάθε επιτυχημένοι προσπάθεια Τμηματική βοήθεια και βαθμιαία απόσυρση Κάθε συνεδρία αρχίζει και τελειώνει με ευκαιρίες για αυθόρμητη χρήση του πίνακα 20 φορές ημερησίως

7η φάση Το παιδί χρησιμοποιώντας τον πίνακα επικοινωνίας μαθαίνει να χρησιμοποιεί σύνθετο λεξιλόγιο και αν αναγνωρίζει καινούριες έννοιες και να τις χρησιμοποιεί σε ολοκληρωμένες προτάσεις Σε τακτά χρονικά διαστήματα αξιολογούνται οι δεξιότητες που αποκτήθηκαν στις προηγούμενες φάσεις 20 ευκαιρίες ημερησίως

Πρόγραμμα Εναλλακτικής Επικοινωνίας MAKATON

Άλλα στοιχεία Βασίζεται στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση της Συμπεριφοράς (ABA) Πολυαισθητηριακή προσέγγιση με χρήση λόγου – εικόνας – νοήματος Λεξιλόγιο 450 εννοιών, χωρισμένων σε αναπτυξιακά στάδια Λεξιλόγιο – πηγή: 7000 έννοιες, ταξινομημένες ανά κατηγορίες

Παραδείγματα Φωνάζω Φοιτητής https://www.youtube.com/watch?v=vlgOhf2Hieg

Παραδείγματα

Δομημένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης TEACCH

ΤΕACCH 1972, Βόρεια Καρολίνα, ΗΠΑ Catherine Faherty Μοντέλο του Παγόβουνου, αυτό που δεν βλέπω είναι το περισσότερο Οπτικοί τύποι, με δυσκολίες ακουστικής επεξεργασίας, σκεπτόμενοι με εικόνες

TEACCH Η δομημένη εκπαίδευση: ενισχύει την κατανόηση & αντίληψη, ταιριάζει στους μαθητές με αυτισμό (ρουτίνα), μειώνει το άγχος, αυξάνει την ικανότητα μάθησης, προάγει την ανεξάρτητη λειτουργία του μαθητή, ελέγχει τη συμπεριφορά, βοηθά στην κατανόηση του περιβάλλοντος Τύποι δόμησης: φυσική, ημερήσιο πρόγραμμα, σύστημα εργασίας, οπτική δόμηση

Δυσκολίες στην προσοχή, στην εμπλοκή και απεμπλοκή της προσοχής, τύπου τούνελ (φακός - βλέπω τις λεπτομέρειες εκεί που φωτίζω),λεπτομέρειες, ειδικά ενδιαφέροντα, μοίρασμα προσοχής, συσχετισμός = κατανόηση νοήματος Νόημα, κεντρική συνοχή, σύνολο λεπτομερειών, πρόβλημα με αλληλοσυνδετικότητα, σύνδεση με εμπειρία, δυσκολία γενίκευσης, ρουτίνες Να έχει νόημα ο κόσμος Θετική ενίσχυση

Φυσική δόμηση Το πως τοποθετούνται τα έπιπλα και τα υλικά στην αίθουσα Το πως τοποθετούνται τα έπιπλα και τα υλικά στην αίθουσα Διαφορετικές περιοχές με άλλη σημασία Οπτική οριοθέτηση Περιοχές εργασίας

Ημερήσιο πρόγραμμα Οπτικό σημάδι που δείχνει ποιες δραστηριότητες θα γίνουν και με ποια σειρά Ο μαθητής προβλέπει τι θα γίνει μετά Διευκολύνει τις μεταβάσεις Χτίζει την ανεξαρτησία Οργανώνει χώρο κ χρόνο Ευελιξία

Τύποι προγραμμάτων Αντικείμενα Εικόνες – φωτογραφίες – σύμβολα – ζωγραφιές Εικόνα / λέξη Λέξη Γραπτή λίστα Αντικείμενα μετάβασης

Εξατομικεύοντας Οπτικό στοιχείο – αντικείμενο Διάρκεια μετάβασης (πρώτα – μετά, αριστερά – δεξιά) Οργάνωση (πάνω – κάτω, αριστερά – δεξιά) Ελέγχει το πρόγραμμα, παίρνει αντικείμενο, ταιριάζει εικόνα, διαγράφει, τικάρει

Σύστημα Εργασίας Συστηματική στρατηγική προσέγγισης της εργασίας που πρέπει να ολοκληρωθεί. Αυτή η στρατηγική χτίζει την αυτοπεποίθηση κ βοηθά το μαθητή να γενικεύσει τη χρήση των ικανοτήτων του και σε άλλα περιβάλλοντα. Ένας τρόπος να αρχίσει και να ολοκληρωθεί η εργασία

4 ερωτήσεις που το σύστημα απαντά: Ποια εργασία? Πόση δουλειά? Πότε τελειώνει η εργασία? Τι ακολουθεί μετά?

