Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 Ενότητες 42-43 Μεσοπόλεμος

Συνέπειες της Συνθήκης των Βερσαλλιών Ιστορικό πλαίσιο: Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών ανάμεσα στην ηττημένη Γερμανία και τις νικήτριες δυνάμεις στις 28 Ιουνίου 1919. ΠΗΓΗ 1 α): «Οι κυριότεροι όροι της συνθήκης ήταν εδαφικοί, στρατιωτικοί και οικονομικοί. Η Γερμανία έχασε την Αλσατία και τη Λορραίνη, τις οποίες προσάρτησε η Γαλλία, καθώς και διάφορες μικρότερες περιοχές, που προσάρτησαν το Βέλγιο και η Πολωνία. Η Γερμανία έχασε επίσης όλες τις αποικίες της. Εξίσου βαρείς ήταν οι στρατιωτικοί όροι. Αποστρατικοποιήθηκε η ανατολική όχθη του Ρήνου σε βάθος 50 χιλιομέτρων και καταλήφθηκε από τους συμμάχους. Η Γερμανία υποχρεώθηκε επίσης να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις δυσανάλογες προς τις δυνατότητές της.» ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ(ΑΠΟ ΤΟ 1815 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ), I. Κολιόπουλος κ συγγραφική ομάδα, ΟΕΔΒ, Έκδοση Β’ 2008,σελ 85 1 β): Εδαφικές απώλειες της Γερμανίας σύμφωνα με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) http://www.ushmm.org/lcmedia/viewer/wlc/map.php?RefId =GER71020 (11/05/09)

ΠΗΓΗ 2 α): Μέσα δεκαετίας 1930:Η Γερμανία διατηρεί στρατό 100 ΠΗΓΗ 2 α): Μέσα δεκαετίας 1930:Η Γερμανία διατηρεί στρατό 100.000 ανδρών σε αντίθεση με το βαρύ οπλισμό των γειτονικών κρατών. http://www.calvin.edu/academic/cas/gpa/poster s/map.jpg (11/05/09) 2β): « Η Γερμανία αφοπλίστηκε: παρέδωσε όλα της τα υποβρύχια και το ναυτικό επιφάνειας με την εξαίρεση έξι μικρών θωρηκτών, έξι ελαφρών καταδρομικών, έξι αντιτορπιλικών και δώδεκα τορπιλακάτων. Απαγορεύθηκε στους Γερμανούς να κατέχουν αεροπορία, στρατιωτική ή ναυτική, ενώ ο στρατός τους περιορίστηκε σε 100 χιλιάδες αξιωματικούς και οπλίτες που θα στρατολογούνταν εθελοντικά. Για να αποκλειστεί ενδεχόμενη επίθεση της Γερμανίας εναντίον της Γαλλίας ή του Βελγίου απαγορεύθηκε στη Γερμανία να διατηρεί στρατεύματα ή οχυρά στην κοιλάδα του Ρήνου.» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟΜΟΣ Β’, Ε.Μ.Βurns Εκδόσεις «Παρατηρητής»,Θεσσαλονίκη1984, σελ.280

