Συγκίνηση και Νόηση ΙΙ

Zajonc «Οι προτιμήσεις δεν απαιτούν συλλογισμούς» Οι πρωτογενείς αντιδράσεις του οργανισμού και τα αρχικά στοιχεία που ανακαλούμε είναι θυμικής φύσης και επηρεάζουν τις επακόλουθες γνωστικές διεργασίες σε σημαντικό βαθμό Η δυνατότητα πρόκλησης θυμικών καταστάσεων από ένα γνωστικό γεγονός, π.χ. ένα ανέκδοτο, δεν συνεπάγεται ότι οι γνωστικές διεργασίες αποτελούν απαραίτητα συστατικά στοιχεία των θυμικών διεργασιών

Η υπόθεση της ανεξάρτητης δράσης του θυμικού Le Doux Η «χαμηλή διαδρομή» (LeDoux, 1996; LeDoux, Romanski, & Xagoraris, 1989) επιτρέπει την επεξεργασία των ερεθισμάτων χωρίς την εμπλοκή του φλοιού. Αρουραίοι από τους οποίους αφαιρέθηκαν φλοιώδεις οπτικές δομές, διατηρούσαν την εξάρτηση φόβου από οπτικά ερεθίσματα. Αντίστοιχες μελέτες με αφαίρεση ακουστικού φλοιού έδειξαν ότι οι πληροφορίες φτάνουν στην αμυγδαλή σε 20ms (Quirk, Armony, & LeDoux, 1997; Quirk, Repa, & LeDoux, 1995). Άτομα με «τυφλή όραση» και βλάβη στην περιοχή V1 του οπτικού φλοιού είχαν θυμικές αντιδράσεις σε φοβικά οπτικά ερεθίσματα. Η συζήτηση δεν έχει λήξει καθώς αν και οι οπτικές πληροφορίες δεν ήταν συνειδητές (V1), άλλες περιοχές λάμβαναν πληροφορίες (π.χ.V4 και extrastriate) από υποφλοιώδεις δομές.

Η υπόθεση της ανεξάρτητης δράσης του θυμικού Νευροφυσιολογικές ενδείξεις περί του αντιθέτου Όταν ο οπτικός φλοιός απενεργοποιούνταν, τότε οι πίθηκοι δεν μπορούσαν να μάθουν, ούτε και να έχουν κατάλληλες συμπεριφορικές θυμικές αντιδράσεις σε οπτικά ερεθίσματα βρώσιμων και μη βρώσιμων αντικειμένων, μπορούσαν όμως να το κάνουν μέσω της γεύσης [Fukuda, Ono, and Nakamura (1987)] Καταγραφή σε πιθήκους της δραστηριότητας «οπτικών» νευρώνων στην αμυγδαλή. Οι νευρώνες αυτοί δεν αντιδρούσαν σε θυμικά σημαντικά οπτικά ερεθίσματα, όταν ο οπτικός φλοιός απενεργοποιούνταν. Η δραστηριότητα της αμυγδαλής δεν σχετίζεται άμεσα με αισθητηριακές εισόδους, αλλά βασίζεται σε αναπαραστάσεις αντικειμένων από τον οπτικό φλοιό [Nishijo, Ono, Tamura, and Nakamura (1993)] Ο πλάγιος ινιακός λοβός απαιτείται να επεξεργαστεί αρχικά τη δομή των συγκινησιακών εκφράσεων του προσώπου και στη συνέχεια το σήμα στέλνεται στην αμυγδαλή προκειμένου να γίνει επεξεργασία της θυμικής τους αξίας [Rotshtein et al. (2001)]

