Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Ο χρόνος στην Πατερική σκέψη έχει έναν παιδαγωγικό χαρακτήρα, αφού χρησιμοποιείται για την προετοιμασία του ανθρώπου στην επίτευξη της σωτηρίας του. Πρώτη διάκριση ανάμεσα στον χρόνο και την αιωνιότητα. Αποτελούν μορφές χρόνου στις οποίες δεν υπόκειται ο Θεός. Δεύτερη χρονική κατηγορία: το αΐδιον = αυτό που έχει ύπαρξη μεγαλύτερη από τον χρόνο και την αιωνιότητα. Τρίτη χρονική κατηγορία ο αιών = η ζωή κάθε ανθρώπου, ο χρόνος των χιλίων ετών, ο μελλοντικός βίος μετά την ανάσταση που δεν θα έχει τέλος και το συμπαρεκτεινόμενον τοις αιδίοις. Διαμορφώνεται έτσι ένα τριαδικό σύστημα χρόνου για να εκφράσει τη διάκριση και την πνευματική κατάσταση του Θεού, του αόρατου και του ορατού κόσμου. Το αΐδιον είναι κατάσταση της ζωής και της ουσίας του Τριαδικού Θεού. Είναι όμως και αιώνιος, αλλά παρεμβαίνει μέσα στον χρόνο ως Δημιουργός του και Κύριος της Ιστορίας. Ο αιώνας είναι η δεύτερη βαθμίδα που αφορά στον αόρατο κόσμο. Σ’ αυτόν συμμετέχει και ο άνθρωπος, εφόσον ανέλθει πνευματικά.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ανύπαρκτες οι χρονικές διακρίσεις (παρόν, παρελθόν και μέλλον) Ανύπαρκτος και ο χρόνος. Πρέπει να τον εννοήσουμε ως ροή από στιγμές κάτι που τον ταυτίζει με την κίνηση. Ποιος είναι ο βαθμός που συνδέεται ο χώρος με τον χρόνο; Ταυτίζονται, συνυπάρχουν ή διατηρούν κάποια αυτονομία; Ταύτιση χρόνου – χώρου. Ο παρών κόσμος σχολείο και εκπαιδευτήριο για τις ανθρώπινες ψυχές. Παρόμοια με τη ροή του χρόνου είναι και η φύση των όντων, τα οποία αυξάνονται ή ελαττώνονται. Ο αιρετικός Ευνόμιος μιλώντας για τον χρόνο δεν έλαβε υπόψη του τα ποιοτικά και τα ποσοτικά χαρακτηριστικά του και ταύτισε τα μέτρα του χρόνου (ώρες, μέρες, μήνες) με τα μέρη του και τον χρόνο τον θεωρεί σε σχέση με την κίνηση των πλανητών.

Χρόνος είναι το διάστημα που συμπαρεκτείνεται με τη σύσταση του κόσμου και με το οποίο διάστημα παραμετρείται κάθε κίνηση μέσα στον χώρο (Μ.Βασίλειος). Διάστημα σημαίνει την επέκταση της κίνησης ή την ιδιαίτερη κίνηση του σύμπαντος. Έχει χρονική διάκριση, ποιοτική διάκριση και είναι κατάσταση που ταιριάζει στον πεπτωκότα άνθρωπο και τον προετοιμάζει για την θέωση.

ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ο γραμμικός χρόνος. Ο γραμμικός χρόνος έχει αφετηρία την ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού. Ο γραμμικός χρόνος σύμφωνα με την πατερική διδασκαλία αντιπαρατίθεται με την φιλοσοφική αντίληψη περί χρόνου. Στο παρόν βιώνονται οι σωτήριες ενέργειες της θείας οικονομίας με το εσχατολογικό πρίσμα του μέλλοντος. Ο βιωτικός χρόνος. Είναι η επίγεια ζωή του κάθε ανθρώπου. Συνδέεται με τον φυσικό χρόνο, ο οποίος δεν του επιτρέπει την επιστροφή στο παρελθόν, τον οδηγεί ασταμάτητα προς τα εμπρός, αγνοεί το τέλος του κάθε ανθρώπου, είναι συνυφασμένος με τον χώρο. Ο άνθρωπος αποκτά έτσι ηθική ευθύνη απέναντι στην εσχατολογική προοπτική. Η μνήμη αυτού του χρόνου θα είναι το στοιχείο κρίσης της Δευτέρας Παρουσίας. Ο χρόνος αυτός επίσης δεν είναι κάτι το φυσικό και καλό, γιατί η ροή του συνδέεται με την φθορά και την αμαρτία. Ο ψυχολογικός χρόνος. Αυτός έχει να κάνει με την ανθρώπινη ψυχή και τις μεταμορφώσεις του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου που γίνονται μέσα στον χρόνο. Είναι ο χρόνος διαλόγου του ανθρώπου με τον θεό.

