7η Διάλεξη «Διεθνής Οικονομική Ολοκλήρωση» ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΠΣ –ΜΒΑ ΜΑΘΗΜΑ: Διεθνή Οικονομικά 7η Διάλεξη «Διεθνής Οικονομική Ολοκλήρωση» Δρ. Σίσκος Ευάγγελος, Τακτικός Καθηγητής Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων

Το σύστημα των διεθνών διαδικασιών οικονομικής ενοποίησης ή ολοκλήρωσης Η ανάπτυξη των διαδικασιών οικονομικής ολοκλήρωσης ή ενοποίησης προέκυψε νομοτελειακά ως αποτέλεσμα της αύξησης της διεθνούς κίνησης εμπορευμάτων και υπηρεσιών αλλά και συντελεστών παραγωγής, η οποία απαίτησε την δημιουργία πιο στενών παραγωγικών και εμπορικών σχέσεων μεταξύ των χωρών και άρση των πολλαπλών εμποδίων στο διεθνές εμπόριο και την μετακίνηση των συντελεστών παραγωγής. Αυτό έγινε δυνατό μόνο στα πλαίσια των διακρατικών διαδικασιών οικονομικής ενοποίησης βασισμένες στις πολυμερείς πολιτικές συμφωνίες. Η έντονη ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου εμπορευμάτων και υπηρεσιών προέκυψε το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα ως απόρροια της γοργής οικονομικής ανάπτυξης των ηγετικών βιομηχανικών χωρών και της τελειοποίησης των μέσων διεθνούς μεταφοράς και επικοινωνιών.

Διεθνές Εμπόριο και Οικονομική ολοκλήρωση Στο διεθνές εμπόριο άρχισε όλο και πιο πολύ να συμπληρώνεται με διαφορετικές μορφές διεθνούς κίνησης συντελεστών παραγωγής (κεφαλαίου, εργατικής δύναμης και τεχνολογίας), ως αποτέλεσμα της οποίας άρχισαν εκτός συνόρων να μεταφέρονται ήδη όχι μόνο έτοιμα προϊόντα αλλά και οι συντελεστές παραγωγής. Το κέρδος, που ενσωματώνεται στην τιμή του εμπορεύματος, άρχισε να δημιουργείται όχι μόνο στα πλαίσια των εθνικών συνόρων, αλλά και στο εξωτερικό. Νομοτελειακό αποτέλεσμα της ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου εμπορευμάτων και υπηρεσιών και διεθνούς κίνησης συντελεστών παραγωγής είναι η οικονομική ολοκλήρωση.

Διεθνής Οικονομική ολοκλήρωση Η οικονομική ολοκλήρωση ή ενοποίηση (economic integration) ονομάζουμε τις διαδικασίες οικονομικών αλληλενεργειών μεταξύ των χωρών των οδηγούν στην σύγκλιση των οικονομικών μηχανισμών τους, η οποία αποκτά την μορφή των διακρατικών συμφωνιών και από κοινού ρυθμίζεται με διακρατικά όργανα.

Οι προϋποθέσεις οικονομικής ολοκλήρωσης είναι : Όμοιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης και επιπέδου ωριμότητας της οικονομίας της αγοράς που χωρών-συμμετεχόντων. Γεωγραφική γειτνίαση των χωρών -συμμετεχόντων, ύπαρξη στις περισσότερες περιπτώσεις κοινών συνόρων και παραδοσιακών οικονομικών σχέσεων. Κοινών οικονομικών και άλλων προβλημάτων, που υπάρχουν μεταξύ των χωρών-συμμετεχόντων στον τομέα της ανάπτυξης, χρηματοπιστωτικών, ρύθμισης της οικονομίας, πολιτικής συνεργασίας κ.α. «Ελκτική απήχηση» ενσωμάτωσης από τρίτες χώρες λόγω θετικών επιτευγμάτων της οικονομικής ένωσης. Επίδραση τύπου «ντόμινο» ενσωμάτωσης τρίτων χωρών ώστε να μην βρίσκονται εκτός διαδικασιών οικονομικής ολοκλήρωσης.

Σκοποί οικονομικής ολοκλήρωσης Χρησιμοποίηση των πλεονεκτημάτων της οικονομίας κλίμακας. Δημιουργία ευνοϊκού εξωτερικού πολιτικού περιβάλλοντος. Επίλυση προβλημάτων εμπορικής πολιτικής. Συμβολή στην διαρθρωτική ανασυγκρότηση της οικονομίας. Στήριξη των εθνικών κλάδων βιομηχανίας.

Διεθνής Οικονομική ολοκλήρωση Η οικονομική ολοκλήρωση δημιουργεί τις συνθήκες για την επιτάχυνση της διεθνοποίησης της παραγωγής των χωρών-συμμετεχόντων αυτών των διαδικασιών, εναρμόνιση των βασικών κοινωνικό-οικονομικών παραμέτρων. Σχηματικά οι διαδικασίες που οδηγούν προς στην οικονομική ολοκλήρωση μπορούμε να δώσουμε με την παρακάτω αλυσίδα: Ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων  Διεθνής καταμερισμός εργασίας  Διεθνοποίηση της παραγωγής και του κεφαλαίου Οικονομική ολοκλήρωση.

Η οικονομική ολοκλήρωση χωρίζεται σε μικροεπίπεδο και μακροεπίπεδο. Η κλασική θεωρία του διεθνούς εμπορίου 1.1. Η θεωρία του απόλυτου πλεονεκτήματος Η οικονομική ολοκλήρωση χωρίζεται σε μικροεπίπεδο και μακροεπίπεδο. Στο πρώτο επίπεδο ανάπτυξης της μικροολοκλήρωσης δημιουργούνται οι διαδικασίες των ενδοεπιχειρησιακών αγορών από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις σε οριζόντια και κάθετη διεθνοποίηση και στο δεύτερο επίπεδο των εθνικών οικονομιών η ολοκλήρωση αναπτύσσεται από τον σχηματισμό διακρατικών ενώσεων περιφερειακής ολοκλήρωσης. Ιστορικά σε μακροεπίπεδο, η οικονομική ολοκλήρωση ή μακρο-ολοκλήρωση εξελίχθηκε σε διαφορετικά στάδια και μορφές διεθνούς περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης. (βλ. πίνακα 7.1)

Στάδια της Διεθνούς οικονομικής ολοκλήρωσης Πίνακας 7.1 Μορφές Διεθνούς οικονομικής ολοκλήρωσης Μείωση εσωτερικών δασμών και εμποδίων στο αμοιβαίο εμπόριο Κατάργηση δασμολογικών και μη δασμολογικών εμποδίων στο αμοιβαίο εμπόριο Ενιαία δασμολογική και μη δασμολογική ρύθμιση στο αμοιβαίο εμπόριο Ελεύθερη μετακίνηση παραγωγικών συντελεστών Εναρμόνιση οικονομικής πολιτικής Πολιτική Ολοκλήρωση Ζώνη εμπορικών προτιμησιακών συμφωνιών _Preferential Trade agreement Προκαταρκτικό επίπεδο Διατήρηση των εθνικών δασμών σε σχέση με τις τρίτες χώρες Διακρατικά όργανα διοίκησης δεν δημιουργούνται x Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου -Free trade zone Ελεύθερη διακρατική διακίνηση εμπορευμάτων και υπηρεσιών Μικρή διακρατική επιτροπή Τελωνειακή Ένωση - Customs Union Διακρατικό συμβούλιο σε επίπεδο υπουργών και επιτροπής Κοινή Αγορά -Common market Συναντήσεις αρχηγών κρατών, διακρατικό συμβούλιο σε επίπεδο υπουργών και επιτροπής Οικονομική Ένωση - Economic Union Διακρατικά όργανα με λειτουργίες περεθνικών οργάνων ρύθμισης Πολιτική Ένωση-Political Union

