«Η λογοτεχνία στο Γυμνάσιο: Μια πρώτη συγκριτική μελέτη των ελληνικών και των αγγλικών προγραμμάτων σπουδών» Τάσος Μιχαηλίδης, Δρ. Φιλολογίας ΕΚΠΑ, Τζήνα Πασχαλίδου, εκπαιδευτικός αγγλικής γλώσσας, MEd TESOL Συνέδριο «Έρευνα προγραμμάτων σπουδών και σχολικών βιβλίων» Κέντρο Έρευνας και Αξιολόγησης Σχολικών Βιβλίων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, 17-19/3/2017

Ερευνητικό πλαίσιο Στάδια στην σύγκριση παιδαγωγικών μοντέλων: α) περιγραφή β) ερμηνεία γ) αντιπαράθεση δ) σύγκριση (Bereday, 1964) β) ανάλυση γ) σύγκριση

Σημαντικές διαφορές εκπαιδευτικών συστημάτων Αγγλία Ελλάδα Κρατική χρηματοδότηση μέσω των Τοπικών Εκπαιδευτικών Αρχών -αρκετή αυτονομία στην διαχείριση των πόρων και συμβολή τους στην χρηματοδότηση των σχολείων Κρατική χρηματοδότηση μέσω των Σχολικών Επιτροπών των δήμων –ελάχιστη αυτονομία/κατανομή πόρων στα σχολεία του δήμου Μεγάλα σχολεία στη Β/βάθμια εκπαίδευση (μέσος όρος μαθητών: 939) Μικρά και μεσαία σχολεία στη Β/βάθμια εκπαίδευση Δεν υπάρχουν επίσημα βιβλία του Υπ. Παιδείας, κοινά για όλα τα σχολεία. Επιλογή από τα ίδια τα σχολεία, τα οποία επαναχρησιμοποιούνται κάθε χρόνο Επίσημα βιβλία του Υπ. Παιδείας, κοινά για όλα τα σχολεία

Σημαντικές διαφορές εκπαιδευτικών συστημάτων Αγγλία Ελλάδα Δεν διενεργούνται τελικές εξετάσεις στο Γυμνάσιο, ούτε ανά τάξη, ούτε στο τέλος της βαθμίδας Προαγωγικές εξετάσεις σε κάθε τάξη του γυμνασίου. Φέτος για πρώτη φορά μόνο σε 4, όπου ενσωματώνονται η Γλώσσα με τη Λογοτεχνία 4 ιδιωτικοί φορείς (AQA, Eduqas, OCR, Pearson) διενεργούν εξετάσεις για απόκτηση απολυτηρίου Ενδοσχολικές Απολυτήριες εξετάσεις Γυμνάσιου Εθνικές Πανελλαδικές εξετάσεις

Διάρθρωση εκπαιδευτικού συστήματος Αγγλία Ελλάδα Προσχολική βαθμίδα 3-5 ετών Προσχολική Προνήπια και νήπια (4-6 ετών) Βαθμίδα 1: Τάξεις 1 και 2 (5-7 ετών) Δημοτικό Τάξεις Α ως ΣΤ 6-12 ετών) Βαθμίδα 2: Τάξεις 3, 4, 5 και 6 (7-11 ετών) Βαθμίδα 3: Τάξεις 7, 8 και 9 (11-14 ετών) Γυμνάσιο Τάξεις Α, Β και Γ (12-15 ετών) Βαθμίδα 4: Τάξεις 10 και 11 (14-16 ετών) Απολυτήριες ενδοσχολικές εξετάσεις Γυμνασίου Απολυτήριο με εξετάσεις GCSE Βαθμίδα Sixth Form (5) (προαιρετική) Τάξεις 12 και 13 16-18 ετών) Λύκειο (προαιρετικό) (15-18 ετών) Απολυτήριες ενδοσχολικές εξετάσεις Λυκείου

