ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής

Έδρα Jean Monnet

"The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ (ΕΜΣ) Αποστολή: Μόνιμος μηχανισμός χρηματοπιστωτικής στήριξης των Κ-μ της ευρωζώνης, που διαδέχεται τον EFSF. Φύση: Διακυβερνητικός (Διεθνής) Οργανισμός χρηματοδοτικού χαρακτήρα, με έδρα το Λουξεμβούργο. Ο ΕΜΣ διαθέτει «πλήρη νομική προσωπικότητα και πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα» Ίδρυση: με τη Συνθήκη για τη ίδρυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας μεταξύ των 17 Κ-μ της ευρωζώνης της 2 Φεβρουαρίου 2012. Η Συνθήκη τέθηκε σε ισχύ στις 8 Οκτωβρίου 2012 και ο Μηχανισμός τέθηκε σε επιχειρησιακή λειτουργία τον Ιούλιο του 2013

ΕΜΣ Σκοπός: «.. η κινητοποίηση της χρηματοδότησης και η παροχή στήριξης σταθερότητας, υπό αυστηρούς όρους, κατάλληλους για το επιλεγμένο μέσο χρηματοδοτικής συνδρομής, προς όφελος των μελών του ΕΜΣ που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, εφόσον είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και των κρατών μελών της. Προς τον σκοπό αυτό, ο ΕΜΣ έχει το δικαίωμα να αντλεί κεφάλαια με την έκδοση χρηματοπιστωτικών τίτλων ή με τη σύναψη χρηματοοικονομικών ή λοιπών συμφωνιών ή ρυθμίσεων με μέλη του ΕΜΣ, χρηματοοικονομικά ιδρύματα ή άλλα τρίτα μέρη» Κεφάλαιο: Το προβλεπόμενο από τη Συνθήκη ΕΜΣ μετοχικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 700.000.000.000 Ευρώ (εγκεκριμένο μετοχικό κεφάλαιο). Το μετοχικό κεφάλαιο διαιρείται σε επτά εκατομμύρια μερίδια ονομαστικής αξίας 100.000 Ευρώ έκαστο. H αρχική μέγιστη δανειοδοτική ικανότητα του μηχανισμού ορίσθηκε στα 500 δις Ευρώ, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η εκκρεμής στήριξη σταθερότητας της ΕΔΧΣ (ενοποιημένη μέγιστη δανειοδοτική ικανότητα)

ΕΜΣ - Διοίκηση Συμβούλιο Διοικητών, είναι το ανώτατο όργανο του ΕΜΣ. Τα μέλη του και οι αναπληρωτές τους ορίζονται από τα Κ-μ του ΕΜΣ και οι διορισμοί αυτοί είναι ανακλητοί ανά πάσα στιγμή. Οι Διοικητές είναι μέλη των κυβερνήσεων υπεύθυνοι για τα οικονομικά (Υπουργοί Οικονομικών). Το Συμβούλιο Διοικητών μπορεί να επιλέξει για την προεδρεία του είτε τον πρόεδρο του Eurogroup είτε να εκλέξει πρόεδρο και αντιπρόεδρο μεταξύ των μελών με διετή θητεία. Συμβούλιο Διευθυντών, κάθε Διοικητής ορίζει ένα Διευθυντή και έναν αναπληρωτή Διευθυντή μεταξύ προσώπων «τα οποία διαθέτουν υψηλό επίπεδο ικανοτήτων σε οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα». Των συνεδριάσεων του Συμβουλίου των Διευθυντών προεδρεύει ο Διευθύνων Σύμβουλος. Διευθύνων Σύμβουλος, ορίζεται με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο Διοικητών «μεταξύ υποψηφίων που έχουν την υπηκοότητα ενός μέλους του ΕΜΣ, σχετική διεθνή πείρα και υψηλό επίπεδο ικανοτήτων σε οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα». Η θητεία του Διευθύνοντος Συμβούλου είναι πενταετής, άπαξ ανανεώσιμη.