Οι μορφές και τα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης Ζώνη εμπορικών προτιμησιακών συμφωνιών (Preferential trade agreement). Τέτοιες συμφωνίες μπορούν να συναφθούν είτε σε διμερή βάση μεταξύ ξεχωριστών χωρών, είτε μεταξύ οικονομικής ένωσης και ξεχωριστής χώρας ή ομάδας χωρών. Οι προτιμησιακές συμφωνίες παρεκκλίνουν από τις αρχές της GATT/ WTO του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της ρήτρας του «πλέον ευνοούμενου κράτους» διότι προσφέρουν προνομιακό δασμολογικό καθεστώς μεταξύ τους οι χώρες παρά σε τρίτες χώρες. Οι προτιμησιακές συμφωνίες θεωρούνται όχι ως αρχικό αλλά ως προκαταρκτικό στάδιο οικονομικής ολοκλήρωσης (πρόταση UNCTAD 1968 Νέο Δελχί, Συνδιάσκεψη ομάδας 77 -Βελιγράδι 1988, ΕΟΚ προς τις αναπτυσσόμενες χώρες) Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου ή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών -Free trade zone. Η Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου προϋποθέτει την κατάργηση των δασμολογικών και μη δασμολογικών εμποδίων στο αμοιβαίο εμπόριο, επεκτείνεται σε όλα τα προϊόντα εκτός τα αγροτικά.

Οι μορφές και τα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης Τελωνειακή Ένωση - Customs Union . Η τελωνειακή Ένωση προϋποθέτει την ενιαία δασμολογική και μη δασμολογική ρύθμιση προς τις τρίτες χώρες και ατελή διακίνηση εμπορευμάτων και υπηρεσιών στο ενδοκοινοτικό εμπόριο της οικονομικής ένωσης. Επίσης προϋποθέτει αναπτυγμένο σύστημα διακρατικών οργάνων συντονισμού στην διεξαγωγή της κοινής εξωτερικής εμπορικής πολιτικής. Κοινή Αγορά - Common market. Οι χώρες -συμμετέχοντες της ολοκλήρωσης συμφωνούν στην ελεύθερη κυκλοφορία όχι μόνο των εμπορευμάτων και υπηρεσιών αλλά και των συντελεστών παραγωγής. Η ελεύθερη διακρατική διακίνηση, με την προστασία κοινού εξωτερικού δασμολογίου, οι συντελεστές παραγωγής απαιτούν πιο υψηλό επίπεδο διακρατικού συντονισμού της οικονομικής πολιτικής. Στα πλαίσια της ΕΟΚ- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωκοινοβούλιο, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οικονομική και κοινωνική Επιτροπή, Γραμματείες.

Οι μορφές και τα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης Οικονομική Ένωση - Economic Union. Διακρατικά όργανα με λειτουργίες υπερεθνικών οργάνων ρύθμισης. Το στάδιο αυτό είναι το υψηλότερο επίπεδο οικονομικής ολοκλήρωσης, όπου μετεξελίσσεται σε οικονομική ένωση, η οποία παράπλευρα με το κοινό εξωτερικό δασμολόγιο και την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και συντελεστών παραγωγής προϋποθέτει τον συντονισμό της μακροοικονομικής πολιτικής και εναρμόνισης των νομοθεσιών στον νομισματικό, δημοσιονομικό τομέα. Στο επίπεδο αυτό εμφανίζεται η αναγκαιότητα στα όργανα που συντονίζουν τις ενέργειες και εποπτεύουν την οικονομική ανάπτυξη, να λαμβάνουν αποφάσεις για τον οργανισμό εξολοκλήρου. Οι Κυβερνήσεις των χωρών-μελών σε σύμφωνη γνώμη απαρνιούνται μέρη των λειτουργιών τους και μεταβιβάζουν τμήματα της κρατικής κυριαρχίας υπέρ των υπερεθνικών οργάνων. Τα διακρατικά όργανα με υπερεθνικές λειτουργίες έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις, που έχουν σχέση με τον οικονομικό οργανισμό, χωρίς την συμφωνία τους με τις Κυβερνήσεις των χωρών-μελών. Στα πλαίσια της ΕΕ είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οικονομική ένωση χωρίζεται σε πραγματική οικονομική ολοκλήρωση με την δημιουργία ενιαίας εσωτερικής αγοράς βασισμένη στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη και την πλήρη ολοκλήρωση (πολιτικο-οικονομική ένωση) με ενιαία οικονομική πολιτική, κοινό νόμισμα και οργάνων υπερεθνικής ρύθμισης βασισμένη στις συνθήκες του Μάαστριχτ και Άμστερνταμ.

Οι μορφές και τα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης Πλήρης Πολιτική Ένωση - Political Union. Η πολιτική ένωση προϋποθέτει την μεταφορά των εξουσιών από τις εθνικές κυβερνήσεις περισσότερων εξουσιών προς τα υπερεθνικά όργανα. Αυτό σημαίνει την δημιουργία διεθνούς ομοσπονδίας και απώλεια της κυριαρχίας από τα ξεχωριστά κράτη. Όμως κανένας οργανισμός οικονομικής ολοκλήρωσης δεν κατάκτησε το επίπεδο αυτό και δεν έχουν θέσει προς εξέταση το ζήτημα αυτό.

Οι μορφές και τα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης Οι περισσότεροι οικονομικοί συνασπισμοί στον κόσμο βρίσκονται ακόμα στα στάδια της τυπικής ολοκλήρωσης δηλαδή στο πρώτο και δεύτερο στάδιο οικονομική ολοκλήρωσης. Μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεχωρίζει από τις άλλους οικονομικούς συνασπισμούς στην επίτευξη και των πέντε σταδίων της οικονομικής ολοκλήρωσης και εκτός των άλλων ώθησε στην αύξηση σχηματισμού περισσότερων οικονομικών συνασπισμών σε όλο τον κόσμο. Η διεθνής οικονομική ολοκλήρωση η οποία αναπτύσσεται σε μίκρο και μάκρο ολοκλήρωση με τις παραπάνω μορφές και στάδια χωρίζεται σε δύο τύπους δραστηριοτήτων: σε α) Εμπορική ζώνη με τις πρώτες τρεις μορφές -Ζώνη προτιμησιακών συμφωνιών, ζώνη ελευθέρου εμπορίου και τελωνειακή ένωση και σε β) Παραγωγική ολοκλήρωση τις άλλες δύο μορφές -Κοινή αγορά και Οικονομική Ένωση. (βλ. Πίνακα 7.2)

Μικρο-ολοκλήρωση- Μακρο-ολοκλήρωση Πίνακας 7.2 Μικρο-ολοκλήρωση- Μακρο-ολοκλήρωση Πίνακας 7.2

Η εξέλιξη της οικονομικής ολοκλήρωσης Είναι αδύνατο πολλές φορές ακριβώς να προσδιορίσουμε σε ποιο επίπεδο ανάπτυξης πραγματικά βρίσκεται εκείνη ή η άλλη ένωση οικονομικής ολοκλήρωσης, τόσο από την έλλειψη πλήρους πληροφόρησης όσο και από πηγαίες διαφορές μεταξύ των ανακηρυγμένων σκοπών και πραγματικών επιτευγμάτων. Συνήθως ο Συνασπισμός, ονομάζεται οικονομική ένωση, αλλά μπορεί να βρίσκεται στα πρώιμα στάδια αμοιβαίας κατάργησης των τελωνειακών δασμών χωρίς όμως να επιτευχθεί επίπεδο «Ζώνης ελευθέρου εμπορίου» και η Κοινότητα θεωρείται ως η «Τελωνειακή ένωση» και μπορεί να υπάρχει μόνο στα «χαρτιά» αφού μπορεί ενιαίο τελωνειακό δασμολόγιο να μην έχει επεξεργαστεί ή να ισχύει. Οι οργανισμοί οικονομικής ολοκλήρωσης στην παγκόσμια οικονομία, ιδιαίτερα μεταξύ αναπτυσσομένων χωρών σποραδικά εμφανίζονται και παύουν να ισχύουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της GATT/WTO στα μέσα της δεκαετίας του 90 στον κόσμο ανέρχονταν σε 30 ενώσεις οικονομικής ολοκλήρωσης διαφορετικών μορφών, σε σύγκριση με 5-6 την δεκαετία του ’80, όταν πολλές από αυτές ήταν ανενεργές και 18-20 την δεκαετία του ’70, όταν η πορεία της οικονομικής ολοκλήρωσης στην Δυτική Ευρώπη (ΕΟΚ) έδωσε ιδιαίτερη ώθηση στην αύξηση του αριθμού των ενώσεων ολοκλήρωσης σε όλο τον κόσμο. Σήμερα οι περιφερειακοί οικονομικοί οργανισμοί ξεπερνούν τους 40. Η ταξινόμηση των κυριότερων ενεργών ενώσεων οικονομικής ολοκλήρωσης από τους διακηρυγμένους σκοπούς τους δείχνει ότι στην σύγχρονη διεθνή οικονομία υπάρχουν αρκετά παραδείγματα οικονομικών ενώσεων που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης οικονομικής ολοκλήρωσης. Υπάρχει πάντως μεγάλο χάσμα στους διαφορετικούς οργανισμούς ανάλογα με το επίπεδο επιτευγμάτων και τους βασικούς σκοπούς τους.

