Κλιματική Αλλαγή και Δασικά Οικοσυστήματα της Ευρώπης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Διπλωματική Εργασία Φοιτητής: Στασινός Γιώργος Κλιματική Αλλαγή και Δασικά Οικοσυστήματα της Ευρώπης

Διάρθρωση Εργασίας Δασικά οικοσυστήματα στην Ευρώπη Κλιματική αλλαγή Λειτουργία Δασική κάλυψη Ιστορική αναδρομή Κατάσταση Νομοθεσία Κλιματική αλλαγή Αίτια Το ενεργειακό πρόβλημα Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Συμβάσεις Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων Αειφορική διαχείριση Συμπεράσματα

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (1/9)- Λειτουργία δασικών οικοσυστημάτων Το δάσος είναι ένας φυσικός πόρος που προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στον άνθρωπο και το περιβάλλον Συμμετοχή στον κύκλο του νερού Δέσμευση της γήινης ακτινοβολίας Εξομάλυνση του κλίματος Παραγωγή οξυγόνου Προστασία βιοποικιλότητας Παροχή πρώτων υλών Δημιουργία θέσεων εργασίας

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (2/9)- Ιστορική αναδρομή Ι Το δάσος βοήθησε τον άνθρωπο από την αρχή της εξελικτικής του πορείας Η άνοδος του τεχνολογικού επιπέδου οδήγησε σε άνοδο των ανθρώπινων αναγκών Αποψίλωση δασών για καύσιμα Δημιουργία καλλιεργειών και κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων σε δασικές περιοχές

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (3/9)- Ιστορική αναδρομή ΙΙ Συνειδητοποίηση της σημασίας των δασών και των ωφελημάτων τους Σταδιακή αύξηση του ενδιαφέροντος για προστασία και διαχείριση του φυσικού δυναμικού Πρώτες προσπάθειες για συστηματική διαχείριση δασών στα γερμανικά κράτη Διάδοση των δασοκομικών σχολών σε όλη την Ευρώπη

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (4/9)-Δασική κάλυψη Τα δάση της ευρωπαϊκής ηπείρου καλύπτουν σχεδόν το 50% της συνολικής εδαφικής επιφάνειας Η έκτασή τους αγγίζει το ένα δισεκατομμύριο εκτάρια ενώ παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις Την τελευταία δεκαπενταετία οι ευρωπαϊκές δασικές εκτάσεις αυξήθηκαν Οι χώρες με τη μεγαλύτερη δασική κάλυψη είναι η Φινλανδία και η Σουηδία ενώ στο αντίθετο άκρο βρίσκονται η Ιρλανδία και η Ολλανδία

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (5/9)- Ιδιοκτησιακό Καθεστώς Στην κεντρική και δυτική Ευρώπη παρατηρείται μεγαλύτερο ποσοστό ιδιωτικής ιδιοκτησίας Το μεγαλύτερο τμήμα της ευρωπαϊκής δασικής έκτασης (ευρωπαϊκό κομμάτι Ρωσίας) είναι δημόσιας ιδιοκτησίας Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σαφής άνοδος του ιδιωτικού τομέα στην ανατολική Ευρώπη Αυτό συμβαίνει λόγω αποκρατικοποιήσεων και μεταρρυθμίσεων στα νομικά πλαίσια των χωρών αυτών Πηγή: http://www.efi.int/portal/virtual_library/information_services/mapping_services/forest_map_of_europe

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (6/9)- Εμπορική εκμετάλλευση Η πλειονότητα των χωρών της ηπείρου παρουσιάζει υψηλά ποσοστά δασών διαθέσιμα για εμπορική εκμετάλλευση Η Ευρώπη είναι από τους σημαντικότερους παραγωγούς ξυλείας με εκατομμύρια εργαζομένους στον τομέα Πέρα από την ξυλεία πολλά δασικά προϊόντα ακολουθούν επιτυχημένη πορεία στην αγορά