ΕΜΣ - Διοίκηση Συμβούλιο Διοικητών: αποτελεί το κύριο όργανο λήψης αποφάσεων ΕΜΣ, αφού λαμβάνει μεταξύ άλλων τις αποφάσεις που αφορούν: Την εκπλήρωση της αποστολής του ΕΜΣ (παροχή στήριξης, τον καθορισμό των μέσων, των όρων και των προϋποθέσεων χρηματοδότησης καθώς και για τους όρους οικονομικής πολιτικής που περιλαμβάνονται στο ΜΚ με το Κ-μ στο οποίο κατευθύνεται η στήριξη), Τον καθορισμό της γενικότερης πολιτικής του ΕΜΣ, Τις αναγκαίες προσαρμογές της Συνθήκης (μεταβολές στο εγκεκριμένο μετοχικό κεφάλαιο, προσαρμογή της μέγιστης δανειοδοτικής ικανότητας του ΕΜΣ κα), Την προσχώρηση νέων Κ-μ στον ΕΜΣ, Την οργάνωση και λειτουργία του ΕΜΣ (θεσπίζει τον εσωτερικό κανονισμό και το καταστατικό του ΕΜΣ, διορίζει και παύει τον Διευθύνοντα Σύμβουλο, ορίζει τα μέλη του Συμβουλίου Ελεγκτών)

ΕΜΣ - Διοίκηση Συμβούλιο Διευθυντών εξοπλίζεται με τις παρακάτω αρμοδιότητες: Έχει εξουσία λήψης αποφάσεων είτε πρωτογενή (εκ της Συνθήκης) είτε κατ’ εξουσιοδότηση του Συμβουλίου των Διοικητών. Στην πρώτη περίπτωση οι αποφάσεις του έχουν εκτελεστικό χαρακτήρα και εξειδικεύουν τις αποφάσεις του Συμβουλίου Διοικητών κατά την παροχή στήριξης. Καθορίζει κάθε φορά «τις αναλυτικές κατευθυντήριες γραμμές για τις λεπτομέρειες της χρηματοδοτικής συνδρομής» ενώ αποφασίζει την εκταμίευση των δόσεων της χρηματοδοτικής συνδρομής, που έπονται της πρώτης δόσης. Διασφαλίζει ότι ο ΕΜΣ διοικείται σύμφωνα με τη Συνθήκη και το Καταστατικό του. Έχει εξουσία ερμηνείας της Συνθήκης ΕΜΣ και επίλυσης διαφορών μεταξύ των Κ-μ και του ΕΜΣ ή μεταξύ των Κ-μ «συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε διαφοράς σχετικά με τη συμβατότητα των αποφάσεων που έχουν ληφθεί από τον ΕΜΣ με τη Συνθήκη». Ασκεί οργανωτικές εξουσίες, αφού καθορίζει τους όρους απασχόλησης του Διευθύνοντος Συμβούλου και του λοιπού προσωπικού.

ΕΜΣ - Διοίκηση Διευθύνων Σύμβουλος: έχει τις εξής αρμοδιότητες: Προεδρεύει των συνεδριάσεων του Συμβουλίου Διευθυντών και συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Διοικητών, Προΐσταται του προσωπικού του ΕΜΣ και είναι υπεύθυνος για την οργάνωση, τον διορισμό και την απόλυση των μελών του προσωπικού, Είναι ο νόμιμος αντιπρόσωπος του ΕΜΣ και διευθύνει, υπό την αιγίδα του Συμβουλίου Διευθυντών, τις τρέχουσες δραστηριότητες του ΕΜΣ.

ΕΜΣ – Λήψη αποφάσεων Για τη λήψη των αποφάσεων στο Συμβούλιο Διοικητών και στο Συμβούλιο Διευθυντών εφαρμόζεται σύστημα σταθμισμένων ψήφων, που βασίζεται στα δικαιώματα ψήφου, που κατέχει κάθε Κράτος-μέλος και ισούνται με τον αριθμό των μεριδίων, που του έχουν διανεμηθεί στο εγκεκριμένο μετοχικό κεφάλαιο του ΕΜΣ. Ο συνολικός αριθμός δικαιωμάτων ψήφου - μεριδίων ανέρχεται σε 7.000.000, ενώ κάθε δικαίωμα ψήφου ισοδυναμεί με 100.000 Ευρώ εγκεκριμένου κεφαλαίου. Τα περισσότερα δικαιώματα ψήφου κατέχουν οι: Γερμανία 1.900.248 ή 27,15% δικαιωμάτων ψήφου Γαλλία 1.427.013 ή 20,39% δικαιωμάτων ψήφου Ιταλία 1.253.959 ή 17,91% δικαιωμάτων ψήφου