Η εξέλιξη της οικονομικής ολοκλήρωσης Ξεχωριστές ενώσεις πλήρως έχουν υλοποιήσει το πρόγραμμα ολοκλήρωσης και τελειοποιούν άλλες επιδιώξεις (όπως η Αυστραλο-Νεοζηλανδική ΖΕΣ, η Κεντροαμερικανή κοινή αγορά κ.α). Οι περισσότερες όμως βρίσκονται στα πρώτα στάδια των αποφασισμένων στόχων (Για παράδειγμα μόνο η Δομινικανή Δημοκρατία, το Σεντ-Βίνσεντ και η Γρενάδα μόνο από τα 7 κράτη-μέλη του «Οργανισμού της Ανατολικοκαραϊβικών κρατών», που αυτοαποκαλούνται ως τελωνειακή ένωση χρησιμοποιούν ενιαίο δασμολόγιο προς τις τρίτες χώρες) Η Ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση δεν συντελείται ανεξάρτητα από τον διεθνή περίγυρο. Οι χώρες της ΕΕ έχουν ανοικτές οικονομίες, σε στενή αλληλεξάρτηση με τον υπόλοιπο κόσμο. Κατά συνέπεια, οι εξελίξεις στο εσωτερικό της ΕΕ είναι αναπόφευκτο να επηρεάζονται σημαντικά από οικονομικές εξελίξεις και πολιτικές αποφάσεις εκτός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Από την άλλη μεριά, το συνολικό μέγεθος των χωρών-μελών της ΕΕ την καθιστά κρίσιμο οικονομικό παράγοντα στην παγκόσμια σκηνή, οι ενέργειες του οποίου έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο διεθνές οικονομικό σύστημα. H παραδοχή περί «μικρών χωρών », έχει ελάχιστη ισχύ προκειμένου για ορισμένες από τις επιμέρους χώρες-μέλη, ενώ δεν έχει κανένα ουσιαστικό νόημα στην περίπτωση της ΕΕ ως συνόλου. Όπως δείχνει η ιστορική πρακτική πιο εύκολα υλοποιήθηκαν τα πρώτα στάδια της οικονομικής ολοκλήρωσης μέχρι το επίπεδο της τελωνειακής ένωσης. Η ποιο ανεπτυγμένη ένωση οικονομικής ολοκλήρωσης είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχές αξιολόγησης της οικονομικής ολοκλήρωσης Στα πλαίσια της διεθνούς οικονομίας εξολοκλήρου η οικονομική ολοκλήρωση μπορούμε να την εκτιμήσουμε με την εξής προϋπόθεση εάν αυτή θεωρείται ως βήμα για την μεγαλύτερη φιλελευθεροποίηση του εμπορίου ή αντιθέτως επιφέρει περιορισμό στις εμπορευματικές ροές. Σύμφωνα με τους κανόνες της GATT/ WTO υπάρχει μόνο μία εξαίρεση από το καθεστώς του «Πλέον ευνοούμενου κράτους» -άρθρο 24 της GATT, η οποία εξετάζει την δυνατότητα δημιουργίας τελωνειακών ενώσεων και ζωνών ελευθέρου εμπορίου. Σύμφωνα με του κανόνες δημιουργίας ενώσεων οικονομικής ολοκλήρωσης είναι δυνατή η ύπαρξη για μεγάλο διάστημα χρόνου «μεταβατικών συμφωνιών» , οι οποίες θα οδηγήσουν προς την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης(ΤΕ) ή της ζώνης ελευθέρου εμπορίου(ΖΕΣ) μετά από «λογικό διάστημα χρόνου» με τον όρο ότι τα εμπορικά εμπόδια μεταξύ των χωρών-μελών έχουν καταργηθεί πρακτικά για όλα τα εμπορεύματα και ότι τα εμπόδια στο εμπόριο με τις τρίτες χώρες στο μέτρο του δυνατού δεν έχουν, αυξηθεί. Για να εκτιμηθεί κατά πόσο η δημιουργία μίας ένωσης οικονομικής ολοκλήρωσης ανταποκρίνεται στα συμφέροντα της διεθνούς οικονομίας εξολοκλήρου στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 εμπειρογνώμονες της Παγκόσμιας Τράπεζας διατύπωσαν τα παρακάτω κριτήρια.

Αρχές αξιολόγησης της οικονομικής ολοκλήρωσης Συγκεκριμένα τα κριτήρια είναι τα εξής : Οι περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες πρέπει να καλύπτουν όλους τους κλάδους οικονομίας χωρίς εξαίρεση. Η μεταβατική περίοδος δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 χρόνια και να συμπεριλαμβάνει ακριβές πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης του εμπορίου σε ξεχωριστούς κλάδους. Η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου υπό του καθεστώτος του «Πλέον ευνοούμενου κράτους» πρέπει να προηγείται είτε να συνοδεύεται με την δημιουργία οποιασδήποτε νέας οικονομικής ένωσης ολοκλήρωσης, ιδιαίτερα εάν αρχικά οι δασμοί θεωρούνται υψηλοί. Το κοινό τελωνειακό δασμολόγιο, που εισάγεται στα πλαίσια της τελωνειακής ένωσης, δεν πρέπει να ξεπερνά το πιο χαμηλό δασμό, που υπάρχει σε μία χώρα με τον μικρότερο δασμό σε αντίστοιχο κλάδο ή ακόμα τον μικρότερο δασμό στα πλαίσια στα πλαίσια του «Πλέον ευνοούμενου κράτους». Οι κανόνες αποδοχής εισόδου νέων μελών στις συμφωνίες οικονομικής ολοκλήρωσης πρέπει να είναι πάντα φιλελεύθεροι και να μην παρεμποδίζουν την διεύρυνση τους.

Αρχές αξιολόγησης της οικονομικής ολοκλήρωσης Συγκεκριμένα τα κριτήρια είναι τα εξής : Οι κανόνες καθορισμού της χώρας προέλευσης των εμπορευμάτων πρέπει να είναι ξεκάθαροι και δεν πρέπει να είναι εργαλείο προστατευτισμού εσωτερικά του οργανισμού. Είναι απαραίτητη η γοργή μετάβαση σε πιο ανεπτυγμένες μορφές ολοκλήρωσης, οι οποίες είναι προτιμότερες από τις μη ανεπτυγμένες, αφού εξασφαλίζουν πιο ορθολογιστική κατανομή και χρήση των συντελεστών παραγωγής. Μετά την δημιουργία του συνασπισμού ολοκλήρωσης τα μέτρα αντιντάμπιγκ δεν πρέπει να εφαρμόζονται μεταξύ των χωρών μελών και σε σχέση με τις τρίτες χώρες πρέπει να καθορίζονται ξεκάθαροι κανόνες εφαρμογής τους.