Η υπόθεση της θυμικής προτεραιότητας Νευροφυσιολογικές ενδείξεις περί του αντιθέτου Ταύτιση νόησης με συνείδηση Έκθεση απλής επίδρασης Αυτό που διαφοροποιείται όταν ένα ερέθισμα παρουσιάζεται για 30 ms και για 1000 ms είναι η ένταση πυροδότησης του πληθυσμού των νευρώνων (Rolls, 1999; Rolls & Tovee, 1994; Rolls et al., 1994) και όχι ο τύπος της απόκρισής τους. Υπάρχει, λοιπόν, μία μόνο νευρωνική «υπογραφή» για κάθε δεδομένο ερέθισμα, αλλά η πυροδότηση είναι μεγαλύτερή όταν το σύστημα είναι περισσότερο βέβαιο στην παρουσίαση των 1000 ms, σε σύγκριση με τα 30 ms. Οι Greve and Bauer (1990) αναφέρουν την περίπτωση ενός ασθενούς, GY, ο οποίος μετά από ατύχημα έχασε τη σύνδεση μεταξύ του οπτικού φλοιού και της αμυγδαλής. Βρήκαν ότι ο GY παρουσίασε την επίδραση απλής έκθεσης αν και η οπτική πληροφορία δεν είχε πρόσβαση στην αμυγδαλή.

Η υπόθεση της θυμικής προτεραιότητας Νευροφυσιολογικές ενδείξεις περί του αντιθέτου Η θυμική προετοιμασία ως επιχείρημα για την προτεραιότητα του θυμικού Storbeck and Robinson (2004) «Συγκριτική μέθοδος προετοιμασίας», οι λέξεις διέφεραν όχι μόνο αξιολογικά αλλά και κατηγορικά. Π.χ. οι λέξεις προετοιμασίας και οι λέξεις στόχοι μπορούσαν να είναι είτε ζώα (αρνητικό ή θετικό σθένος –φίδια, κουτάβια), είτε λέξεις υφής (θετικές-αρνητικές – απαλός, τραχύς). Τα ζεύγη προετοιμασίας-στόχου σχετίζονταν είτε αξιολογικά (καλές vs κακές) αλλά και περιγραφικά (ζώα vs υφές). Χρησιμοποιήθηκαν δύο έργα, ένα αξιολόγησης και ένα λεξιλογικής απόφασης και τα δύο, ωστόσο, έδειξαν σημασιολογική επίδραση και όχι θυμική. Τα ίδια αποτελέσματα βρέθηκαν όταν τα ερεθίσματα ήταν εικόνες και όχι λέξεις. Επανέλαβαν το πείραμα αφαιρώντας κάθε περιγραφική σχέση μεταξύ των λέξεων εκκίνησης και στόχου, ώστε όλες οι λέξεις αναφέρονταν πια στην κατηγορία των ζώων. Διαπίστωσαν ότι επανεμφανίστηκαν τα αποτελέσματα της θυμικής προετοιμασίας όταν οι συμμετέχοντες μπορούσαν να αξιολογήσουν μόνο με θυμικό τρόπο τη σχέση των ερεθισμάτων προετοιμασίας και στόχου.

Η υπόθεση του αυτόματου θυμικού Izard Γνωστικές διεργασίες: Τα ισχυρά θυμικά ερεθίσματα επιτάσσουν την προσοχή και οι θυμικές διεργασίες είναι κατεξοχήν αυτόματες. Βασίζονται στην εμπειρία και κάποιο είδος μάθησης ή μνήμης (θυμηθείτε το μηχανισμό του Ekman)→ Οι μνημονικές διαδικασίες δεν μπορούν να εξισωθούν με την επεξεργασία των πληροφοριών

Η υπόθεση του αυτόματου θυμικού Ενδείξεις περί του αντιθέτου Η υπόθεση του αυτόματου θυμικού Ενδείξεις περί του αντιθέτου Harris, Pashler, and Coburn (2004): εξέτασαν κατά πόσο οι θυμικά φορτισμένες λέξεις επεξεργάζονται με αυτόματο τρόπο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι θυμικά φορτισμένες λέξεις αύξαναν τον χρόνο απόκρισης σε ένα έργο προετοιμασίας χαμηλού γνωστικού φόρτου, αλλά όταν το έργο αυτό γινόταν δυσκολότερο –αυξάνοντας το γνωστικό φόρτο και άρα μειώνοντας τους διαθέσιμους πόρους για την προσοχή- οι θυμικές λέξεις δεν αύξαναν το χρόνο απόκρισης. Η επεξεργασία σε αυτή την περίπτωση του θυμικού ήταν top-down και όχι bottom-up Pessoa, Kastner, and Ungerleider (2002): παρόμοια μελέτη με των Harris et al. Με χρήση συγκινησιακών εκφράσεων και συλλογή νευροαπεικονιστικών δεδομένων. Υπό συνθήκες χαμηλού γνωστικού φόρτου, η αμυγδαλή ενεργοποιούνταν στις άσχετες με το έργο εκφράσεις φόβου, όχι όμως υπό συνθήκες «υψηλού γνωστικού φόρτου». Η προσοχή σε αυτές τις περιπτώσεις κατευθύνονταν από top-down επιδράσεις.

