“From global imbalances to global reorganisations” Εθνικόν Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Εφαρμοσμένη Οικονομική και Χρηματοοικονομική “From global imbalances to global reorganisations” Robert Wade, 2009 Cambridge Journal of Economics ΤΑΜΟΥΡΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ Μάθημα: Θέματα Ελληνικής, Ευρωπαϊκής, Παγκόσμιας Οικονομίας

ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Το άρθρο αυτό εστιάζει σε 4 κυρίως σημεία: Τη σπουδαιότητα των παγκόσμιων ανισορροπιών Τη διόγκωση της κρίσης στις αρχές του 2010 Την αναδιαμόρφωση του καπιταλισμού Την πολιτική οικονομία των μεταρρυθμίσεων

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6 χρόνια πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν 22 μήνες που εμφανίστηκε κρίση κεφαλαίων παγκόσμια οικονομική κρίση ο κόσμος σε μεταβατικό στάδιο μετάβαση από την «φιλελεύθερη» καπιταλιστική οικονομία «κυβερνούμενη» καπιταλιστική οικονομία ή «συντονιζόμενη» καπιταλιστική οικονομία μετά το 2Ο ΠΠ η Δύση αντιμετώπισε δύο αλλαγές στα καπιταλιστικά καθεστώτα της 1945 - καθιερώθηκε ένα καθεστώς μεγαλύτερου παρεμβατισμού (κύριος ρόλος: προστασία ιδιωτών έναντι ρίσκου) 1980 κ κυβερνήσεις Reagan & Thatcher – νέο είδος φιλελεύθερης καπιταλιστικής οικονομίας (κύριος ρόλος: προστασία κερδών έναντι ρίσκου) Ερώτημα: Υπάρχει τώρα λόγος για νέα αλλαγή;

ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Πιο γνωστή εξήγηση: λάθη στην νομισματική πολιτική, αποτυχίες στους χρηματοοικονομικούς κανονισμούς Υποδηλώνει πως δεν υπάρχουν λάθη στο γενικότερο σύστημα (βολικό!) οι παγκόσμιες ανισορροπίες δημιούργησαν αρκετά προβλήματα σε εθνικά επίπεδα εγχώρια ξοδεύουν περισσότερο από το εισόδημα δημιουργείται σταδιακά έλλειμμα πρόβλημα στον μηχανισμό πιστωτικής ανακύκλωσης μια χώρα με εξωτερικό έλλειμμα το χρέος της θα πρέπει να είναι είτε στον δημόσιο τομέα (δημοσιονομικό έλλειμμα) είτε στον ιδιωτικό τομέα (έλλειμμα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων) ειρωνεία: το σύστημα οδήγησε σε «πίεση» του δολαρίου σε κατεύθυνση που διεύρυνε τις ανισορροπίες

ΘΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΨΕΙ Η ΚΡΙΣΗ; Για μερικά χρόνια ακόμα η οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα Ανεργία: πολύ υψηλή Το νομισματικό σύστημα θα διαταραχθεί Το εκάστοτε εσωτερικό σύστημα πιο εξαρθρωμένο Αναλυτικά:

1. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΥΦΕΣΗΣ Κευνσιανές πολιτικές δεν είχαν ιδιαίτερο αποτέλεσμα στη μείωση της ανεργίας Αύξηση των δημοσίων μόνο 5% ως ποσοστό του ΑΕΠ την περίοδο 1929-1933 Ανεργία αυξήθηκε από 4% (1929) σε 25% (1933) Έπεσε σταδιακά στο 15% το 1940 Έπεσε δραματικά το 1939 (λόγω κυβερνητικών δαπανών ενόψει πολέμου) Για να φτάσει το 1943 το 2% !!!

2. ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2Ο ΠΠ Τιμές των σπιτιών μειώθηκαν κατά 35% σε 6 έτη Τα συμπεράσματα για τις ανεπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ από τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο αποκαρδιωτικά Η χρηματιστηριακή αγορά μειώθηκε κατά 55% σε 3,5 έτη Τιμές των σπιτιών μειώθηκαν κατά 35% σε 6 έτη Το προϊόν μειώθηκε κατά 9% σε 4 έτη Με αυτά τα ποσοστά δεν θα υπάρξει ανάκαμψη πριν το 2011 Το αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε συνδυασμό με την ανταλλαγή κατεστραμμένων επενδυτικών προϊόντων έναντι «υγιών» θέτει το νομισματικό σύστημα σε μεγαλύτερο κίνδυνο

3. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρειάζεται πολύ χρήμα για να διασώσει τις τράπεζες αλλιώς δεν θα επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη Μικρή πολιτική υποστήριξη για διάσωση των τραπεζών (μέσω μερικής κρατικοποίησης) «zombie banks»: τράπεζες που ανακεφαλαιοποιούνται ίσα ίσα για να επιβιώσουν… οδηγεί σε στασιμότητα Στρατηγική για χρηματοοικονομικούς ολιγάρχες: δάνεια χαμηλού επιτοκίου για προσέλκυση επενδυτών για αγορά των προβληματικών τίτλων

4. ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ & ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΙΣ ΗΠΑ 4. ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ & ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΙΣ ΗΠΑ Το δημόσιο χρέος εκτός ελέγχου Οι εταιρείες αξιολόγησης συνεχίζουν να αξιολογούν το χρέος ως ΑΑΑ Το έλλειμμα το 2009 θα είναι 3 ή 4 φορές μεγαλύτερο από την προηγούμενη χρονιά Προνόμιο της κυβέρνησης των ΗΠΑ ότι μπορεί να εξοφλεί τα χρέη της στο δικό της νόμισμα Αποτέλεσμα: πρόκληση στασιμοπληθωρισμού και καταστροφή για τις χώρες που διατηρούν κεφάλαια σε δολάρια Ανεργία υπερβαίνει το 10% του εργατικού δυναμικού με τα μισά νοικοκυριά να δηλώνουν ότι χωρίς μισθό θα μπορούσαν να καλύψουν τις δαπάνες τους το πολύ για ένα μήνα Οι κατασχέσεις των σπιτιών αυξάνονται πιέζοντας τις τιμές των ακινήτων και αυτό οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο

5. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ Πολιτικοί και ειδικοί των ΗΠΑ πιστεύουν πως η Κίνα θα συνεχίσει να αγοράζει το αμερικανικό δολάριο 2008 η Κίνα αγόρασε σχεδόν το 50% των ξένων αγορών των αμερικανικών ομολόγων (1/3 του ΑΕΠ της) Τώρα κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση για να ξεφύγει από την «παγίδα του δολαρίου» : Σταμάτησε να αγοράζει αμερικάνικες ομολογίες Πουλάει σε δολάρια και αγοράζει κεφάλαια που δεν διαπραγματεύονται σε δολάρια Ενημερώνει λοιπές χώρες να ενεργήσουν ομοίως Αποτέλεσμα: οι ΗΠΑ να δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στη ζήτηση για ξένα δάνεια, αυξάνεται η πιθανότητα να τυπώσουν νέο χρήμα προκαλώντας υποτίμηση του δολαρίου και πιθανή κατάρρευση του συστήματος

6. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ & ΟΙ ΧΩΡΕΣ G20 Το παγκόσμιο εμπόριο καταρρέει Το εξωτερικό έλλειμμα των ΗΠΑ μειώνεται (= όχι εξαγωγές, μειωμένες εισαγωγές) Η ανάκαμψη πρέπει να έρθει από άλλες χώρες Ιαπωνία και Κίνα αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια στην γρήγορη εξάπλωση της εγχώριας ζήτησης Με τους G20 άρχισε να εκπροσωπείται και το υπόλοιπο 85% του πληθυσμού Έθεσαν κοινούς στόχους

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ; ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Διαχωρισμός ιδιωτικής και επενδυτικής τραπεζικής Επενδυτικές τράπεζες να έχουν ευρύτερους κανονισμούς Να μειωθεί η ασύμμετρη πληροφόρηση με νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα Όλες οι δραστηριότητες να καταγράφονται Να δοθεί έμφαση στον ανταγωνισμό Επαναπροσδιορισμός των «συνόρων» όπου θα δραστηριοποιούνται οι τράπεζες Οι πελάτες θα πρέπει να είναι οι πόροι φορολογικών εσόδων και όχι οι τράπεζες Καθιέρωση ενός μακροπρόθεσμου κανονισμού

2.ΕΠΑΝΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ H παραγωγή κινείται παράλληλα με τη ζήτηση Πρέπει να αναπτύξει εξειδίκευση με την τεχνολογική πρόοδο ΗΠΑ: να αυξήσουν την παραγωγική τους ικανότητα (στόχος: μείωση εισαγωγών, αύξηση εξαγωγών) Λοιπές χώρες πρέπει να βασιστούν περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση Αναπροσδιορισμός του ρόλου των επιχειρηματιών ώστε να διακρίνουν τις ευκαιρίες Νέα μορφή καπιταλισμού με συντονισμό από τις πολιτικές αρχές

3. ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ 3. ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ Δύο καίρια ζητήματα: Δολάριο: παγκόσμιο μέσο συναλλαγών ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες και ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων ΗΠΑ: δυνατότητα να συντηρούν μεγάλα ελλείμματα Προσανατολισμός προς ένα νέο παγκόσμιο νόμισμα (βασισμένο στο ΑΕΠ των κυρίαρχων οικονομιών) Ελλειμματικές χώρες αντιμετωπίζουν ανατίμηση συναλλαγματικών ισοτιμιών και οι πλεονασματικές υποτίμηση Μείωση των περιορισμών στις κινήσεις κεφαλαίων, δημιουργία πολύπλευρων κανόνων

4. ΤΟΜΕΑΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ Μείωση της συγκέντρωσης του εισοδήματος Βρετανία και ΗΠΑ ανεπτυγμένες χώρες με την μεγαλύτερη ανισότητα Μεγάλες ανισότητες εξάντληση πόρων βία υγεία Ανάγκη για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση Αναπτυσσόμενες χώρες έχουν μεγαλύτερη ανισότητα από τις χώρες της Δύσης

5. ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 5. ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Μεγαλύτερη εκπροσώπηση των αναπτυσσόμενων χωρών Η Ιαπωνία χρειάστηκε χρόνια για να κατοχυρώσει την ψήφο της στην Παγκόσμια Τράπεζα Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες γύρω από τον ανασχηματισμό των G20 Μείωση των G20 σε 15 Οι μισές από τις θέσεις να δοθούν σε μόνιμη βάση στις κορυφαίες οικονομικά χώρες και οι υπόλοιπες σε μη μόνιμα μέλη για την προώθηση συλλογικών αποφάσεων

6. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΝΟΜΟΛΟΓΩΝ Διδασκαλία ειδικά των χρηματοοικονομικών Ενσωμάτωση συμπεριφορικής οικονομίας θα γίνει πιο δύσκολο για την Wall Street να ασκεί βέτο σε πολιτικές Δύναμη της Wall Street να συντηρεί την πεποίθηση πως ότι είναι καλό για την Wall Street είναι καλό και για την χώρα

Ερωτησεισ Ποιες οι κύριες αιτίες της κρίσης; Ποιος ο ρόλος της Κίνας στην κρίση; Τι πρέπει να γίνει για να βγει η παγκόσμια οικονομία από την κρίση;