Ο κυκλικός χρόνος. Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Ο Βασίλειος αρνείται την επανάληψη ίδιων γεγονότων μέσα στην Ιστορία. Δεν αποδέχεται τις χρονικές ανακυκλήσεις, δηλ. τις περιστροφές στον ίδιο κύκλο. Ο εβδομαδιαίος κύκλος εκφράζει την πορεία του ανθρώπου προς την αιωνιότητα και την προσμονή της όγδοης ημέρας, δηλ. της ημέρας εκείνης που θα τον αποδεσμεύσει από την ροή και την φθορά του παρόντος κόσμου.

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Εικόνα σημαίνει απεικόνιση, προσωπογραφία, φορητή απεικόνιση πάνω σε ξύλο ή άλλο υλικό. Εικάζω= φαίνομαι όμοιος, ομοιάζω. Σχέση πρωτοτύπου με το εικονιζόμενο Αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός: Εικόνα είναι το ομοίωμα που χαρακτηρίζει το πρωτότυπο και το ομοίωμα , το παράδειγμα, το εκτύπωμα κάποιου, που δείχνει το εικονιζόμενο. Ομοίωμα: σχέση πρωτοτύπου – εικονιζόμενου Παράδειγμα: Το ομοίωμα λειτουργεί ως παράδειγμα και υποδεικνύει το πρωτότυπο. Κατά την πλατωνική διδασκαλία το αισθητό παραπέμπει στην ιδέα, με τον ίδιο τρόπο υποδηλώνει η εικόνα το εικονιζόμενο. Εκτύπωμα: Το αποτύπωμα του πρωτοτύπου ως ομοιώματος, το οποίο έχει αναγκαστικά μια υπαρξιακή σχέση. Η εικόνα έχει σχέση με το θεϊκό στοιχείο. Γίνεται με δυο τρόπους: τη γνώση του Θεού και την προσευχή.

ΕΙΔΗ ΕΙΚΟΝΩΝ Φυσική: ο Χριστός φυσική εικόνα του Θεού. Παραδειγματική: Ο προσχεδιασμός των πάντων στη βούληση του Θεού. Κατά μίμησιν: Ο άνθρωπος μίμηση της εικόνας του Θεού Υποτυπούσα: ο ήλιος, το φως υποδηλώνουν τον Θεό. Αινιγματώδης: η στάμνα με το Μάννα, ως προτύπωση και προεικόνιση της Θεοτόκου Προς μνήμη των γεγονότων: Παριστάνεται είτε γραπτά, είτε εικονικά. Περιλαμβάνεται η τεχνητή εικόνα.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ Η απαγόρευση συμβαίνει εξαιτίας του ότι ο Θεός δεν έχει αποκαλυφθεί στους ανθρώπους, όπως συμβαίνει στην Καινή Διαθήκη, δηλ. ένσαρκος. Αποφεύγεται ο κίνδυνος ειδωλολατρίας στους Ιουδαίους. Υπάρχουν όμως συμβολικές και τυπολογικές απεικονίσεις. Πώς εξηγείται το γεγονός των περιπτώσεων όσων «είδαν» τον Θεό στην Π.Διαθήκη; Καταρχήν δεν είδαν την ουσία του, αλλά αντιλήφθηκαν τις ενέργειες του. Αυτό που είδαν ήταν εικόνα των όσων θα συνέβαιναν στο μέλλον, δηλ. στην Ενανθρώπηση του Θεού. Αυτά είναι τυπολογίες σχετικές με το σχέδιο σωτηρίας του Θεού για τον άνθρωπο.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Η Ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού είναι η εικόνα του Θεού στον κόσμο με την ανθρώπινη φύση.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Άπό τον 3ο αι. η Εκκλησία έχει σύμβολα και απεικονίσεις (π.χ. άγκυρα, ψάρι, πλοίο κ.λ.π.). Η εικόνα του Αβγάρου. Το ιερό Μαντήλιο. Η αχειροποίητη εικόνα της Θεοτόκου Διαφορά ειδώλων – εικόνων: Υπαρκτά και ανύπαρκτα πρόσωπα, διαφορά λατρείας, τιμής και προσκύνησης των εικόνων. Παιδαγωγική σπουδαιότητα: έχουν διδακτικό χαρακτήρα, αφού η ακοή δεν είναι η μόνη οδός μάθησης, αλλά υπάρχει και η όραση, η οποία επεξεργάζεται τις εικόνες με την εποπτεία. Όλα καταλήγουν στον νου, που είναι το εργαστήριο μάθησης. Ακοή και όραση, λόγος και εικόνα κυριαρχούν στο εικονομαχικό ζήτημα.

ΑΙΤΙΑ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός εξαιτίας του ανεικονισμού τους. Η επιβολή του ανεικονισμού στις αραβοκρατούμενες περιοχές και ανατολικές επαρχίες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι χριστολογικές αιρέσεις των Μανιχαίων, Μονοφυσιτών και Νεστοριανών. Σύγκρουση ανατολικού και αρχαιοελληνικού πνεύματος. Οι κοινωνικο-πολιτικές αιτίες