ΕΜΣ – Λήψη αποφάσεων Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Διοικητών και του Συμβουλίου Διευθυντών (ά 4 Συνθ. ΕΜΣ), λαμβάνονται: με αμοιβαία συμφωνία. Η έγκριση μιας απόφασης με αμοιβαία συμφωνία απαιτεί την ομοφωνία των μελών, που συμμετέχουν στην ψηφοφορία, ενώ προβλέπεται ότι οι αποχές δεν εμποδίζουν τη λήψη απόφασης. Η αμοιβαία συμφωνία (ομοφωνία) αποτελεί τον κανόνα στη λήψη των αποφάσεων, αφού, μεταξύ άλλων, απαιτείται: για την παροχή στήριξης, συμπεριλαμβανομένων των όρων οικονομικής πολιτικής, όπως αναφέρονται ΜΚ και τον καθορισμό της επιλογής των μέσων καθώς και των όρων και των προϋποθέσεων χρηματοδότησης, για την αλλαγή των μέσων συνδρομής και για την αλλαγή στην τιμολογιακή πολιτική του ΕΜΣ με ειδική πλειοψηφία. Η έγκριση μιας απόφασης με ειδική πλειοψηφία απαιτεί το 80% των εκπεφρασμένων ψήφων, με απλή πλειοψηφία. Η λήψη μιας απόφασης με απλή πλειοψηφία απαιτεί πλειοψηφία των εκπεφρασμένων ψήφων.

ΕΜΣ – Λήψη αποφάσεων Είναι φανερό ότι λόγω της κυριαρχίας της ομοφωνίας εύκολα η διαδικασία λήψης των αποφάσεων μπορεί να μπλοκαριστεί, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις αποφάσεις που συνδέονται με την εκπλήρωση της αποστολής του ΕΜΣ. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής προβλέπεται ένα είδος «ρήτρας διαφυγής» ή «διαδικασίας εκτάκτου ανάγκης», στο πλαίσιο της οποίας για την λήψη της απόφασης αρκεί ειδική πλειοψηφία (ά. 4 παρ. 4 Συνθ.ΕΜΣ) . Στην περίπτωση αυτή όμως για τη συγκρότηση της ειδικής πλειοψηφίας απαιτείται το 85% των εκπεφρασμένων ψήφων. Η διαδικασία έκτακτης ανάγκης ενεργοποιείται από την Επιτροπή και από την ΕΚΤ, Η χρησιμότητα της δυνατότητα αυτής μπορεί να αποδειχθεί μικρή, αφού τα τρία Κ-μ, που διαθέτουν περισσότερα δικαιώματα ψήφων από το 15% (Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία) ενεργώντας ακόμη και μεμονωμένα, μπορούν να ματαιώσουν τη συγκρότηση της (αυξημένης) ειδικής πλειοψηφίας του 85% των εκπεφρασμένων ψήφων.

ΕΜΣ - μέσα χρηματοδοτικής στήριξης Τα διαθέσιμα μέσα χρηματοδοτικής στήριξης (ά 14 - 18 Συνθ.ΕΜΣ), είναι τα ακόλουθα: Προληπτική χρηματοπιστωτική συνδρομή του ΕΜΣ, Χρηματοπιστωτική συνδρομή (δανειοδότηση) για την ανακεφαλαιοποίηση χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων Κ-μ του ΕΜΣ, Δανειοδότηση από τον ΕΜΣ, Μηχανισμός στήριξης πρωτογενών αγορών, Μηχανισμός στήριξης δευτερογενών αγορών, Το Συμβούλιο Διοικητών έχει την αρμοδιότητα να επανεξετάζει τον κατάλογο των μέσων χρηματοπιστωτικής συνδρομής και να επιφέρει αλλαγές αποφασίζοντας με αμοιβαία συμφωνία (ομόφωνα).