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (7/9)– Κατάσταση Οι αποτιμήσεις της υγείας στην ήπειρο φανερώνουν σημαντικό ποσοστό κατεστραμμένων δέντρων Οι ζημιογόνοι παράγοντες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε βιοτικούς και αβιοτικούς Καθοριστικός συμμετοχή ανθρώπινου παράγοντα στην πληθώρα καταστρεπτικών δραστηριοτήτων

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (8/9)- Νομοθεσία Ι Λόγω έλλειψης ενιαίας ευρωπαϊκής δασικής πολιτικής τα εθνικά δασικά προγράμματα είναι η προσέγγιση που ακολουθείται Αρχή της επικουρικότητας και συνυπευθυνότητας Η MCPFE ο κυριότερος μηχανισμός που προωθεί το διάλογο και τη συνεργασία Δεκαετία του ’90 απαρχές των πρώτων μέτρων Διάσκεψη του Ρίο Συνδιάσκεψη Συμβαλλόμενων Μερών

Δασικά Οικοσυστήματα στην Ευρώπη (9/9)- Νομοθεσία ΙΙ Έμφαση στα Δάση Σχέδιο Δράσης για τα δάση Δασική Στρατηγική Αρκετές Κοινοτικές πολιτικές σχετίζονται με την προστασία των δασών Ενεργειακή πολιτική Πολιτική αγροτικής ανάπτυξης Περιβαλλοντική πολιτική

Κλιματική αλλαγή (1/6)– Κλίμα και ακτινοβολία Εισερχόμενη ακτινοβολία Εξερχόμενη ακτινοβολία Διαμόρφωση παγκοσμίου κλίματος Η συνολική σχέση και ισορροπία ανάμεσα στην εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία και την εξερχόμενη, ηλιακή και υπέρυθρη, είναι αυτή που καθορίζει το παγκόσμιο κλίμα

Κλιματική αλλαγή (2/6)– Το ενεργειακό πρόβλημα Η επεξεργασία των καυσίμων απελευθερώνει ρύπους στην ατμόσφαιρα, όπως το διοξείδιο του θείου και το διοξείδιο του αζώτου Δημιουργούνται φαινόμενα που επηρεάζουν τα δασικά οικοσυστήματα όπως η όξινη βροχή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου Δημιουργία κλιματικών μεταβολών Χρήση συμβατικών καυσίμων Αύξηση ανάγκης για ενέργεια Αύξηση πληθυσμού

Κλιματική αλλαγή (3/6) – Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Κλιματική αλλαγή (3/6) – Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα γεωφυσικό φαινόμενο που έχει απολύτως ευεργετικά αποτελέσματα για τον πλανήτη. Χωρίς την ύπαρξη του δεν θα μπορούσαν να δημιουργηθούν περιβαλλοντικές συνθήκες ανεκτές από τον άνθρωπο Έχει λάβει την ονομασία του από τη διαδικασία με την οποία θερμαίνονται τα θερμοκήπια Αντίστοιχα ισχύει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα για τον πλανήτη και την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία Πηγή: http://www.edfenergy.com/energyfuture/energy-gap-climate-change/greenhouse-effect

Κλιματική αλλαγή (4/6) – Ο ανθρώπινος παράγοντας Κλιματική αλλαγή (4/6) – Ο ανθρώπινος παράγοντας Το μεθάνιο παράγεται κυρίως κατά την αποσύνθεση της οργανικής ύλης στους χώρους απόθεσης απορριμμάτων Οι χλωροφθοράνθρακες συναντώνται ως ψυκτικά και προωθητικά αέρια Το διοξείδιο του άνθρακα εκλύεται στην ατμόσφαιρα μέσω της καύσης των ορυκτών καυσίμων και της μαζικής εκχέρσωσης δασικών εκτάσεων