Τύποι συστημάτων εργασίας Από αριστερά στα δεξιά Ταίριασμα (η μια κάρτα πάνω στην άλλη) Γραπτό (για ενήλικες στο σπίτι: καλάθια με εργασίες μέσα)

Οπτική δόμηση Οργανώνει τα υλικά και τη δραστηριότητα Παρέχει τις οδηγίες οπτικά Οπτική σαφήνεια Υπογραμμίζει σχετικές λεπτομέρειες, κρύβει τις άσχετες Καθιστά τις προσδοκίες της δραστηριότητας σαφείς

Πως να αρχίσεις (φυσικό επίπεδο) Στήσε σκηνικό Χρησιμοποίησε οπτική μνήμη Ψάξε για ενδιαφέροντα Παρουσίασε οπτικά Δίδαξε με ρουτίνα Ετικέτες = αντικείμενα = έναρξη εικόνας Πίνακας επιλογής Πίνακας επικοινωνίας

Εικόνες Φωτογραφίες Εικόνες από δάσκαλο Εμπορικά σύμβολα

Tips Να είσαι ευχάριστος Χρησιμοποίησε ήδη κατεκτημένες ρουτίνες Χρησιμοποίησε κάτι που θα έχει νόημα κ λόγο για να επικοινωνήσει το παιδί Πολλαπλές ευκαιρίες για εξάσκηση Δίδαξέ το να ζητά βοήθεια Κάνε το εύκολο Δίδαξε τα προαπαιτούμενα, πριν την επιλογή

Επικοινωνιακές ρουτίνες Ζήτηση Τραβώντας την προσοχή Απορρίπτοντας Σχολιάζοντας Παρέχοντας πληροφορίες Αναζητώντας πληροφορίες

Αντιμετώπιση εκρήξεων Υπενθυμίσεις (δείχνεις αναστατωμένος, κοίτα το χάρτη σου, χρειάζομαι ένα διάλειμμα, μη μου μιλάς, χρειάζομαι 5’ ηρεμία) Λύση (κάνε έναν περίπατο, μην προσπαθείς να μιλήσεις, κίνηση, αξιοπρέπεια Αρχή KISS (Κeep It Simple Silly)

Πως να φτιάξεις ένα οπτικό πρόγραμμα Ημερήσιες δραστηριότητες Πλαστικοποιημένες κάρτες Χαρτόνι – βέλκρο Χώρισέ το στη μέση κατά ύψος Πρώτα – μετά

Κοινωνικές ιστορίες

Κοινωνικές ιστορίες (Social stories) Είναι μία μέθοδος διδασκαλίας κοινωνικών δεξιοτήτων σε άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού. Πρόκειται για εξατομικευμένα κείμενα που προσφέρουν στο άτομο ακριβείς πληροφορίες για καταστάσεις και δεξιότητες που δυσκολεύουν το συγκεκριμένο άτομο. Οι Κοινωνικές Ιστορίες περιέχουν οπτικοποιημένο υλικό, για τη διευκόλυνση της κατανόησής του από το άτομο στο οποίο απευθύνεται.

Στόχος Δεν θα πρέπει ποτέ να είναι να αλλάξουμε τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Στόχος μίας Κοινωνικής Ιστορίας θα είναι να δώσουμε στο άτομο τις πληροφορίες που θα του επιτρέψουν να έχει μία βελτιωμένη κατανόηση μίας κοινωνικής κατάστασης. Δηλαδή, να τον βοηθήσουμε να ανακαλύψει τον κρυμμένο κώδικα των κοινωνικών καταστάσεων. Η βελτιωμένη κατανόηση της κοινωνικής κατάστασης μπορεί τελικά να οδηγήσει το άτομο σε πιο κατάλληλες συμπεριφορές. Οι Κοινωνικές Ιστορίες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να επιβραβεύσουμε το άτομο για μία υπάρχουσα συμπεριφορά καθώς και για να το προετοιμάσουμε, δίνοντάς του τις σχετικές πληροφορίες, για κάτι το οποίο πρόκειται να συμβεί (για παράδειγμα για ένα ταξίδι που η οικογένεια σχεδιάζει να κάνει ή για μία εκδρομή που θα κάνει με το σχολείο του).

