Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας Δρ. Μαρία Καμπανάρου Ενότητα 10

Η Λογοθεραπευτική Αξιολόγηση Ατόμων με Πολιτιστικές και Γλωσσολογικές Διαφορές

Εισαγωγή Η Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που καλείται να ασχοληθεί με τη πρόληψη, την αξιολόγηση, τη θεραπεία και την αποκατάσταση της επικοινωνίας των ατόμων μιας πολυπολιτισμικής και πολυγλωσσικής κοινωνίας, όπως έχει διαμορφωθεί πλέον η κοινωνική δομή της Ελλάδας. Η μελέτη αυτών των πολιτιστικά και γλωσσολογικά διαφορετικών ατόμων (Culturally and Linguistically Diverse (CLD) Individuals) περιλαμβάνει όλα τα άτομα που χρησιμοποιούν ενεργά ή προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν περισσότερες από μία γλώσσες, ακόμα και αν δεν έχουν επιτύχει την άνεση στη δεύτερη (τρίτη κλπ.) γλώσσα. Αυτά τα άτομα, θεωρούνται δί(τρι/πολύ)γλωσσοι.

Σκοπός της Αξιολόγησης √ ο Έλεγχος (π.χ. εάν πρόκειται για διαταραχή) √ ο Προσδιορισμός της Διάγνωσης (π.χ. η φύση και τα χαρακτηριστικά της διαταραχής) √ η Διαφοροδιάγνωση του προβλήματος (π.χ από γλωσσική διαφορά) √ Να ερευνηθεί αν ο ασθενής είναι κατάλληλος για θεραπεία √ ο Καθορισμός της κατεύθυνσης της λογοθεραπείας √ η Ανάπτυξη της επέμβασης √ Να ερευνηθεί ο αντίκτυπος στο περιβάλλον του πελάτη √ Να καθοριστεί μέτρο σύγκρισης (baseline) που θα λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς για την έναρξη της θεραπείας ή και για την Καταγραφή της Προόδου του ασθενή ή για τον έλεγχο της Αποτελεσματικότητας της Λογοθεραπείας

Στην αξιολόγηση ατόμων με πολιτιστικές και γλωσσολογικές διαφορές είναι σημαντικό για τον λογοθεραπευτή να εξακριβώσει εάν ο πελάτης εκδηλώνει επικοινωνιακή διαταραχή ή επικοινωνιακή διαφορά ανάμεσα στη μητρική/ κυρίαρχη γλώσσα (Γ1) και στη δεύτερη γλώσσα (Γ2). Η διαταραχή μπορεί να διαγνωστεί μόνο όταν ο πελάτης εκδηλώνει δυσκολίες σε όλες τις γλώσσες του/της. Εάν παρουσιάζονται διαφορές μόνο όταν μιλάει στη δεύτερη γλώσσα, τότε αυτές θεωρούνται γλωσσικές διαφορές.

Σχετικά με το επίπεδο των γλωσσικών γνώσεων η διγλωσσία θεωρείται ως συνέχεια, και όχι ως μια δίγλωσση/μονόγλωσση διχοτομία. Ένα άτομο μπορεί να έχει διαφορετικά επίπεδα ικανότητας στις διαφορετικές γλωσσικές λειτουργίες (ακουστική και γραπτή κατανόηση, προφορικός και γραπτός λόγος) και στους διαφορετικούς γλωσσολογικούς τομείς (μορφολογία, σύνταξη, φωνολογία, λεξική σημασιολογία).

ΑΡΧΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ : Ατόμων με Πολιτιστικές και Γλωσσολογικές Διαφορές Η Λήψη Λογοπαθολογικού ιστορικού Η Στοματοπροσωπική εξέταση Ο Ακουολογικός έλεγχος Η Αξιολόγηση της ταχύτητας παραγωγής διαδοχοκινητικών συλλαβών Η απόκτηση δείγματος ομιλίας- Η ανάγνωση κειμένου

Η δεύτερη γλώσσα (Γ2) μαθαίνεται νωρίς ή αργότερα στη ζωή τους. με άλλους τρόπους: στο σχολείο ή ανεπίσημα σε καταστάσεις όπου το άτομο για να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του πρέπει να μάθει μια καινούρια γλώσσα, κάτι που συμβαίνει κυρίως σε πληθυσμούς μεταναστών. Η δεύτερη γλώσσα μπορεί να είναι μητρική (συνηθέστερα όταν οι γονείς δεν έχουν την ίδια μητρική γλώσσα).

Oι βασικότερες μορφές διγλωσσίας είναι: Ισορροπημένη και ταυτόχρονη διγλωσσία Το ισορροπημένο δίγλωσσο άτομο διαθέτει ισότιμη ικανότητα και στις δυο γλώσσες, ενώ το κυρίαρχο δίγλωσσο, πολύ συχνά στη μητρική γλώσσα, διαθέτει μεγαλύτερη ικανότητα σε μια από τις γλώσσες.