ΠΗΓΗ 3α): «Τέλος η Γερμανία και οι σύμμαχοί της θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τις καταστροφές και τις ζημίες που υπέστησαν οι χώρες της Αντάντ και οι υπήκοοί τους, “ως αποτέλεσμα του πολέμου που τους επιβλήθηκε από την επιθετικότητα της Γερμανίας και των συμμάχων της”. Αυτός ήταν ο λεγόμενος “ Όρος της ενοχής για τον πόλεμο” (άρθρο 231 της συνθήκης )καθώς επίσης και η βάση για απαίτηση αποζημιώσεων από τη Γερμανία .Το ακριβές ποσό που θα έπρεπε να πληρώσει η Γερμανία αφέθηκε να υπολογιστεί από την επιτροπή αποζημιώσεων. Το 1921 το συνολικό ποσό καθορίστηκε σε 33 δισεκατομμύρια δολάρια.» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ,ΤΟΜΟΣ Β’ Ε.Μ.Βurns Εκδόσεις «Παρατηρητής», Θεσσαλονίκη1984, σελ.280 3β): «Μας εξανάγκασαν να αποδεχθούμε την αποκλειστική ευθύνη του πολέμου: μια τέτοια παραδοχή στα χείλη μου θα ήταν ψευδής. Δεν επιζητούμε την απαλλαγή της Γερμανίας από κάθε ευθύνη γι’ αυτόν τον παγκόσμιο πόλεμο και για τον τρόπο που διεξήχθη. Ωστόσο, με έμφαση αρνούμαστε ότι η Γερμανία της οποίας ο λαός αισθανόταν ότι διεξάγει αμυντικό Πόλεμο, πρέπει να εξαναγκαστεί να αποδεχθεί την αποκλειστική ευθύνη». Κόμης Μπρόκντορφ- Ράντζαν, επικεφαλής της γερμανικής αντιπροσωπείας στις Βερσαλλίες, 1919. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ(ΑΠΟ ΤΟ 1815 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ), I. Κολιόπουλος κ συγγραφική ομάδα, ΟΕΔΒ, Έκδοση Β’ 2008,σελ.85

ΠΗΓΗ 3 γ) : «Μέρα των Βερσαλλιών! Μέρα ντροπής!» Διαμαρτυρία Γερμανών πολιτών μπροστά στο βασιλικό παλάτι του Βερολίνου τη δεκαετία του 1920 κατά της Συνθήκης Ειρήνης των Βερσαλλιών. http://www.friends-partners.org/partners/beyond-the-pale/eng_captions/47-3.html (11/05/09)

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η Οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες ΕΝΟΤΗΤΑ 2η Οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες Ιστορικό πλαίσιο: Μετά την ήττα στον πόλεμο και την κατάλυση της Γερμανικής αυτοκρατορίας ανακηρύχτηκε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, που αντιμετώπισε στο ξεκίνημά της πολλές οικονομικές δυσκολίες. Αργότερα η κατάσταση βελτιώθηκε, αλλά η οικονομία δέχτηκε νέο πλήγμα εξαιτίας της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929. ΠΗΓΗ 1: « Ένας άλλος κύριος λόγος για την απήχηση του ολοκληρωτισμού ήταν ο πληθωρισμός από τον οποίο υπέφερε η Γερμανία στη δεκαετία του 1920…Τα ημερομίσθια και οι μισθοί δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν την τεράστια αύξηση του κόστους ζωής. Εκείνοι που εξαρτώνταν από σταθερά εισοδήματα, συνταξιούχοι και μέτοχοι, έβλεπαν την ασφάλειά τους να υπονομεύεται. Καθώς έχαναν την εμπιστοσύνη τους προς την ικανότητα της κυβέρνησης να τους βοηθήσει, οι άνθρωποι εκείνοι άρχισαν παράλληλα να χάνουν οποιαδήποτε πίστη είχαν προς τη δημοκρατία.» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟΜΟΣ Β’ -Ε.Μ.Βurns Εκδόσεις «Παρατηρητής»,Θεσσαλονίκη1984, ΠΗΓΗ 2 : Ας μην ξεχνάμε ότι η κρίση του 1929 απετέλεσε αναμφισβήτητα τον μεγαλύτερο τραυματισμό της παγκόσμιας οικονομίας και συνέτεινε κυρίως στο να έρθει ο ναζισμός στην εξουσία, να δημιουργηθεί η χιτλερική πολεμική μηχανή και να επιδεινωθεί η πολιτική και η ηθική κρίση στις δημοκρατίες. Το ΒΗΜΑ, 23/09/2001, Σελ.: D08

Η ανεργία ◄ Η πορεία της ανεργίας κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης, από το 1929 μέχρι το 1933.

