Το φύλο

Βιολογικό/κοινωνικό φύλο Το βιολογικό φύλο [sex] ενός ατόμου είναι γενετικά καθορισμένο, ενώ το κοινωνικό φύλο[gender] είναι πολιτισμικά και κοινωνικά κατασκευασμένο. Υπάρχουν επομένως δύο βιολογικά φύλα (το αρσενικό και το θηλυκό) και δύο κοινωνικά φύλα (το ανδρικό και το γυναικείο). Στην ελληνική γλώσσα αυτή η διάκριση είναι εμφανής στους προσδιορισμούς που χρησιμοποιούνται για το βιολογικό φύλο (αρσενικό και θηλυκό) και το κοινωνικό φύλο (ανδρικό και γυναικείο)

Η πρωτοπορία: μία ανδρική έννοια?? πρώτο μισό του 20ού αιώνα: μιλάμε για μοντέρνα τέχνη, μοντερνικότητα σε αντίθεση με τον ακαδημαισμό και το σύστημα ιεράρχησης των ειδών, που ίσχυε ως τον 19ο αι. στην εθνική Σχολή Καλών Τεχνών. πρωτοπορεία= 20 μισό του 20ού αιώνα, όταν προβάλλεται ως μια νέα αρχή/κανόνας και έννοια που προσδίδει κύρος στα διάφορα ρεύματα μετά τον ιμπρεσιονισμό. Μήπως είναι μια επινόηση των ιστορικών της τέχνης που να μπορεί να σκιαγραφήσει την εξαιρετική πληθώρα και τον υπέρμετρο πλούτο ερευνών και δημιουργιών πριν από το 1914 και στον μεσοπόλεμο?

Συνέχεια… πόλεμος και πρωτοπορία ο πόλεμος είναι άμεσα συνυφασμένος με την έννοια της πρωτοπορίας, με την στρατιωτική/στρατευμένη σημασία του όρου αλλά και με την έννοια της καταστροφής και της διάρρηξης.

Πρωτοπορία και τέχνη η πρωτοπορία στην τέχνη καλύπτει πολλούς τομείς και πεδία: Ρήξη με το παρελθόν Με τους δασκάλους Με την αρχή του κύρους και της εξουσίας των παλαιών και έγκριτων συγγραφέων/καλλιτεχνών Με τον πατέρα Με την πατριαρχία συνεπώς Με κάθε σύστημα ιεραρχίας/ιεράρχησης αξιών Με κάθε σχέση κυριαρχίας΄(πατέρας/γιος, γυναίκα/άντρας)

Ρήξεις?? ρήξη με τον Πατέρα άρα ρήξη με καθετί κυριαρχικό?? Άνοιγμα νέων προοπτικών για τις γυναίκες…?? δυνατότητα απελεύθερωσης της δημιουργικής ενέργειας των γυναικών??? Σίγουρρα καταστροφή των παλιών απόψεων: ιμπρεσιονισμ΄ςο, κυβισμός, νταντά!!! Αναδιανομή των κριτηρίων καλλιτεχνικής νομιμότητας Ανεξαρτησία της τέχνης

Πρωτοπορίες και γυναίκες! πώς οι γυναίκες βρίσκουν τη θέση τους μέσα σ’ αυτήν την καινούργια οργάνωση κι αναδιανομή αξιών? Πώς θα επιβάλουν την άποψή τους και τη δημιουργία τους σ’ ένα καθ’ όλα αντρικό περιβάλλον? 18ος αι. = πολιτικός παράγοντας νομιμότητας: Βασιλική Ακαδημία ζωγραφικής και γλυπτικής 20ός αι. = κοινωνικός παράγοντας: ζευγάρι και κυρίως γάμος με έγκριτο καλλιτέχνη. Βλ. κοινωνικό γεγονός/παράγοντα και απορρέουσα καταστροφική κατάληξη στην Καμίλ Κλωντέλ!!! Ρήξη με τον Ροντέν με την ελπίδα να αναγνωριστεί η ίδια και από μόνη της για τις δικές της ικανότητες!!

Πρωτοπορίες και γυναίκες… Ελλιπής αναγνώριση και καταξίωση: βλ. Μπωμπούρ και γυναίκες/καλλιτέχνιδες: όλες παντρεμένες με καλλιτέχνη!! εκτός από τις εφαρμοσμένες και διακοσμητικές τέχνες: Eileen Gray, Claude Cahun (αναγνωρίστηκε υπό την πίεση του φεμινιστικού κινήματος τη δεκαετία του ‘90!) Πρωτοπορία = νέο κριτήριο νομιμοποίησης των ρευμάτων του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Κριτήριο διαχωρισμού για τις γυναίκες αφού παραπέμπει σε κοινωνιολογικά βαρίδια, σε μια ιδεολογία δημιουργικής αδυναμίας, σχεδόν φυσικής: οι γυναίκες που ανανεώνουν την τέχνη είναι εξαιρέσεις (Valadon) ή …. ξένες… στη Γαλλία!!!

Γυναίκες και Γαλλία Sonia Delaunay Natalia Gontcharova Sophie Taeuber Arp άλλες γυναίκες όπως η Florence Henri και η Gisèle Freud έχουν επίσης αναγνωριστεί, αλλά σε τομείς που θεωρούνται κατώτεροι/δευτερεύοντες, όπως η φωτογραφία, για παράδειγμα!!!

Καίρια ερωτηματικά!!! υπάρχει μια ‘γυναικεία» πρωτοπορία? Πρόκειται για μια ‘γυναικεία» τέχνη και γραφή? θα τα προσεγγίσουμε με τη λογική της ιδιαιτερότητας των υλικών, ίδιον των γυναικών? νέο βλέμμα στον κόσμο, στα φύλα, στον έρωτα, στη φύση, στην ομορφιά? Νέος ερευνητικός τομέας, εν εξελίξει, σε διαμόρφωση, ελάχιστα μελετημένος, εκρηκτικός, σχεδόν περιθωριακός…

Marcel Duchamp (Rrose Sélavy=Eros c’est la vie) και αναταραχή του φύλου

Marcel, 1921

Marcel Duchamp,  "Belle Haleine (Beautiful Breath)" Perfume Bottle, with a photograph of Rrose Sélavy (alias Marcel Duchamp) by Man Ray pasted on, 1921

Claude Cahun: ερωτηματικά για τα φύλα!!

Η μεγάλη καλλιτεχνική μοναξιά: Claude Cahun ή πώς να “μιλήσω ουδέτερα”… «Να ανακατέψω τα χαρτιά. Γυναικείο? Ανδρικό? Εξαρτάται από την περίπτωση. Ουδέτερο είναι το μόνο φύλο που μου ταιριάζει πάντα. Αν υπήρχε στη γλώσσα μας, δεν θα είχα αυτήν την παλινδρόμηση στη σκέψη μου. Θα ήμουν για τα καλά μια μέλισσα εργάτρια» (Aveux non avenus, 1930).

Valentine de Saint-Point Manifeste de la femme futuriste, 1912 απέχθεια για τη θηλυκότητα, προεικονίζει την «αρρενωπότητα» γι’ αυτή τη «φυλή που την έχει καταπιεί η θηλυκότητα» (=γυναίκες)