Βασικές διαφορές στο μάθημα της λογοτεχνίας Αγγλία Ελλάδα Λογοτεχνία μαζί με την Γλώσσα Λογοτεχνία ως διακριτό μάθημα Αποφασίζει το κάθε σχολείο, συνήθως 4 ώρες (λογοτεχνία και γλώσσα) Συγκεκριμένο ωρολόγιο πρόγραμμα 2 ώρες λογοτεχνίας ΠΣ: σελίδες 21-34=13 + 97-77=20  33/ ΠΣ –οδηγός: σελίδες 127-73=54 με σενάρια Υπαινικτικά, σχηματικά, μέσα από συμφραζόμενα, μέσα από παλιότερα ΠΣ

Προγράμματα σπουδών National Curriculum in England. Key stages 3 and 4 framework document (2014)  NC-E The National Curriculum Framework Secondary (2009) The National Curriculum: KS3 & 4, Handbook for Secondary teachers (1999, revised 2004) Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το γυμνάσιο (2003) –ισχύον  ΔΕΠΠΣ-ΝΛ Πρόγραμμα Σπουδών για τη Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας & της Λογοτεχνίας στο γυμνάσιο (2011) –συμπληρωματικό  ΠΣ-ΝΛ Πρόγραμμα Σπουδών για τη Διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση-Οδηγός για τον εκπαιδευτικό (2011)  ΠΣ- ΝΛ -Ο

Αγγλικό και ελληνικά ΠΣ Λογοτεχνίας Αγγλικό και ελληνικά ΠΣ Λογοτεχνίας Αγγλία Ελλάδα 1 σελίδα για λογοτεχνία 14 σελίδες για τη λογοτεχνία (ΔΕΠΠΣ-ΝΛ) 5 σελίδες για λογοτεχνία και γλώσσα (κατανόηση γραπτού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου, γραμματική & λεξιλόγιο, προφορικός λόγος) 33 σελίδες για λογοτεχνία -122 σελίδες για φιλολογικά στο Γυμνάσιο (ΠΣ-ΝΛ) 54 σελίδες για λογοτεχνία στο Γυμνάσιο -127 σελίδες για λογοτεχνία στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση (ΠΣ-ΝΛ-Ο) ΠΣ: σελίδες 21-34=13 + 97-77=20  33/ ΠΣ –οδηγός: σελίδες 127-73=54 με σενάρια Υπαινικτικά, σχηματικά, μέσα από συμφραζόμενα, μέσα από παλιότερα ΠΣ

Στοχοθεσία ελληνικών και αγγλικών ΠΣ στόχοι που σχετίζονται με την προσέγγιση της λογοτεχνίας ως πολιτισμικό φαινόμενο στόχοι που αφορούν την πρόσληψή της λογοτεχνίας ως αυτόνομο γνωστικό πεδίο του ανθρώπινου πνεύματος δεξιότητες που αναμένεται/χρειάζεται να επιτύχουν οι μαθητές από την επαφή τους με τη λογοτεχνία στόχους που σχετίζονται με την γλωσσική ανάπτυξη (στο αγγλικό ΠΣ)

Ύλη στα ΠΣ Λογοτεχνίας Αγγλία Ελλάδα ελευθερία στην επιλογή έργων παράλληλα κείμενα Υποχρεωτικά: 2 έργα Shakespeare ποίηση/ πεζογραφία/ θεατρικά, πριν και μετά το 1914 ανθολόγιο-αποσπάσματα παγκόσμια λογοτεχνία ολόκληρα έργα πρόταση για ολόκληρα έργα 2 συγγραφείς σε βάθος ΠΣ: σελίδες 21-34=13 + 97-77=20  33/ ΠΣ –οδηγός: σελίδες 127-73=54 με σενάρια Υπαινικτικά, σχηματικά, μέσα από συμφραζόμενα, μέσα από παλιότερα ΠΣ