Μεσοπόλεμος: Κραχ και πολιτική αστάθεια Μεσοπόλεμος: Κραχ και πολιτική αστάθεια 20ο αιώνας: «Έναν αιώνα ιδεολογικών πολέμων που πήραν τη θέση των θρησκευτικών πολέμων του παρελθόντος. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η έλλειψη ανεκτικότητας. […] αντίπαλες εκκοσμικευμένες θρησκείες […] Εν πάση περιπτώσει όσοι έζησαν σ’ αυτό τον καταπληκτικό αιώνα δύσκολα θα αποφύγουν τη διατύπωση αξιολογικών κρίσεων. Το δυσκολότερο είναι η κατανόηση». Eric Hobsbawm, Η εποχή των άκρων, σ.19.

ΠΗΓΗ 3 α ) 3 β ) «Δουλειά και ψωμί με τη λίστα 1»- Δεκαετία του 1920: Άνεργοι εργάτες που κάνουν ουρές για τις δυσεύρετες δουλειές και για δωρεάν γεύματα ήταν συχνό φαινόμενο. 3 β ) «Δουλειά και ψωμί με τη λίστα 1»- εκλογική αφίσα του ναζιστικού κόμματος http://www.friends-partners.org/partners/beyond-the-pale/eng_captions/47-2.html (11/05/09) http://www.friends-partners.org/partners/beyond-the-pale/eng_captions/47-1.html (11/05/09)

Κατά τον μεσοπόλεμο, πολλοί αμφισβήτησαν τη φιλελεύθερη δημοκρατία και ο κομμουνισμός και ο φασισμός απέκτησαν υποστηρικτές: Σοβιετική Ένωση (1924, Στάλιν, Κομμουνιστικό κόμμα) Ιταλία (1919, Μουσολίνι, Εθνικό Φασιστικό Κόμμα) Γερμανία (1919, Χίτλερ, Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα) Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Πολωνία, Λιθουανία

ΕΝΟΤΗΤΑ 3η Ιδεολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες ΕΝΟΤΗΤΑ 3η Ιδεολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες ΠΗΓΗ 1: Ο εθνικοσοσιαλισμός, όπως και ο φασισμός, στηρίζεται στον εθνικισμό, στο απόλυτα ιεραρχημένο κράτος που διαθέτει ένα μόνο κόμμα, αλλά και στο θρύλο του Αρχηγού. Στο ναζισμό όμως βρίσκουμε και άλλο ένα στοιχείο, απόλυτα δικό του χαρακτηριστικό : την έννοια της φυλής. Για τους ναζί οι Γερμανοί είναι οι κληρονόμοι των βορείων αρίων που βρίσκονται σε μόνιμο αγώνα κατά των σημιτών διαφθορέων του πολιτισμού… Πιστεύουν ότι Γερμανός είναι όποιος μιλάει γερμανικά… όλα αυτά εξηγούν την ιδέα που είχε διατυπωθεί από τον 19ο αιώνα, ότι οι Γερμανοί προέρχονται από μια ανώτερη φυλή και ό,τι υπήρξε γερμανικό πρέπει να ξαναγίνει. Στο όνομα αυτών των δύο θεωριών, βαθιά ριζωμένων στη γερμανική σκέψη, δικαιολογούνται οι αντιλήψεις των ναζί για ζωτικό χώρο και για ρατσισμό. ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ-H Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα(τόμος ΣΤ’), F.-G.Dreyfus-Roland Marx-Raymond Poidevin, Εκδόσεις «Παπαζήση», Αθήνα 1990,σελ.131-132

