Π Ε Ν Θ Ο Σ

Ορισμός: Η διεθνής βιβλιογραφία δεν διαθέτει μέχρι στιγμής κάποιον ορισμό ικανό να περιγράψει το βίωμα του πένθους, διότι δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος να πενθήσει ένας άνθρωπος και επειδή τελικά, ο καθένας από εμάς το βιώνει με διαφορετικό τρόπο, ένταση και διάρκεια. Ως πένθος θα μπορούσαμε να ορίσουμε την φυσική διαδικασία και κατάσταση που έπεται του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου ή μίας σημαντικής για εμάς απώλειας, η οποία περιλαμβάνει όλες τις συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις και συνέπειες που βιώνουμε, εξαιτίας αυτής της απώλειας.

Στοιχεία άρθρου: Η παρούσα έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Journal for Specialist in Group Work» με τίτλο «Letting Go of Grief». Την έρευνα πραγματοποίησαν οι: Laura L. Samide, η οποία είναι σχολικός σύμβουλος στο Maple Elementary School στην Avon της Indiana και ο Rex Stockton, ο οποίος είναι καθηγητής στο Τμήμα Συμβουλευτικής και Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bloomington της Indiana. Άντλησαν στοιχεία από δύο ομάδες παιδιών αμερικάνικης καταγωγής κι ηλικίας 3-5χρονών και 6-11χρονών.Εν τέλει όμως, η έρευνα απευθύνεται σε παιδιά ανεξαρτήτου ηλικίας,εθνικότητας και κουλτούρας.

Οι αντιδράσεις των πενθούντων παιδιών: Προβλήματα συμπεριφοράς Κοινωνική απόσυρση Αυξημένη αφηρημάδα Αποδιοργανωμένη σκέψη Ανησυχίες για την ευημερία των άλλων αγαπημένων προσώπων Φόβοι εγκατάλειψης Απώλεια όρεξης Αυξημένα σωματικά ενοχλήματα Δυσκολία στην κατανόηση της οριστικότητας του θανάτου Παλινδρομική συμπεριφορά (νυχτερινή ενούρηση,πιπίλισμα αντίχειρα) Ενοχή (νιώθουν υπαίτιοι για το θάνατο)

Ανάγκες του θρηνούντος παιδιού: Στην περίπτωση γονικού θανάτου, υποστήριξη από: άτομο εκτός οικογενείας (τα μέλη της είναι -συχνά- απασχολημένα με τη δική τους θλίψη) σχολικό σύμβούλο (χρειάζεται να βοηθηθεί το προσωπικό του σχολείου -ή και οι γονείς-, ώστε κι εκείνο με τη σειρά του να βοηθήσει τους μαθητές) εκαιδευτικούς (βοηθώντας τα παιδιά να προχωρήσουν τη ζωή τους,διατηρώντας τη μνήμη του νεκρού κι ενσωματώνοντάς την στη δική τους ταυτότητα, έχοντας στο μυαλό τους ότι ο θάνατος είναι οριστικός)

Μοντέλο ομάδας πεθνούντων 1ο Βήμα: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΜΑΔΑΣ έγκριση και υποστήριξη της διεύθυνσης του σχολείου/ιδρύματος (επαρκής χώρος που να προσφέρει ιδιωτικότητα και ασφαλές περιβάλλον σε περιοχή χαμηλής κυκλοφορίας με ζεστό και φιλόξενο κλίμα) κατάλληλες ερωτήσεις για το πρόγραμμα γνώσεις για το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών ομάδα με 4 έως 8 μέλη διάρκεια των συναντήσεων από 6 εβδομάδες έως 1 χρόνο χρονικά κατάλληλες συνεδρίες ώστε να μην παρεμποδίζεται το ακαδημαϊκό πρόγραμμα διεξαγωγή συνεδριών μία φορά την εβδομάδα

