7. Λόγος – Γλώσσα – Ομιλία Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης Φωνητική

Λόγος- γλώσσα- ομιλία Λόγος (langage): η καθολική συμβολική ικανότητα των ανθρώπων για επικοινωνία μέσω φυσικών γλωσσών. Παγκόσμιο, πανανθρώπινο χαρακτηριστικό.

Πολλές επιστήμες ασχολούνται με τον λόγο και τη μελέτη του: φιλολογία, επικοινωνιολογία, σημειολογία, μεταφρασεολογία, διδακτική γλωσσών ανθρωπολογία, ψυχανάλυση, φιλοσοφία, ιστορία, αρχαιολογία, φυσική, ιατρική, νευρολογία κ.ο.κ.

Γλώσσες (langues):  Τα επιμέρους συστήματα με τα οποία εκδηλώνεται και πραγματοποιείται η καθολική ανθρώπινη ικανότητα του λόγου: γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά, κινέζικα, αραβικά, ρωσικά, σουαχίλι Η γλώσσα είναι η κοινή γνώση που μοιράζονται οι ομιλητές μιας γλωσσικής κοινότητας. Διαφοροποιείται από την Ομιλία

Γλώσσα: κοινωνικός χαρακτήρας, κώδικας, εσωτερική πλευρά, γνώση, μόνιμη πεπερασμένος αριθμός στοιχείων ΣΥΣΤΗΜΑ Ομιλία ατομικός χαρακτήρας, μηνύματα, χρήση του κώδικα, εξωτερική πλευρά, πράξη, πρόσκαιρη άπειρος αριθμός μηνυμάτων

Αντικείμενο του γλωσσολόγου, σύμφωνα με τον Saussure, είναι η γλώσσα (η κοινή γνώση για τη γλώσσα που μοιράζονται όλοι οι ομιλητές της) και όχι η ομιλία (οι επιμέρους πραγματώσεις της γλώσσας από τον κάθε ομιλητή χωριστά και σε κάθε περίσταση επικοινωνίας).

Διαφορετικοί τρόποι προφοράς ενός φωνήματος από διαφορετικούς ομιλητές. Η επικοινωνία είναι εφικτή γιατί αγνοούμε αυτούς τους διαφορετικούς τρόπους προφοράς και κρατάμε τη βασική πληροφορία, δηλαδή το φώνημα. Ο γλωσσολόγος-φωνολόγος δεν θα καταγράψει όλα τα διαφορετικά [s] που θα ακούσει, αλλά το κοινό αφηρημένο στοιχείο που κρύβεται πίσω από τους διαφορετικούς φθόγγους, το φώνημα /s/.

Ο Γιάννης μιλάει ελληνικά

α) ξέρει ελληνικά, έχει τη γνώση (γλώσσα), β) αυτή τη στιγμή μιλάει ελληνικά (εφαρμόζει αυτή τη γνώση και αυτή τη στιγμή μιλάει ελληνικά= oμιλία).

Ο Νoam Chomsky κάνει διάκριση μεταξύ γλωσσικής ικανότητας (competence)/ γλωσσικής επιτέλεσης (performance).

Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης (ΣΗΜΑΙΝΟΝ, ΜΟΡΦΗ) Niveaux d'analyse linguistique                 Μονάδες (Unités) Φωνητική          (phonétique)            φθόγγοι  (sons) Φωνολογία        (phonologie)          φωνήματα (phonèmes) Μορφολογία      (morphologie)     μορφήματα και λέξεις  (morphèmes, mots) Σύνταξη            (syntaxe)          σύνολα και προτάσεις (groupes, phrases)

Με το σημαινόμενο ασχολούνται:  η Σημασιολογία (λεξική ή προτασική (sémantique lexicale ou phrastique) η Πραγματολογία (pragmatique) και η Γλωσσολογία του Εκφερόμενου λόγου (énonciation). Η Κειμενογλωσσολογία (Linguistique textuelle) ασχολείται με τα κείμενα, δηλαδή με ενότητες που υπερβαίνουν τα όρια της πρότασης. 

ΦΩΝΗΤΙΚΗ-ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ Διάκριση μεταξύ φθόγγου και φωνήματος. Η φωνητική μελετά τους φθόγγους: Μελέτη των γλωσσικών ήχων ως φυσικών μονάδων, ανεξάρτητα από συγκεκριμένη γλώσσα. Οι ήχοι από την πλευρά της ύλης

Η φωνολογία μελετά τους ήχους όχι ως φυσικές μονάδες αλλά ως αφηρημένα στοιχεία, ως λειτουργικές μονάδες ενός συγκεκριμένου γλωσσικού συστήματος.

Κλάδοι της φωνητικής: Αρθρωτική φωνητική (μελετά την παραγωγή των φθόγγων από τον ομιλητή μιας γλώσσας) Ακουστική φωνητική (μελετά τη διάδοση των φθόγγων) Ακροατική φωνητική (μελετά την πρόσληψη των φθόγγων, τη φάση επεξεργασίας τους από τον εγκέφαλο του ακροατή).

Αρθρωτική φωνητική Από τα τέλη του 19ου αι. Τα φωνητήρια όργανα.

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (αγγλ. IPA, γαλλ Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (αγγλ. IPA, γαλλ. ΑPI) (προκύπτει από την ευρύτερη περιγραφή φθόγγων). Καθιερώθηκε το 1888 από τον Διεθνή Φωνητικό Σύνδεσμο. 118 σύμβολα.

Σύμβολα από το ΔΦΑ για τους φθόγγους που απαντούν στην ελληνική γλώσσα

Περιγραφή φθόγγων σύμφωνα με τον τρόπο και τον τόπο άρθρωσης.