Οι βασικές νομοτέλειες της οικονομικής ολοκλήρωσης είναι οι ακόλουθες: Όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο των τελωνειακών δασμών, που κυριαρχούν μέχρι την ενοποίηση τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι η κατάργηση τους οδηγεί στο επίπεδο εκείνο όπου η επίδραση δημιουργίας εμπορίου υπερισχύει της επίδρασης εκτροπής εμπορίου. Όσο μικρότερο είναι το επίπεδο των τελωνειακών δασμών, που κυριαρχούν μέχρι την ενοποίηση τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι η κατάργηση τους οδηγεί στο επίπεδο εκείνο όπου η επίδραση εκτροπής εμπορίου υπερισχύει της επίδρασης δημιουργίας εμπορίου. Όσο μικρότερο το επίπεδο του κοινού τελωνειακού δασμολογίου σε σχέση με τις τρίτες χώρες, που καθιερώνεται από τις χώρες ενοποίησης, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα υπερίσχυσης της επίδρασης εκτροπής εμπορίου. Όσο περισσότερες χώρες συμμετέχουν στην οικονομική ενοποίηση και όσο μεγαλύτερο το μέγεθος τους τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα υπερίσχυσης της επίδρασης δημιουργίας εμπορίου.

Οι βασικές νομοτέλειες της οικονομικής ολοκλήρωσης είναι οι ακόλουθες: Όσο πιο κοντινό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης των χωρών και όσο έντονος είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ τους τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα υπερίσχυσης της επίδρασης δημιουργίας εμπορίου. Στην περίπτωση αυτή κάθε χώρα πλέον θα εξειδικευτεί σε εκείνα τα προϊόντα, τα οποία μπορεί να παράγει (επίδραση παραγωγής) με σχετικά μικρότερο κόστος και συνέχεια να τα εξάγει. Όσο μεγαλύτερος θα είναι ο όγκος εμπορίου μεταξύ των χωρών -μελών μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ενοποίησης τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα υπερίσχυσης της επίδρασης δημιουργίας εμπορίου.

Οι βασικές νομοτέλειες της οικονομικής ολοκλήρωσης είναι οι ακόλουθες: Εκτός των παραπάνω εξεταζομένων επιδράσεων δημιουργίας εμπορίου και επίδρασης εκτροπής εμπορίου, οι οποίες εμφανίζονται αμέσως μετά τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης στο σύνολο των στατικών επιδράσεων της ενοποίησης μπορούμε να εντάξουμε την μείωση των διοικητικών δαπανών για την διατήρηση των τελωνειακών και συνοριακών οργάνων. Η μείωση της συνολικής ζήτησης για εισαγωγές από τις χώρες που δεν ανήκουν στην οικονομική ενοποίηση, μπορεί να οδηγήσει στην καλυτέρευση των όρων εμπορίου της ομάδας χωρών που συμμετέχουν σ’ αυτήν.

Οι βασικές νομοτέλειες της οικονομικής ολοκλήρωσης είναι οι ακόλουθες: Στο σύνολο των δυναμικών επιδράσεων της οικονομικής ενοποίησης, τα οποία εμφανίζονται όταν η ενοποίηση αντλεί ισχύ είναι απαραίτητο να σημειώσουμε τον αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των παραγωγών από διαφορετικές χώρες, ο οποίος συγκρατεί την αύξηση των τιμών, οδηγεί στην καλυτέρευση της ποιότητας των προϊόντων, ενθαρρύνει την δημιουργία νέων τεχνολογιών κ.α.. Με την ενοποίηση των χωρών-συμμετεχόντων αρχίζουν να χρησιμοποιούνται τα πλεονεκτήματα της οικονομίας κλίμακας, το οποίο θα επιτρέψει την αύξηση του όγκου της παραγωγής και θα μειώσει τις δαπάνες. Η ενοποίηση ως συνήθως οδηγεί στην εισροή ξένων επενδύσεων, αφού πολυεθνικές εταιρείες από τις χώρες, που δεν ανήκουν στον οικονομικό συνασπισμό, επιδιώκουν να διατηρήσουν καθορισμένο τμήμα της κλειστής με κοινό τελωνειακό δασμολόγιο αγοράς με την δημιουργία επιχειρήσεων εσωτερικά των χωρών-μελών που ενσωματώνονται.

Στατική και δυναμική επίδραση της οικονομικής ολοκλήρωσης Η εισαγωγή της θεωρίας της οικονομικής ολοκλήρωσης και συγκεκριμένα των τελωνειακών ενώσεων στην οικονομική επιστήμη συνήθως σχετίζονται με το καναδό οικονομολόγο Γιάκομπ Βάϊνερ (Jacob Viner). Η θεωρητική ανάλυση της αυτής, βασίζεται στην σύγκριση του εμπορίου μεταξύ των χωρών στις συνθήκες ύπαρξης σε κάθε μία από αυτές των τελωνειακών δασμών και στις συνθήκες σύναψης μεταξύ τους συμφωνίας για την τελωνειακή ένωση με την κατάργηση των δασμών στο αμοιβαίο εμπόριο. Σύμφωνα με την θεωρία της τελωνειακής ένωσης (ΤΕ) του Βάϊνερ ως αποτέλεσμα δημιουργίας της, στην οικονομία δημιουργούνται δύο τύποι επιδράσεων: στατική επίδραση (static effects) - είναι οι οικονομικές συνέπειες, που εμφανίζονται αμέσως μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης ως άμεσο αποτέλεσμα. Δυναμική επίδραση (dynamic effects) - είναι οι οικονομικές συνέπειες, που εμφανίζονται σε μετέπειτα στάδια λειτουργίας της τελωνειακής ένωσης. Μεταξύ των στατικών επιδράσεων την μεγαλύτερη σημασία έχουν οι επιδράσεις της δημιουργίας εμπορίου και της εκτροπής εμπορίου.