Κοινή εμπειρία Υπό την επίδραση μιας ισχυρής συγκίνησης: Δυσκολίες στη χρήση του λόγου, στη λήψη αποφάσεων και τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων. Αντίστροφα η επικέντρωση σε ένα γνωστικό έργο: Αμβλύνει τα συμπτώματα δυσφορίας π.χ. σε καταθλιπτικούς ασθενείς με μείζων και μέτρια καταθλιπτική διαταραχή

Νευροαπεικονιστικές ενδείξεις Drevets, W.C. & Raichle, M. E. (1998) Η δραστηριότητα των περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην συγκινησιακή επεξεργασία, μειώνεται στην περίπτωση που τα έργα είναι γνωστικά και αντίστροφα (PET, καταγραφή της ταυτόχρονης αυξομείωσης της φλοιϊκής αιματικής ροής- CBF σε διάφορες εγκεφαλικές περιοχές).

Νευροαπεικονιστικές ενδείξεις Αύξηση αιματικής ροής στην αμυγδαλή, στον έσω οπίσθιο κογχικό φλοιό και στον πρόσθιο κοιλιακό φλοιό του προσαγώγιου κατά τη διάρκεια πειραματικής έκλυσης συγκινήσεων, όπως και σε συναισθηματικές διαταραχές. Μείωση αιματικής ροής κατά τη διάρκεια γνωστικών έργων.

ΜΝΗΜΗ

Συμπεριφορικά δεδομένα Απομνημόνευση λίστας λέξεων (π.χ. Μαξιλάρι, κρεβάτι, ξεκούραση) με κοινή εννοιολογική προέλευση (π.χ. Ύπνος): Ομάδα θετικής διάθεσης: στην ανάκληση περιελάμβαναν την λέξη ύπνος, ενώ δεν περιλαμβάνονταν στην λίστα Ομάδα αρνητικής διάθεσης: δεν έκανε αναφορά συχνά στην λέξη της κεντρικής έννοιας.

Συμπεριφορικά δεδομένα Όταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες και των δύο ομάδων να ανακαλέσουν επιπλέον, όποια λέξη τους ερχόταν στο μυαλό Ομάδα αρνητικής διάθεσης εξακολούθησε να μην αναφέρει την κεντρική έννοια -π.χ. Ύπνος. Λανθασμένη ανάκληση οφείλεται στη διαδικασία κωδικοποίησης: Διαφορετική στρατηγική επεξεργασίας των πληροφοριών από τις δύο ομάδες με την ομάδα αρνητικής διάθεσης να επικεντρώνει στην επεξεργασία των αντικειμένων της λίστας.

Νευροαπεικονιστικές ενδείξεις Ενεργή διατήρηση λεκτικής πληροφορίας στο αριστερό ημισφαίριο (περιοχή Broca και συμπληρωματικές κινητικές και προκινητικές περιοχές. Ενεργή διατήρηση χωρικής πληροφορίας στις προκινητικές περιοχές του δεξιού προμετωπιαίου λοβού

Συμπεριφορικά δεδομένα Βίντεο έκλυσης καταστάσεων προσέγγισης, αποφυγής και ουδέτερο βίντεο. Γράμματα που οι συμμετέχοντες έπρεπε: είτε να ανακαλέσουν ποια ήταν, είτε τη θέση τους στον χώρο. Συνθήκη προσέγγισης: βελτίωνε τη λεκτική μνήμη εργασίας, αλλά μείωνε την χωρική μνήμη. VS Συνθήκη αποφυγής βελτιώνονταν η χωρική μνήμη και μειώνονταν η λεκτική

ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Νευρολογικές ενδείξεις Ασθενείς με βλάβες στον προμετωπιαίο λοβό παρουσιάζουν σημαντικά ελλείμματα στην λήψη αποφάσεων και εν γένει τη συγκινησιακή επεξεργασία π.χ. Phineas Gage: καταστροφή του αριστερού προμετωπιαίου λοβού οδήγησε σε αχαλίνωτη συμπεριφορά Ο Γκέιτζ ήταν ένας «υπεύθυνος, έξυπνος και κοινωνικά καλά ενταγμένος άνθρωπος, που δεν είχε να χωρίσει τίποτα με κανέναν» πριν του συμβεί το ατύχημα κατά το οποίο μια ράβδος διαπέρασε το κρανίο του και την έσω- κοιλιακή μοίρα του αριστερού μετωπιαίου λοβού. Κατά τους μήνες και ίσως και χρόνια αφότου έγινε το ατύχημα, είχε καταστεί «ασεβής και απρόβλεπτος στη συμπεριφορά του (…) οι άφθονες αισχρολογίες του προσέβαλαν όσους βρισκόταν γύρω του». Ο γιατρός του, J.M.Harlow, έγραψε: «η ισορροπία ή το ισοζύγιο (…) μεταξύ της διανοητικής του ικανότητας και των ζωικών του τάσεων είχε καταστραφεί (…) ο Γκέιτζ δεν ήταν πλέον ο Γκέιτζ».

Συμπεριφορικά δεδομένα Ασθενείς με βλάβη στον κοιλιακό μέσο προμετωπιαίο και ομάδα ελέγχου Iowa Gambling task: 4 στοίβες με τραπουλόχαρτα – 2 υψηλού ρίσκου και ανταμοιβής, 2 χαμηλού ρίσκου και ανταμοιβής Οι ασθενείς με βλάβη στον προμετωπιαίο επέλεξαν περισσότερες κάρτες από τις στοίβες υψηλού ρίσκου και ανταμοιβής

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΟΣ

Συμπεριφορικά δεδομένα Η συγκινησιακή ανάκληση πριν από ένα έργο συμπερασμού υπεισέρχεται στα έργα συμπερασμού Σχετική με το έργο - Blanchette & Richards (2004): οι συγκινησιακές λέξεις αποδιοργανώνουν το έργο συμπερασμού Άσχετη με το έργο - Chang & Wilson (2004): Wason selection task: Ανάκληση και καταγραφή προσωπικού συμβάντος εξαπάτησης, ωφέλειας, θυμού και χαράς. Τα άτομα που ανακάλεσαν εξαπάτηση και θυμό, τα πήγαν καλύτερα στην ανίχνευση του ψεύδους. Τα άτομα που ανακάλεσαν συμβάν ωφέλειας τα πήγαν χειρότερα στο έργο αλτρουϊσμού

ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Συμπεριφορικά δεδομένα Angrilli et al. 1997 Συγκινησιακές εικόνες θετικές -υψηλής (ερωτικές) και χαμηλής διέγερσης (μωρά, ζώα)-, αρνητικές -υψηλής (ανθρώπινα τραύματα) και χαμηλής διέγερσης (ποντίκια, αράχνες)-, ουδέτερες (οικιακά αντικείμενα) Προβολή για 2, 4 και 6 sec Καταγραφή φυσιολογικών αντιδράσεων και εκτίμηση χρονικής διάρκειας προβολής κάθε εικόνας Χαμηλή διέγερση=υποεκτίμηση διάρκειας και για αρνητικές εικόνες και για θετικές εικόνες Υψηλή διέγερση=υπερεκτίμηση διάρκειας και για αρνητικές και για θετικές εικόνες

Συμπεριφορικά δεδομένα Droit-Volet et al. 2011 9 φιλμ έκλυσης: φόβος, λύπη, ουδέτερο φιλμ ελέγχου Mood Introspective Scale Αντίληψη χρόνου: Το φιλμ της λύπης αν και προκάλεσε “αίσθημα” καταστολής, δεν δημιούργησε “αίσθημα” τροποποίησης του χρόνου Το φιλμ φόβου επιμήκυνε την αντίληψη του χρόνου

