Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Από τα πρώτα ιστορικά είδη στις ιστοριογραφίες του τέλους του 20ου αιώνα

Η ιστορική γραφή Τα πρώτα ιστορικά είδη και οι βασικές τους ιδιότητες Κοινωνικές αλλαγές και οι επιδράσεις τους στην ιστορική γραφή Η ιστορική γραφή στους μέσους χρόνους Νεωτερικότητα και ιστοριογραφία Σύγχρονες επιστημολογικές εξελίξεις

Βασικά ιστοριογραφικά παραδείγματα βασικές ιδιότητες; Πρώτα ιστορικά είδη (α) Η ιερά ιστορία (β) Η ουμανιστική εκδοχή (γ) Η ιστορία των διαφωτιστών (δ) Η ερμηνευτική σχολή (ε) Η νέα ιστορία (στ)

Οι πρώτες ιστορικές εγγραφές δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς ιστορία και χωρίς τη θέληση να διατηρήσει τη μνήμη του παρελθόντός της   αποτυπώνεται στους μύθους, στις γενεαλογίες των κυρίαρχων οικογενειών και στις σχέσεις των ανθρώπων με τους θεούς τους

  5ος αθηναϊκός αιώνας «μία από τις συνιστώσες του ελληνικού θαύματος. Ενώ ο Σωκράτης διδάσκει, ο Ευριπίδης και ο Σοφοκλής δημιουργούν την τραγωδία και ο Φειδίας διακοσμεί τον Παρθενώνα, δυο έργα συγκροτούν την ιστορία ως αντικείμενο: η Έρευνα του Ηροδότου και ο Πελοποννησιακός πόλεμος του Θουκυδίδη» (Carbonell & Walch, 1994, σ. 19).

οι απαρχές η ιστορική εγγραφή της οποίας κληρονόμος θεωρείται η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία Αθήνα, 5ος αι. π.Χ. Ηρόδοτος (485 – 420 π.Χ), Ιστορία Θουκυδίδης (460 – 399 π.Χ), Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου Ελλάνικος (480 – 405 π.Χ.), Ατθίς Ξενοφών (430 –355 π.Χ.), Κύρου Ανάβασις, Ελληνικά

Βασικές ιδιότητες της ιστορίας κατά Colligwood ο ερευνητικός χαρακτήρας το ανθρώπινο και όχι θεοκρατικό περιεχόμενο η τοποθέτηση των γεγονότων στο χρόνο

Παράδοξα [Ι]: Αντίληψη του «γίγνεσθαι»  Αντίληψη του «γίγνεσθαι»   το «γίγνεσθαι» ανήκει στον «κόσμο» το «γίγνεσθαι» είναι «φύσης γίγνεσθαι» ο άνθρωπος είναι στοιχείο του όλου, της φύσης απουσία εξέλιξης της ανθρωπότητας ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης απουσία ανθρώπου ως υποκειμένου

Παράδοξα [ΙΙ]: ό,τι συνέβη ήταν τυχαίο ή αναγκαίο απουσία θεώρησης  ό,τι συνέβη ήταν τυχαίο ή αναγκαίο απουσία θεώρησης ανθρώπου ως ιστορικού όντος   αποκλείεται το ενδεχόμενο της επιστημονικής ιστορικής έρευνας   απουσιάζει η αιτιότητα

Παράδοξα [ΙΙΙ]: χρονικότητα & χρονολόγηση προβληματική  χρονικότητα & χρονολόγηση προβληματική   Αντίληψη έννοιας χρόνου ως κυκλικής επαναλαμβανόμενης Κίνησης απουσία ενδιάμεσου χρόνου «μετα ταυτα»

Αθήνα, 5ος αι. π.Χ θετικισμός 5ου αιώνα   θετικισμός 5ου αιώνα  δημιουργείται το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνεται η πρόσληψη του ανθρώπου ως ικανού να προκαλέσει καταστάσεις όπου εκδηλώνεται η ανωτερότητά του και η δύναμη του «λόγου» διαμορφώνεται η επιθυμία μιας διήγησης με σειρά για όσα δεν υπάρχουν πλέον

θετικισμός 5ου αιώνα νέο θεωρητικό πλαίσιο επιτρέπει τη διαμόρφωση ενός «γίγνεσθαι» πραγματικού και άξιου ν’ αποτελέσει αντικείμενο διήγησης

Προοίμιο Ιστορίας Ηροδότου «Ηροδότου Αλικαρνησσέος ιστορίης απόδειξις ήδε, ως μήτε τα γενόμενα εξ ανθρώπων τω χρόνω εξίτηλα γένηται, μήτε έργα μεγάλα τε και θωμαστά, τα μεν Ελλησι, τα δε βαρβάροισι αποδεχθέντα, ακλεά γένηται, τα τε άλλα και δι’ ην αιτίην επολέμησαν αλλήλοισι» Αυτή εδώ είναι η έκθεση της έρευνας του Ηροδότου από την Αλικαρνασσό, που γράφτηκε για να μη σβηστούν με το πέρασμα του χρόνου όσα έπραξαν οι άνθρωποι και να μη λησμονηθούν έργα μεγάλα κι άξια θαυμασμού πραγματοποιημένα είτε από τους Ελληνες είτε από τους βαρβάρους κι ακόμα για ποια αιτία πολέμησαν μεταξύ τους.

