ΚΑΤΑΓΜΑ Ένα κάταγμα είναι ένα σπάσιμο του οστού ή του χόνδρου. Είναι συνήθως αποτέλεσμα τραύματος. Μπορεί, εντούτοις, να είναι αποτέλεσμα ασθένειας του οστού που οδηγεί στην αποδυνάμωσή του. Τα κατάγματα ταξινομούνται από τον τύπο και τη θέση τους. Παραδείγματα της ταξινόμησης περιλαμβάνουν: το «σπειροειδές κάταγμα του μηρού», «κάταγμα χλωρού ξύλου της κερκίδας», «προσκρουμένο κάταγμα βραχιονίου», «γραμμικό κάταγμα ωλένης», «πλάγιο κάταγμα μεταταρσικού οστού», «κάταγμα συμπίεσης των σπονδύλων» και «θλιπτικό κάταγμα κρανίου». Ένα «συντριπτικό κάταγμα» είναι ένα κάταγμα στο οποίο το οστό είναι σπασμένο σε διάφορα κομμάτια. Ένα κάταγμα προκαλεί γενικά πόνο. Η διόγκωση, η ευαισθησία, η αλλαγή χρώματος και η ανικανότητα να κινηθεί το επηρεασμένο μέλος του σώματος είναι συνήθη. Μερικές φορές παρατηρείται παραμόρφωση του μέλους που έχει υποστεί το κάταγμα. Η θέση και η σοβαρότητα του κατάγματος καθορίζουν τα συμπτώματα και τα σημάδια ασθένειας. Το ρωγμώδες κάταγμα ονομάζεται και ράγισμα. Η θεραπεία ενός κατάγματος εξαρτάται από τον τύπο κατάγματος, τη σοβαρότητα και τη θέσης του, καθώς επίσης και την κατάσταση του ασθενούς. Τα κατάγματα αντιμετωπίζονται με την ξεκούραση, τη μη άσκηση βάρους στο μέλος, την ακινητοποίηση με νάρθηκα ή γύψο και χειρουργικές διαδικασίες.

Σημεία και συμπτώματα • Πρήξιμο ή μελάνιασμα πάνω από ένα οστό. • Παραμόρφωση ενός άκρου. • Τοπικός πόνος που επιδεινώνεται, όταν κινείται ή πιέζεται η συγκεκριμένη περιοχή. • Απώλεια λειτουργιών στην περιοχή του τραυματισμού. • Οστό που έχει τρυπήσει το δέρμα. Όταν ένα οστό δεν μπορεί να αντέξει τη δύναμη που του ασκείται, μπορεί να σπάσει (κάταγμα). Τα κατάγματα είναι συνηθισμένα. Οι περισσότεροι άνθρωποι παθαίνουν ένα ή περισσότερα στη ζωή τους.

Μορφές Καταγμάτων Η σοβαρότητα και το μέγεθος του κατάγματος εξαρτάται από τη δύναμη που το προκαλεί. Αν το όριο θραύσης του οστού ξεπεραστεί ελαφρά τότε το κάταγμα είναι του τύπου του ραγίσματος και η καταγματική γραμμή συνήθως δε διατρέχει όλη τη διάμετρο του οστού. Αν όμως η δύναμη που προκαλεί το κάταγμα ξεπερνάει κατά πολύ το όριο αντοχής του οστού τότε το κάταγμα είναι συντριπτικού χαρακτήρα. Σε κατάγματα υψηλής ενέργειας είναι δυνατόν τα σπασμένα οστά να τρυπήσουν το δέρμα και να υπάρξει επικοινωνία του εξωτερικού περιβάλλοντος με την καταγματική περιοχή. Τα κατάγματα αυτά χαρακτηρίζονται ως 'ανοικτά' ή ‘επιπλεγμένα’ και αποτελούν εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση λόγω της πιθανότητας ανάπτυξης φλεγμονής.

1 Φυσιολογικό οστό 2. Ρωγμώδες κάταγμα 3. Εγκάρσιο κάταγμα 4. Λοξό κάταγμα, 5. Συντριπτικό κάταγμα.

Ρωγμώδες Κάταγμα Ρωγμώδες Κάταγμα Αντιμετώπιση Χρειάζεται ιατρική φροντίδα από ορθοπαιδικό. Μέχρι να φτάσουμε σε νοσοκομείο, τοποθετούμε ένα πρόχειρο νάρθηκα. Καλύπτουμε το χέρι (καρπό) με βαμβάκι, μέχρι τη μέση της παλάμης και τη μέση του αντιβραχίου. Τοποθετούμε δύο φύλλα από χαρτόνι στη ραχιαία επιφάνεια και παλαμιαία επιφάνεια του καρπού. Τα συγκρατούμε με ελαστικό επίδεσμο. Συμβουλεύουμε τον τραυματία να κρατάει το χέρι του ψηλά αφού το κρεμάσουμε σε ένα μαντήλι (να κοιτάει τον άλλο ώμο).

ΕΓΚΑΡΣΙΟ ΚΑΤΑΓΜΑ Είναι κάθετο στον επιμήκη άξονα του οστού.  Σε πολλές περιπτώσεις, αφού αναταχθεί, παραμένει σταθερά στη θέση του Υπάρχει οίδημα στην περιοχή της εξωτερικής επιφάνειας του άκρου ποδός και όταν πλέον ο ασθενής προσέρχεται στο Νοσοκομείο ο έμπειρος ορθοπαιδικός θέτει την διάγνωση. 

ΛΟΞΟ ΚΑΤΑΓΜΑ Η διάγνωση είναι εύκολη. Υπάρχει παραμόρφωση, οίδημα ευαισθησία και αδυναμία κινήσεως του βραχίονα. Σε κάθε κάταγμα του βραχιονίου πρέπει να ελέγχεται το κερκιδικό νεύρο. Πολλά κατάγματα του βραχιονίου αντιμετωπίζονται συντηρητικά με εφαρμογή γύψινου νάρθηκα σε σχήμα U ή εφαρμογή κρεμάμενου γύψου ή εφαρμογή λειτουργικού πλαστικού νάρθηκα. Χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται σε πρώϊμη ή όψιμη βλάβη του κερκιδικού νεύρου, σε ορισμένα εγκάρσια κατάγματα της διάφυσης και σε αμφοτερόπλευρα κατάγματα του βραχιονίου.

ΣΥΝΤΡΙΠΤΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ Συντριπτικό κάταγμα είναι αυτό κατά το οποίο το οστό σπάει σε πολλά μέρη. Όταν το οστό προβάλλει μέσα από το δέρμα, τότε το κάταγμα ονομάζεται ανοιχτό (επιπεπλεγμένο). Αποκατάσταση. Αφού τοποθετηθεί το οστό στη σωστή του θέση και ακινητοποιηθεί, το επόμενο βήμα της θεραπείας είναι η αποκατάσταση. Αυτή η διαδικασία ξεκινάει το συντομότερο δυνατό, ακόμα και με το γύψο. Το πρόγραμμα αποκατάστασης ακολουθεί γενικά την αρχή της σχετικής ανάπαυσης, που σημαίνει ότι ο τραυματισμένος ιστός αναπαύεται, ενώ το υπόλοιπο σώμα ασκείται ή δραστηριοποιείται. Η κίνηση των γειτονικών ιστών αυξάνει τη ροή του αίματος, ενισχύει την ανάρρωση και εμποδίζει τη δημιουργία επικίνδυνων θρόμβων που μπορούν να σχηματιστούν στα αγγεία των ακινητοποιημένων άκρων. Η κίνηση βοηθάει επίσης στη διατήρηση της μυϊκής δύναμης. Επίσης, μπορεί να περιορίσει την απώλεια μυϊκής μάζας (ατροφία) και την αραίωση των οστών από την παρατεταμένη ακινησία. Η αποκατάσταση εμποδίζει επίσης τη δυσκαμψία που μπορεί να εμφανιστεί στις αρθρώσεις που δε χρησιμοποιούνται.

Θεραπεία καταγμάτων Όλες οι πιθανές περιπτώσεις καταγμάτων πρέπει να αντιμετωπίζονται με τις κατάλληλες πρώτες βοήθειες και να εξετάζονται από γιατρό. Για να θεραπευτεί σωστά ένα οστό που έχει μετακινηθεί, πρέπει να τοποθετηθεί στη σωστή του θέση. Η επανατοποθέτηση του οστού ονομάζεται ανάταξη. Όταν κάτι τέτοιο είναι δυνατό χωρίς εγχείρηση, τότε έχουμε κλειστή ανάταξη. Σας χορηγείται ένα αναισθητικό, για να μουδιάσει η περιοχή, έτσι ώστε ο γιατρός να επανατοποθετήσει το οστό με τη βοήθεια ακτινογραφιών.

Εγχείρηση Όταν η εγχείρηση είναι απαραίτητη για την τοποθέτηση των οστών στη θέση τους, η διαδικασία ονομάζεται ανοιχτή ανάταξη. Σας χορηγείται αναισθησία και ο γιατρός κάνει μία τομή, για να αποκτήσει πρόσβαση στο σπασμένο οστό, ώστε να μπορέσει να το τοποθετήσει στην κανονική του θέση. Ορισμένα κατάγματα αναρρώνουν καλύτερα με τη βοήθεια καρφιών που εισέρχονται στο οστό με το κάταγμα μέσα από το δέρμα. Τα καρφιά ενώνονται με ένα εξωτερικό πλαίσιο που συγκρατεί το κάταγμα στη σωστή θέση όσο αναρρώνει.

Ένα κάταγμα που είναι ασταθές ή τα άκρα του βρίσκονται ακριβώς το ένα δίπλα στο άλλο ή επεκτείνεται στην παρακείμενη άρθρωση μπορεί να απαιτεί μια συσκευή, όπως μία ράβδο, ένα καρφί, μία πλάκα ή μία βίδα, για να το κρατήσει στη θέση του. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης ο χειρουργός ορθοπεδικός στερεώνει τη συσκευή στο κόκαλο, για να επανατοποθετήσει και να σταθεροποιήσει τα σπασμένα μέρη. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι η σύντομη αποκατάσταση της κίνησης της άρθρωσης και η μερική χρήση του τραυματισμένου μέρους μέσα σε εβδομάδες αντί για μήνες. Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι προτιμότερη η τοποθέτηση μίας τεχνητής άρθρωσης, ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους ενήλικες με οστεοπόρωση ή κάποια άλλη πάθηση που έχουν οδηγήσει στην επιβάρυνση του οστού ή της άρθρωσης.

Ηλεκτρομαγνητική διέγερση. Γύψοι και νάρθηκες.  Αν έχετε σπασμένο χέρι ή πόδι, ο γιατρός μπορεί να το βάλει σε γύψο, για να το ακινητοποιήσει. Η παρεμπόδιση της κίνησης μεταξύ των δύο άκρων του οστού μειώνει τον πόνο και διευκολύνει την ανάρρωση. Αρχικά απλώνεται ένα στρώμα μαλακού υλικού, για να καλύψει το χέρι ή το πόδι και να προστατεύσει το δέρμα από ερεθισμούς. Στη συνέχεια το χέρι ή το πόδι καλύπτεται από ένα στρώμα από επιδέσμους εμποτισμένους με γύψο, φάιμπεργκλας ή πλαστικό. Καθώς στεγνώνει ο γύψος, στερεοποιείται. Χρειάζεται προσοχή, για να μην αλλάξει το σχήμα του γύψου, όσο στεγνώνει. Επειδή ο γύψος είναι άκαμπτος και μπορεί να πιέσει το δέρμα κάτω από αυτόν, μην το ξεκουράζετε σε επίπεδες επιφάνειες. Χρησιμοποιήστε μαξιλάρια. Σε μερικά κατάγματα ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει νάρθηκα. Αυτή η συσκευή ακινητοποιεί και υποστηρίζει το τραυματισμένο, εξαρθρωμένο ή παραμορφωμένο άκρο ή την άρθρωση. Συχνά οι νάρθηκες χρησιμοποιούνται στη θέση του γύψου, για να εμποδίσουν την κίνηση σε εξαρθρωμένη άρθρωση ή στα άκρα της άρθρωσης με το κάταγμα. Σε μερικές περιπτώσεις δεν απαιτείται κάποια συσκευή. Για παράδειγμα, η μάζα των μυών του στήθους που περιβάλλει ένα σπασμένο πλευρό το κρατάει στη θέση του. Ένα σπασμένο δάχτυλο ο γιατρός μπορεί απλά να το δέσει μαζί με το διπλανό δάκτυλο. Ηλεκτρομαγνητική διέγερση.  Αν και είναι αμφιλεγόμενη, η ηλεκτρομαγνητική διέγερση μπορεί να αποτελεί έναν ακόμα τρόπο για τη διευκόλυνση της ανάρρωσης. Το ηλεκτρομαγνητικό ρεύμα κατευθύνεται στην περιοχή πάνω από το κάταγμα για αρκετές ώρες κάθε ημέρα. Παράλληλα κρατάτε συνήθως γύψο για αρκετούς μήνες, για να σταθεροποιείται το κάταγμα. Τα άτομα με κάταγμα που δεν αναρρώνει μπορούν να δοκιμάσουν την ηλεκτρομαγνητική διέγερση με την ελπίδα να αποφύγουν την εγχείρηση.

Υπέρηχοι. Αν ένα κάταγμα δεν αναρρώνει σωστά, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει υπέρηχους χαμηλής έντασης στο δέρμα πάνω από το κάταγμα με ένα μεταδότη στο σχήμα ραβδιού για 20 λεπτά περίπου την ημέρα. Οι υπέρηχοι κινούν ελαφρά το οστό, μία κίνηση που πιστεύεται ότι διευκολύνει την ανάρρωση. Έλξη. Μερικά κατάγματα του μηρού σε παιδιά αντιμετωπίζονται με ένα μηχανικό σύστημα βαρών που κρατούν προσωρινά τα σπασμένα μέρη των οστών στη σωστή θέση. Η δύναμη που ασκείται από αυτό το σύστημα, που ονομάζεται έλξη, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε κατάγματα στα οποία οι περιβάλλοντες μύες τείνουν να τραβούν τη μία άκρη του οστού πάνω από την άλλη. Φάρμακα. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο γιατρός θα χορηγήσει φάρμακα για την ανακούφιση από τον πόνο και κάποιες φορές αντιβιοτικά, για να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Δ. Α1΄ ΛΥΚΕΙΟΥ