Ανάπτυξη προγράμματος για την ασφαλή μετάβαση από βαθμίδα σε βαθμίδα Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr 2η Εκπαιδευτική Περιφέρεια ΠΕ Καρδίτσας

Βιβλιογραφική Επισκόπηση Γιατί να οργανώσω πρόγραμμα ασφαλούς μετάβασης; Σε ποιους τομείς πρέπει να εστιάσω; Ποιες πιθανές ενέργειες περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα ασφαλούς μετάβασης; 1 Βιβλιογραφική Επισκόπηση 2 Ειδική Αγωγή… 3 Γενίκευση Εφαρμογής Εκπαιδευτική ματιά...

Βιβλιογραφική Επισκόπηση - Τι έχει δείξει η έρευνα για τα συναισθήματα, τα άγχη και τις αγωνίες των μαθητών μπρος στο νέο περιβάλλον - Περιεχόμενα προγράμματος μετάβασης με βάση τα ευρήματα της βιβλιογραφίας 1

Στο νέο περιβάλλον (1) Πτώση επιδόσεων στα πρώτα τρίμηνα της φοίτησης στο γυμνάσιο Καθήλωση επιδόσεων για κάποια παιδιά Εσφαλμένη εικόνα για το γυμνάσιο λόγω κακής ενημέρωσης: «Ιστορίες τρόμου» (Delamont , 2001) Εφηβεία: το μεγάλο αίνιγμα Είσοδος σε διαφορετική χρονική στιγμή Διαφορετικός ρυθμός Διαφορετική ένταση Σωματικές αλλαγές και συναισθηματική αστάθεια

Στο νέο περιβάλλον (2) Akos (2002): Το νέο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από άγνωστα πρόσωπα μαθητών αλλά και εκπαιδευτικών και απαιτεί συμπεριφορές προσαρμοσμένες σε νέους κανόνες και προσδοκίες Σίσκος & Παπαϊωάννου (2007): 572 μαθητές που φοιτούσαν σε 10 διαφορετικά σχολεία της Βορείου Ελλάδας – οι μαθητές της α΄ γυμνασίου ξεκινούσαν με σημαντική υποβάθμιση της αυτοεκτίμησής τους σε ό,τι αφορά τις φυσικές τους ικανότητες, τα μαθηματικά, τις σχέσεις τους με τους γονείς και το σχολείο, ενώ στο μόνο τομέα που καταγράφηκε βελτίωση ήταν η εικόνα τους για τη φυσική τους εμφάνιση Anderman (1996), Harter (1981), Simmons & Blyth (1987): κίνητρα και στάσεις απέναντι στο σχολείο τείνουν πτωτικά κατά τη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο

Στο νέο περιβάλλον (3) Μαθητές / Μαθήτριες Στ΄ τάξης μπρος στο νέο περιβάλλον: Επιφυλάξεις και φόβοι για τα νέα: πρόσωπα (καθηγητές / τριες, μαθητές /τριες), διαδικασίες (διοίκηση, βαθμολογία, συνέπειες), μαθήματα (πολυπλοκότητα, δυσκολία, αυστηρότητα), χώρος (άγνωστο κτίριο) (Κωτούλας, Σαμαράς, Μπασδέκη, Ζησόπουλος, 2012) Ένα άσχημο ξεκίνημα είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τις ακαδημαϊκές επιδόσεις, να δυσκολέψει την πραγματοποίηση νέων φιλικών σχέσεων και να καταστήσει τον έφηβο ευάλωτο σε ψυχικές ασθένειες (Akos, Queen & Lineberry, 2003).

Προτάσεις Διαδικασιών / Πρακτικών Μετάβασης Οργανωμένες επισκέψεις στα Γυμνάσια με σκοπό την εξοικείωση με το νέο περιβάλλον μέσα από διαδικασίες ενημέρωσης για τους όρους λειτουργίας, παρακολούθησης μαθημάτων, γνωριμίας με τους/τις Εκπαιδευτικούς και τις/τους μαθήτριες /μαθητές (Gilison, Standage & Skerington, 2003). Εκπαίδευση «Μεντόρων»: μεγαλύτεροι μαθητές /μαθήτριες που υποστηρίζουν τα νεοεισερχόμενα πρόσωπα στο σχολείο (Graham & Hill, 2003, Sirsch, 2003) Δημιουργία μικρότερων κοινοτήτων στο σχολείο με διακριτά ενδιαφέροντα (για παράδειγμα ομάδα ενδιαφέροντος λογοτεχνίας, θεάτρου, αθλητισμού κτλ) (Eccles, et al., 1993) Περιορισμός της παρακολούθησης και του ελέγχου (Εκεί βρίσκεται άραγε το νόημα των αδικαιολόγητων απουσιών;) (Eccles, et al., 1993) Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών (ενδ. Zabonini & Usai, 2002) Προαγωγή της σχέσης εκπαιδευτικού μαθητή - Χρήση ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας – Ανάδειξη «οριζόντων» (Kirkpatrick, 1992) Συμβουλευτικά προγράμματα οργανωμένα από τους εκπαιδευτικούς (Felner et al., 2003)