Μεθοδολογία διαθεματικότητα/ διεπιστημονικότητα μέθοδος project ομαδοσυνεργατική περιβάλλον ΤΠΕ ψηφιακό/εμπλουτισμένο/ διαδραστικό σχολικό βιβλίο ηλεκτρονικά βιβλία κυβερνολογοτεχνία εφαρμογές ΤΠΕ

Οργάνωση της ύλης (ΔΕΠΠΣ-ΝΛ, 2003) Τάξη Άξονες Γνωστικού Περιεχομένου Α Ο άνθρωπος και η φύση Πόλη– Ύπαιθρος Α-Β Δημοτικό τραγούδι Λαογραφικά θέματα Λαϊκή τέχνη Από την εθνική παλιγγενεσία Παλαιότερες μορφές ζωής Γνωριμία με τον τόπο μας και άλλους τόπους Μετανάστευση Αθλητισμός

Οργάνωση της ύλης (ΔΕΠΠΣ-ΝΛ, 2003) Τάξη Άξονες γνωστικού περιεχομένου Γ’ Από τα δημοτικά μας τραγούδια Η λόγια παραγωγή (1000-1600) Κρητική λογοτεχνία Νεοελληνικός Διαφωτισμός Η νέα Αθηναϊκή Σχολή (1880-1922) Η νεότερη λογοτεχνία α. Η περίοδος από το 1922 –1945 β. Πρώτη μεταπολεμική περίοδος γ. Δεύτερη μεταπολεμική γενιά και γενιές του ’70 και του ’80 Θεωρίες της λογοτεχνίας Ξένη λογοτεχνία

Οργάνωση της ύλης (ΠΣ-ΝΛ, 2011) Α΄ Γυμνασίου Β ΄ Γυμνασίου Γ΄ Γυμνασίου Σχολική ζωή Πορτρέτα εφήβων Στάσεις ζωής στην ποίηση Εικόνες της Ελλάδας στην ποίηση Ετερότητα στη Λογοτεχνία Χιούμορ/σάτιρα Φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον Θέατρο Άτομο και κοινωνία

Κοινά χαρακτηριστικά στη διδασκαλία της λογοτεχνία στόχοι περιεχόμενο μεθοδολογία αισθητική καλλιέργεια ποικιλία κειμενικών ειδών διαθεματικότητα/ διεπιστημονικότητα φιλαναγνωσία πολυτροπικά / πολυμεσικά κείμενα μέθοδος project κριτική ικανότητα εθνική λογοτεχνία ομαδοσυνεργατική δημιουργικότητα παγκόσμια λογοτεχνία ΤΠΕ υποκειμενικότητα – πολλαπλές ερμηνείες πολιτισμικός διάλογος Κριτικός γραμματισμός

Χαρακτηριστικά αγγλικού και ελληνικών ΠΣ Αγγλία Ελλάδα απλό πλαίσιο αναφοράς αναλυτική προσέγγιση, αιτιολόγηση της νέας φιλοσοφίας λίστα από στόχους στόχοι, μεθοδολογία, οργάνωση, περιεχόμενο, διδακτικά σενάρια, ενδεικτικές δραστηριότητες υπαινικτικό, σχηματικό ογκώδες υλικό, επεξηγηματικό, λεπτομερές ελλιπές πλήρης οδηγός εδραιωμένη φιλοσοφία ανασφάλεια, μεταβατικό στάδιο προσαρμογής

Σας ευχαριστούμε

Βιβλιογραφία Bakhtin, M. (1984). Problems of Dostoevsky’s Poetic. (C. Emerson, μεταφρ.). Minneapolis: University of Minnesota Press. Barthes, R. (1989). Η δομική δραστηριότητα, (Α. Σπυροπούλου, μεταφρ.). Διαβάζω, 227, 53-56. Baynham, M. (2002). Πρακτικές Γραμματισμού, (Μ. Αραποπούλου, μταφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο. Bloom, H. (1994). The Western Canon: The Books and School of the Ages. New York: Harcourt Brace. Bruner, J. S. (1990). Acts of Meaning. Cambridge, Mass: Harvard University Press. Crossley, M. (2012). Comparative education and research capacity building: reflections on international transfer and the significance of context. Journal of International and Comparative Education, 1(1): 4-12. Dewey, J. (1934). Art as experience. New York: Penguin. Gagne, R. & Briggs, L. (1979). Principles of instructional design. New York: Rihehart & Winston. Gee, J. P. (1990/2008). Social Linguistics and Literacies: ideology in discourses. London & New York: Routledge. Kazamias, A. (2001). Re-inventing the historical in comparative education: Reflections on a protean episteme by a contemporary player, Comparative Education, 37 (4), pp. 439-449.

Βιβλιογραφία Kristeva, J. (1969). Semeiotike, recherches pour une sémanalyse. Paris: Seuil. Parsons, G. (1979). Set books and static curricula. Journal of Curriculum studies. 11 (4), 338-340. Pike, M. A. (2002). The canon in the classroom: students’ experiences of texts from other times. Journal of Curriculum Studies, 35 (3), 355–370. Αθανασοπούλου, Αφροδίτη (2008). Ιχνηλατώντας το πεδίο της Λογοτεχνίας. Παρατηρήσεις για τη θεωρία και τη διδακτική της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ήριννα, 2, 32-41. Ανακτήθηκε από http://users.sch.gr/afroath/downloads/Didaktiki_LOGOTEXNIAS.pdf (2-3-2017). Αποστολίδου, Β. (1999). Λογοτεχνία και ιδεολογία: Το ζήτημα των αξιών κατά τη διδασκαλία της λογοτεχνίας», στο Β. Αποστολίδου Β. & Ε. Χοντολίδου (επιμ.), Λογοτεχνία και Εκπαίδευση. Αθήνα: τυπωθήτω, 335-347. Αποστολίδου, Β. (2012). Η λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ: κυβερνολογοτεχνία και e- books, ψηφιακές κοινότητες αναγνωστών, δημιουργική γραφή και αφήγηση στον ψηφιακό κόσμο. ΥΠΕΠΘ, ΚΕΓ, Θεσσαλονίκη. Γρόλλιος, Γ. (2005). Ο Paulo Freire και το Αναλυτικό Πρόγραμμα, Θεσσαλονίκη: Βάνιας. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών νεοελληνικής λογοτεχνίας για το γυμνάσιο (2003) Αθήνα: ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Βιβλιογραφία Κατσίμπουρα, Ε. (2009). Διδασκαλία της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο και διαθεματικότητα. Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, Α.Π.Θ.: Θεσσαλονίκη.. Κελεπούρη, Μ. & Χοντολίδου, Ε. (2012). Μελέτη για τα εκπαιδευτικά σενάρια στη διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ΥΠΕΠΘ, ΚΕΓ, Θεσσαλονίκη. Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας και της Αρχαίας Γλώσσας και Γραμματείας στο Γυμνάσιο (2011). Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση. Οδηγός για τον εκπαιδευτικό (2011). Παπαγεωργάκης, Δ. (1999/2004). Παρουσίαση μυθιστορήματος στο Λύκειο. Στο Β. Αποστολίδου & Ε. Χοντολίδου (επιμ.) Λογοτεχνία και εκπαίδευση. Αθήνα: τυπωθήτω. Πεσκετζή, Μ. (2012). Μια απόπειρα συγκριτικής θεώρησης στη διδακτική πράξη: Αλέξανρου Παπαδιαμάντη Η Φόνισσα και Καρόλου Ντίκενς Μεγάλες Προσδοκίες. Στο Α. Κατσίκη-Γκίβαλη (επιμ.) Λογοτεχνική ανάγνωση και διδακτικές εφαρμογές. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Χοντολίδου, Ε. (1989). Το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Αγγλία και την Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη.