ΝΕΥΡΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ (1) Βελτίωση τεχνολογίας & προαγωγή συνθηκών νοσηλείας (βελτιωμένοι αναπνευστήρες, εξειδικευμένο monitoring, αποτελεσματικότερα φάρμακα κλπ.): - αύξηση ποσοστών επιβίωσης ασθενών Μ.Ε.Θ. & βελτίωση φυσικής λειτουργικότητάς τους Εμπειρία απειλητικής για τη ζωή κατάστασης & παραμονή στη Μ.Ε.Θ.: - συνοδεύεται συχνά από ψυχιατρικές διαταραχές: εμφανίζονται σε ποικίλο χρονικό διάστημα μετά την έξοδο από το νοσοκομείο & επηρεάζουν σημαντικά τη διανοητική, συναισθηματική & κοινωνική λειτουργικότητα ασθενών

ΝΕΥΡΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ (2) Εκδήλωση διεγερτικής συμπεριφοράς ή παραληρήματος, που συχνά περιγράφονται με τον όρο «Σύνδρομο της Μονάδας» Αιτιολογία: οργανικές δυσλειτουργίες λόγω: - σοβαρής ασθένειας, - καθημερινής χορήγησης φαρμάκων που επιδρούν στο ΚΝΣ (υπνωτικά, οπιοειδή κλπ.) & ακολούθως διακοπή αυτών, επίδρασης περιβάλλοντος της Μ.Ε.Θ.: αποπροσανατολισμός στο χώρο / χρόνο, σύγχυση, διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού Συνέπειες: - δυσκολία διάκρισης πραγματικών γεγονότων από εσωτερικές ψυχικές λειτουργίες (όνειρα, έντονοι φόβοι ή επιθυμίες κλπ.), - διαταραχές ύπνου, γνωστικής λειτουργίας, επεξεργασίας πληροφοριών, συγκρότησης αναμνήσεων

ΑΠΩΤΕΡΕΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (1) Πρωτοεμφανίζονται ακόμη & 6 μήνες μετά τη νοσηλεία στη Μ.Ε.Θ., περιλαμβάνουν: καταθλιπτική συνδρομή, υπερβολικό άγχος, σύνδρομο μετατραυματικού στρες Εκδήλωση κατάθλιψης & έντονου άγχους: 17-43% & 23-48% αντίστοιχα, πολύ υψηλότερα από εκείνα του μέσου πληθυσμού Σύνδρομο μετατραυματικού στρες: - πυροδοτείται από απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, συνοδεύεται από ισχυρά συναισθήματα φόβου & αδυναμίας ελέγχου, - η διάγνωσή του βασίζεται σε: α. συμπτώματα υπερδιέγερσης (διαρκής αίσθηση επικείμενου κινδύνου), β. επαναβίωση τραυματικών γεγονότων,

ΑΠΩΤΕΡΕΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (2) γ. αποφυγή καταστάσεων που προκαλούν έντονο, αντικειμενικά μη δικαιολογίσιμο στρες Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από: - υψηλή επίπτωση (44% ασθενών με σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας που νοσηλεύθηκαν στη Μ.Ε.Θ.), - συμπτώματα που δεν υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου, η διάρκειά τους μπορεί να ξεπεράσει τα 8 έτη Οι απώτερες ψυχιατρικές διαταραχές επιδρούν αρνητικά στην ποιότητα ζωής των ασθενών μέσω της εμφάνισης: - οικογενειακών προβλημάτων, - δυσκολίας κοινωνικής προσαρμογής, - διαταραχών ύπνου, - αξιοσημείωτης καθυστέρησης επιστροφής στην εργασία

ΔΙΕΓΕΡΣΗ (1) Χαρακτηρίζεται από σημαντική αύξηση ψυχολογικής & κινητικής δραστηριότητας ασθενών & κυμαίνεται μεταξύ 52,0-70,8% στη χειρουργική-παθολογική Μ.Ε.Θ. Δυσκολία ακριβούς ορισμού & διαφορικής διάγνωσης διέγερσης Συνεχές συμπεριφορών & αποκρίσεων: περιλαμβάνει αποπροσανατολισμό, ευερεθιστότητα, αυξημένη κινητικότητα, προσπάθεια αφαίρεσης καθετήρων & σωλήνων και αντίσταση στην αναπνοή μέσω αναπνευστήρα Διάγνωση, αξιολόγηση διέγερσης: Sedation-Agitation Scale (SAS) – ευκολία χρήσης, ακριβής προσδιορισμός διαφορετικών βαθμών διέγερσης, υψηλή εγκυρότητα & αξιοπιστία