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Η πολιτική της αηδίας The Strange Politics of Disgust TEDxEast Talk – David Pizzaro – May 2012

Λήψη αποφάσεων Democrats vs Republicans Schreiber et al. 2013 Διαφορετικές γνωστικές στρατηγικές λήψης απόφασης μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών

Υπόθεση Οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των οπαδών των κομμάτων αντανακλούν διακριτές νευρωνικές διεργασίες

Μέθοδος Συμμετέχοντες: 54 άτομα (31 Δημοκρατικοί και 23 Ρεπουμπλικάνοι ) Έργο: λήψη απόφασης με ανάληψη ρίσκου (risk taking decision-making task). 3 αριθμοί (20, 40, 80) / 1 sec 20 : σταθερά θετική απόδοση / 40 και 80: αρνητική απόδοση αν με κόκκινο χρώμα Δεν υπήρχε πλεονέκτημα της παρακινδυνευμένης έναντι της ασφαλούς συμπεριφοράς Διάρκεια του έργου: 3,5 sec και οπτική και ακουστική επιβράβευση μετά από κάθε επικερδή απόκριση. Σάρωση fMRI: κατά τη διάρκεια λήψης παρακινδυνευμένης απόφασης στις περιοχές αμυγδαλή, νήσος και πρόσθιο προσαγώγιο

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ ΔΕΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΟΜΑΔΩΝ, ως προς την συχνότητα επιλογής λήψης απόφασης υψηλού ρίσκου ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ: Ρεπουμπλικάνοι: ενεργοποίηση του άνω πρόσθιου προσαγώγιου και αμφίπλευρα στην αμυγδαλή= εξωστρεφείς αντιδράσεις στον κίνδυνο. Δημοκρατικοί: ενεργοποίηση στο δεξιό οπίσθιο τμήμα της νήσου (κογχομετωπιαίος λοβός)= εσωτερικής κατεύθυνσης αντιδράσεις στις θυμικές αντιλήψεις. Αυτό το τμήμα της νήσου βρίσκεται σε μεγαλύτερο όγκο σε ανθρώπους που ασχολούνται με τον διαλογισμό

Συμπεράσματα Διακριτές διεργασίες αξιολόγησης ακόμη και σε νευρωνικό επίπεδο είναι υπεύθυνες για την προτίμηση σε διαφορετικές αξίες ή και τη διαφοροποίηση στην επιλογή στάσεων, προσώπων και κομμάτων

Συγκινησιακή μνήμη και λήψη πολιτικών αποφάσεων Civettini, A. J. W. & Redlawsk, D. P. (2009). Voters, Emotions and Memory. Political Psychology, 30 (1), 125-151 Affective intelligence: Η συγκινησιακή επεξεργασία πραγματοποιείται από δύο υποσυστήματα Α) Το σύστημα προδιαθέσεων: προσέγγιση – αποφυγή (λειτουργεί πέρα από τη συνειδητή προσοχή, είναι αυτό που ο Zajonc αποκαλεί primacy of affect). Κινητοποιείται όταν το καινοφανές ερέθισμα προκαλεί θετικές ή αρνητικές αντιδράσεις π.χ. ενθουσιασμό ή θυμό/ενόχληση Β) Το σύστημα επιτήρησης: όταν το καινοφανές ερέθισμα προκαλεί ανησυχία, οπότε και κινητοποιείται η συνειδητή προσοχή για περαιτέρω επεξεργασία του ερεθίσματος. Ασύμβατα ερεθίσματα ή πληροφορίες θα κινητοποιούν αυτό το είδος επεξεργασίας