Κλιματική αλλαγή (5/6)– Ιστορική αναδρομή Πρώτη ενασχόληση με το φαινόμενο του θερμοκηπίου Αύξηση του ενδιαφέροντος της επιστημονικής κοινότητας  Ενδιαφέρον από κρατικές αρχές και επιστημονικές ενώσεις Πρώτες διακρατικές συμφωνίες περιβαλλοντικού χαρακτήρα 1824 Β’ Π.Π. 1970 1980

Κλιματική αλλαγή (6/6) – Συμβάσεις Πρωτόκολλο του Κιότο Μηχανισμός εμπορίας δικαιωμάτων Μηχανισμός της καθαρής ανάπτυξης Χρήση Γης, Αλλαγή Χρήσης Γης και Δασοκομίας Μηχανισμός της από κοινού εφαρμογής Η σημαντικότερη συλλογική σύμβαση που υπογράφηκε είναι το πρωτόκολλο του Κιότο Περιλαμβάνει δεσμευτικούς στόχους όσον αφορά την εκπομπή των αερίων του θερμοκηπίου

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (1/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (1/11) Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων σε όλο τον πλανήτη Εκφάνσεις της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής Ραγδαίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας Παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας Πλημμύρες Η κλιματική αλλαγή έχει άμεσες συνέπειες στα δασικά οικοσυστήματα του πλανήτη και τη βιοποικιλότητα που αυτά περιλαμβάνουν

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (2/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (2/11) Τα δάση μπορούν να χαρακτηριστούν ως αποθήκες άνθρακα Το ποσό δεσμευμένου άνθρακα που καταλαμβάνουν είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μετά από αυτό των ωκεανών Ο ρυθμός δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα εξαρτάται από συντελεστές όπως η σύνθεση και η δομή της βλάστησης Η χρησιμοποίηση τους ως αποθήκες άνθρακα είναι τμήμα αρκετών δασικών διαχειριστικών προγραμμάτων Πηγή:http://thewatchers.adorraeli.com/2011/11/19/impact-of-deforestation-on-global-warming-varies-with-latitude

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (3/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (3/11) Το διοξείδιο του άνθρακα που απορροφούν το μετατρέπουν σε οξυγόνο συμμετέχοντας στον κύκλο διατήρησης του οξυγόνου Η βλάστηση των δασών απορροφά επιβλαβή αιωρούμενα ρυπαντικά σωματίδια που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η βιομηχανία Μπορούν να αποτελέσουν ένα ευαίσθητο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για αλλαγές των κλιματικών συνθηκών Πηγή:http://www.fs.fed.us/sustainableoperations/tools-greentech-games.shtml

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (4/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (4/11) Οι αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα αποτελούν τεράστια απειλή για την υγεία και τη μελλοντική επιβίωση των δασικών οικοσυστημάτων Τα δάση θα καταστούν πιο ευάλωτα στους εξωτερικούς παράγοντες Δημιουργείται ο κίνδυνος για υποβάθμιση έως και εξαφάνιση δασικών οικοσυστημάτων Οι κλιματικές μεταβολές θα έχουν επιπτώσεις και στη ζωή του ανθρώπου

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (5/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (5/11) Δριμύτητα εκδήλωσης κλιματικής αλλαγής Προσαρμογή οικοσυστημάτων Ρυθμός εκπομπής αερίων Η δριμύτητα με την οποία θα εκδηλωθεί το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής θα εξαρτηθεί από Το ρυθμό παραγωγής θερμοκηπικών αερίων Το κατά πόσο θα προσαρμοστούν τα φυσικά οικοσυστήματα στις αλλαγές

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (6/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (6/11) Το κλιματικό σύστημα του πλανήτη έχει ενσωματωμένους μηχανισμούς προσαρμογής των διάφορων στοιχείων του Η σύγχρονη κλιματική αλλαγή ενισχύεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα συμβαίνει σε πολύ γρήγορο ρυθμό Η προσαρμογή των στοιχείων του περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί μέσω της επιτυχούς αειφορικής διαχείρισης τους Πηγή:http://web.mit.edu/newsoffice/2012/seeing-green-0622.html