2ο Βήμα: ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΕΛΩΝ Η επικοινωνία γονέα-συμβούλου συνιστάται να γίνεται από κοντά και όχι από το τηλέφωνο (ανίχνευση της γλώσσα του σώματος του γονέα) Ο σύμβουλος: ενημερώνει για τους κινδύνους, τα οφέλη, αλλά και την πρόοδο της ομάδας πληροφορεί για τη δομή της ομάδας καθορίζει την καταλληλότητα του παιδιού για την ένταξη του στην ομάδα (αν ο θάνατος είναι πρόσφατο βίωμα, η παρέμβαση κρίνεται επιζήμια) 3ο Βήμα: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΟΜΑΔΑΣ Το πρόγραμμα πρέπει να προσαρμοστεί κατάλληλα ώστε να καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών. μέσο έκφρασης συναισθημάτων των παιδιών: κούκλες, μαριονέτες και διάφορα παιχνίδια τόνωση ηθικού –ιδιαίτερα των παιδιών με χαμηλή αυτοπεποίθηση- με συζητήσεις προσανατολισμένες στο μέλλον ενίσχυση αισθήματος ελπίδας κάθε συνεδρία τελειώνει με μια ευχή που τα παιδιά πραγματοποιούν σιωπηρά

Πρώτη συνεδρία: «Συναισθήματα» Στόχος: Να καλλιεργηθεί ο τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων των παιδιών που δημιουργούνται κάθε εβδομάδα. (..καθώς οι μαθητές του Δημοτικού δεν έχουν ένα λεξιλόγιο για τα συναισθήματά τους άμεσα διαθέσιμο.) Παρουσίαση αφίσας στα παιδιά με πρόσωπα που εκφράζουν διάφορα συναισθήματα. Ερωτήσεις για το τι αισθάνθηκαν σε διάφορα σημεία. Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση με ερωτήματα του τύπου: «ποιο νέο συναίσθημα έμαθες σήμερα;» ή «με ποιον θα μοιραστείς τα συναισθήματά σου αυτή την εβδομάδα;».

Δεύτερη συνεδρία: «Εκπαίδευση για το θάνατο» Στόχος: Να πάρουν τα παιδιά τις απαραίτητες πληροφορίες για την ανακούφιση του άγχους τους, αλλά και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους που θα χρησιμοποιηθεί σε επόμενες συνεδρίες. Δίνονται μολύβια,χαρτιά κι ένα κουτί. Τα παιδιά γράφουν τις ερωτήσεις τους για το θάνατο στα χαρτιά και τα τοποθετούν στο κουτί. Απαντάνε για όλη την ομάδα (μια ισχυρή εμπειρία καθώς τα παιδιά μοιράζονται τις ανησυχίες ή τη σύγχυσή τους). Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση με ερωτήματα τύπου: «Εκπλαγήκατε ή απορήσατε με κάτι που ειπώθηκε;» ή « Τι μπορείτε να μοιραστείτε με το γονέα ή κηδεμόνα σας για την σημερινή μας συνάντηση;».

Τρίτη συνεδρία: «Αναμνήσεις» Στόχος: Τα παιδιά να μπορέσουν να εκφράσουν τις αναμνήσεις που είχαν από τον εκλιπόντα. Έχει ζητηθεί από τα παιδιά να φέρουν στην ομάδα μία φωτογραφία που απεικονίζεται ο εκλιπών. Δίνονται χαρτιά,ψαλίδι, κόλλα και παλιά περιοδικά. Ζητείτε από τα παιδιά να δημιουργήσουν ένα κολάζ με όλα τα πράγματα που τους θυμίζουν τον εκλιπόντα, με εκείνον ως κεντρικό άξονα. Τα παιδιά μοιράζονται τα κολάζ τους με την ομάδα. Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση με ερωτήματα του τύπου: «Πώς αποφασίσατε τι θα συμπεριλάβετε στο καλάζ σας;» ή «Ποια είναι η αγαπημένη σας ανάμνηση από τον εκλιπόντα;».

Τέταρτη συνεδρία: «Αλλαγές» Στόχος: Να κατορθώσουν τα παιδιά να επεξεργαστούν τις αλλαγές που έχει υποστεί η οικογένειά τους. Τα παιδιά σχεδιάζουν μια εικόνα της οικογένειάς τους, πριν και μετά το θάνατο του γονέα. Συζητούν με την ομάδα όλα τα πράγματα που είναι διαφορετικά και όλα όσα έχουν παραμείνει τα ίδια. Συζητούν για τα συναισθήματά τους σχετικά με τις αλλαγές. Η χρήση έμμεσων μεθόδων (π.χ. μαριονέτες) συνιστάται όταν η συζήτηση αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου ο γονέας ξαναπαντρεύεται. Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση με ερωτήματα του τύπου: «Ποια ήταν η πιο δύσκολη αλλαγή για εσένα; Τι έχει μείνει το ίδιο;» ή «Τι μπορείς να κάνεις για να αντιμετωπίσεις όλες τις αλλαγές;»