Ιστορικά νεωτεριστικά στοιχεία στο έργο του Ηροδότου   Ιστορικά νεωτεριστικά στοιχεία στο έργο του Ηροδότου διάγνωση παρελθόντος ως σημαντικού διάγνωση παρελθόντος ως επίκαιρου διαφοροποίηση από το μύθο το παρελθόν έχει χρονικότητα δυναμική και ομογενή σχέση με τη χρονικότητα του παρόντος

Ιστορικά νεωτεριστικά στοιχεία στο έργο του Ηροδότου επιλεξιμότητα διαφύλαξης τα μεγάλα και θαυμαστά έργα των ανθρώπων εξαιρετικές περιπτώσεις ανθρώπων εντός των ανθρώπινων μέτρων

άνθρωποι των οποίων η δράση είναι καθοριστική για το «γίγνεσθαι» άνθρωποι ιστορικά και όχι μυθικά πρόσωπα ήρωες απομυθοποιημένοι και εν δυνάμει προσεγγίσιμοι πρότυπα προς μίμηση λόγω ιδεωδών πρόσωπα μάρτυρες της ανθρώπινης μεγαλειότητας

Ηρόδοτος διάγνωση αιτιότητας εγκλωβισμένης στην παρέμβαση του θείου διάγνωση αλληλουχίας

Θουκυδίδης [460-399 π.Χ.] αντικειμενικότητα υποκειμενικότητα μαρτυριών γνώση παρελθόντος ως απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος σαφήνεια και περιεκτικότητα αφήγησης κριτική άποψη συγγραφέα

Προοίμιο Θουκυδίδη: Α' (Α, 1) & Β' (Α, 22) Ο Αθηναίος Θουκυδίδης έγραψε την ιστορία του πολέμου μεταξύ Πελοποννησίων και Αθηναίων, πως πολέμησαν μεταξύ τους. Άρχισε να γράφει μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, επειδή προέβλεψε ότι θα είναι ο μεγαλύτερος και ο σπουδαιότερος από όλους τους παλαιότερους πολέμους. Έφθασε στο συμπέρασμά αυτό επειδή, όταν άρχισε ο πόλεμος, οι δύο αντίπαλοι ήσαν στην ακμή της δύναμής τους, ήσαν καλά ετοιμασμένοι, και όλοι οι άλλοι Έλληνες έπαιρναν ή ήσαν έτοιμοι να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου.

Η αναταραχή αυτή συγκλόνισε τους Έλληνες και μερικούς από τους βαρβάρους και, μπορεί κανείς να πει, ολόκληρο τον κόσμο. Για τα αμέσως προηγούμενα γεγονότα και τις αρχαιότερες εποχές δεν ήταν δυνατόν να καταλήξω σε ασφαλή συμπεράσματα, επειδή πέρασαν πολλά χρόνια. Αλλά από στοιχεία που, μετά από μακρότατες έρευνες, μπορώ να θεωρήσω αξιόπιστα, νομίζω ότι ούτε πόλεμοι ούτε άλλα γεγονότα είχαν πάρει τόσο μεγάλη έκταση. (Α,1)

Η έλλειψη του μυθώδους από τη διήγησή μου, ίσως την κάνη λιγότερο ευχάριστη. Αλλά θα είμαι ικανοποιημένος αν το έργο μου κριθή ωφέλιμο από όσους θελήσουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων που συνέβησαν και εκείνων που θα συμβούν στο μέλλον, τα οποία, από την πλευρά της ανθρώπινης φύσης, θα είναι όμοια ή παραπλήσια. Έγραψα την Ιστορία μου για να μείνει αιώνιο κτήμα των ανθρώπων και όχι σαν έργο επίκαιρου διαγωνισμού για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο. (Α, 22) Πηγή: Θουκυδίδου Ιστορία, μτφρ. Αγ. Βλάχος, σ. 15 & 29

Ιστορία Πελοποννησιακού Πολέμου σύγκρουση αντιλήψεων για την εξέλιξη του ελληνικού γίγνεσθαι αναδεικνύει τις πολιτικές πραγματικότητες της εποχής του

Ρωμαϊκή αρχαιότητα Πολύβιος [208 – 120 π.Χ] Ρητορική μέθοδος υποχώρηση του ιστορικού παραδείγματος της ελληνικής αρχαιότητας διαμόρφωση ενός λογοτεχνικού είδους