ΕΜΣ - Οι προϋποθέσεις της συνδρομής (conditionality) Αίτηση, αφού η χρηματοδοτική στήριξη παρέχεται μόνο κατόπιν αιτήσεως Κ-μ της ευρωζώνης, που απευθύνεται στον Πρόεδρο του Συμβουλίου Διοικητών (ά. 13 Συνθ. ΕΜΣ). Στην αίτηση αναφέρονται εκείνα από τα διαθέσιμα μέσα συνδρομής, που πρέπει να εξεταστούν. Σειρά εκτιμήσεων: για την αντιμετώπιση της αίτησης από το Συμβούλιο Διοικητών απαιτείται σειρά εκτιμήσεων, που ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Διοικητών αναθέτει στην Επιτροπή, η οποία σε συνεργασία με την ΕΚΤ, θα πρέπει: Εκτίμηση της ύπαρξης κινδύνου για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της ή των Κρατών-μελών της, Εκτίμηση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Εφόσον κρίνεται χρήσιμο και εφικτό, η εν λόγω εκτίμηση θα πρέπει να διενεργείται από κοινού με το ΔΝΤ, Εκτίμηση των πραγματικών ή δυνητικών αναγκών χρηματοδότησης

ΕΜΣ - Οι προϋποθέσεις της συνδρομής (conditionality) Κατ’ αρχήν απόφαση του Συμβουλίου Διοικητών που λαμβάνεται με ομοφωνία, με βάση την αίτηση και τις παραπάνω εκτιμήσεις, για τη χορήγηση στήριξης σταθερότητας. Αν η απόφαση είναι θετική, το Συμβούλιο Διοικητών αναθέτει στην Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ και, εφόσον είναι εφικτό, από κοινού με το ΔΝΤ, να διαπραγματευθεί με το ενδιαφερόμενο μέλος του ΕΜΣ Μνημόνιο Κατανόησης (ΜΚ). Κατά τη Συνθήκη «το περιεχόμενο του ΜΚ αντικατοπτρίζει τις αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν και το μέσο χρηματοπιστωτικής συνδρομής που έχει επιλεγεί». Η Επιτροπή υπογράφει το ΜΚ εξ ονόματος του ΕΜΣ, υπό τον όρο της προηγούμενης έγκρισης από το Συμβούλιο Διοικητών. Ο Διευθύνων Σύμβουλος καταρτίζει πρόταση συμφωνίας για διευκόλυνση χρηματοπιστωτικής συνδρομής (δανειακή σύμβαση). Οριστική έγκριση από το Συμβούλιο Διοικητών του ΜΚ και της Δανειακής Σύμβασης.

ΕΜΣ - Οι προϋποθέσεις της συνδρομής (conditionality) II. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ Η εξάρτηση της παροχής συνδρομής από τον ΕΜΣ στα μέλη του από όρους ή ουσιαστικές προϋποθέσεις (conditionality), που καθιστούν κατ’ ουσία την παρεχόμενη χρηματοδοτική στήριξη δάνειο (loan) και όχι βοήθεια (aid) επιτελεί πολλαπλούς σκοπούς κατά τους ιδρυτές του ΕΜΣ. Οι σκοποί αυτοί είναι αφενός πολιτικοί και αφετέρου νομικοί. Πολιτικοί σκοποί: Οι όροι αποτελούν κίνητρο για τα Κ-μ να ακολουθήσουν στο εξής υγιή δημοσιονομική πολιτική, ώστε να επανέλθουν το συντομότερο στις αγορές από τις οποίες κατ’ ουσία έχουν αποκοπεί. Οι όροι (conditionality) αποτελούν αναγκαία συνέπεια της βασικής πολιτικής επιλογής των Κ-μ της ευρωζώνης να δημιουργήσουν ένα μόνιμο μηχανισμό στήριξης κατά τα πρότυπα του ΔΝΤ αλλά και να επιδιώξουν τη συμμετοχή στα προγράμματα χρηματοδοτικής συνδρομής που θα εφαρμόσει ο ΕΜΣ. Νομικοί σκοποί: Συνδέονται με την ανάγκη να καταστεί συμβατή η ίδρυση του ΕΜΣ με τις διατάξεις της ΣΛΕΕ και ιδιαίτερα με τα άρθρα 125 (ρήτρα μη διάσωσης) και 136, όπως αυτό τροποποιήθηκε.