Γιατί μία Κοινωνική Ιστορία θα μπορούσε να καλύψει αυτό το έλλειμμα στον τομέα της Κοινωνικής Κατανόησης; Μπορεί να δώσει στο άτομο τις πληροφορίες που σχετίζονται με ορισμένη κοινωνική δεξιότητα/ κατάσταση. Είναι γραμμένη με τέτοιον τρόπο, ώστε οι πληροφορίες αυτές να μπορούν να γίνουν εύκολα κατανοητές από άτομα που βρίσκονται στο Φάσμα του Αυτισμού (κυριολεκτική χρήση γλώσσας-οπτικοποιημένο υλικό).

Οι κοινωνικές ιστορίες γράφονται: Με σκοπό να δώσουν κοινωνικές πληροφορίες στο άτομο Με σκοπό να προετοιμάσουν το άτομο για κάποιο επικείμενο γεγονός Με σκοπό να επιβραβεύσουν για μία υπάρχουσα συμπεριφορά Η τροποποίηση μίας συμπεριφοράς δεν είναι ποτέ άμεσος στόχος μίας Κοινωνικής Ιστορίας.

10 κριτήρια Στόχος: να μοιραστεί ακριβείς πληροφορίες Συγκέντρωση πληροφοριών Τρία Μέρη και ένας Τίτλος Μορφή Τόνος και Λεξιλόγιο 6 Ερωτήσεις, οι οποίες μας οδηγούν στην ανάπτυξη της ιστορίας 7 Τύποι Προτάσεων Μία Φόρμουλα στην αναλογία των προτάσεων Προσαρμοσμένες Ιστορίες Επεξεργασία/ Διόρθωση και Παρουσίαση Κοινωνικής Ιστορίας

1ο Κριτήριο: Ο στόχος κάθε Κοινωνικής Ιστορίας είναι να μοιραστεί ακριβείς πληροφορίες.  Οι πληροφορίες αυτές δίνονται στο άτομο μέσω ενός βασικά περιγραφικού κειμένου το οποίο είναι φυσικά, κοινωνικά και συναισθηματικά ασφαλές για τον αναγνώστη/κοινό. Κάθε Κοινωνική Ιστορία έχει έναν υπομονετικό και καθησυχαστικό τόνο.

2ο Κριτήριο: Συγκέντρωση πληροφοριών. 2ο Κριτήριο: Συγκέντρωση πληροφοριών.  Ο συγγραφέας της Κοινωνικής Ιστορίας συγκεντρώνει τις σχετικές πληροφορίες με διπλό στόχο: να κατανοήσει καλύτερα πώς ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται την προς εξέταση κατάσταση, δεξιότητα, ιδέα και/ή να εντοπίσει το σχετικό θέμα/ τα σχετικά θέματα και τους τύπους των πληροφοριών που θα μοιραστεί στην Ιστορία. Τύποι πληροφοριών: Α. Τα Νέα Β. Τρόπος να σκέφτομαι πάνω στα νέα Γ. Συνδέσεις και εφαρμογές

3ο Κριτήριο: Τρία Μέρη και Ένας Τίτλος. 3ο Κριτήριο: Τρία Μέρη και Ένας Τίτλος.  Κάθε Κοινωνική Ιστορία έχει: Τίτλο Εισαγωγή (προσδιορισμός θέματος) Κυρίως σώμα (παράθεση λεπτομερειών) Επίλογος (περίληψη πληροφοριών

4ο Κριτήριο: Μορφή. Κάθε Κοινωνική Ιστορία έχει τέτοια μορφή που: 4ο Κριτήριο: Μορφή. Κάθε Κοινωνική Ιστορία έχει τέτοια μορφή που: κάνει πιο ξεκάθαρο το περιεχόμενο και βοηθάει τον αναγνώστη να το κατανοήσει.