Ιστοριογραφικά παραδείγματα α1 Πολιτισμική ιστορία Μύθους & προφορικές [αυτοψίες] 5ος π. Χ α2 Πολιτική και ιστορία Γραπτές & Προφορικές [αυτοψίες] 5ος π.Χ α3 Παγκόσμια πολιτική και στρατιωτική ιστορία Γραπτές και προφορικές 2ος π. Χ β Παγκόσμια θρησκευτική ιστορία Χρησμοί, προφητείες 4ος – 15ος γ Ιστορία των πόλεων Γραπτές 14ος-18ος

γ. ουμανιστικό παράδειγμα Εκκοσμίκευση διεύρυνση κοινού ιστορίας συνδυασμός λόγιας παράδοσης και σκέψης αλλαγή στις μεθόδους εργασίας οργάνωση εργαστηρίων ιστορίας γέννηση και ανάπτυξη υποστηρικτικών για την ιστορία αντικειμένων Machiavelli Ιστορία της Φλωρεντίας (1525)

Ιστοριογραφικά παραδείγματα δ. Η ιστορία των διαφωτιστών παγκόσμια ιστορία πολιτισμός γραπτές ε. η ερμηνευτική σχολή 19ος αιώνας στ η νέα ιστορία 20ος αιώνας

Ιστοριογραφικά παραδείγματα ε. η ερμηνευτική σχολή Πανεπιστήμιο Βερολίνου Ράνκε Γεγονότα Άτομα με εξουσία και επιρροή Ιστορία του έθνους-κράτους

ε. η ερμηνευτική σχολή Η ιστορία είναι επιστήμη Είναι επιστήμη γιατί είναι αντικειμενική Είναι αντικειμενική γιατί στηρίζεται σε γεγονότα Τα γεγονότα είναι οριστικά και αδιαφιλονίκητα Η ιστορία δεν έχει παρά να τα καταγράψει Αναζητά πρωτογενείς πηγές Ερμηνεύει σωστά τις πηγές γεγονοτολογική ηρωική εθνική των προσωπικοτήτων

κριτική στην ερμηνευτική –γεγονοτολογική- σχολή καμπή 19ου προς 20ο αιώνα Αλλαγές στο κοινωνικό, πολιτισμικό και πολιτικό περιβάλλον των ιστορικών σπουδών Εντατική εκβιομηχάνιση Πολιτικές και κοινωνικές επαναστάσεις Παρακμή των παλαιών ελίτ Αλλαγή επιστημονικού οικοδομήματος Εμφάνιση εργατικού κινήματος

Νέο επιστημονικό οικοδόμημα 1895: ο γερμανός Roentgen ανακαλύπτει τις ακτίνες Χ ο φυσικός Max Planck διαμορφώνει τη θεωρία των quanta 1896: Henri Becquerel [ραδιενέργεια] 1898: Pierre & Marie Curie απομονώνουν το πλουτώνιο & το ράδιο 1905 και μετά: Einstein [θεωρία σχετικότητας]

Νέο επιστημονικό οικοδόμημα: ιατρική 1878: μικρόβια [Pasteur] 1882: μικρόβιο φυματίωσης[Koch] 1883: μικρόβιο χολέρας 1885: εμβόλιο λύσσας 1886: χειρουργική αντισυπτική [Bergmann]

Νέο επιστημονικό οικοδόμημα ηλεκτρισμός και εφαρμογές 1882 & μετά: εφαρμογή κεντρικής ηλεκτρικής μονάδας [Edison] 1914 & μετά: αυτοκίνητο 1879: τηλέφωνο [Graham Bell] 1890: σε κυκλοφορία το δίκυκλο [Lawson]

Κριτική στην ερμηνευτική γεγονοτολογική σχολή Ελιτισμός Ιδεολογική καταγωγή Ερμηνευτική προσέγγιση Διατυπώνεται η άποψη για μια κοινωνική και πολιτισμική ιστορία

στ. η νέα ιστορία Ιστορικές σπουδές και θεωρία της ιστορίας Κεντρική η θέση της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας, υλικός & πνευματικός πολιτισμός Θεματική προσέγγιση του ιστορικού αντικειμένου Έμφαση στην ευρωπαϊκή ιστορία Ενδιαφέρον για τη συνολική ζωή των λαών Ανθρωπο-γεωγραφία

στ. η νέα ιστορία Σχολή των Annales 1929: Lucien Febvre Marc Bloch Annales d’ histoire économique et sociale Διεθνής τόπος συνάντησης ιδεών Δυο περίοδοι