ΕΜΣ - Οι προϋποθέσεις της συνδρομής (conditionality) II. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ (συνέχεια): Διασφάλιση της σταθερότητας της Ζώνης του Ευρώ στο σύνολό της, Δέσμευση σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, Βιωσιμότητα του χρέους, Ενδεχόμενη αναδιάρθρωση χρέους και Ρήτρες Συλλογικής Δράσης, Καταβολή επιτοκίου για την παρεχόμενη χρηματοδότηση, Υπαγωγή σε καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας

ΕΜΣ: μια συνολική εκτίμηση Πρώτον, τόσο το σύστημα οργάνων και αρμοδιοτήτων όσο και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων βασίζονται και ακολουθούν εν πολλοίς τη θεσμική οργάνωση του ΔΝΤ. Αυτό καθιστά τον ΕΜΣ ένα «ευρωπαϊκό είδωλο» ή «περιφερειακό αντίγραφο» του ΔΝΤ, γεγονός που αποτέλεσε αντικείμενο ισχυρής κριτικής. Δεύτερον, εύκολα διακρίνει κανείς τον κεντρικό ή καταλυτικό ρόλο, που επιφυλάσσει η Συνθ.ΕΜΣ στη Γερμανία αλλά και στη Γαλλία στο πλαίσιο του συστήματος λήψης αποφάσεων. Τρίτον, το θεσμικό σύστημα του ΕΜΣ συγκροτείται αποκλειστικά από όργανα διακυβερνητικής συνθέσεως, ενώ οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων κυριαρχούνται από τον κανόνα της ομοφωνίας. Έτσι, ο ΕΜΣ κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που σηματοδότησε η Συνθήκη της Λισαβόνας, με την οποία έγιναν σοβαρά βήματα προς τη βελτίωση της δημοκρατικής νομιμοποίησης και της αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών θεσμών.

ΕΜΣ: μια συνολική εκτίμηση Τέταρτον, με την εγκαθίδρυση του ΕΜΣ σύμφωνα με τα παραπάνω ανακύπτουν σειρά ερωτημάτων που αφορούν, μεταξύ άλλων: το κατά πόσο οι όροι συνάδουν με την αρχή της αλληλεγγύης, που διατρέχει τις διατάξεις των Συνθηκών, το κατά πόσο αποτελεσματική μπορεί να αποδειχθεί η λειτουργία του ΕΜΣ, ιδιαίτερα λόγω της διακυβερνητικής φύσης του Μηχανισμού και της κατά βάση πολιτικής, πολύ-επίπεδης και χρονοβόρου διαχείρισης των περιπτώσεων. Πέμπτον, στο νομικό πεδίο με την ίδρυση του ΕΜΣ και την αποδοχή από το Δικαστήριο της «υπό όρους διάσωσης» (απόφαση Pringle), η οποία κατ’ ουσία είναι διάσωση, ανακύπτει ζήτημα επανατοποθέτησης ή ακόμη και ανάγκης ύπαρξης της «ρήτρας μη διάσωσης» του άρθρου 125 ΣΛΕΕ στο σύστημα των διατάξεων της Συνθήκης για την ΟΝΕ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Τι γνωρίζετε για το σύστημα λήψης αποφάσεων του ΕΜΣ; Ποιά είναι τα διαθέσιμα μέσα χρηματοδοτικής στήριξης, που διαθέτει ο ΕΜΣ, ποιος ο χαρακτήρας τους και πως μπορούν να αλλάξουν; Ποιες είναι οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση χρηματοδοτικής συνδρομής από τον ΕΜΣ;