5ο Κριτήριο: Επιλογή τόνου και λεξιλογίου. Κάθε Κοινωνική Ιστορία είναι γραμμένη με υπομονετικό και υποστηρικτικό τόνο και χρησιμοποιεί λεξιλόγιο το οποίο καθορίζεται από τους παρακάτω παράγοντες: Α΄ ή Γ’ ενικό πρόσωπο Θετικός τόνος Παρελθοντικός, Παροντικός και Μελλοντικός Χρόνος Κυριολεκτική Ακρίβεια Ακριβές Λεξιλόγιο

6ο Κριτήριο: 6 Ερωτήσεις. Μία Κοινωνική Ιστορία μπορεί να απαντάει στις ερωτήσεις: Πού; Πότε; Ποιος; Τι; Πώς; Γιατί;

7ο Κριτήριο: 7 Τύποι Προτάσεων Περιγραφικές Προτάσεις(1): είναι οι προτάσεις που εκφράζουν μία αντικειμενική δήλωση. Προτάσεις Προοπτικής(2): είναι προτάσεις που αναφέρονται ή περιγράφουν την εσωτερική κατάσταση ενός ατόμου, τις γνώσεις του, τη σκέψη του και τα συναισθήματά του. Παράδειγμα: Καθοδηγητικές Προτάσεις Α. Προτάσεις που προτείνουν μία συμπεριφορά στο άτομο(3). Β. Προτάσεις που προσδιορίζουν ανταπόκριση της ομάδας(4). Γ. Αυτο-καθοδηγητικές προτάσεις(5) (τις προτείνει το άτομο για το οποίο έχει γραφτεί η ιστορία) Συνήθως ξεκινάνε με τη φράση "Θα προσπαθήσω να…", εστιάζοντας στην προσπάθεια παρά στο αποτέλεσμα. Καταφατικές Προτάσεις(6) Οι προτάσεις αυτές ενισχύουν τις πληροφορίες που έχουν ήδη δοθεί στο άτομο. Προτάσεις που χρειάζονται συμπλήρωση(7) Επιτρέπουν στον αναγνώστη να τις συμπληρώσει και με αυτόν τον τρόπο: έχουμε ενεργή συμμετοχή του αναγνώστη καθώς επίσης ελέγχεται και η κατανόηση της ιστορίας.

8ο Κριτήριο: Μία Φόρμουλα στην αναλογία προτάσεων. Πρόκειται για την αναλογία των προτάσεων που έχει μία Κοινωνική Ιστορία. αριθμός προτάσεων που περιγράφουν (*) ίσες ή περισσότερες από δύο αριθμός καθοδηγητικών προτάσεων (*) Προτάσεις που περιγράφουν θεωρούνται: Οι Περιγραφικές Προτάσεις Οι Προτάσεις Προοπτικής Οι Καταφατικές Προτάσεις

9ο Κριτήριο: Προσαρμοσμένες Ιστορίες Κάθε Κοινωνική Ιστορία θα πρέπει να είναι έτσι γραμμένη που να πλησιάζει όσο πιο πολύ γίνεται: τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα του ατόμου για το οποίο έχει γραφτεί.

10ο Κριτήριο: Επεξεργασία/ Διόρθωση και Παρουσίαση Κοινωνικής Ιστορίας Σημειώσεις (αριθμοί στις παρενθέσεις - παραπομπές από το παραπάνω κείμενο): Χρειάζεται επιμελής επεξεργασία και διόρθωση του κειμένου για να διασφαλιστεί η σαφήνεια, ακρίβεια καθώς και η αναλογία των προτάσεων. Έλεγχος Κατανόησης Επανεξέταση Ιστορίας: Οι Κοινωνικές Ιστορίες μπορούν να ξαναδιαβαστούν μέσα στον χρόνο. Ποτέ όμως δε θα πρέπει να διαβάζονται ως «τιμωρία» μετά από μία δύσκολη συμπεριφορά. Τρόπος παρουσίασης Κοινωνικής Ιστορίας: Συνήθως χρησιμοποιείται μία σταθερή έκφραση, όπως «Αυτή είναι μία ιστορία που έγραψα για εσένα». Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας: Αφού παρουσιαστεί η Ιστορία στο άτομο είναι απαραίτητο να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά της. Οργάνωση Κοινωνικών Ιστοριών: Συνήθως τοποθετούνται μέσα σε ντοσιέ. Μπορούν να χωριστούν και σε θέματα (π.χ. ιστορίες που αφορούν στο σπίτι, ιστορίες που αφορούν στο σχολείο κ.ά.) Σημαντικό είναι οι Ιστορίες να είναι προσβάσιμες από το άτομο ανά πάσα στιγμή.