ΠΗΓΗ 2: …στις συνθήκες που τότε ζούσε η Γερμανία, πολλοί είδαν στο πρόσωπο του Χίτλερ κάποιο είδος σωτήρα. Ήταν πραγματικά ρήτορας και πολλούς τους υπνώτιζε. Αλλά η επίδραση του πήγαινε πέρα από αυτό το σύμπτωμα. Πολλοί Γερμανοί, που είχαν πρώτη φορά νιώσει την πολιτική, γοητεύονταν από την προσωπικότητά του ή τουλάχιστον την εικόνα που με πολλή δεξιότητα δημιουργούσε για τον Χίτλερ ο επικεφαλής της σχετικής διαφημιστικής δραστηριότητας Josef Goebbels.Όπως τον παρουσίαζε στο κοινό, ο Χίτλερ ήταν άνθρωπος που δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τον εαυτό του… Ενδιαφερόταν μόνο για την κοινωνία, τη Γερμανία. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1789-2000 Denis Richards, Εκδόσεις «Δημ. Ν. Παπαδήμα», Αθήνα 2001,σελ.506 ΠΗΓΗ 3: Από το βράδυ της 30 Ιανουαρίου 1933, οι ναζιστικές ομάδες είχαν συγκρουστεί με τους κομμουνιστές είχαν γίνει σωστές μάχες εκ του συστάδην. Στις 31 Ιανουαρίου, ο Χίτλερ έκανε δηλώσεις στο ραδιόφωνο. Με ένα λόγο μετριοπαθή ο νέος καγκελάριος διακήρυττε την αφοσίωσή του στις από παράδοση αρχές. Αποστολή της κυβέρνησης, είπε, ήταν «να απόκαταστήσει την ενότητα του πνεύματος και θέλησης» του γερμανικού λαού ήθελε, λέει, να διατηρήσει το χριστιανισμό, να προστατέψει την οικογένεια «συστατικό κύτταρο του σώματος του γερμανικού λαού και κράτους», γινόταν έτσι ο υπερασπιστής των καθησυχαστικών αστικών αξιών. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΚΕΣΤΑΠΟ, Ζακ Ντελαρύ, Εκδόσεις «Θεμέλιο»,1984, σελ.28

ΠΗΓΗ 5 : Εγκληματικά , τα πλήθη είναι συχνά, σίγουρα, αλλά συχνά επίσης, είναι ηρωικά. Τα φέρνουν εύκολα σε σημείο να σκοτωθούν για τον θρίαμβο μιας πίστης ή μιας ιδέας, τα ενθουσιάζουν για την δόξα και την τιμή, τα παρασύρουν σχεδόν δίχως ψωμί και δίχως όπλα…. Ο όχλος γίνεται άνετα δήμιος αλλά όχι λιγότερο άνετα μάρτυρας. Είναι από τους κόλπους του που έχουν κυλήσει τα ποτάμια του αίματος που απαιτήθηκαν για τον θρίαμβο κάθε πίστης…. Δε διαπραγματεύτηκαν ποτέ τη ζωή τους σε μια εξέγερση και είναι λίγα χρόνια που ένας στρατηγός που έγινε ξαφνικά δημοφιλής, βρήκε εύκολα εκατό χιλιάδες ανθρώπους έτοιμους να σκοτωθούν για χάρη του . ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΟΧΛΩΝ, Γουσταύος Λε Μπον, εκδόσεις «νέα εποχή», σελ 21,24 ΠΗΓΗ 4 : Όταν, κατά την πορεία (του Χίτλερ στην πολιτική), ο λαός προσχωρούσε στο κίνημά του και έκανε παρελάσεις(ή επελάσεις) στις κωμοπόλεις ή τα χωριά, τότε αυτοί οι Nazi Γερμανοί, με το φαιό χιτώνα και το περιβραχιόνιο (με έμβλημα τη σβάστικα), ένιωθαν θερμό αίσθημα σκοπού για τη ζωή τους, αίσθηση ενότητας με τους άλλους διαδηλωτές. Ο Χίτλερ «τους είχε κάνει όλους ένα» ανεξάρτητα από πλούτο και κοινωνική τάξη. Ο πλούσιος και ο φτωχός, ο εργοδότης και ο υπάλληλος, όλοι εργάζονταν μαζί και ευτυχισμένοι για ένα στόχο: για την Πατρίδα. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1789-2000 Denis Richards, Εκδόσεις «Δημ. Ν. Παπαδήμα», Αθήνα 2001, σελ.506-507