Στατική και δυναμική επίδραση της οικονομικής ολοκλήρωσης Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Ως αποτέλεσμα της δημιουργίας της τελωνειακής ένωσης μπορεί να εμφανιστεί η κατάσταση, όταν τα αγαθά, τα οποία παραδοσιακά αγοράζονταν στην εσωτερική αγορά, θα προκύψουν πιο ακριβά από ότι τα ίδια αγαθά παραγόμενα στο εξωτερικό. Εάν μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης οι ημεδαποί παραγωγοί βρίσκονταν υπό την προστασία των εισαγωγικών δασμών, αυτό έκανε ασύμφορη την αγορά αγαθών στο εξωτερικό , όμως μετά την κατάργηση τους στα πλαίσια της ΤΕ το αλλοδαπό αγαθό θα εμφανιστεί φθηνότερο από το ημεδαπό και οι καταναλωτές θα αρχίσουν να το αγοράζουν από το εξωτερικό. Ως αποτέλεσμα εμφανίζεται εισαγωγική εμπορευματική ροή του αγαθού που νωρίτερα δεν υπήρχε και οι γενικά οι πόροι θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά. Η δημιουργία εμπορίου (trade creation) είναι ο επαναπροσανατολισμός των ημεδαπών καταναλωτών από τις λιγότερο αποδοτικές πηγές προμήθειας προϊόντων σε πιο αποδοτικές εξωτερικές πηγές (εισαγωγές/παραλαβές), που μπορεί να επιτευχθεί ως αποτέλεσμα κατάργησης των εισαγωγικών δασμών στα πλαίσια της τελωνειακής ένωσης. Βασικό γνώρισμα δημιουργίας της ΤΕ είναι η κατάργηση των τελωνειακών δασμών στο αμοιβαίο εμπόριο των χωρών-μελών.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Ας υποθέσουμε ότι το εμπόριο πραγματοποιείται με ένα προϊόν Χ μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ τριών χωρών –η χώρα Α και η χώρα Β, οι οποίες μελλοντικά δημιουργούν τελωνειακή ένωση και η χώρα Γ, η οποία δεν θα εισέλθει στην ένωση προσωποποιεί όλο τον κόσμο (Βλ διάγραμμα 7.1) . Η τιμή, με την οποία το δεδομένο προϊόν Χ πωλείται στην χώρα Α ανέρχεται σε ΡI. Στην χώρα Β στην οποία υπάρχει εισαγωγικός δασμός t, η τιμή για το ίδιο προϊόν Χ ανέρχεται σε ΡII =ΡI+t . Στην χώρα Γ η τιμή του προϊόντος Χ είναι ΡIII. Υπό την προστασία του τελωνειακού δασμού t η χώρα Β παράγει και καταναλώνει το προϊόν Χ στο σημείο Ε, όπου η γραμμή Sd - αποτελεί την ευθεία της εσωτερικής προσφοράς, η γραμμή Dd - αποτελεί την ευθεία της εσωτερικής ζήτησης. Η εισαγόμενη τιμή του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε ΡII =ΡI+t, η εσωτερική κατανάλωση - Q0Q4 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή στο μέγεθος του Q0Q2 μονάδες και την εισαγωγή Q2Q4 μονάδων από την χώρα Α. Η χώρα Β δεν μπορεί να εισάγει από την χώρα Γ αφού στον προστιθέμενο δασμό t τιμή εισαγωγής από την χώρα Γ καθίσταται μεγαλύτερη της τιμής εισαγωγής από την χώρα Α δηλαδή ΡIII+t >ΡI+t.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Η ύπαρξη δασμού εξασφαλίζει στην χώρα Β έσοδα, που αποτελούν το μέγεθος αύξησης των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ως επίδραση της φορολόγησης των εισαγωγών με δασμούς. Όπως είναι γνωστό αυτός υπολογίζεται από το μέγεθος της εισαγωγής, της χώρας υπό την προστασία του δασμού, πολλαπλασιάζοντας το με το μέγεθος του τελωνειακού δασμού και γραφικά απεικονίζεται από το τμήμα c. Η συνολική προσφορά του προϊόντος Χ από την χώρα Α στην χώρα Β είναι απόλυτα ελαστική στην τιμή και ανέρχεται σε SI+t υπό την ύπαρξη στην χώρα Β του εισαγωγικού δασμού t. Το διάγραμμα 7.1 μας δείχνει ότι υπό την προστασία του εισαγωγικού δασμού σε μέγεθος ίσο με 1$, η εσωτερική τιμή του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε 9$, η εσωτερική κατανάλωση - είναι 60 μονάδες, η οποία καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή με 40 μονάδες και της εισαγωγής με 20 μονάδες (60-40). Η χώρα Β δεν εισάγει από την χώρα Γ, αφού στον προστιθέμενο δασμό του 1$ η τιμή εισαγωγής από την χώρα Γ καθίσταται μεγαλύτερη της τιμής εισαγωγής από την χώρα Α δηλαδή Pd= PIII +t ή 8,5$ +1$ > 8$ +1$. Η επίδραση των εσόδων ανέρχεται σε (60-40) χ 1$=20$.

Τελωνειακή Ένωση Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Διάγραμμα 7.1 Τελωνειακή Ένωση Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Διάγραμμα 7.1 Sd Ρ g E (Χ-Γ) ΡIIi+t=Ρd=9,5 e f SII = SI+t (Χ-Β) ΡII=ΡI+t=9 c L a b d SI (Χ-Α) PI=8 K M Dd 20 40 50 60 80 Q Q0 Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 L- Κατάργηση δασμών K, M-δημιουργία εμπορίου

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Οι χώρες Α και Β αποφασίζουν να δημιουργήσουν τελωνειακή ένωση, σύμφωνα με τους όρους της οποίας η χώρα Β θα καταργήσει τον δασμό t στην εισαγωγή του προϊόντος Χ από την χώρα Α. Η χώρα Γ δεν εισέρχεται στην τελωνειακή ένωση. Μετά την κατάργηση του τελωνειακού δασμού η τιμή βάσει της οποίας η χώρα Β μπορεί να εισάγει το προϊόν Χ από την χώρα Α μειώνεται κατά το μέγεθος του δασμού μέχρι το επίπεδο του P. Επί αυτής της τιμής η εσωτερική ζήτηση του προϊόντος Χ στην χώρα Β είναι - Q0Q5 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή στο μέγεθος του Q0Q1 μονάδες και την εισαγωγή Q1Q5 μονάδων από την χώρα Α. Η δημιουργία της τελωνειακής ένωσης θα είναι ευνοϊκή για τους καταναλωτές στην χώρα Β: αύξηση του πλεονάσματος της κατανάλωσης από την a+b+c+d μέχρι το επίπεδο a+b+c+d+e+f+g, που σημαίνει ότι αυτοί μπορούν να καταναλώνουν εμπόρευμα σε οποιασδήποτε ποσότητες που περιορίζονται από την καμπύλη της συνολικής εσωτερικής και εξωτερικής προσφοράς SI και της καμπύλης της εσωτερικής ζήτησης Dd. Όμως η αύξηση του πλεονάσματος της κατανάλωσης δεν σημαίνει ίση άνοδο της ευημερίας της χώρας Β εξολοκλήρου διότι οι ανακατανεμημένες επιδράσεις συντελούν ευνοϊκά όχι για το κράτος αλλά για τους καταναλωτές. Η επίδραση c χάνεται, αφού ο εισαγωγικός δασμός πλέον δεν χρησιμοποιείται.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Η επιρροή της επίδρασης κατανομής a στην ευημερία της χώρας εξολοκλήρου είναι ουδέτερη αφού τα έσοδα των παραγωγών του προϊόντος Χ που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές, απλά ανακατανέμονται προς όφελος των καταναλωτών. Ως αποτέλεσμα το καθαρό στατικό κέρδος της χώρας Β από την δημιουργία τελωνειακής ένωσης περιορίζεται με το ποσό του αποτελέσματος προστασίας και κατανάλωσης b+d , τα οποία στην προκειμένη περίπτωση, σε αντίθεση από την περίπτωση εισαγωγής του τελωνειακού δασμού θεωρούνται όχι επίδραση απώλειας αλλά επίδραση αύξησης. Η επίδραση της προστασίας b μας δείχνει την αύξηση των εσόδων της χώρας, που εμφανίζεται ως αποτέλεσμα ότι εισάγονται πιο αποδοτικά στην παραγωγή τους ξένα προϊόντα, τα οποία υποκαθιστούν στην εσωτερική αγορά τα λιγότερα αποδοτικά προϊόντα, ως προς την παραγωγή τους, εγχώρια προϊόντα. Η αύξηση των εσόδων βασίστηκε στο γεγονός ότι ως αποτέλεσμα της άρσης του εισαγωγικού δασμού των Q1Q2 μονάδων του εμπορεύματος, οι καταναλωτές άρχισαν να αποκτούν από το εξωτερικό σε τιμή μονάδος Ρ1, όταν νωρίτερα η τιμή της ίδιας μονάδας του προϊόντος Χ, που παραγόταν εσωτερικά της χώρας ανερχόταν σε ΡΙ+t.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Η επίδραση της κατανάλωσης d μας δείχνει το πως αυξήθηκε η κατανάλωση του προϊόντος Χ ως αποτέλεσμα τη πτώσης της τιμή του στην εσωτερική αγορά της χώρας Β. Η αύξηση της κατανάλωσης βασίστηκε στο γεγονός ότι ως αποτέλεσμα της άρσης του εισαγωγικού δασμού των Q4Q5 μονάδων του προϊόντος Χ οι καταναλωτές άρχισαν να το αποκτούν από το εξωτερικό σε τιμή για την μονάδα Ρ1, όταν νωρίτερα η τιμή της ίδιας μονάδας του προϊόντος Χ που παραγόταν εσωτερικά της χώρας ανερχόταν σε Ρ 1+t. Το διάγραμμα 7.1 μας δείχνει ότι μετά την κατάργηση του τελωνειακού δασμού η τιμή, με την οποία η χώρα Β μπορεί να εισάγει προϊόν Χ από την χώρα Α, μειώνεται κατά το μέγεθος του δασμού μέχρι το επίπεδο των 8$ . Με αυτή την τιμή η εσωτερική κατανάλωση του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε 80 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή -στο μέγεθος των 20 μονάδων και της εισαγωγής στο μέγεθος των 60 μονάδων (80-20) από την χώρα Α. Το καθαρό στατικό όφελος της χώρας Β από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης περιορίζεται στο ποσό επίδρασης της προστασίας και της καταναλωτικής επίδρασης είναι ½ ( 40-20) x (9-8) + ½ (80-60)x (9-8) =10$+10$=20$.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Έτσι ως αποτέλεσμα σχηματισμού της τελωνειακής ένωσης και άρσης των δασμών στις εισαγωγές στην χώρα Β : αυξήθηκαν οι εισαγωγές της χώρας Β κατά Q1Q2+Q4Q5 δηλαδή εμφανίστηκε επίδραση δημιουργίας εμπορίου-σε αριθμητική έκφραση οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 40 μονάδες (40-20)+(80-60) σε σύγκριση με την περίοδο μέχρι την οικονομική ενοποίηση. Οι καταναλωτές στην χώρα Β τμηματικά στράφηκαν από τον ημεδαπό προμηθευτή του προϊόντος Χ στο εισαγόμενο προϊόν. Οι καταναλωτές στην χώρα Β αύξησαν το μέγεθος της κατανάλωσης του προϊόντος Χ. Επήλθε αύξηση του γενικού επιπέδου ευημερίας της χώρας, το οποίο πιστοποιεί ότι η δημιουργία της τελωνειακής ένωσης θεωρείται ως βήμα προ το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών. Με από τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης, η οποία εξασφαλίζει την επίδραση της δημιουργίας του εμπορίου, τα μεγέθη του εμπορίου αυξάνονται, όταν πραγματοποιούνται ελεύθερα από τελωνειακούς περιορισμούς, και η ευημερία όλων των χωρών τόσο των συμμετεχόντων όσο και των μη συμμετεχόντων στην οικονομική ενοποίηση αυξάνεται.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Στο διάγραμμα 7.1. απεικονίζονται η εσωτερική προσφορά Sd και η εσωτερική ζήτηση Dd στην χώρα Β. Στον άξονα της τεταγμένης βρίσκονται οι τιμές για την μονάδα του προϊόντος Χ σε δολ. ΗΠΑ στις χώρες Α,Β,Γ. Στον άξονα της τετμημένης βρίσκονται οι ποσότητες του προϊόντος Χ σε μονάδες. Οι χώρες Α και Β σχηματίζουν τελωνειακή ένωση, η χώρα Γ δεν προσχωρεί στην ένωση. Υπολογίστε Την επίδραση των εσόδων του προϋπολογισμού της χώρας Β μέχρι και μετά τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης. Το καθαρό στατικό όφελος της χώρας Β από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Την επίδραση δημιουργίας εμπορίου στις χώρες Α και Β μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Απάντηση 1. Μέχρι τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης η χώρα Β καταναλώνει QoQ4 =60 μονάδες προϊόντος Χ, από τα οποία Q2Q4=20 μονάδες εισάγονται από την χώρα Α. Η απόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού ισούται από το γινόμενο της ποσότητας του εισαγόμενου προϊόντος Χ και του ύψους του τελωνειακού δασμού δηλαδή η επιφάνεια του τετραγώνου «c» στο διάγραμμα : Εβ=(Q4-Q2)x(P1+t - P1) = (60 - 40 ) x ( 9 - 8)= 20$ Μετά τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης η απόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού εξαλείφεται αφού ο εισαγωγικός δασμός t= 1$ για την μονάδα του προϊόντος πλέον δεν εισπράττεται. Την ωφέλεια από την τελωνειακή ένωση πλέον δεν λαμβάνει το κράτος αλλά οι καταναλωτές, αφού αυτοί θα πληρώνουν στο εξής για την Q2Q4 μονάδες = 20 μονάδες 20 $ λιγότερα.

Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της δημιουργίας εμπορίου Παράδειγμα Απάντηση 2. Το νέο μέγεθος της κατανάλωσης στην χώρα Β μετά τον σχηματικό της τελωνειακής ένωσης και την κατάργηση των τελωνειακών δασμών θα είναι Q0Q5 =80 από τα οποία η εθνική παραγωγή ανέρχεται μόνο σε Q0Q1 =20 μονάδες και οι εισαγωγές αυξάνονται μέχρι τις 60 μονάδες. Μέρος της προηγούμενης εθνικής παραγωγής Q1Q2 =20 μονάδες με τιμή 9 $ για την μονάδα θα αντικατασταθεί από φθηνότερες εισαγωγές από την χώρα Β με 8$ την μονάδα (επίδραση προστασίας από την παραγωγή λιγότερο ανταγωνιστικών εγχώριων προϊόντων). Στο διάγραμμα η επίδραση προστασίας απεικονίζεται στο τρίγωνο b . Εκτός τούτου η συνολική ζήτηση αυξάνεται στο μέγεθος της επιφάνειας του τριγώνου d , από την δυνατότητα συμπληρωματικά να αποκτηθούν Q4Q5 =20 μονάδες πιο φθηνότερα προϊόντα (επίδραση κατανάλωσης). Το καθαρό στατικό κέρδος της κέρδος της χώρας Β από τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης ορίζεται ως το ποσό της επίδρασης προστασίας και της καταναλωτικής επίδρασης . (L =1$ - καταργηθέν δασμός) είναι: b+d =½(Q1Q2)xL + ½ (Q4Q5)L = ½ (Q1Q2 +Q4Q5) =½ (20+20) =20 3. Η επίδραση δημιουργίας εμπορίου από την αύξηση των εξαγωγών της χώρας Α και των εισαγωγών της χώρας Β ανέρχεται σε : Ετ=Q1Q2+Q4Q5=20+20=40 μονάδες

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Ο σχηματισμός της τελωνειακής ένωσης σημαίνει την παροχή αμοιβαίων εμπορικών προτιμήσεων των χωρών-μελών μεταξύ τους, όμως όχι προς τρίτες χώρες. Από την αμοιβαία εξάλειψη των τελωνειακών δασμών μπορούν να εμφανιστούν, τόσο η επίδραση δημιουργίας του εμπορίου όσο και η επίδραση εκτροπής εμπορίου, δηλαδή φαινόμενο με αντίθετη επίδραση από την δημιουργία του εμπορίου, αφού η πηγή προμήθειας προϊόντων από τις χώρες που συμμετέχουν στην ενοποίηση μερικές φορές δεν θεωρείται αποδοτική. Συχνά χώρες που δεν συμμετέχουν στην ενοποίηση και είναι απομονωμένες από αυτήν από την καθιέρωση των κοινών δασμολογικών εμποδίων των χωρών-μελών μπορούν να εξασφαλίσουν την προμήθεια του ίδιου προϊόντος Χ με σημαντικά χαμηλότερες τιμές.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Η εκτροπή εμπορίου (trade diversion) είναι ο επαναπροσανατολισμός των ημεδαπών καταναλωτών με την αγορά του προϊόντος Χ από τη πιο αποδοτική πηγή προμήθειας του σε χώρα εκτός τελωνειακής ένωσης σε λιγότερο αποδοτική εντός τελωνειακής ένωσης πηγή, που προκύπτει ως αποτέλεσμα κατάργησης των εισαγωγικών δασμών στα πλαίσια της τελωνειακής ένωσης.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Ας υποθέσουμε ότι το εμπόριο πραγματοποιείται με ένα προϊόν Χ μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ τριών χωρών -χώρα Α και η χώρα Β, και η χώρα Γ. Όμως η τελωνειακή ένωση θα σχηματιστεί όχι μεταξύ της χώρας Α και Β όπως ήταν στο προηγούμενο παράδειγμα αλλά μεταξύ των χωρών Β και Γ. (Βλ διάγραμμα 5.2). Η τιμή, με την οποία το δεδομένο προϊόν Χ πωλείται στην χώρα Α ανέρχεται σε Ρι. Στην χώρα Β στην οποία υπάρχει εισαγωγικός δασμός t, η τιμή για το ίδιο προϊόν Χ ανέρχεται σε Ριι =Ρ1+t. Στην χώρα Γ η τιμή του προϊόντος Χ είναι Ριιι. Υπό την προστασία του τελωνειακού δασμού t η χώρα Β παράγει και καταναλώνει το προϊόν Χ στο σημείο Ε, όπου η γραμμή Sd - αποτελεί την ευθεία της εσωτερικής προσφοράς, η γραμμή Dd - αποτελεί την ευθεία της εσωτερικής ζήτησης. Η εισαγόμενη τιμή του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε Ριι =Ρ1+t, η εσωτερική κατανάλωση - Q0Q4 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή στο μέγεθος του Q0Q2 μονάδες και την εισαγωγή Q2Q4 μονάδων από την χώρα Α.