Πέμπτη & έκτη συνεδρία: «Εκπαίδευση για το πένθος» Πέμπτη & έκτη συνεδρία: «Εκπαίδευση για το πένθος» Στόχος: Να δωθούν εξηγήσεις –κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών- για τη θλίψη τους, η οποία προκαλείται λόγω απώλειας ενός γονέα. Παρουσίαση στα παιδιά ενός πίνακα με τα στάδια της θλίψης. Τα παιδιά εντοπίζουν σε ποιο στάδιο θλίψης βρίσκονται αυτή την περίοδο. Τα μέλη της ομάδας συζητητούν συγκεκριμένες δεξιότητες αντιμετώπισης της θλίψης (π.χ. «μιλάμε με ένα φίλο»). Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση όπου τα παιδιά ενθαρρύνονται να θυμηθούν μια φάση στη ζωή τους που ήταν στεναχωρημένα και να πουν στην ομάδα πώς αντιμετώπισαν αυτό το συναίσθημα και τι τους βοήθησε να αισθανθούν καλύτερα.

Έβδομη συνεδρία: «Αφήνοντας πίσω...» Στόχος: Τα παιδιά να αντιμετωπίσουν το πένθος και να προχωρήσουν τη ζωή τους. *Συμβολικός τρόπος για να πουν τα παιδιά «αντίο» στον εκλιπόντα, είναι φανταστούν ότι αφήνουν ένα μπαλόνι με ήλιον να πάει προς ένα μέρος. Χρησιμοποιώντας την τεχνική της νοερής απεικόνισης, τα παιδιά μπορούν να βιώσουν αυτή τη διαδικασία στο μυαλό τους. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν αυτή τη φαντασίωση κάθε φορά που αισθάνονται την ανάγκη να πουν «αντίο». Η ομάδα επεξεργάζεται τις εμπειρίες συζητώντας για αυτές. Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση με ερωτήματα του τύπου: «Ποια ήταν μερικά από τα συναισθήματα που είχες;» ή «Με ποιον άλλον τρόπο θα μπορούσε να γίνει αυτό;»

Όγδοη συνεδρία: «Λέγοντας αντίο» Στόχος: Να γίνει μια ειλικρινής συζήτηση μεταξύ συμβούλου-ομάδας για την πορεία της ομάδας. Ο σύμβουλος ζητάει από τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματα τους για το γεγονός ότι η ομάδα έφτασε στο τέλος της (απώλεια). Όλη η ομάδα συζητάει για το τι έχει επιτευχθεί στην ομάδα σε όλες αυτές τις συνεδρίες. Ο σύμβουλος παρέχει συνδέσεις με το μέλλον υπενθυμίζοντας στα παιδιά τις δεξιότητες αντιμετώπισης που έχουν αποκτήσει, καθώς και ποιοι είναι οι υποστηρικτικοί ενήλικες στη ζωή τους. Η συνεδρία ολοκληρώνεται με μια σύντομη συζήτηση στην οποία τα παιδιά θα εκφράσουν την εκτίμησή τους για τον σύμβουλο και την εκτίμηση του ενός για τον άλλο. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από ζωγραφιές ή ακόμα και συγγραφή μικρού κειμένου που στο τέλος θα παραδώσει το ένα παιδί στο άλλο.

Συνοψίζοντας... Οι μαθητές βιώνουν δυσκολίες στο σχολείο κι αντιμετωπίζουν προβλήματα άγχους που σχετίζονται με την απώλεια. Η ομάδα μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο καθώς παρέχει βοήθεια σε παιδιά και έφηβους ώστε να αντιμετωπίσουν τη θλίψη. Σε αυτό το άρθρο έγινε προσπάθεια αποτύπωσης ενός πλαισίου τέτοιων ομάδων. Τέλος, οι ομάδες θλίψης επιτρέπουν στα παιδιά να ξεκινήσουν μια διαδικασία ώστε να αποχαιρετίσουν τη θλίψη και να κάνουν τη ζωή τους πιο όμορφη.

Σας ευχαριστούμε! Σκόνδρα Ελένη, ΑΜ:7027 Τσιμπούκη Μαρία, ΑΜ: 7053