ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ Η ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ ΥΠΕΡΕΡΥΘΡΟΥ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΠΟΓΓΩΝ;   Β. Τσιάνος2, Β. A. Οικονομίδου1, Ι. Καστρίτση - Καθαρίου2  1Τoμέας Βιολογίας Κυττάρου & Βιοφυσικής, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιόπολις,, Αθήνa 157 01 2Τομέας Ζωολογίας & Θαλάσσιας Βιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιόπολις,, Αθήνα 157 84 Εισαγωγή Η Τάξη των Dictyoceratida Minchim 1900, ανήκει στην Ομοταξία των Δημοσπόγγων, οι οποίοι αποτελούν αληθινό πρόβλημα για τους ταξινομιστές. Το λιγότερο μελετημένο είδος που ανήκει σ’ αυτό το γένος είναι η Spongia zimocca (Schmidt 1862). Η S. zimocca χαρακτηρίζεται από έντονες μακρο-μορφολογικές διαφοροποιήσεις που εξαρτώνται κυρίως από την γεωγραφική περιοχή αλιείας και από το βάθος στο οποίο συλλέγεται. Οι διεθνείς βιβλιογραφικές αναφορές είναι ελάχιστες και η ταυτοποίηση της S. zimocca είναι εξαιρετικά δυσχερής. Στη μελέτη αυτή αναρωτηθήκαμε εάν και κατά πόσο θα πρέπει να μιλάμε για μία ενδοειδική ποικιλότητα ή για νέα υποείδη. Με στόχο την απάντηση στο ερώτημα αυτό, χρησιμοποιήσαμε τη κλασσική μέθοδο της φασματοσκοπίας υπερερύθρου σαν εργαλείο διερεύνησης. Εξετάσθηκαν ίνες κολλαγόνου από τη S. zimocca σε δείγματα αλιευμένα στο Αιγαίο (σε διάφορα βάθη), στο Κρητικό Πέλαγος, την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Για συγκριτικούς λόγους μελετήθηκαν και δείγματα από τη S. officinalis lamella, Schulze 1879 που αλιεύθηκαν από το Αιγαίο.

Υλικά και Μέθοδοι Οι σπόγγοι προέρχονταν από δειγματοληψίες που κάναμε κατά τη διάρκεια πειραματικών ταξιδιών με σπογγαλιευτικά σκάφη στο Αιγαίο (βαθειά και ρηχά νερά), τα παράλια της Αιγύπτου και της Λιβύης. Οι σπόγγοι δεν είχαν υποστεί χημική επεξεργασία αλλά μόνο μηχανική επί του σκάφους. Ο καθαρισμός των ινών έγινε με συσκευή υπερήχων. Ρηχά νερά Αιγαίου 60-70 m Λιβύης Αιγύπτου Η μελέτη των δειγμάτων έγινε με την τεχνική της φασματοσκοπίας υπερερύθρου (ATR FT-IR) και συγκεκριμένα με μικροσκόπιο υπερερύθρου IRscope II της Bruker Optics εξοπλισμένο με αντικειμενικό φακό Ge (20x) και συνδεδεμένο με το φασματοσκόπιο υπερερύθρου Εquinox 55 (Bruker Optics). Συλλέχθηκαν 10 φάσματα των 32-σαρώσεων και υπολογίστηκαν οι Μ.Ο. για να βελτιωθεί η αναλογία S/N. Παρουσιάζονται τα φάσματα απορρόφησης, στα οποία οι κορυφές των ταινιών έχουν προσδιοριστεί από τα ελάχιστα των β’ παραγώγων τους.

Αποτελέσματα S. zimocca (Αιγαίο – Λιβύη – Αίγυπτος) & Κυματ S. zimocca (Αιγαίο – Λιβύη –Αίγυπτος) άριθμοι (cm-1) S. lamella (Αιγαίο) Αποδόσεις 1234 Αμιδική III, κολλαγόνο - 1255 1280 1313 C-H ταλάντωση 1338 1376 1392 CH2 παραμόρφωση 1410 1415 CH3 παραμόρφωση 1450 CH2 ταλάντωση 1463 λιπίδια 1469 1494 1515 Tyr 1537 Αμιδική II, κολλαγόνο 1552 1571 1629 Αμιδική I, κολλαγόνο 1651 Αμιδική I, τριπλή έλικα κολλαγόνου τύπου Ι 1666 Αμιδική I, β-στροφές 1697 1714 1741 S. zimocca (Αιγαίο – Λιβύη – Αίγυπτος) & S. officinalis lamella (Αιγαίο) Κόκκινο : S. zimocca - Αιγαίο Μωβ : S. zimocca – Αίγυπτος Πορτοκαλί : S. zimocca – Λιβύη Μπλε : S. lamella - Αιγαίο

Αποτελέσματα Spongia zimocca (Βαθειά – Ρηχά νερά) Κυματάριθμοι (cm-1) Αποδόσεις 1233 Αμιδική III, κολλαγόνο 1280 1313 C-H ταλάντωση 1339 1363 1394 CH2 παραμόρφωση 1415 CH3 παραμόρφωση 1449 CH2 ταλάντωση 1470 1494 1515 Tyr 1542 Αμιδική II, κολλαγόνο 1571 1630 Αμιδική I, κολλαγόνο 1648 Αμιδική I, τριπλή έλικα κολλαγόνου τύπου Ι 1664 Αμιδική I, β-στροφές 1697 Κόκκινο : S. zimocca - Ρηχά νερά Πράσινο : S. zimocca – Βαθειά νερά

Συμπεράσματα Η σύγκριση των φασμάτων υπερερύθρου σπόγγων του είδους Spongia zimocca, από το Αιγαίο, τη Λιβύη και την Αίγυπτο παραπέμπει στο ότι όλα τα δείγματα ανήκουν στο ίδιο είδος, εφόσον τα φάσματα είναι πανομοιότυπα μεταξύ τους, και διαφέρουν σε σημαντικά χαρακτηριστικά από το φάσμα σπόγγου που ανήκει σε διαφορετικό είδος, της Spongia lamella. Η σύγκριση των φασμάτων υπερερύθρου σπόγγων του είδους S. zimocca από βαθειά και ρηχά νερά του Αιγαίου, δείχνει ότι οι διαφοροποιήσεις του βάθους δεν επηρεάζουν τα βασικά δομικά χαρακτηριστικά των σπόγγων, εφόσον τα δύο φάσματα δεν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Αυτή η προκαταρκτική ερευνητική εργασία μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι η φασματοσκοπία υπερερύθρου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν συμπληρωματικό εργαλείο για την ταυτοποίηση των εμπορικών σπόγγων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μέθοδος πρέπει να εφαρμοσθεί σε μία σειρά πειραμάτων με πολλά και διαφορετικά είδη πριν εισηγηθούμε ότι μπορεί να αποτελέσει μία ταξινομική μέθοδο ρουτίνας.