Ωστόσο… Αρκετοί ερευνητές βρίσκουν πως η γενική ανησυχία και ο φόβος των μαθητών / μαθητριών ελαττώνονται σταδιακά κατά τη διάρκεια των δέκα <10> πρώτων εβδομάδων στο νέο περιβάλλον (Harter, 1982, Sirsch, 2003) Είναι αποδεκτό πως τα συναισθήματα και επομένως οι συνέπειές τους κατά τη μετάβαση, είναι ανάλογα του μεγέθους της μεταβολής, όπως την αντιλαμβάνεται καθένας / καθεμιά μαθητής / μαθήτρια (Entwistle, 1988). Οι ατομικές διαφορές των μαθητών / μαθητριών παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία επικείμενης μετάβασης και ιδιαίτερα στο πώς την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι /ες οι μαθητές /μαθήτριες (Gilison, Standage & Skerington, 2008)

Ανάγκη πραγματοποίησης δράσεων μετάβασης Κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν την απόσταση από τη μία βαθμίδα στην άλλη «χάσμα» Ασυνέχεια παρά συνέχεια στην εκπαίδευση Υποστήριξη όλων των μαθητών / μαθητριών ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους

Διαστάσεις προγράμματος διαδικασίας μετάβασης Πρόσκαιρο φαινόμενο Προκλήσεις & Ευκαιρίες αλλά και απειλές Ακαδημαϊκός τομέας Κοινωνικός τομέας Διαδικαστικός τομέας (: πλαίσιο λειτουργίας, απουσίες, έλεγχος συμπεριφοράς, βαθμολόγηση)

Αναφορά στη νομοθεσία της ειδικής αγωγής για να δειχθεί πως ειδική αγωγή και εκπαίδευση παρέχεται και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα 2

Ν. 3699/2008 Άρθρο 2 Οργάνωση και στόχοι της ΕΑΕ Συμμετοχή του αναπηρικού κινήματος §3: Στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ) και κατά τη συνεκπαίδευση στα γενικά σχολεία, εφαρμόζονται ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα, ανάλογα με τις αναπηρίες και τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, για όσο χρονικό διάστημα είναι αναγκαίο ή και για ολόκληρη τη διάρκεια της σχολικής ζωής τους. Άρθρο 3 Μαθητές με αναπηρία και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες §1: Μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες, σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης. 

Γενίκευση Εφαρμογής – Πρόταση 3 Γενίκευση Εφαρμογής – Πρόταση

«Μετάβαση» Κεντρική ενέργεια στον Προγραμματισμό EE Οι διαδικασίες μετάβασης προς και από τη σχολική μονάδα, προτείνουμε να αποτελούν κεντρικό σημείο της ανάπτυξης των ενεργειών της. Η υποδοχή και ο αποχαιρετισμός οποιουδήποτε μέλους της σχολικής μονάδας αποτελούν ενέργειες που πρέπει να γεμίζουν το άτομο με ζεστασιά και θετικές αναμνήσεις και σκέψεις. Προσπαθούμε να μιλήσουμε στη γλώσσα των παιδιών, προτείνουμε με έμφαση να μην αναπτυχθεί λόγος με ύφος κατευθυντικό αλλά με ύφος συμβουλευτικό. Προτείνουμε τη θεσμοθέτηση ανάπτυξης των διαδικασιών ομαλούς μετάβασης προκειμένου να εξασφαλιστούν όλα τα εχέγγυα για επιτυχημένη φοίτηση για όλα τα παιδιά.