Συγκινησιακή μνήμη και λήψη πολιτικών αποφάσεων Τι συμβαίνει μετά την κινητοποίηση της συνειδητής προσοχής; Οι ορμόνες του στρες (επινεφρίνη και κορτιζόλη): ενίσχυση της μνήμης για στρεσογόνα ερεθίσματα (Gold, 1992, McGaugh, 2003) Τα υποκείμενα που βρίσκονται σε κατάσταση στρες δυσκολεύονται να ανακαλέσουν κεντρικές πληροφορίες του συμβάντος (ενώ η ικανότητα ανάκλησης περιφερικών ή ασήμαντων λεπτομερειών διατηρείται ανέπαφη) (Payne et al., 2006) Η θετική ή αρνητική επίδραση του στρες εξαρτάται από το διάστημα που μεσολαβεί από τη μνημονική ανάκληση: σε μικρό χρονικό διάστημα η επίδραση είναι αρνητική (σύστημα επιτήρησης), ενώ όταν το διάστημα είναι μεγάλο η αρνητική επίδραση εξαλείφεται (Revell & Loftus, 1990)

Μέθοδος Συμμετέχοντες: 207 άτομα μη φοιτητές, 18-88 ετών Έργο: Ερωτηματολόγιο πολιτικών προτιμήσεων, γνώσεων και ενδιαφερόντων. Παρακολούθηση καμπάνιας 4 υποψηφίων, επιλογή ενός από αυτούς και αξιολόγηση υπολοίπων. Επιλογή δύο υποψηφίων που προτιμούν και αντιπαθούν με αναφορά σε διάφορα θέματα. Απροσδόκητο τεστ μνήμης, με ανάκληση πληροφοριών για τους 4 υποψηφίους και των συναισθημάτων που συνόδευε κάθε μνήμη (άγχος, ενθουσιασμός, θυμός). Επανάληψη του έργου 3 φορές κατά τη διάρκεια της προσομοίωσης και μία ακόμη φορά μετά το τέλος της και την τελική τους ψήφο.

Μέθοδος Ανεξάρτητες μεταβλητές: 1. Συμβατές και ασύμβατες πληροφορίες (5 πειραματικές ομάδες: 1η απολύτως συμβατές πληροφορίες, 2η 10% ασύμβατες, 3η 20% ασύμβατες, 4η 40% ασύμβατες, 5η 100% ασύμβατες). Ο χειρισμός έγινε για 2 από τους υποψήφιους, αυτόν που αρχικά ήταν ο πλέον συμπαθής και τον πλέον αντιπαθή. 2. Ανάκληση συγκινησιακής μνήμης (2 πειραματικές ομάδες: η πρώτη δήλωσε τις συγκινησιακές της αντιδράσεις κατά τη διάρκεια παρουσίασης των πληροφοριών και στη συνέχεια ανακάλεσαν την πληροφορία, ενώ η δεύτερη ομάδα ανακάλεσε τη συγκινησιακή μνήμη, χωρίς προηγούμενη δήλωσή της)

Υποθέσεις 1: Οι ασύμβατες πληροφορίες θα είναι πιο πιθανό να ανακληθουν μετά την προσομοίωση 2α: Οι πληροφορίες που προκαλούν άγχος θα είναι πιο εύκολο να ανακληθούν σε σύγκριση με αυτές που προκαλούν ενθουσιασμό και θυμό 2β: Εναλλακτικά οι πληροφορίες με συγκινησιακή αντίδραση θα έχουν μεγαλύτερη ανάκληση με αυτές που δεν συνοδεύτηκαν από συγκινησιακή απόκριση. 3: Αν ανακληθούν, οι πληροφορίες που θα προκαλέσουν άγχος θα ανακληθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια σε σύγκριση με κάθε άλλη πληροφορία

Αποτελέσματα Ι Πιθανότητα ανάκλησης κατά συνοδεύουσα συγκινησιακή αντίδραση

Αποτελέσματα ΙΙ 1. Οι ασύμβατες πληροφορίες διευκολύνουν εν μέρει την ανάκληση. 2. Είναι η διακριτή συγκινησιακή απόκριση που καθιστά περισσότερο πιθανή την ανάκληση της πληροφορίας, ενώ το άγχος δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην ανάκληση, σε σύγκριση π.χ. με τον ενθουσιασμό. 3. Η αγχώδης απόκριση δεν σχετίζεται με καλύτερη ανάκληση της πληροφορίας