ΠΗΓΗ: Και πάνω από όλους-επέμενε ο Χίτλερ- τους εχθρούς της Γερμανίας ήταν η χολέρα των Εβραίων ,οι οποίοι: 1.είχαν γίνει ηγέτες των κομμουνιστών,2.πλημμύρισαν τη Γερμανία όντας φυγάδες από την ανατολή(Ρωσία), 3.δημιουργούσαν ανθούσες επιχειρήσεις με στυγνή εκμετάλλευση εις βάρος του απλού λαού και 4.εξαπέλυσαν κινήματα εκφυλισμού στην Τέχνη και στην Ψυχαγωγία. Αν λοιπόν έρθει αυτός στην εξουσία, σκέπτονταν οι Γερμανοί ακροατές-ψηφοφόροι , ο Χίτλερ 1.θα καταδιώξει το Κομμουνιστικό Κόμμα,2. θα αναδημιουργήσει τη γερμανική δύναμη,3. θα απαλλάξει τη Γερμανία από τα δεσμά της Συνθήκης των Βερσαλλιών και 4. θα μεριμνήσει για τη φυλετική καθαρότητα των Γερμανών, απαλλάσσοντας τους από την παρουσία των Εβραίων.  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1789-2000 Denis Richards, Εκδόσεις «Δημ. Ν. Παπαδήμα», Αθήνα 2001,σελ. 507 β) : «Οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι εδώ» αντισημητική ταμπέλα σε δρόμο της Βαυαρίας, Γερμανία 1937 www.ushmm.org/lcmedia/photo/lc/image/64/64416.jpg (9/05/09)

ΠΗΓΗ 3 : …η αστυνομική μηχανή του Γκαίρινγκ μπήκε σε κίνηση ΠΗΓΗ 3 : …η αστυνομική μηχανή του Γκαίρινγκ μπήκε σε κίνηση. Σ’ όλη τη χώρα έγιναν έρευνες στα γραφεία και τις αίθουσες των κομμουνιστών καθώς και στους ηγέτες του κόμματος. Αναφέρουν την ανακάλυψη όπλων, πολεμοφοδίων και εγγράφων «αποδεικνυόντων» συνωμοσία έτοιμη να ξεσπάσει, που περιλάμβανε κυρίως το σχέδιο πυρπόλησης των δημοσίων κτιρίων. Πολλαπλασιάστηκαν οι συλλήψεις καθώς και οι απαγωγές. Τα Ες Ει βασάνισαν και δολοφόνησαν τους αντιπολιτευόμενους που βρίσκονταν στους πίνακες για τους οποίους από χρόνια γινόταν λόγος. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΚΕΣΤΑΠΟ, Ζακ Ντελαρύ, Εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ.29   ΠΗΓΗ 4 : Οι νόμοι φυλετικής καθαρότητας των Ναζί επεκτάθηκαν και στους Τσιγγάνους Σίντι και Pόμα. Οι Τσιγγάνοι υφίσταντο διακρίσεις ήδη προ του 1933. Το ναζιστικό καθεστώς τους κατέτασσε στα ακοινωνικά άτομα και το 1936 ιδρύθηκε ένα Kεντρικό Γραφείο του Ράιχ για την καταπολέμηση της ενόχλησης από τους Τσιγγάνους. Ιστορικός Άτλας του 20ου αιώνα, KAΘHMEPINH, Αθήνα 1999, σελ. 100.101 http://www1.ekebi.gr/fakeloi/fascism/section_b/daily%20routine04.htm ΠΗΓΗ 5 :H ιδιωτική ζωή και η δημόσια παρουσία του κάθε πολίτη βρίσκονταν υπό διαρκή και στενή παρακολούθηση από τους εκπροσώπους του καθεστώτος. H παραμικρή παρέκκλιση από τις αρχές συμπεριφοράς που επέβαλαν οι Ναζί είχε σοβαρότατες συνέπειες, φυσικές, κοινωνικές και επαγγελματικές. H τρομοκρατία, οι ξυλοδαρμοί, οι ανακρίσεις και τα βασανιστήρια στα κρατητήρια της Mυστικής Αστυνομίας (Γκεστάπο) ανήκαν στην ημερήσια διάταξη για τους αμφισβητίες, τους πολιτικούς αντιπάλους, ακόμη και για όσους δεν εκδηλώνονταν ανοικτά υπέρ του καθεστώτος. http://www1.ekebi.gr/fakeloi/fascism/section_b/daily%20routine07.htm W. Mickel - B. Wiegand (επιμ.), Geschichte, Politik und Gesellschaft (Bd. 1: Von der Franzosischen Revolution bis zum Ende des 2. Weltkrieges), Bερολίνο 1998, σελ. 336-337.

