Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελιάς, που επιδρούν στο κλάδεμα Αιωνόβιο «Παρενιαυτοφορεί» Επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες, αλλά και αντιδρά στη φροντίδα του παραγωγού της

Το χαρακτηριστικό της αιωνοβιότητας προκύπτει και από τους πολλούς λανθάνοντες οφθαλμούς, ιδιαίτερα εκείνους του λαιμού της, που είναι πάντα σε ετοιμότητα να δώσουν νέους κλάδους.   τα δερματώδη μικρά φύλλα της, σκεπασμένα στην πάνω επιφάνεια τους από αδιάβροχη ουσία (την κουτίνη) κι από κάτω πλούσια σε βαθιούς λάρυγγες με μικρά στόματα, της δίνουν μεγάλη ανθεκτικότητα στα ξηρά κλίματα. «Ο λυπισιάρης έχει πρόβατα και ο αλύπητος ελιές».....

«Παρενιαυτοφορεί» Λόγω ταυτόχρονης βλάστησης και άνθησης (ανταγωνισμός τους) Αρχικά, όλοι οι οφθαλμοί της είναι ξυλοφόροι. Κάποιοι από αυτούς διαφοροποιούνται αργότερα σε ανθοφόρους (το Γενάρη Φλεβάρη του επόμενου έτους) Η ελιά έχει οφθαλμούς βλαστοφόρους-ξυλοφόρους και ανθοφόρους. Οι ξυλοφόροι βρίσκονται επάκρια και πλάγια (στις μασχάλες των φύλλων), ενώ οι ανθοφόροι πλάγια (σπάνια επάκρια)

Ο περιορισμός της παρενιαυτοφορίας είναι βασικής σημασίας μέριμνα για τον ελαιοπαραγωγό, για μείωση του κόστους παραγωγής. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, τη χρονιά της υψηλής παραγωγής η ελιά παρουσιάζει μια μεγάλη μείωση στα επίπεδα αζώτου, καλίου και φωσφόρου, με ταυτόχρονη αύξηση της περιεκτικότητας του ασβεστίου. Αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών είναι η αδυναμία εκ μέρους του δένδρου να αποδώσει την επόμενη χρονιά, παρουσιάζοντας επιπρόσθετα γηραντικά φαινόμενα. Ο περιορισμός της έντασης της παρενιαυτοφορίας βασίζεται σε καλλιεργητικά μέτρα, όπως το κλάδεμα, αλλά και η λίπανση, η άρδευση και η διαδικασία της συγκομιδής

Οι ανθοφόροι οφθαλμοί δεν ξεχωρίζουν εύκολα μακροσκοπικά, μόνο όταν πάει να ξεκινήσει η νέα βλάστηση: οι βλαστοφόροι είναι μικρότεροι, στενότεροι και κωνικοί, ενώ οι ανθοφόροι είναι πιο εξογκωμένοι και υποσφαιρικοί. Σε ανθοφόρους οφθαλμούς εξελίσσονται οι οφθαλμοί των βλαστών μέτριας ζωηρότητας, ενώ οι πολύ ζωηροί βλαστοί (λαίμαργοι) δίνουν κυρίως ξυλοφόρους οφθαλμούς Η ύπαρξη πολλών λαίμαργων βλαστών υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσει ακαρπία.

Αφού η ζωηρή βλάστηση ανταγωνίζεται την καρποφορία.. Οι πλαγιαστοί βλαστοί μέτριας ζωηρότητας, την επόμενη χρονιά δίνουν καρποφορία (ποδιές) στα περιποιημένα δέντρα, η ζωηρότητα της βλάστησης κατεβαίνει λίγο-λίγο από τους κάθετους κλάδους προς τις ποδιές, ενώ, αντίθετα η καρποφορία είναι περισσότερη στις ποδιές Τα μέρη της κόμης που δέχονται περισσότερο φως τείνουν να κάνουν πιο χοντρές ελιές και με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λάδι Γι αυτό είναι προτιμότερο να μην είναι σφαιρική η κόμη αλλά να ’χει προεξοχές εδώ κι εκεί και κενά μεταξύ του, αφήνοντας  κλάδους προς όλες τις κατευθύνσεις ώστε να παίρνει περισσότερο ήλιο

Οι λαίμαργοι βλαστοί Οι κατακόρυφοι και ζωηροί αυτοί βλαστοί, μη καρποφόροι, βγαίνουν και στον κορμό του δέντρου, στα μπράτσα και στα σημεία καμπής του. Στα ηλικιωμένα δέντρα αποτελούν το σημάδι του γεράσματος του δέντρου. Γενικά βγαίνουν όταν έχουν αρχίσει να παρουσιάζονται προβλήματα στην κυκλοφορία των χυμών προς τα επάνω και προς τα κάτω. Είναι το κουδούνι που ειδοποιεί να αρχίσει λίγο-λίγο το κλάδεμα ανανέωσης. Οι ποδιές ,καρποφορώντας περισσότερο, εξαντλούνται ενωρίτερα και γι αυτό είναι αυτές που πετούν τον μεγαλύτερο αριθμό λαίμαργων βλαστών.

