Η Εκπαίδευση των Παιδιών με Αναπηρία στα Χρόνια της Κρίσης στην Ελλάδα από τη Σκοπιά των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Πελαγία Ι. Παπανικολάου ΜΔΕ Ποινικών & Εγκληματολογικών Επιστημών Υποψήφια Δρ. Εγκληματολογίας Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ e-mail: papanikolaou.pelagia@gmail.com Ιστολόγιο: https://anthrwpokentrika.wordpress.com/

Συντομογραφίες -ΑμεΑ: Άτομα με Αναπηρία -ΕΑΕ: Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση -ΣΜΕΑ: Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής -ΠΠ: Πρώιμη Παρέμβαση -Δ.Σ.: Διεθνής Σύμβαση -ΔΣΑμεΑ: Διεθνής Σύμβαση ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία -ΔΣΠ: Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Σκοπός Σκοπός της εισήγησης: Η παρουσίαση ορισμένων κεντρικών προβληματισμών γύρω από την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία, και να διατυπωθούν ενδεχόμενες προτάσεις για την επίλυση των σχετικών ζητημάτων. Χρονικό πλαίσιο: Τα τελευταία έτη, κατά τα οποία η κοινωνία μας αντιμετώπισε τον αντίκτυπο και τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης Βασική ιδέα: Η σύνδεση των προβληματισμών και των προτάσεων, που θα παρουσιαστούν με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πηγές Ποιοτική έρευνα, που διεξήχθη με τη χρήση αυτοδιαχειριζόμενων ερωτηματολογίων, τα οποία απαντήθηκαν ηλεκτρονικά Φορέας ανάθεσης: “ActionAid Hellas” Έτος διεξαγωγής: 2014 Δείγμα: Γονείς Μαθητών/τριών με Αναπηρία, Εκπαιδευτικοί ΕΑΕ. Η προσέγγιση τους πραγματοποιήθηκε μέσω φορέων / συλλόγων κλπ Χαρακτηριστικά: Έρευνα πεδίου, (συνολικά συγκεντρώθηκαν 122 ερωτηματολόγια, 84 από εκπαιδευτικούς και 38 από γονείς ΑμεΑ)

Νομοθεσία Βασικό νομοθετικό κείμενο: Η Δ.Σ. του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ. Κυρώθηκε με τον Ν. 4074/2012 Αποστολή περιοδικών εκθέσεων προόδου στην Επιτροπή από τα Κράτη αναφορικά με τη λήψη μέτρων επί των προβλεπομένων στη Σύμβαση Άλλο βασικό κείμενο η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, (Ν. 2101/1992)

1 Στατιστικά Στοιχεία / Μητρώο Καταγραφής Μαθητών/τριών με Αναπηρία και ΕΑΕ

Η τήρηση στατιστικών στοιχείων είναι πολύ σημαντική γιατί: Η τήρηση στατιστικών στοιχείων είναι πολύ σημαντική γιατί: Α) Χρησιμεύει στη χάραξη πολιτικής και στην ορθολογική διαχείριση των οικονομικών πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού Β) Παρέχει ασφαλή εικόνα για τη σχολική διαρροή Το «Ηλεκτρονικό Μητρώο Δεδομένων για τους Μαθητές με Αναπηρία» λειτούργησε πιλοτικά από το Μάιο ως τον Ιούνιο του 2016 και επί του παρόντος διανύεται η φάση αξιολόγησης της πιλοτικής του εφαρμογής για την περαιτέρω βελτίωση του.

2 Πρώιμη Παρέμβαση

Στη χώρα μας οι υπηρεσίες πρώιμης παρέμβασης παρέχονται από ιδιωτικούς φορείς Η σχετική δαπάνη δεν αναγνωρίζεται, αυτοτελώς, από τον ΕΟΠΥ Ανάγκη θεσμοθέτησης και νομοθετικής κατοχύρωσης ενός πλήρους, σαφώς περιγραφόμενου, αποκεντρωμένου, επαρκώς στελεχωμένου, διεπιστημονικού και εξειδικευμένου ανά μορφή αναπηρίας πλαισίου ΠΠ, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι άξονες: α. της πληροφόρησης β. της συμμετοχής των υποκειμένων γ. της πιστοποίησης των υπηρεσιών δ. του συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων

3 Πληροφόρηση και Ενημέρωση για τις υπηρεσίες της Ειδικής Εκπαίδευσης 3 Πληροφόρηση και Ενημέρωση για τις υπηρεσίες της Ειδικής Εκπαίδευσης