Η σχολή των Annales 1η φάση 1929-1945 Φεμπρ & Μπλοκ Ποιοτικές προσεγγίσεις Πολιτισμική ιστορία & ιστορία των ιδεών 2η φάση 1945-1970 Μπρωντέλ Ποσοτικές προσεγγίσεις Οικονομική ιστορία & ιστορία δομών και μακράς διάρκειας

Κριτική στη σχολή των Annales Δομές και άνθρωποι Πολιτισμός και καθημερινή ζωή Μακράς και σύντομη διάρκεια

1970 & εξής Νέα ιστοριογραφικά αντικείμενα Ιστοριογραφική έκρηξη: μέθοδοι & πηγές Κατακερματισμός αναστοχασμοί

παραδείγματα Ιστορία των γυναικών Προφορική ιστορία Μικρο-ιστορία Γλωσσολογική στροφή

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Καμπή 18ου προς 19ο αιώνα Γιατί τότε; Γιατί όχι πριν;

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Ολοκληρώνονται καθοριστικές για την ιστορική εκπαίδευση διεργασίες

παραπέμπει στο ολικό φαινόμενο της εκκοσμίκευσης Γιατί; 1η αποδέσμευση της ιστορικής νοοτροπίας από τη χριστιανική λογική εννόησης του παρελθόντος παραπέμπει στο ολικό φαινόμενο της εκκοσμίκευσης  

στον ελληνόφωνο χώρο και πριν τη δημιουργία κράτους το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η ιστορία κάνει την πρώτη της διδακτική εμφάνιση

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση διαμορφώνεται ο χώρος για να εννοηθεί και να περιοδολογηθεί μια απελευθερωμένη από τη θεολογική δογματική σκέψη ιστορική ύλη ικανή να διδαχθεί στα σχολεία  

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση 2η απεξάρτηση της ιστορίας από την ενιαία ουμανιστική λογική του αρχαίου κειμένου και  

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση παραπέμπει στο ριζικό μετασχηματισμό που υφίσταται το πεδίο της γνώσης με τη δημιουργία γνωστικών αντικειμένων

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση διαμορφώνεται η περιοχή για να μεταποιηθεί το πρωτογενές υλικό και να σχηματιστεί μια ιστορική ύλη προορισμένη για τη διδακτική πράξη

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση 3η απόδοση μιας κοινωνικής λειτουργίας συμβατής με τα ζητούμενα της εποχής και το ρόλο του σύγχρονου λαϊκού σχολείου

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση η ιστορία αναλαμβάνει το βαρύ φορτίο της διαμόρφωσης των πολιτών ως εθνικών κατά βάση υποκειμένων και της εναρμόνισης των ιστορικών τους αντιλήψεων με την εθνική επίσημη ιστορική λογική

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση παραπέμπει στην ολοκλήρωση του έθνους-κράτους

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Πώς;

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση στον ελληνόφωνο χώρο και πριν τη δημιουργία κράτους το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η ιστορία κάνει την πρώτη της διδακτική εμφάνιση στις ανώτερες, δευτεροβάθμιες, σχολές

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση αποτελεί έκφραση της αλλαγής που συντελείται σταδιακά στην ιστορική νοοτροπία των νεότερων Ελλήνων κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση αλλαγή   αφετηρία: εκδήλωση ενδιαφέροντος για την κοσμική πλευρά του ιστορικού παρελθόντος και η ανάγκη για τη συστηματική γνώση του

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση γνωριμία με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και αναβίωση του ορθού λόγου κατάληξη διαμόρφωση νέων συλλογικών αναπαραστάσεων για το γένος των Ελλήνων και τη σχέση του με τους Αρχαίους Έλληνες

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση η αποκοπή του γένους από το κοινό βιβλικό παρελθόν και η σύνδεση της καταγωγής του από τους Αρχαίους Έλληνες διαμορφώνει μια νέα νεωτεριστική εκκοσμικευμένη έννοια του ιστορικού χρόνου

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση στο πλαίσιο της διαφωτιστικής ιστορικής σκέψης   ο πολιτισμός ανάγεται σε βασική κατηγορία ιστορικής ανάλυσης

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Ο χρόνος της ιστορικής εκπαίδευσης στις διάφορες εκδοχές του αναζητά την αφετηρία του όχι στη δημιουργία του κόσμου αλλά στον εγγράμματο πολιτισμό της αρχαιότητας

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση η περιοδολόγηση είναι αντίστοιχη αρχαίοι, μέσοι και νεότεροι χρόνοι

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Ο 5ος αιώνας μ. Χ., η κατάρρευση της δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και το τέλος του πολιτισμού της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας κλείνει την Αρχαία Ιστορία

Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση Ο 15ος αιώνας η διάδοση της παιδείας η εφεύρεση της τυπογραφίας οι ανακαλύψεις η επιστροφή του πολιτισμού ανοίγει τη νεότερη