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (7/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (7/11) Διατήρηση υπηρεσιών και αγαθών Προστασία βιοποικιλότητας Επιτυχής αειφορική διαχείριση Η επιτυχής προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων στις κλιματικές συνθήκες εξαρτάται από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιοχής

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (8/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (8/11) Ένα σημαντικό εργαλείο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι η στρατηγική και στοχευμένη χρήση της δασοπονίας Τα δασικά διαχειριστικά προγράμματα περιλαμβάνουν διορθωτικές ενέργειες και σταδιακά μέτρα προσαρμογής όπως Η συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης των δασών Οι στοχευμένες αναδασώσεις περιοχών Η κατασκευή και βελτίωση έργων υποδομής Πηγή:http://www.mico.com/markets/forestry-equipment

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (9/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (9/11) Το διαχειριστικό πρόγραμμα θα είναι προσαρμοσμένο πλήρως πάνω στις συνθήκες που επικρατούν στο εκάστοτε οικοσύστημα Οι ενέργειες θα είναι βασισμένες πάνω σε στοιχεία που έχουν συλλεχθεί μέσα από μακροχρόνιες έρευνες και παρατηρήσεις Το σύνολο των στοιχείων θα προσδιορίσει την τωρινή κατάσταση του οικοσυστήματος αλλά θα φανερώσει και τη μελλοντική του πορεία

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (10/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (10/11) Τμήμα ενός ολοκληρωμένου δασικού διαχειριστικού προγράμματος μπορεί να αποτελέσει και η προσφορά υπηρεσιών δασικής αναψυχής Έτσι ο άνθρωπος θα καταφέρει να διατηρήσει την επαφή με τη φύση ενώ ταυτόχρονα θα δημιουργούνται θέσεις εργασίας Αραίωση της πυκνότητας της βλάστησης Έλεγχος υλοτομικής δραστηριότητας Εκπόνηση μελετών για βελτίωση της χωρικής δομής Κατάστρωση επιχειρησιακών σχεδίων δράσης

Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (11/11) Αλληλεπίδραση κλιματικής αλλαγής και δασικών οικοσυστημάτων (11/11) Πέρα από τα διαχειριστικά προγράμματα σπουδαία σημασία έχει η υιοθέτηση μιας ευρύτερης περιβαλλοντικής και ενεργειακής πολιτικής Η πολιτική αυτή θα αποσκοπεί στο να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος παράγει και καταναλώνει ενέργεια καθώς και τα είδη ενέργειας που χρησιμοποιεί Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής περιλαμβάνεται και η αειφορική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων Στόχος της Ε.Ε. μέχρι το 2020 το 20% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται να προέρχεται από πηγές ανανεώσιμης ενέργειας Μέσα σε αυτές τις πηγές είναι και η βιομάζα που περιλαμβάνει την ξυλεία και άλλα προϊόντα του δάσους

Συμπεράσματα Οι μεταβολές στις κλιματικές συνθήκες έχουν κάνει αισθητή την εμφάνιση τους στον πλανήτη εδώ και αρκετά χρόνια Τα δασικά οικοσυστήματα θα επηρεαστούν σημαντικά, καθώς παρουσιάζουν μεγάλη ευαισθησία ενώ απαιτούν μεγάλο χρονικό διάστημα προσαρμογής Ταυτόχρονα μπορούν να διαδραματίσουν πολύ σπουδαίο ρόλο όσον αφορά τον περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων Η ικανότητα απορρόφησης θερμοκηπικών αερίων από τα δέντρα είναι πεπερασμένη Πρέπει να δοθεί έμφαση στην προσαρμογή των δασών στην κλιματική αλλαγή και στη αύξηση της συνεισφοράς τους στην αντιμετώπιση της Απαραίτητη η παροχή κινήτρων για αύξηση της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας