ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ (16ος – 18ος αι.) Σεμινάριο ΑΡ2441

Περίληψη Η σειρά των μαθημάτων φιλοδοξεί να προσφέρει μια επισκόπηση της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του Ελλαδικού χώρου μετά την Άλωση. Η σπουδή δημοσιευμένων μελετών θα προσφέρει ευκαιρίες για εμβάθυνση στην τυπολογία, την οικοδομική τεχνική και τη μορφολογία των ναών που κτίζονται από μετακινούμενα ισνάφια μαστόρων, που αναπλάθουν την οικοδομική παράδοση του Βυζαντίου και δημιουργούν νέους τύπους και νέες μορφές. Η ανανέωση της βασιλικής, η επίδραση της ναοδομίας του Αγίου Όρους, η διαμόρφωση νέων παραλλαγών του σταυρεπίστεγου, η εισαγωγή κοσμικών στοιχείων στον εσωτερικό διάκοσμο των ναών είναι ορισμένα από τα θέματα που θα εξεταστούν. Επισκέψεις σε ναούς του Πηλίου και των Μετεώρων και τελική γραπτή εργασία θα εμπεδώσουν τη μελέτη και τη συζήτηση στην αίθουσα. Προτεινόμενα συγγράμματα Δεν διατίθεται σύγγραμμα, αλλά τα απολύτως βασικά βοηθήματα, που βρίσκονται και στη Βιβλιογραφία του μαθήματος είναι: Ορλάνδος, Α.Κ., Η εν Ελλάδι εκκλησιαστική αρχιτεκτονική επί Τουρκοκρατίας, Αθήναι 1953 (ανατύπ. 2000) Χατζηδάκης, Μ., Η μεταβυζαντινή τέχνη, Αρχιτεκτονική, στο: ΙΕΕ Ι’ (1974) 412-418 και ΙΑ’ (1975) 244-273 Δεληγιάννη-Δωρή Ε., Επιβίωση της βυζαντινής και νέες μορφές της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής, Αθήνα 1993 Μπούρας, Χ., Βυζαντινή και μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2001, 235- 288

2ο μάθημα: Η επιβίωση της Βυζαντινής παράδοσης

3ο μάθημα: Ο μεταβυζαντινός ναός ως κέντρο της λατρευτικής ζωής

4ο μάθημα: Η μετάλλαξη της τρίκλιτης βασιλικής

5ο μάθημα: Η αρχιτεκτονική της Κρητικής Αναγέννησης

6ο μάθημα: Η αρχιτεκτονική των αγιορείτικων καθολικών

7ο μάθημα: Η ναοδομία της Μακεδονίας

8ο μάθημα: Η ναοδομία της Ηπείρου

9ο μάθημα: Η ναοδομία του Πηλίου

10ο και 11ο μάθημα: Εκπαιδευτική εκδρομή Συζήτηση για τη μεθοδολογία και τη βιβλιογραφία 12ο και 13ο μάθημα: Παρουσιάσεις των εργασιών

Ορλάνδος, Α.Κ., Η εν Ελλάδι εκκλησιαστική αρχιτεκτονική επί Τουρκοκρατίας, Αθήναι 1953 (Βιβλιοθήκη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 200, ανατύπ. 2000), 48 σελ., 34 εικ. Εισαγωγή σ. 9-25 Τύποι εκκλησιών Βασιλικές σ. 25-31 Σταυρεπίστεγοι ναοί σ. 31-32 Μονόκλιτες βασιλικές με τρούλο σ. 32-35 Ναοί μονόκλιτοι τρίκογχοι ή σε σχήμα ελευθέρου σταυρού σ. 36 Ναοί σταυροειδείς εγγεγραμμένοι με τρούλο σ. 37-39 Ναοί εγγεγραμμένοι σταυροειδείς με τρούλο και πλευρικές κόγχες (αθωνιτικός τύπος) σ. 39-41 Εξαγωνικός τύπος σ. 41-42 Συμπέρασμα σ. 43 Σημειώσεις σ. 44-45

Χατζηδάκης, Μ., Η μεταβυζαντινή τέχνη, Αρχιτεκτονική, στο: ΙΕΕ Ι’ (1974) 410-418 και ΙΑ’ (1975) 244-273 Η μεταβυζαντινή τέχνη (1453-1700) και η ακτινοβολία της, στο: ΙΕΕ Ι (1974) 410-418 Οι νέοι γενικοί όροι για την τέχνη σ. 410 Η διάκριση σε υπηκόους των Βενετών και των Οθωμανών σ. 410-411 Η ανάπτυξη των μεγάλων μοναστικών κέντρων σ. 411 Η βασική ενότητα στην καλαισθησία του Ελληνισμού σ. 411-412 Γενικά χαρακτηριστικά της μεταβυζαντινής τέχνης σ. 412 Σταθμοί και περίοδοι σ. 412 Αρχιτεκτονική 1453-1700 Η Βενετοκρατούμενη περιοχή σ. 412 Κρήτη σ. 413-414 Ιόνια νησιά σ. 414-415 Νησιά του Αιγαίου σ. 415-416 Στην Τουρκοκρατούμενη περιοχή σ. 416-418 Οι πρωτομάστοροι σ. 418 Πνευματικός βίος και πολιτισμός 1669-1821, Η τέχνη, στο: ΙΕΕ ΙΑ (1975) 244-273 Γενικά χαρακτηριστικά σ. 244 Αρχιτεκτονική σ. Αρχιτεκτονικοί τύποι και η τρίκλιτη βασιλική σ. Το κτίριο σ. Παραλλαγές σ.

Δεληγιάννη-Δωρή, Ε., Επιβίωση της βυζαντινής και νέες μορφές της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής, Όψεις της βυζαντινής κοινωνίας αρ. 14, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 1993 (2000, 2η έκδ.), 80 σελ., 16 πίν. σε χωριστό ένθετο. Εισαγωγικά σ. 13-18 Τα κάστρα σ. 18-24 Τα σπίτια σ. 25-35 Οι εκκλησίες σ. 35-66 Επίλογος σ. 67-68 Κατάλογος εικόνων σ. 69-73

Μπούρας, Χ., Βυζαντινή και μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 2001, 235-288, εικ. 294-346 Τα μετά την Άλωση. Α’ περίοδος 1453-1700 σ. 235-260 Β’ περίοδος 1700-1830 σ. 261-288