Τελωνειακή Ένωση Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Διάγραμμα 7.2 Τελωνειακή Ένωση Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Διάγραμμα 7.2 Sd Ρ g E Ρd=9,5 e f SII = SI+t (ΧΒ)-ΡII=ΡI+t= 9 a’ c’ L b’ d’ SIII (Χ-Γ)PIII=8,5 a d b c (Χ-Α)PI=8 SI m Dd 20 30 40 50 60 70 80 Q Q0 Q1 Q’1 Q2 Q3 Q4 Q’5 Q5 L- Κατάργηση δασμών m- εκτροπή εμπορίου

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μέχρι την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Η χώρα Β δεν μπορεί να εισάγει από την χώρα Γ αφού στον προστιθέμενο δασμό t τιμή εισαγωγής από την χώρα Γ καθίσταται μεγαλύτερη της τιμής εισαγωγής από την χώρα Α δηλαδή Ρ3+t >Ρ1+t. Η ύπαρξη δασμού εξασφαλίζει στην χώρα Β όφελος εσόδων (άθροισμα τμημάτων c + c΄).Η συνολική προσφορά του προϊόντος Χ από την χώρα Α στην χώρα Β είναι απόλυτα ελαστική στην τιμή και ανέρχεται σε S1+t υπό την ύπαρξη στην χώρα Β του εισαγωγικού δασμού t. Το διάγραμμα 7.2 μας δείχνει ότι υπό την προστασία του εισαγωγικού δασμού σε μέγεθος ίσο με 1$, η εσωτερική η εσωτερική τιμή του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε 9$, η εσωτερική κατανάλωση - είναι 60 μονάδες, η οποία καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή με 40 μονάδες και της εισαγωγής με 20 μονάδες (60-40). Η επίδραση των εσόδων ανέρχεται σε (60-40) χ 1$=20$.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Οι χώρες Β και Γ αποφασίζουν να δημιουργήσουν τελωνειακή ένωση, σύμφωνα με τους όρους της οποίας η χώρα Β θα καταργήσει τον δασμό t στην εισαγωγή του προϊόντος Χ από την χώρα Γ. Η χώρα Α δεν εισέρχεται στην τελωνειακή ένωση, γι’ αυτό δεν εξετάζετε ως εναλλακτική πηγή αγοράς από την χώρα Β . Μετά την κατάργηση του τελωνειακού δασμού η τιμή βάσει της οποίας η χώρα Β μπορεί να εισάγει το προϊόν Χ από την χώρα Γ δεν μειώνεται κατά το μέγεθος του δασμού t ,όπως μπορούσε να συμβεί σε οικονομική ενοποίηση με την χώρα Α, αλλά μόνο μέχρι το επίπεδο της τιμής P3, που υπάρχει στην χώρα Γ. Με την εισαγωγή του προϊόντος Χ με αυτή την τιμή η εσωτερική ζήτηση του προϊόντος Χ στην χώρα Β ανέρχεται σε - Q0Q’5 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή στο μέγεθος του Q0Q΄1 μονάδες και την εισαγωγή Q΄1Q΄5 μονάδων από την χώρα Γ. Από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης οι εισαγωγές της χώρας Β στο μέγεθος Q2Q4 επαναπροσανατολίζονται από την σχετικά φθηνή πηγή της χώρας Α, η οποία έμεινε εκτός οικονομικής ενοποίησης, προς την σχετικά πιο ακριβή πηγή στην χώρα Γ, η οποία συμμετέχει σ’ αυτήν.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Η δημιουργία της τελωνειακής ένωσης θα είναι ευνοϊκή για τους καταναλωτές στην χώρα Β: η αύξηση του πλεονάσματος της κατανάλωσης ανέρχεται σε a’+b’+c’+d’. Η επιρροή της επίδρασης της διανομής a΄ στην ευημερία της χώρας εξολοκλήρου είναι ουδέτερη αφού τα έσοδα των παραγωγών του προϊόντος Χ, που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές, απλά ανακατανέμονται προς όφελος των καταναλωτών. Για την χώρα Β η επίδραση των εσόδων c+c΄ χάνεται , αφού ο εισαγωγικός δασμός πλέον δεν εισπράττεται. Από αυτά το c΄ ανακατανέμεται στους καταναλωτές της χώρας Β μέσω των πιο χαμηλών τιμών στο προϊόν Χ, που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα σχηματισμού της τελωνειακής ένωσης και το τμήμα c θεωρείται άμεση απώλεια για την χώρα Β, που αποτελεί την επίδραση εκτροπής του εμπορίου. Η αιτία απώλειας είναι ο επαναπροσανατολισμός, στα πλαίσια της οικονομικής ενοποίησης, της εισαγωγής της χώρας Β σε σχετικά λιγότερο αποδοτική πηγή, το οποίο επιφέρει μικρότερη μείωση της τιμής του εισαγόμενου προϊόντος Χ, από ότι μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση εξάλειψης από αυτήν του τελωνειακού δασμού.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Είναι αληθές ότι παράλληλα εμφανίζεται και η θετική επίδραση δημιουργίας εμπορίου, αφού από την μείωση της τιμής τα μεγέθη εισαγωγής του προϊόντος Χ από την χώρα Β μερικώς αυξήθηκε κατά Q΄1 Q2 +Q4 Q΄5. Το καθαρό στατικό όφελος της χώρας Β από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης περιορίζεται από το άθροισμα της επίδρασης προστασίας και της επίδρασης κατανάλωσης b΄+ d΄. Το διάγραμμα 7.2 μας δείχνει ότι μετά την κατάργηση του τελωνειακού δασμού η τιμή, με την οποία η χώρα Β μπορεί να εισάγει προϊόν Χ από την χώρα Γ, μειώνεται όχι κατά το μέγεθος του δασμού 1$ αλλά μόνο μέχρι το επίπεδο της τιμής 8,5 $. Με την εισαγωγή του προϊόντος Χ με αυτή την τιμή η εσωτερική κατανάλωση στην χώρα Β ανέρχεται σε 70 μονάδες, που καλύπτεται από την εσωτερική παραγωγή -στο μέγεθος των 30 μονάδων και της εισαγωγής στο μέγεθος των 40 μονάδων (70-30) από την χώρα Γ.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης οι εισαγωγές της χώρας Β στο μέγεθος των 20 μονάδων (60-40) παρεκκλίνει από την σχετικά φθηνή πηγή της χώρας Α, , προς την σχετικά πιο ακριβή πηγή στην χώρα Γ. Η αύξηση του πλεονάσματος της κατανάλωσης στην χώρα Β ανέρχεται σε (60χ0,5)+ (70-60)χ 0,5$/2 =32,5 $. Για την χώρα Β η απόδοση των εσόδων (60-40)χ1$= 20$ χάνονται, αφού πλέον ο εισαγωγικός δασμός δεν εισπράττεται. Από αυτόν το πρώτο μέρος (60-40) χ0,5=10$ αναδιανέμονται στους καταναλωτές της χώρας Β μέσω των πιο μειωμένων τιμών στο προϊόν Χ και το δεύτερο μέρος (60-40) χ0,5=10$ θεωρείται άμεση απώλεια για την χώρα Β και αποτελεί επίδραση εκτροπής. Ταυτόχρονα εμφανίζεται και η θετική επίδραση της δημιουργίας εμπορίου (40-30)χ0,5/2+(70-60)χ0,5/2=5$.