SAS Βαθμοί Διάγνωση Περιγραφή 7 Επικίνδυνα διεγερτικός Τραβά τον ενδοτραχειακό σωλήνα, προσπαθεί να αφαιρέσει τους ενδαγγειακούς καθετήρες, σκαρφαλώνει στα κιγκλιδώματα της κλίνης, επιτίθεται στο προσωπικό, κινείται συνεχώς στην κλίνη 6 Πολύ διεγερτικός Δεν ησυχάζει παρά την προφορική υπενθύμιση ύπαρξης ορίων από το προσωπικό, απαιτούνται φυσικά δεσμά, δαγκώνει τον ενδοτραχειακό σωλήνα 5 Διεγερτικός Ανήσυχος ή ήπια διεγερτικός, επιχειρεί να έλθει σε καθιστή θέση, ηρεμεί με προφορικές παραινέσεις 4 Ήρεμος και συνεργάσιμος Ήρεμος, ξυπνά εύκολα, ακολουθεί εντολές 3 Κατασταλμένος Δυσκολία αφύπνισης, ξυπνά με προφορικές παραινέσεις ή ήπια κίνηση αλλά ξανακοιμάται, ακολουθεί απλές εντολές 2 Πολύ κατασταλμένος Αφυπνίζεται με φυσικά ερεθίσματα αλλά δεν επικοινωνεί ούτε εκτελεί εντολές, μπορεί να κινηθεί αυθόρμητα 1 Έλλειψη αφύπνισης Ελάχιστη ως καμία ανταπόκριση σε επώδυνα ερεθίσματα, δεν επικοινωνεί ούτε εκτελεί εντολές

ΔΙΕΓΕΡΣΗ (2) Προδιαθεσικοί παράγοντες: - χαρακτηριστικά ασθενών: ηλικιωμένοι, υψηλή κλινική βαρύτητα, ιστορικό (ψυχιατρική νόσος, αλκοολισμός, κάπνισμα, χρήση ψυχοτρόπων ουσιών), προηγηθείσα χειρουργική επέμβαση μεγάλης διάρκειας ή υψηλής βαρύτητας, εγκεφαλική βλάβη, λοίμωξη Κ.Ν.Σ., υψηλή θερμοκρασία, μεταβολική οξέωση, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, πόνος, υποξαιμία, υπογλυκαιμία, αλλεργικές αντιδράσεις - χορήγηση φαρμάκων - τοποθέτηση καθετήρων ή σωλήνων - περιβάλλον Μ.Ε.Θ.: απουσία φωτισμού, θόρυβος, ακατάλληλες ώρες νοσηλείας & επισκέψεων (ιατρών ή συγγενών)

ΔΙΕΓΕΡΣΗ (3) Συνέπειες: - μη προγραμματισμένη αποδιασωλήνωση, - αφαίρεση ενδαγγειακών καθετήρων, - σημαντική αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου (συνολικά ή ειδικότερα από το μυοκάρδιο), - σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής σε μηχανικό αερισμό και παραμονής στη Μ.Ε.Θ., - σημαντικά υψηλότερη συχνότητα προσβολής από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, - σημαντική αύξηση κόστους νοσηλείας, - ασθενείς υψηλής κλινικής βαρύτητας: αύξηση θνησιμότητας

ΔΙΕΓΕΡΣΗ (4) Χειρισμός ασθενών με διέγερση: φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις - οι δεύτερες συνίστανται κυρίως στην εφαρμογή φυσικών μέσων για τον περιορισμό των κινήσεων του ασθενή: εύκολη λύση πρώτης γραμμής, εγείρουν ηθικά και νομικά διλήμματα - χορήγηση φαρμάκων: αύξηση καταστολής, μείωση πόνου - αναγνώριση & προσπάθεια διόρθωσης υποκείμενων προδιαθεσικών παραγόντων (υποξαιμία, διαταραχή κιρκάδιων ρυθμών): πρέπει πάντα να προηγείται της χορήγησης φαρμάκων ή της εφαρμογής φυσικών περιοριστικών μέσων

ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ Σύνδρομο οξείας εγκεφαλικής ανεπάρκειας, χαρακτηρίζεται από επιδείνωση γνωστικών λειτουργιών: συνείδησης, προσανατολισμού, αντίληψης, προσοχής, μνήμης, κρίσης Διάγνωση: βασίζεται σε μια σειρά κριτηρίων - ο βαθμός εκδήλωσης των συμπτωμάτων μπορεί να διαφέρει σημαντικά, από την αδυναμία αντίληψής τους από το προσωπικό ως την πρόκληση κινδύνου για τη ζωή του ασθενή Κιρκάδια διακύμανση συμπτωμάτων: μέγιστη ένταση στη διάρκεια της νύκτας Συχνότητα: 11-73% 3 κλινικοί υπότυποι: υπερ-ενεργητικός, υπο-ενεργητικός, μικτός - ο πρώτος παρουσιάζει ομοιότητες με τη διέγερση, η αναγνώριση του δεύτερου θεωρείται πολύ δύσκολη Πρόγνωση ασθενών με παραλήρημα: βαρύτερη αυτών με διέγερση, ισχυρή συσχέτιση με θνησιμότητα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑΤΟΣ Α. Μειωμένη ικανότητα διατήρησης προσοχής σε εξωτερικά ερεθίσματα. Β. Αποδιοργάνωση σκέψης, όπως διαπιστώνεται από τη διατύπωση ασυνάρτητου λόγου ή λόγου χωρίς συνοχή Γ. Τουλάχιστον δυο από τα ακόλουθα: 1. Μειωμένο επίπεδο συνείδησης 2. Διαταραχές αντίληψης: αυταπάτες, ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις 3. Διαταραχές του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης: αϋπνία, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας 4. Αυξημένη ή μειωμένη ψυχοκινητική δραστηριότητα 5. Αποπροσανατολισμός στο χώρο, το χρόνο, ή όσον αφορά σε πρόσωπα 6. Διαταραχές μνήμης Δ. Ακανόνιστη εκδήλωση των συμπτωμάτων (ποικίλλει από ώρες ως ημέρες), με ημερήσια διακύμανση Ε. Οποιοδήποτε από τα ακόλουθα: 1. Επιβεβαίωση συγκεκριμένων οργανικών αιτιολογικών παραγόντων από το ιστορικό, τη φυσική εξέταση ή τις εργαστηριακές εξετάσεις 2. Αποκλεισμός μη οργανικών ψυχιατρικών διαταραχών όταν δεν αναγνωρίζονται οργανικοί αιτιολογικοί παράγοντες

ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΙΑΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ Πρόκειται για αναμνήσεις καταστάσεων που ο ασθενής βίωσε κατά τη νοσηλεία του ως όνειρα ή ψευδαισθήσεις & τις οποίες θεωρεί πραγματικές, γενικά έχουν αρνητικό περιεχόμενο - ασθενείς με διαταραγμένο επίπεδο συνείδησης ίσως εκλάβουν την εφαρμογή επίπονων επεμβατικών τεχνικών ως προσπάθεια απειλής της σωματικής τους ακεραιότητας, με συνέπεια έντονα στρεσογόνες αναμνήσεις Σχετίζονται με υψηλή συχνότητα & βαρύτητα ψυχιατρικών διαταραχών Πρόσφατες μελέτες: η ψυχιατρική νοσηρότητα αυξάνεται στην περίπτωση αναμνήσεων με έντονο αρνητικό περιεχόμενο, ανεξάρτητα αν αυτές αντιστοιχούν σε πραγματικά ή μη γεγονότα

ΡΟΛΟΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ Δυσάρεστες αναμνήσεις που προδιαθέτουν σε μετατραυματικό στρες: ανακαλούνται κυρίως από τις περιόδους που ο ασθενής βρισκόταν σε μέσο επίπεδο φαρμακευτικής καταστολής - ασθενείς σε βαθιά καταστολή δε διαθέτουν την ικανότητα σχηματισμού αναμνήσεων, ασθενείς σε ελαφριά καταστολή έχουν επαρκή αντίληψη του περιβάλλοντος που τους βοηθά να επεξεργαστούν λογικά, να κατανοήσουν & να ξεπεράσουν τραυματικά γεγονότα - μέση καταστολή: δυσχέρειες αντίληψης & επεξεργασίας πληροφοριών που ευνοούν τη διαμόρφωση αναμνήσεων αρνητικού συναισθηματικού περιεχομένου - σημασία ποιότητας εμπειριών ασθενή κατά τη χορήγηση μέσης καταστολής

ΠΡΟΛΗΨΗ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ (1) Νοσηλευτές Μ.Ε.Θ.: καθημερινή επαφή με ασθενείς: - έγκαιρη αναγνώριση διέγερσης / παραληρήματος, συμβολή στην ψυχολογική ανάρρωση ασθενών - αναγνώριση προδιαθεσικών παραγόντων: διόρθωση ηλεκτρολυτικών διαταραχών / υπογλυκαιμίας, καταστολή πυρετού, χορήγηση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, παρεμβάσεις που διευκολύνουν τον προσανατολισμό ασθενών (π.χ. τακτική ενημέρωση, ορατό ρολόι τοίχου) - δημιουργία περιβάλλοντος ασφάλειας: ενθάρρυνση ασθενών για συζήτηση, μείωση πόνου, αποφυγή δυσάρεστων εμπειριών (π.χ. ακινητοποίηση με φυσικά δεσμά), παροχή διευκρινήσεων για την αναγκαιότητα επώδυνων επεμβατικών πρακτικών

ΠΡΟΛΗΨΗ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ (2) Μη τροποποιήσιμοι παράγοντες: ηλικία, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, μακροχρόνια παραμονή στη Μ.Ε.Θ., προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό - οι νοσηλευτές οφείλουν να ενημερώσουν τους ασθενείς όσο & τους συγγενείς τους για τον υψηλό κίνδυνο όψιμης εμφάνισης ψυχιατρικών διαταραχών Κατανόηση ότι οι διαταραχές δεν αποτελούν σημείο οργανικής νευρολογικής βλάβης ή ανίατης ασθένειας, αλλά μπορούν να θεραπευθούν μέσω ψυχιατρικής υποστήριξης Συγγενείς: διατήρησης κλίματος ασφάλειας εντός της οικογένειας, ικανότητα αναγνώρισης πιθανών ψυχιατρικών συμπτωμάτων ασθενή - όσο περισσότερο παραμένουν χωρίς θεραπεία, τόσο δυσκολότερη καθίσταται η τελευταία