Τι «είναι» και τι «δεν είναι» η μετάβαση… Οργανωμένες ενέργειες που σκοπό έχουν να ενημερώσουν, γνωστοποιήσουν, αντιμετωπίσουν, στηρίξουν κάθε παιδί στη μετάβασή του από τη μία βαθμίδα στην άλλη. Ουσιαστικές διαδικασίες υποδοχής (: αίσθηση του ανήκειν), αποχαιρετισμού (: αίσθηση μιας νέας αρχής στο ταξίδι της ζωής). Επικοινωνία και Συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών των βαθμίδων αφετηρίας & μετάβασης Συζητήσεις με άτομα που μπορούν να δώσουν μια ξεκάθαρη εικόνα (από τη δική του/της οπτική ο/η καθένας/καθεμιά) για τη δημιουργία μιας πλήρους εικόνας Οργανωμένες επισκέψεις στους χώρους σχολικής μονάδας που ανήκει στην επόμενη βαθμίδα που θα δώσουν τη δυνατότητα στα παιδιά να γνωρίσουν τις νέες συνθήκες Αποσπασματικές ενέργειες που αντιμετωπίζουν το θέμα της μετάβασης γραφειοκρατικά Μια τυπική διαδικασία υποδοχής / αποχαιρετισμού Απουσία επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών των βαθμίδων αφετηρίας & μετάβασης Μια συζήτηση με κάποιον /α καθηγητή /καθηγήτρια Μια συζήτηση με κάποια παιδιά που ήδη φοιτούν στο γυμνάσιο Μια συζήτηση με κάποιον/α ειδικό σύμβουλο Μια επίσκεψη στο χώρο σχολικής μονάδας που ανήκει στην επόμενη βαθμίδα

Προτεινόμενες ενέργειες 1/3 Δημοτικό Σχολείο: Συνάντηση με τους γονείς – ενημέρωση για το πρόγραμμα. Προγραμματισμός επισκέψεων προς τα γυμνάσια που είναι συνδεμένα με το σχολείο. Ενημέρωση / Συμβουλευτική γονέων για την εφηβεία και για τις απαιτήσεις της φοίτησης στο γυμνάσιο. Σύνταξη Περιγραφικής Παιδαγωγικής Έκθεσης για τους μαθητές / τις μαθήτριες που έχουν εκδηλώσει δυσκολίες. Οι πρωτότυπες διαγνωστικές εκθέσεις του ΚΕΔΔΥ, καλό είναι να συνοδεύουν τα παιδιά στη νέα σχολική μονάδα.

Προτεινόμενες ενέργειες 2/3 Γυμνάσιο: Οργάνωση επισκέψεων Ξενάγηση στους χώρους του σχολείου Γνωριμία με τον Διευθυντή και κάποιους καθηγητές του Γυμνασίου που πρόκειται να διδάξουν στην Α΄ τάξη Ειδική ενημέρωση για το ρόλο του Υπεύθυνου Καθηγητή Τμήματος Ενημέρωση για θέματα όπως οι απουσίες, οι αποβολές, οι υποχρεώσεις των μαθητών. Συζήτηση των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων για κοινό πλαίσιο εργασίας (π.χ. μια θεματική στη Γλώσσα), κοινές δραστηριότητες και ίδια μέθοδο διδασκαλίας (αν και όπου είναι εφικτή). Τα παιδιά του Δημοτικού παρακολουθούν διδασκαλίες και αν είναι δυνατό εμπλέκονται σε αυτή. Προκειμένου να γίνει αυτό δυνατό, μοιράζονται σε κάθε τμήμα έτσι ώστε να είναι δυνατή η τέλεση του μαθήματος. Αν χρειάζεται μπορούν να γίνουν και περισσότερες από μία επισκέψεις.

Προτεινόμενες ενέργειες 3/3 Ιούλιος έως Σεπτέμβριος: Υποστήριξη των παιδιών από τους γονείς στο σπίτι. Ενημέρωση των γονέων σχετικά με τις συζητήσεις που πρέπει να έχουν με τα παιδιά τους. Σεπτέμβριος έως Δεκέμβριος: Συμβουλευτική υποστήριξη των παιδιών στο Γυμνάσιο. Οι Δάσκαλοι στέκονται στο πλευρό των Καθηγητών κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών στο Γυμνάσιο, προκειμένου συνεργαζόμενοι να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη συμπεριφορά και την επίδοση.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Επικοινωνία Βασίλειος Κωτούλας - vaskotoulas@sch.gr