Σύνθετη και συντονισμένη διγλωσσία Στη συντονισμένη διγλωσσία τα γλωσσικά σύμβολα και η αντίστοιχη εννοιολογική σημασία τους απομνημονεύονται ξεχωριστά και στις δυο γλώσσες, ενώ στη σύνθετη υπάρχει κοινή σημασιολογική έννοια, που συνδέεται με δυο διαφορετικά γλωσσικά σύμβολα.

Παιδική, εφηβική και διγλωσσία ενηλίκων Η ηλικία κατάκτησης της διγλωσσίας αλληλεπιδρά με τη γνωστική, γλωσσική, νευροψυχολογική και κοινωνικοπολιτιστική ανάπτυξη του ατόμου. Ταυτόχρονο ρόλο παίζει και ο παράγοντας «περιβάλλον της κατάκτησης» και «η χρήση των δυο γλωσσών».

Ταυτόχρονη νηπιακή διγλωσσία και διαδοχική παιδική διγλωσσία Στην περίπτωση της ταυτόχρονης νηπιακής διγλωσσίας, το παιδί αναπτύσσει εξ αρχής δυο μητρικές γλώσσες, ενώ στη διαδοχική παιδική μαθαίνει τη δεύτερη γλώσσα, αφού η κατάκτηση της μητρικής γλώσσας έχει ήδη επιτευχθεί.

Αρχές Αξιολόγησης Η λογοθεραπευτική αξιολόγηση ατόμων που μιλούν δύο (και περισσότερες) γλώσσες αποτελεί μια πρόκληση για τον (μονόγλωσσο) κλινικό. Είναι μία διαδικασία η οποία εμπεριέχει συνδιαλλαγές ανάμεσα στον κλινικό, τον ασθενή/πελάτη, την οικογένεια του πελάτη και διάφορους (μονόγλωσσους) εκπαιδευτές, ιατρούς και παρεμφερείς επαγγελματίες. Για να γίνουν εκτενείς και ακριβείς αξιολογήσεις, ο λογοθεραπευτής θα πρέπει να κατέχει γνώσεις όσον αφορά: τη φυσιολογική και μη, ανάπτυξη της επικοινωνίας του ασθενή και στις δύο γλώσσες πολιτιστικά προσαρμοσμένες τεχνικές αξιολόγησης (π.χ. αν υπάρχουν σταθμισμένα τεστ στις δύο γλώσσες) τις γλωσσολογικές νόρμες της κοινότητας του πελάτη την κουλτούρα και τις αξίες του πελάτη τις πολιτισμικές αποκλίσεις κλινικά θέματα λογοθεραπείας σε σχέση με τη διγλωσσία.

Μέθοδοι αξιολόγησης Αξιολόγηση με μη-σταθμισμένα μέσα Οι ανεπίσημες τεχνικές αξιολόγησης μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να ταιριάζουν σε κάθε ασθενή ξεχωριστά. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν υλικά και διαδικασίες που να είναι πολιτιστικά κατάλληλα και ποικιλία πλαισίων και συνομιλητών. Για αυτό το λόγο, είναι πιθανόν οι ανεπίσημες αξιολογικές μέθοδοι να παρέχουν πιο ρεαλιστική πληροφόρηση από ότι τα σταθμισμένα τεστ. Οι συνθήκες αξιολόγησης θα πρέπει να είναι όσο πιο πραγματικές γίνεται, με λίγο άγχος για τον ασθενή και πολύ κίνητρο.

Μέθοδοι αξιολόγησης Επίσημα τεστ Δεν υπάρχουν τεστ στα Ελληνικά - που εξετάζουν και κάποια δεύτερη γλώσσα όπως Αλβανικα ή Τούρκικα/Κινέζικα κλπ

Δουλεύοντας με Διερμηνέα Οι διερμηνείς προσφέρουν ανεκτίμητη βοήθεια με το να παρέχουν γνώσεις τις οποίες δεν θα μπορούσε ο λογοθεραπευτής να αποκτήσει μόνος του. Επίσης, προσφέρουν κάποιες προκλήσεις. Θα πρέπει να είναι ο λογοθεραπευτής διατεθειμένος να μοιραστεί την κλινική του γνώση και εμπειρία με ένα διερμηνέα, έτσι ώστε οι πληροφορίες που θα αποκτήσει να είναι αξιόπιστες και έγκυρες. Θα πρέπει να αποφεύγεται να χρησιμοποιούνται τα μέλη της οικογενείας του πελάτη ή οι φίλοι του ως διερμηνείς, καθώς κάτι τέτοιο θα παραβίαζε το οικογενειακό απόρρητο και θα εμπόδιζε την αντικειμενική μετάφραση. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται να χρησιμοποιείται το παιδί ως διερμηνέα, όταν ο λογοθεραπευτής επικοινωνεί με ενήλικες, καθώς αυτό θα μπορούσε να καταστρατηγήσει τους κοινωνικούς κανόνες παιδιών και ενηλίκων που βασίζονται στην κουλτούρα τους.