Καδόγλου Άλκης, Α.Μ 107876 Τσαγκαράτος Παναγιώτης, Α.Μ 107950 Heavily Regulated Lakes and the European Water Framework Directive - Comparisons from Finland, Norway, Sweden, Scotland and Austria Καδόγλου Άλκης, Α.Μ 107876 Τσαγκαράτος Παναγιώτης, Α.Μ 107950

Εισαγωγή Η Water Framework Directive (WFD) επιχειρεί να μεταρρυθμίσει την ευρωπαική νομοθεσία υδάτων εισάγοντας μια νέα μέθοδο για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η WFD περιλαμβάνει μια ειδική κατηγορία για τις υδάτινες μάζες οι οποίες έχουν τροποποιηθεί υδρομορφολογικά με αξιοσημείωτο τρόπο. Στην κοινή μελέτη που διενεργήθηκε σε συνεργασία με την Αυστρία, τη Φινλανδία, τη Νορβηγία, τη Σκωτία και τη Σουηδία, μελετήθηκαν η ανάγκη αλλά και οι ευκαιρίες που υπάρχουν για κοινές προσεγγίσεις όσον αφορά τα ρυθμιζόμενα και τροποποιημένα ύδατα. Ο οργανισμός θέτει ως πρωταρχικό στόχο την βελτίωση του οικολογικού επιπέδου των λιμνών και των ποταμών καθώς και την αποφυγή περαιτέρω επιδείνωσης των υδατορευμάτων που παρουσιάζουν ήδη θετική κατάσταση.

Το πεδίο εφαρμογής της εργασίας αφορά ρυθμιζόμενες λίμνες και ταμιευτήρες και καλείται να απαντήσει στα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιος είναι ο σκοπός και το μέγεθος της ρυθμιζόμενης επιφάνειας σε κάθε χώρα? Ποιος είναι ο ρόλος της υδροηλεκτρικής ενέργειας για τα εθνικά συστήματα παραγωγής ενέργειας? Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές στα χαρακτηριστικά των ρυθμιζόμενων λιμνών και ταμιευτήρων για κάθε χώρα? Ποιες είναι οι κυριότερες διαφορές στον προσδιορισμό των υδρομορφολογικών πιέσεων και στον σχεδιασμό των υδάτινων σωμάτων? Ποιες είναι οι ευκαιρίες εκσυγχρονισμού των παλιών αδειών ρύθμισης? Τι είδους μέτρα μετριασμού έχουν ήδη διεξαχθεί και ποια είναι τα συμπεράσματα που προέκυψαν?

Δεδομένα και Μέθοδοι Το άρθρο στηρίζεται κυρίως στα στοιχεία πoυ συλλέχτηκαν κατά την διάρκεια 2003-2004, για την ρύθμιση της κοίτης σε φυσικά, ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα, στις χώρες τις Αυστρίας, Φινλανδίας, Νορβηγίας, Σουηδίας και Σκωτίας. Τελικώς, από την ανάλυση επιλέχτηκαν δυο λίμνες από το κάθε κράτος.

Τα φυσικά στοιχεία των λιμνών που εξετάστηκαν ήταν: - επιφάνεια - μέσο βάθος - όγκος νερού - λεκάνη απορροής - μέση παροχή - δεδομένα στάθμης νερού

Περιγραφή ρυθμίσεων υδατορεύματος Η ρύθμιση της στάθμης υδάτων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανάγκη να πραγματοποιείται έλεγχος στις στάθμες των υδάτινων φορέων με τέτοιο τρόπο, ώστε να αξιοποιείται στο μέγιστο ο βαθμός χρήσης τους. Η κλασσική υδρολογία αποτελεί τον κεντρικό φορέα στη προσπάθεια αυτή.

- Σε ένα τυπικό πρόγραμμα ρύθμισης υδροηλεκτρικής ενέργειας στο βόρειο ημισφαίριο, τα επίπεδα του νερού κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου είναι υψηλά, ενώ κατά τη χειμερινή είναι ιδιαίτερα χαμηλά. Παρόμοιες συνθήκες επικρατούν και για ένα αντιπλημμυρικό πρόγραμμα κατά τη χειμερινή περίοδο, αλλά κατά τη θερινή περίοδο υπάρχει ορισμένη διαθέσιμη χωρητικότητα για τυχόν απρόοπτες πλημμύρες. Σε περίπτωση που σκοπός του προγράμματος είναι η αναψυχή ή η ναυσιπλοία, η ρυθμιζόμενη επιφανειακή στάθμη των υδάτων είναι πιο σταθερή, απ’ότι η φυσική. Αν όμως το νερό προορίζεται για χρήση ύδρευσης, η διακύμανση της στάθμης είναι πιο ακανόνιστη και εξαρτάται από την ειδική χρήση του ακατέργαστου νερού.

Η μορφολογία των λιμνών διαφέρει σημαντικά μεταξύ τους και ανάλογα τη διακύμανση της στάθμης τους κατά την διάρκεια του έτους, επηρεάζεται και η βλάστηση σε αυτές και η ιχθυοπανίδα. Τα περισσότερα προγράμματα ρύθμισης υδατορευμάτων είναι 40-60 ετών. Με την πάροδο του χρόνου, αρκετοί παράγοντες μεταβλήθηκαν: Η αγροτική ανάπτυξη παρέμεινε στάσιμη αλλά η χρήση των υδατορευμάτων αυξήθηκε σημαντικά. Επίσης, αποκτήθηκαν περισσότερες γνώσεις σχετικά με τις επιπτώσεις των προγραμμάτων στο περιβάλλον και τους τρόπους με τους οποίους οι αρνητικές εξ'αυτών μπορούν να εξαλειφθούν.

Υδρομορφολογικά Χαρακτηριστικά Υδρολογικό καθεστώς: Η ποσότητα και η δυναμική της ροής του νερού, χρόνος παραμονής, σύνδεση με το σύστημα υπόγειων υδάτων. Μορφολογικές συνθήκες: Διακύμανση του βάθους της λίμνης, όγκος, δομή και υπόστρωμα του πυθμένα της λίμνης, δομή της όχθης.

Η υδρομορφολογία είναι σημαντική όχι μόνο για τον καθορισμό των υδατικών συστημάτων σε υψηλή ποιοτικά κατάσταση αλλά έχει επίσης σημαντικό ρόλο για την επιλογή και τον καθορισμό της κατάλληλης στρατηγικής παρακολούθησης. Η ετήσια διακύμανση της στάθμης του νερού αποτελεί τον πιο διαδεδομένο δείκτη υδρολογικής πίεσης. Επίσης, οι κατασκευές φραγμάτων, οι αλλαγές στο βάθος και στην επιφάνεια, καθώς και τα πλευρικά αναχώματα είναι μερικά ακόμα κριτήρια καθορισμού της υδρομορφολογικής αλλοίωσης.

Χαρακτηρισμός Ιδιαίτερα Τροποποιημένων Λιμνών Ο χαρακτηρισμός των ιδιαιτέρως τροποποιημένων υδατικών συστημάτων πραγματοποιείται σε δύο φάσεις: Στην πρώτη, ο στόχος είναι να προσδιοριστούν τα υδάτινα σώματα όπου οι φυσικές πιέσεις είχαν προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά και στην οικολογική κατάσταση τους, ενώ στη δεύτερη ο ορισμός της οικολογικής κατάστασης και οι ευκαιρίες για να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος, είναι τα πρωτεύοντα σημεία ενδιαφέροντος. Όσον αφορά τους παράγοντες που συνεισφέρουν στον χαρακτηρισμό των υδάτινων σωμάτων, το πιο συνηθισμένο κριτήριο είναι η ετήσια διακύμανση της στάθμης του νερού, η τιμή της οποίας παρουσιάζει διαφορές από χώρα σε χώρα. Αλλά κριτήρια τα οποία διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικά ρόλο στον προσδιορισμό της κατάστασης των τροποποιημένων υδατικών συστημάτων είναι η μορφολογία, οι ζώνες κατακράτησης, η θερμοκρασία, το pH κ.α.

Μέθοδοι καταπράυνσης και επαναφοράς ρυθμιζόμενων λιμνών Μέθοδοι καταπράυνσης και επαναφοράς ρυθμιζόμενων λιμνών Υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι ώστε να βελτιωθεί η οικολογική κατάσταση στις ρυθμιζόμενες λίμνες, και σε κάθε χώρα υιοθετείται διαφορετική. Οι συνήθεις μέθοδοι στα εξεταζόμενα κράτη είναι: μεταβολή της πολιτικής για τη ρύθμιση της στάθμης εισαγωγή κατάλληλων αλιευμάτων στη λίμνη αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων προστασία των ακτών από την διάβρωση και την κατασκευή ιχθυοφραγμάτων

Συμπεράσματα Πρόεκυψε ότι υπάρχουν κοινές διαδικασίες και αρχές για την βελτίωση των υδάτων σε διαφορετικές χώρες, παρ’όλο που τα χαρακτηριστικά των λιμνών διαφέρουν αρκετά. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα που προέκυψε είναι ότι στις Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία και Αυστρία υπάρχει νομοθετικός μηχανισμός για την εξομάλυνση των επιβλαβών περιβαλλοντολογικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Η εξαγωγή περαιτέρω αποτελεσμάτων δεν είναι εφικτή. Τα αντικείμενα μελέτης είναι αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους και απαιτείται επιπλέον ανάλυση των τοπικών συνθηκών ώστε να υπάρξει μια κοινή ασφαλής προσέγγιση.