Η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως Από το 1919 και μέχρι το 1933 (που την εξουσία παίρνει ο Αδόλφος Χίτλερ) η Γερμανία είναι αβασίλευτη δημοκρατία. Η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως Δημοκρατία της Βαϊμάρης, από το όνομα της πόλης όπου το 1919 υπογράφτηκε το νέο σύνταγμα του γερμανικού κράτους Κερδίζοντας οπαδούς (αγρότες, μικροαστοί, άνεργοι), το ναζιστικό κόμμα ισχυροποιήθηκε την ίδια στιγμή που ενισχυόταν και το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας. Τότε, μια μερίδα ισχυρών Γερμανών κεφαλαιούχων αποφάσισε να υποστηρίξει τον Χίτλερ, για να αντιμετωπίσει τους κομμουνιστές, ελπίζοντας ότι αργότερα θα απαλλασσόταν εύκολα από αυτόν. Στις εκλογές (1932) οι ναζί συγκέντρωσαν το 37,4% των ψήφων και τον Ιανουάριο του 1933 ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος (πρωθυπουργός) της Γερμανίας.

Ο Χίτλερ έγινε αρχηγός του κράτους (Fϋhrer) Ναζί πυρπολούν τη γερμανική Βουλή (Reichstag) και κατηγορούν και συλλαμβάνουν τους κομμουνιστές. Η βουλή έθεσε εκτός νόμου τους κομμουνιστές και παραχώρησε στον Χίτλερ έκτακτες εξουσίες για 4 χρόνια. Ο Χίτλερ έγινε αρχηγός του κράτους (Fϋhrer)

Επίσημη ιδεολογία των ναζί ήταν ο ρατσισμός. περιόρισαν ή εξόντωσαν όλους όσοι ήταν διαφορετικοί (πολιτικοί αντίπαλοι, τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι). Με ιδιαίτερη επιθετικότητα αντιμετωπίστηκαν οι Εβραίοι, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να κυκλοφορούν φορώντας ένα κίτρινο άστρο.

Την ίδια εποχή επιβλήθηκαν δικτατορικά καθεστώτα φασιστικού τύπου σε Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία και Λιθουανία.

Δικτατορίες και φασισμοί κοινά χαρακτηριστικά απόρριψη δημοκρατικών θεσμών Αντικομμουνισμός εθνικισμός διαφορές: Τα φασιστικά καθεστώτα είχαν μαζική υποστήριξη. Οι δικτατορίες όχι.

Ιταλία-Φασισμός Σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης ιδρύθηκε το 1921 στην Ιταλία το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα του Μπενίτο Μουσολίνι. Παράλληλα, ένοπλες ομάδες φασιστών, με την οικονομική ενίσχυση μεγαλογαιοκτημόνων και βιομηχάνων, άρχισαν να τρομοκρατούν και να δολοφονούν κομμουνιστές, σοσιαλιστές και συνδικαλιστές, ενώ ο Μουσολίνι προπαγάνδιζε την ανάγκη επιβολής δικτατορίας.

Στα τέλη Οκτωβρίου του 1922, ο Μουσολίνι και μερικές χιλιάδες οπαδοί του πραγματοποίησαν τη λεγόμενη «πορεία προς τη Ρώμη». Ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ‘ όρισε πρωθυπουργό τον Μουσολίνι.