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Η απάντηση στην ερώτηση, επιφέρει άραγε η επίδραση εκτροπής εμπορίου που εμφανίζεται στην οικονομική ενοποίηση σε αύξηση της ευημερίας των χωρών που ενσωματώνονται ή στην μείωση της, εξολοκλήρου εξαρτάται από τον συσχετισμό των απόλυτων μεγεθών της επίδρασης εκτροπής και επίδρασης δημιουργίας εμπορίου. Εάν c >b΄ + d΄ τότε έχουμε πτώση της ευημερίας. Εάν c < b΄ + d΄ τότε η ευημερία αυξάνεται. Δεν είναι δύσκολο να παρατηρήσουμε ότι, όσο πιο ελαστική είναι η ζήτηση και η προσφορά στην χώρα εισαγωγής, όσο μικρότερη είναι η διαφορά στις τιμές μεταξύ των χωρών που βρίσκονται ή όχι στην οικονομική ενοποίηση (όσο κοντύτερα είναι οι ευθείες της προσφοράς SI και SIII μεταξύ τους), τόσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος της θετικής επίδρασης της δημιουργίας εμπορίου (μεγαλύτερη επιφάνεια των τμημάτων b΄ και d΄) και λιγότερο μέγεθος της επίδρασης εκτροπής (μικρότερη επιφάνεια του τμήματος c). Στο παρόν παράδειγμα η επίδραση εκτροπής εμπορίου υπερβαίνει την επίδραση της δημιουργίας του(10$>5$) και έτσι η γενική απώλεια της ευημερίας των χωρών που συμμετέχουν στην τελωνειακή ένωση ανέρχεται σε 10$-5$=5$.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Μετά την δημιουργία τελωνειακής ένωσης. Εάν ως αποτέλεσμα του σχηματισμού της τελωνειακής ένωσης εμφανίζεται η επίδραση εκτροπής εμπορίου, τότε η ευημερία των μη συμμετεχόντων σ’ αυτή χωρών χειροτερεύει, αφού ο περιορισμός των πόρων χρησιμοποιείται λιγότερο αποδοτικά από ότι θα μπορούσε να ήταν σε συνθήκες ελεύθερου εμπορίου. Από την άλλη πλευρά η ευημερία των χωρών -συμμετεχόντων μπορεί είτε να χειροτερεύσει εάν η επίδραση εκτροπής εμπορίου βάσει των μεγεθών της ξεπεράσει την επίδραση δημιουργίας εμπορίου, είτε να καλυτερεύσει εάν η επίδραση εκτροπής εμπορίου βάσει των μεγεθών της θα είναι μικρότερη της επίδρασης δημιουργίας εμπορίου. Οι υπολογισμοί αυτοί μας δείχνουν ότι τις περισσότερες φορές η επίδραση εκτροπής εμπορίου υπάρχει μεν, αλλά καλύπτεται από την επίδραση δημιουργίας εμπορίου, τότε σε τελικό αποτέλεσμα η οικονομική ενοποίηση εξολοκλήρου οδηγεί στην αύξηση της ευημερίας. Αν και η οικονομική ενοποίηση δεν θεωρείται η καλύτερη εμπορική πολιτική, οι πολυάριθμες έρευνες για την οικονομική ενοποίηση μα δείχνουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι θετικές επιδράσεις, οι οποίες εμφανίζονται με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της υπερέχουν τις αρνητικές επιδράσεις.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Στο διάγραμμα 7.2. απεικονίζονται η εσωτερική προσφορά Sd και η εσωτερική ζήτηση Dd στην χώρα Β. Στον άξονα της τεταγμένης βρίσκονται οι τιμές για την μονάδα του προϊόντος Χ σε δολ. ΗΠΑ στις χώρες Α,Β,Γ. Στον άξονα της τετμημένης βρίσκονται οι ποσότητες του προϊόντος Χ σε μονάδες. Οι χώρες Β και Γ σχηματίζουν τελωνειακή ένωση, η χώρα Α δεν προσχωρεί στην ένωση. Υπολογίζουμε Την επίδραση των εσόδων του προϋπολογισμού της χώρας Β μέχρι και μετά τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης. Το καθαρό στατικό όφελος της χώρας Β από την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης. Την επίδραση εκτροπής εμπορίου στην χώρα Β μετά την δημιουργία της τελωνειακής ένωσης.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Απάντηση Μέχρι τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης η χώρα Β καταναλώνει QoQ4 =60 μονάδες προϊόντος Χ, από τα οποία Q0Q2=40 παράγονται στην εγχώρια αγορά της χώρας Β και Q2Q4 =20 μονάδες εισάγονται από την χώρα Α. Η απόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού ισούται από το γινόμενο της ποσότητας του εισαγόμενου προϊόντος Χ και του ύψους του εισαγωγικού δασμού (δηλαδή η επιφάνεια των τετραγώνων «c» «c΄» του διαγράμματος : Εβ=(Q4-Q2)x(P2 - P1) = (60 - 40 ) x ( 9 - 8)= 20$ Μετά τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης η απόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού της χώρας Β εξαλείφεται αφού το εμπόριο με την χώρα Α που δεν προσχώρησε στην ένωση δεν διεξάγεται. Οι καταναλωτές αποκτούν άμεσο όφελος από την μείωση των τιμών από 9 ως τα 8,5 $ για την μονάδας προϊόντος (τετράγωνο «c΄») και το τμήμα των προηγούμενων εσόδων του προϋπολογισμού «c» αποτελεί άμεση οικονομική απώλεια για την χώρα Β από την παύση του εμπορίου με την χώρα Α η οποία δεν προσχώρησε στην ένωση.

Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Επίδραση της εκτροπής εμπορίου Παράδειγμα Το νέο μέγεθος της κατανάλωσης στην χώρα Β μετά τον σχηματικό της τελωνειακής ένωσης και την κατάργηση των τελωνειακών δασμών με νέα τιμή Ρ3 = 8,5 $ θα είναι Q0Q5 =70 δηλαδή αυξάνεται κατά 10 μονάδες. Η εσωτερική παραγωγή στην χώρα Β μειώνεται μέχρι το επίπεδο Q0Q΄1 =30 μονάδες, δηλαδή μειώνονται κατά 10 μονάδες και οι εισαγωγές από την χώρα Γ ανέρχονται σε Q1Q5= 40 μονάδες. Το καθαρό στατικό κέρδος της χώρας Β από τον σχηματισμό της τελωνειακής ένωσης ορίζεται ως το ποσό της επίδρασης προστασίας b΄ και της καταναλωτικής επίδρασης d΄ εξαιτίας της αύξησης του μεγέθους της κατανάλωσης από την μειωμένη τιμή . Η μείωση της τιμής ανέρχεται σε : L = Ρ2 -Ρ3=9-8,5 =0,5 $ / μονάδα b΄+ d΄ =½(Q΄1Q2)xL + ½ (Q4Q΄5)L = ½ (Q΄1Q2 +Q4Q΄5) = = (0,5/2)χ (10+10)=5$ 3. Η επίδραση εκτροπής εμπορίου εξαιτίας της απώλειας του προϋπολογισμού (Q2Q4)x(P3-P1)= (60 - 40) χ (8,5 -8) =10$ το οποίο υπερβαίνει το καθαρό στατικό κέρδος 5$ και οι απώλειες ανέρχονται για την χώρα Β (10-5) = 5$.