Κλάδεμα στη δενδροκομία είναι ... = Αφαίρεση τμημάτων δέντρου, για παραγωγή ισχυρού σκελετού με κατάλληλο σχήμα, που να διευκολύνει τις καλλιεργητικές φροντίδες (π.χ. διαδικασία συγκομιδής, το «σπουδαιότερο» πρόβλημα της ελαιοκαλλιέργειας σήμερα) να επηρεάζει θετικά βλάστηση/καρποφορία, σύμφωνα με τις συνθήκες της περιοχής και τις καλλιεργητικές επιδιώξεις μας (π.χ. μείωση παρενιαυτοφορίας στην ελιά)

Στόχοι του στην ελιά Βελτίωση αερισμού και φωτισμού της κόμης, με θετική δράση σε απόδοση και υγιεινή κατάσταση του δέντρου (π.χ. καπνιά) Αύξηση μεγέθους καρπού, από το αραίωμα & τη μείωση φορτίου (π.χ. ελιές επιτραπέζιες) Παράταση της περιόδου σταθερής απόδοσης (π.χ. ηλικιωμένα, παγετόπληκτα δέντρα) Διαμόρφωση της κόμης, για σωστό ισοζύγιο μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας και ισομερή κατανομή του ανιόντος χυμού Αφαίρεση λαίμαργων βλαστών (επιδρούν αρνητικά στην καρποφορία του ελαιοδένδρου) ...

Παράγοντες που παίζουν ρόλο σε ένα ορθολογικό κλάδεμα Τρόπος καρποφορίας της ελιάς Παρουσία περισσότερων ή λιγότερων λαίμαργων βλαστών Φωτισμός κόμης (οι χυμοί κατευθύνονται ταχύτερα στα κλαδιά που φωτίζονται καλύτερα) Ηλικία και ευρωστία δέντρων Αποφυγή διαταραχής ριζικού συστήματος και φυλλικής επιφάνειας με το κλάδεμα Συνθήκες καλλιέργειας (άρδευση, λίπανση...),

Η ελιά καρποφορεί σε βλαστούς ... του προηγούμενου έτους, μέτριας ζωηρότητας, μήκους 15-50 εκ. , στη φωτιζόμενη περιφερειακή ζώνη του δένδρου, βάθους 60-90 εκ.

Στα αναπτυγμένα δένδρα... Στα νεαρά δενδρύλλια ... Ελάχιστο κλάδεμα, με αφαίρεση από τη βάση τμημάτων άχρηστων στη διαμόρφωση τους. Κλάδεμα της κόμης πρέπει να αποφεύγεται, γιατί καθυστερεί την είσοδο σε καρποφορία Στα αναπτυγμένα δένδρα... Μείωση της υπερβολικής αύξησης της κόμης, για ανάπτυξη αρκετών & μέτρια εύρωστων βλαστών Αφαίρεση τμημάτων που δεν είναι λειτουργικά και εμποδίζουν αερισμό και διείσδυση ηλιακού φωτός

Τρεις τύποι κλαδέματος Κλάδεμα διαμόρφωσης στα νεαρά δένδρα για δημιουργία ανθεκτικού σκελετού και σχήματος, που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μας (ελαιοσυλλογή) Κλάδεμα καρποφορίας στα παραγωγικά δένδρα για εξασφάλιση σταθερής απόδοσης και ποιότητας καρπού (επιτραπέζιες ποικιλίες) Κλάδεμα ανανέωσης στα ηλικιωμένα δένδρα για αποφυγή της εξάντλησης με τα χρόνια και επαναφορά των δένδρων σε επιθυμητά σχήματα και μεγέθη

Α. ΚΛΑΔΕΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ = οι απαραίτητες επεμβάσεις, ώστε τα δένδρα, μετά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής τους, να πάρουν σχήμα, που να διευκολύνει τις καλλιεργητικές εργασίες (κυρίως συγγομιδή) Στη φάση αυτή αποφεύγονται τα αυστηρά κλαδέματα, επειδή καθυστερούν την είσοδο των δένδρων στην καρποφορία Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια δεν γίνεται καμιά επέμβαση, για να ριζοβολήσουν τα δένδρα ανεπηρέαστα σε ξηρικούς ελαιώνες, κατά τα πρώτα 3-4 χρόνια

Τα δενδρύλια κόβονται σε ύψος 60-80 εκ Τα δενδρύλια κόβονται σε ύψος 60-80 εκ. και επιδιώκεται η δημιουργία πλάγιων βλαστών σε κανονικές αποστάσεις από τον κεντρικό Επιλέγονται 3-4 βασικοί και 6-12 δευτερεύοντες βραχίονες Οι κύριοι βραχίονες δεν ξεκινούν από το ίδιο επίπεδο (ανά 10 εκ. μεταξύ τους) Στις κρεμοκλαδείς ποικιλίες, η διαμόρφωση αρχίζει με 2 κύριους βραχίονες, που, στο 1ο κλάδεμα κλαδεύονται ελαφρώς υψηλότερα από την πρώτη διακλάδωση, ώστε να αναπτυχθούν στα πλάγια υπό μορφή διχάλας 2 δευτερεύοντες βραχίονες Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε ελαφρά ανώτερο επίπεδο, ώσπου το δέντρο να πάρει ένα ελεύθερο σφαιρικό σχήμα Ελεύθερο κύπελλο

Χαμηλά σχήματα διαμόρφωσης Γα εντατική καλλιέργεια (πυκνές φυτεύσεις) έχουν ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα: Γρηγορότερη είσοδο σε καρποφορία Μεγαλύτερη στρεμματική απόδοση σε σύγκριση με άλλα σχήματα. Πιο εύκολη καλλιέργεια (συγκομιδή), μειώνοντας έτσι το κόστος Χαμηλό κύπελλο = διακλάδωση των βραχιόνων από πολύ χαμηλά, στα 30-40 εκ. από το έδαφος Θαμνώδες σχήμα= δεν γίνεται καμία επέμβαση στα πρώτα 5-6 χρόνια και μετά αφαιρούνται μόνο οι καχεκτικοί βλαστοί και οι κορυφές που υπερβαίνουν τα 3 μέτρα

Τα προηγούμενα χαμηλά σχήματα, όμως, δυσχεραίνουν τη μηχανική καλλιέργεια του εδάφους και είναι σχεδόν αδύνατη η συλλογή του ελαιοκάρπου από το έδαφος  χαμηλό κυλινδρικό: μονός κορμός και χαμηλή διακλάδωση κόμης, με 2-5 βασικούς βραχίονες με γωνία 45° με τη νοητή προέκταση του κορμού Χαμηλό κυλινδρικό

κύρια συστήματα κλαδέματος στην Μεσόγειο 1. Το σχήμα με δύο βραχίονες (Ανδαλουσία, κυρίως για επιτραπέζιες ποικιλίες, ιδίως Gordal και Sevillana) 2. Το σχήμα κηροπηγίου (Τυνησία) 3. Το σχήμα διπλού ή τριπλού κορμού (Σεβίλλη) 4. Το πολυκωνικό σχήμα, στο οποίο κάθε βραχίονας έχει το σχήμα ενός κώνου (ορισμένες περιοχές της Ιταλίας)

κύρια συστήματα κλαδέματος στην Μεσόγειο 5. Το ελεύθερο κύπελλο (Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία κ.α.) 6. Το σχήμα χωρίς κορμό – ελεύθερος θάμνος (Τυνησία – ποικιλία Chetoni) 7. Το χαμηλό κυλινδρικό σχήμα, με ποδιές από καρποφόρους βλαστούς – μονοκωνικό (Ιταλία) 8. Η ελεύθερη παλμέτα (Ιταλία). Το σχήμα αυτό παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες και δεν είναι διαδεδομένο στις ελαιοπαραγωγές χώρες 6

1.Ελεύθερο κύπελλο 2. Χαμηλό κύπελλο 3. Θαμνώδες 1.Ελεύθερο κύπελλο 2. Χαμηλό κύπελλο 3. Θαμνώδες Τόσο το θαμνώδες όσο και το χαμηλό κύπελλο δυσχεραίνουν τη μηχανική καλλιέργεια του εδάφους και κάνουν σχεδόν αδύνατη τη συλλογή του ελαιοκάρπου από το έδαφος. Ένα βελτιωμένο χαμηλό σχήμα, χωρίς τα μειονεκτήματα αυτά, είναι το χαμηλό κυλινδρικό με μονό κορμό και χαμηλή διακλάδωση κόμης.

Β. ΚΛΑΔΕΜΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑΣ Η ελιά καρποφορεί πλάγια σε βλαστούς του προηγούμενου έτους, στη φωτιζόμενη περιφερειακή ζώνη του δένδρου Οι πολύ ζωηροί βλαστοί έχουν μόνο βλαστοφόρους οφθαλμούς / οι αδύνατοι βλαστοί δίνουν ελάχιστους καρπούς Παρενιαυτοφορία από ανταγωνισμό βλάστησης/παραγωγής για μια ικανοποιητική παραγωγή = Εξασφάλιση συνεχούς παραγωγής νέας καρποφόρας βλάστησης, με Δημιουργία βλαστών μέτριου μήκους (αφαίρεση αδύνατων κλαδιών, λαίμαργων σε κακή θέση) Διατήρηση καρποφόρας ζώνης σε καλή ζωηρότητα και με καλό φωτισμό (αφαίρεση κλαδιών εμποδίων)

Παράμετροι υπόψη ... Αν οι ελιές ποτίζονται ή όχι και το ύψος βροχοπτώσεων Φορτίο προηγούμενης χρονιάς (ο όγκος της εσοδείας του έτους που πέρασε) Μήκος βλάστησης (βλαστική κατάσταση του δένδρου) Ποικιλία (επιτραπέζιας κατανάλωσης ή ελαιοποίησης) Γόνιμα ή όχι χωράφια, πυκνότητα φύτευσης ...

Κλάδεμα και άρδευση Ποτιστικοί ελαιώνες την χρονιά που παράγουν καρπό, παράγουν και ξύλο  Ελαφρύ κλάδεμα (στο 1- 2/3 μήκους βλαστού). Κλαδοκάθαρο (αφαίρεση ολόκληρων βλαστών) τη χρονιά με υπερ-καρποφορία, για να αραιώσει η κόμη (καλύτερος αερισμός / φωτισμός) και το φορτίο. Το ίδιο κλάδεμα και στις χοντρόκαρπες ελιές επιτραπέζιας κατανάλωσης Ξηρικοί ελαιώνες: πολύ αυστηρό κλάδεμα, αν την επόμενη περιμένουμε υπερ-καρποφορία (για να μην εξαντληθεί το δέντρο)

Κλάδεμα και παρενιαυτοφορία Αυστηρό κλάδεμα, το χειμώνα που προηγείται του έτους μεγάλης καρποφορίας (με αφαίρεση βλαστών μέτριας ζωηρότητας, που πιθανότατα θα εξελιχθούν σε καρποφόρους) Όχι αυστηρό κλάδεμα μετά την ελαιοσυλλογή, σε χρονιές μεγάλης καρποφορίας  χειροτερεύει την παρενιαυτοφορία (εξαντλεί πιο πολύ τα ήδη εξαντλημένα από την καρποφορία δένδρα)

Κλάδεμα και γονιμότητα εδάφους Σε άγονα και ξηρά εδάφη = αυστηρό κλάδεμα, ώστε να περιορίζεται η φυλλική επιφάνεια και να εξοικονομούνται θρεπτικά στοιχεία & νερό για νέα καρποφόρα βλάστηση Σε γόνιμα εδάφη= ελαφρύ κλάδεμα, επειδή υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων και νερού τόσο για την υπάρχουσα καρποφορία, όσο και για τη δημιουργία της νέας καρποφόρας βλάστησης. Αυστηρότερο κλάδεμα δίνει λαίμαργους βλαστούς (αργή είσοδο σε καρποφορία)

Συνήθως, τα κανονικά παραγωγικά δένδρα ... κλαδεύονται κάθε χρόνο μέτρια γιατί με το κλάδεμα ευνοείται η παραγωγή νέας καρποφόρας βλάστησης αφαιρείται όλη η ξερή βλάστηση (αποτέλεσμα της σκίασης) που εμποδίζει και τη συλλογή και τη φυτοπροστασία της ελιάς περιορίζονται οι διαστάσεις της κόμης των δέντρων και αυξάνεται ο φωτισμός της (απαραίτητος για ικανοποιητική παραγωγή) μέτριο (όχι αυστηρό) κλάδεμα = αφαίρεση πυκνών & νεκρών κλαδίσκων στην καρποφόρο ζώνη (με το χρόνο πυκνώνει και γεμίζει με μικρούς βλαστούς) βελτίωση μήκους βλαστών και ο φωτισμός στην καρποφόρα ζώνη

Στα πυκνοφυτεμένα δέντρα ... Ο μη περιορισμός της βλάστησης, μειώνει την παραγωγή. Η καρποφόρα βλάστηση στις πλευρές της κόμης του δέντρου σιγά-σιγά, λόγω σκίασης, ξεραίνεται και επομένως αυτή περιορίζεται μόνο προς την κορυφή της κόμης του δέντρου Αν κόψουμε την κορυφή (για να μπει φώς προς το κέντρο), το πρόβλημα δεν λύνεται, γιατί η πιο παραγωγική (ως την απόδοση και σε κιλά και σε λάδι) είναι η επιφάνεια της κόμης στην κορυφή, μετά η εξωτερική πλευρική και μετά η εσωτερική

Κατά το κλάδεμα των ποδιών του ελαιοδέντρου ... αφαιρούνται οι εξαντλημένες ποδιές και αφήνονται οι λαίμαργοι που έχουν εκπτυχθεί στο σημείο καμπής = λαίμαργοι αντικαταστάτες

Γ. ΚΛΑΔΕΜΑ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ Η ελιά αναβλαστάνει από οπουδήποτε (αιωνοβιότητα)  για ανανέωση γηρασμένων δένδρων και για αποκατάσταση δένδρων που ζημιώθηκαν από παγετό ή πυρκαγιά... Κλάδεμα ανανέωσης γίνεται σε δέντρα με χαμηλή παραγωγικότητα καχεξία κλαδιών περιορισμένο φύλλωμα διαταραχή σχέσης ριζικού συστήματος και κόμης ...

Τύποι κλαδέματος ανανέωσης Περιορισμός κόμης ως τις πρώτες έξω διακλαδώσεις των βραχιόνων = κατεβαίνουν οι κορυφές στο ύψος που «δείχνει» το δέντρο Όταν εξασθενούν οι κορυφές Γίνεται 2-3 μήνες πριν την άνθηση Οι λαίμαργοι για αντικατάσταση αφήνονται 1-2 χρόνια πριν Σκελετικό κλάδεμα = μένουν κλαδιά διαμέτρου > 3-4 εκ. Για μερική ανανέωση ή περιορισμό της κόμης, σε πυκνοφυτεμένα δένδρα που σκιάζονται

Τύποι κλαδέματος ανανέωσης Χαμήλωμα στο επίπεδο των κύριων διακλαδώσεων= στο ύψος των δευτερευουσών βλάστηση από το σημείο τομής Κανονική παραγωγή σε 3-4 χρόνια Χαμήλωμα στο επίπεδο του λαιμού (κοινώς σύρριζα)= μένουν λίγα εκ. κορμού σε παγετόπληκτα δέντρα σε πολύ γερασμένα

Εποχή Κλαδέματος Γενικά, το κλάδεμα μπορεί να γίνει σε όλη την περίοδο από το φθινόπωρο ως τους πρώτους μήνες της άνοιξης= αμέσως μετά την συγκομιδή του καρπού, ως το Μάρτιο Αργά κλαδεύονται τα «λιγατάρια», νωρίς με «βεντέμα» Οι «πράσινες» επιτραπέζιες ελιές Νοέμβρη – Δεκέμβρη/ Φεβρουάριο – Μάρτιο αν μαζεύτηκαν μαύρες Δεν θα πρέπει να γίνεται πριν και κατά την περίοδο του χειμώνα σε περιοχές που πλήττονται συχνά από παγετούς Πρέπει να αποφεύγεται την εποχή που έχουν αρχίσει να κινούνται οι χυμοί γιατί οι πληγές επουλώνονται δύσκολα καθώς πρέπει να αποφεύγεται πριν τους χειμωνιάτικους μήνες στις περιοχές που πέφτουν εύκολα πάγοι.

χλωρό κλάδεμα Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει και χλωρό κλάδεμα  σε περίπτωση υπερφόρτωσης με σκοπό την μείωση της παρενιαυτοφορίας και την αύξηση του μεγέθους του καρπού κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Καθώς και όταν το δέντρο έχει βαριά προσβληθεί από το βακτηρίδιο  Pseudomonas savastanoi που προξενεί τα γνωστά καρκινώματα των βλαστών. Κι αυτό γιατί κατά τους ξηρούς μήνες περιορίζεται η μόλυνση των πληγών