Πάνω από τους/τις μισούς συμμετέχοντες/ουσες γονείς ΑμεΑ χαρακτήρισαν το επίπεδο της πρόσβασης τους στην πληροφόρηση γύρω από την ΕΑΕ ως μη ικανοποιητικό Οι γονείς συναντούν σοβαρές δυσκολίες ανεύρεσης της χρήσιμης πληροφορίας αναφορικά με την εκπαίδευση του παιδιού τους Βοηθητική είναι η συναναστροφή τους με τα δίκτυα και τις κοινότητες των ΑμεΑ, οι οποίες λειτουργούν υποστηρικτικά με τη βιωματική τους εμπειρία Η αναπηρία στη χώρα μας αντιμετωπίζεται ως ιατρικό περιστατικό. Αναγκαία η ενημέρωση της ιατρικής κοινότητας γύρω από τις υπηρεσίες ΕΑΕ

4 Συμμετοχικά Δικαιώματα και Εκπροσώπηση των Μαθητών/τριών με Αναπηρία 4 Συμμετοχικά Δικαιώματα και Εκπροσώπηση των Μαθητών/τριών με Αναπηρία

Εξαιρετικά περιορισμένη συμμετοχή των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στις διαδικασίες συλλογικής εκπροσώπησης της μαθητικής κοινότητας, (π.χ. δεκαπενταμελή συμβούλια) Παράγοντες: Χαμηλή αυτοεκτίμηση μαθητών/τριών ΑμεΑ και καλλιέργεια χαμηλών προσδοκιών από την κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα Ανυπαρξία θεσμοθετημένης διαδικασίας συμμετοχής των μαθητών ΑμεΑ στις αποφάσεις, που τους αφορούν, (π.χ. ενώπιον των ΚΕΔΔΥ) Οι γονείς ΑμεΑ νιώθουν παραγκωνισμένοι/ες από τις σχετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικών με την εκπαίδευση του παιδιού τους Αυτοτελής κατοχύρωση του δικαιώματος συμμετοχής των παιδιών στη λήψη αποφάσεων, που τα αφορούν, στην ΔΣΑμεΑ και στη ΔΣΠ. Αναγκαία η θεσμική κατοχύρωση του

5 Προσβασιμότητα

Η κτιριακή προσβασιμότητα και η προσβασιμότητα του εποπτικού και εκπαιδευτικού υλικού αποτελούν, ίσως, τα πιο πολυσυζητημένα ζητήματα αναφορικά με την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία Πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων, (π.χ. ως προς τη διαχείριση της κτιριακής προσβασιμότητας των ΣΜΕΑ εμπλέκονται οι σχολικές επιτροπές και οι κατά τόπο αρμόδιοι δήμοι) Σύνδεση των δύο αυτών διαστάσεων της προσβασιμότητας με τα διαθέσιμα κονδύλια

6 Κοινωνικοποίηση

Η κοινωνικοποίηση των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στο σχολικό περιβάλλον και η ισότιμη συναναστροφή τους με τους συμμαθητές τους αποτελούν το μεγάλο στοίχημα της ενταξιακής εκπαίδευσης Χρήσιμη θα ήταν η ανάπτυξη δράσεων διαμεσολάβησης ανάμεσα στους/στις μαθητές/τριες, τους γονείς και το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό προσωπικό των ΣΜΕΑ

7 Ένταξη των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στα Γενικά Σχολεία 7 Ένταξη των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στα Γενικά Σχολεία

Στη γενική διατύπωση του το αίτημα της ένταξης στα Γενικά Σχολεία των Μαθητών/τριών με Αναπηρία αντιμετωπίζεται με πολλές επιφυλάξεις τόσο από τους γονείς ΑμεΑ όσο και από τους/τις εκπαιδευτικούς ΕΑΕ Οι διεθνείς οργανισμοί έχουν τονίσει, ότι: «οι όποιες απόπειρες «απλής ένταξης» στα Γενικά Σχολεία χωρίς τη συνοδεία δομικών μέτρων δεν ανταποκρίνονται και θα συνεχίσουν, για διάφορους λόγους, να μην ανταποκρίνονται στα δικαιώματα των ΑμεΑ.»

8 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών 8 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών

Ανάγκη ένταξης της αναπηρίας ως διάσταση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και ως εμπειρίας που αφορά ολόκληρη την οικουμένη στις δράσεις της «αντιρατσιστικής» εκπαίδευσης

9 Οικονομική Κρίση και Κόστος της Ένταξης των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στη Γενική Εκπαίδευση

Ανάγκη στοχασμού και προβληματισμού ως προς το κόστος της εκπαίδευσης των παιδιών με Αναπηρία και της μετακύλησης του εν όλο ή εν μέρει στις οικογένειες των μαθητών/τριών με αναπηρία, εξαιτίας των εμποδίων και των θεσμικών ή δομικών διακρίσεων ή παραλείψεων της πολιτείας κατά την πραγμάτωση τηςειδικής εκπαίδευσης

Στοιχεία Έρευνας Έκθεση έρευνας: http://www.actionaid.gr/media/452700/ekthesi -ereunas-actionaid-teliko.pdf Εκστρατεία υποστήριξης των αιτημάτων της έρευνας: http://www.actionaid.gr/aoratapaidia/ :