Φασιστικό κράτος: Απόλυτος έλεγχος (ολοκληρωτικό κράτος). Επικεφαλής: ντούτσε (ηγέτης). Το μόνο νόμιμο κόμμα το φασιστικό, ενώ οι πιο επικίνδυνοι πολιτικοί φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Χειραγώγηση της νεολαίας τόσο με έλεγχο εκπαίδευσης όσο και με υποχρεωτική ένταξη στη φασιστική νεολαία. Οι επαγγελματικές ενώσεις και τα εργατικά συνδικάτα αντικαταστάθηκαν από συντεχνίες. Επιπλέον, μέσω του Τύπου, του ραδιοφώνου και του αθλητισμού το καθεστώς προπαγάνδιζε επιθετικά τα φασιστικά ιδεώδη

Ως αντίδραση δημιουργήθηκαν σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες συμμαχίες φιλελεύθερων και αριστερών κομμάτων, τα λαϊκά μέτωπα. Κυβερνήσεις λαϊκών μετώπων επικράτησαν για λίγο στη Γαλλία και στην Ισπανία, αλλά έχασαν την εξουσία, στην πρώτη μετά από εκλογές και στη δεύτερη μετά από εμφύλιο πόλεμο με τους φασίστες του στρατηγού Φράνκο (1936-1939).

Στην Ελλάδα … Την άνοιξη του 1924 ανακηρύχθηκε από τη Βουλή και στη συνέχεια επικυρώθηκε με δημοψήφισμα η αβασίλευτη Δημοκρατία. Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου υπήρξε ο πρώτος πρωθυπουργός της αβασίλευτης Δημοκρατίας

1918: ιδρύονται Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) Νέο πολίτευμα ευάλωτο  επικρατεί κυβερνητική αστάθεια. Διάφοροι στρατιωτικοί εκδήλωναν ανοιχτά προτίμηση σε αυταρχικές, δικτατορικές λύσεις. 1918: ιδρύονται Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ) Παράλληλα, ενισχύεται το εργατικό κίνημα: 1924 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ)

Εκλογές 1928: πλειοψηφία του Κόμματος Φιλελευθέρων Ο Βενιζέλος εκλέγεται πρωθυπουργός Σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας, 1930 Στις 12 Ιανουαρίου 1934, ο Ελευθέριος Βενιζέλος με επιστολή του στην Σουηδική Ακαδημία, πρότεινε τον Κεμάλ Ατατούρκ για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Η διεθνής οικονομική κρίση του 1929 επηρέασε και την Ελλάδα, την οποία ο Βενιζέλος κήρυξε σε πτώχευση το 1932. Εκλογές 5 -3-33 πλειοψηφία αντιβενιζελικών Απόπειρα βενιζελικού πραξικοπήματος. Νέα κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος με αρχηγό Παναγή Τσαλδάρη. Πολιτική κρίση Δολοφονική επίθεση κατά Βενιζέλου

Περίοδος πολιτικής έντασης: Νέο κίνημα βενιζελικών την 1η Μάρτιου 1935. Καταστολή από Γ. Κονδύλη (υπουργός στρατιωτικών). Ακολούθησαν διώξεις και εκτελέσεις βενιζελικών. Ο Κονδύλης ανατρέπει την κυβέρνηση Τσαλδάρη, επιβάλει δικτατορία και επαναφέρει τη μοναρχία (Νοέμ. 1935).

Στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Μεταξάς, στον οποίο είχε αναθέσει την πρωθυπουργία ο βασιλιάς Γεώργιος Β', διέλυσε τη Βουλή και επέβαλε δικτατορία. Ο Μεταξάς άσκησε διώξεις εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων και προσπάθησε, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, να προσεγγίσει τους αγρότες και τους εργάτες με διάφορα κοινωνικά μέτρα. Ως έμπειρος στρατιωτικός, φρόντισε να προετοιμάσει τη χώρα για τον πόλεμο που ερχόταν. Παράλληλα, ενώ επικαλούνταν την ουδετερότητα, ακολούθησε σταθερή πολιτική φιλίας με τη Βρετανία, τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής.