Αναλυτικό Πρόγραμμα Εννοιολογική αποσαφήνιση

Ποικίλοι ορισμοί για το ΑΠ «η πληθώρα και η ποικιλία των ορισμών δεν είναι ένα επείγον πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Είναι μάλλον μια κατάσταση που πρέπει να αναγνωρισθεί. Σε ένα πεδίο που συντίθεται από ποικίλους και αυτόνομους λόγους κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο» (Pinar et al. 1995: 26).

Γιατί υπάρχουν ποικίλοι ορισμοί; ?

Ποικίλοι ορισμοί για το ΑΠ Στο πλαίσιο των διαφορετικών αντιλήψεων για: την εκπαίδευση και τους προσανατολισμούς της, την εκπαιδευτική πράξη, τη διαδικασία της μάθησης, το ρόλο του εκπαιδευτικού και των εκπαιδευομένων…,

το ΑΠ ως ένα πακέτο υλικού μια δεσμίδα περιεχομένων, με δεδομένη αδιαμφισβήτητη αξία, τόσο στο επίπεδο των γνώσεων που πρέπει να μεταδοθούν όσο και των ιδεών ή των αντιλήψεων που οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να ενστερνιστούν.

Ορισμός ΑΠ «περίγραμμα της διδακτέας ύλης, είτε για κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, είτε για έναν κύκλο σπουδών ενός συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου, ή ολόκληρη σειρά και περιεχόμενο μαθημάτων από πολλούς κύκλους σπουδών» (Saylor, Alexander & Lewis, 1981

Ορισμός 2 «ό,τι η παλιότερη γενιά επιλέγει να πει στις νεώτερες ως άξιο λόγου» (Grumet 1988 ) «η γνώση που οργανωμένη κατά διδακτικά αντικείμενα πρέπει να κατακτηθεί από τους μαθητές» (Dewey)

Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Αγωγής Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Αγωγής Να διακρίνουν διάφορα είδη φυτών στο άµεσο περιβάλλον τους και να κάνουν απλές ταξινοµήσεις όσον αφορά τη µορφολογία και τα χαρακτηριστικά τους, (θάµνοι, δένδρα, λουλούδια, κορµός, βλαστός κ.ά.), τον τόπο που φύονται ( κήπος, δάσος κ.ά.), τη διατήρηση των φύλλων τους κατά τη διάρκεια του έτους (φυλλοβόλα και αειθαλή). (Παρατηρούν, για παράδειγµα, και καταγράφουν τις αλλαγές που γίνονται στα δένδρα του άµεσου περιβάλλοντος τους κάθε εποχή). Να αναγνωρίζουν µέσα από κατάλληλες δραστηριότητες τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των φυτών (έδαφος, νερό, φως) (π.χ. τοποθετούν κοµµένα λουλούδια σε βάζο µε νερό, ενώ αφήνουν άλλα χωρίς νερό και διατυπώνουν τις παρατηρήσεις κ.ά.) και πως ορισµένα φυτά διαθέτουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για να προστατευθούν από τις καιρικές συνθήκες και τα ζώα (π.χ. τα αναρριχώµενα φυτά προστατεύονται από τον αέρα, το τριαντάφυλλο έχει αγκάθια) (Μελέτη Περιβάλλοντος, Γλώσσα, Πληροφορική, Φυσική Αγωγή, Μουσική). Να ξέρουν πως τα φυτά παράγουν σπόρους και πως οι σπόροι γίνονται φυτά (φυτεύουν για παράδειγµα σπόρους όπως φακή, φασόλια κ.ά. παρατηρούν και καταγράφουν την ανάπτυξή τους) (Μελέτη Περιβάλλοντος, Γλώσσα, Εικαστικά, ∆ραµατική Τέχνη).

ΑΠ ως προϊόν μια προκαθορισμένη, προδιαγεγραμμένη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται πιστά στην προοπτική της παραγωγής ενός συγκεκριμένου προϊόντος

Ορισμός 1 «μια σειρά από προσχεδιασμένες δραστηριότητες, οι οποίες στοχεύουν σε παιδαγωγικά αποτελέσματα για έναν ή περισσότερους μαθητές» (Eisner 1985) «το σύνολο των αλληλένδετων σχεδιασμένων ενεργειών και εμπειριών, στις οποίες προβαίνουν οι μαθητές υπό την καθοδήγηση του σχολείου» (Marsh 1997: 5). «όλες οι προσχεδιασμένες εμπειρίες που προσφέρει το σχολείο για να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν το καθορισμένο αποτέλεσμα μάθησης όσο καλύτερα τους προτρέπουν οι ικανότητές τους» (Neagley & Evan, 1967

Apple, M. (1979) Ideology and Curriculum p.p.59 « Πολλοί οικονομολόγοι και όχι λίγοι κοινωνιολόγοι και ιστορικοί της εκπαίδευσης έχουν ένα περίεργο τρόπο θεώρησης των σχολείων. Θεωρούν το θεσμό της εκπαίδευσης σαν ένα «μαύρο» κουτί. Μετρούν την παροχή – inputs προτού οι μαθητές μπουν στο σχολείο και στη συνέχεια μετρούν την απόδοση –outputs. Το τι συμβαίνει πραγματικά μέσα στο «μαύρο» κουτί, το τι και πως αυτό διδάσκεται, η συγκεκριμένη εμπειρία παιδιών και δασκάλων, είναι μη σημαντικό». Apple, M. (1979) Ideology and Curriculum p.p.59

Κλειστοί ορισμοί Πρόκειται για πολύ κλειστούς ορισμούς (Jackson 1992a: 6), που προσανατολίζουν στην εφαρμογή ενός δεδομένου σχεδίου, που έχει οργανωθεί στη βάση μιας θεωρητικής στόχευσης με την έννοια ότι προηγείται της εκπαιδευτικής πράξης, οπότε και δεν την λαμβάνει υπόψη της.

Δομικά στοιχεία ΑΠ α) γενικοί σκοποί και στόχοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας β) το περιεχόμενο – οι γνωστικές δηλ. περιοχές γ) οι τρόποι, τα μέσα και οι δραστηριότητες με τις οποίες μεταδίδουμε το συγκεκριμένο περιεχόμενο και επιτυγχάνουμε τους προδιαγεγραμμένους στόχους δ) οι μέθοδοι και τα εργαλεία που απαιτούνται για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής πράξη

Είδη Αναλυτικών Προγραμμάτων επίσημο ΑΠ, επιδιωκόμενο ΑΠ, εφαρμοζόμενο ΑΠ κατακτηθέν ΑΠ ⇒ Παιδαγωγική: εφαρμοσμένη επιστήμη

Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Αγωγής Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Αγωγής i. Εικαστικά Στο Νηπιαγωγείο τα παιδιά µε κατάλληλες δραστηριότητες διακρίνουν την οµορφιά στη φύση, στο περιβάλλον και στα έργα τέχνης µε τα οποία έρχονται σε επαφή. Αναπτύσσουν ενδιαφέρον για την καλλιτεχνική δηµιουργία καθώς και επιθυµία να συµµετέχουν σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Παρατηρούν, πειραµατίζονται µε διαφορετικά υλικά και τεχνικές, ερευνούν και χρησιµοποιούν τις εµπειρίες και τις ιδέες τους ως στοιχεία καλλιτεχνικής δηµιουργίας και έκφρασης. Ανακαλύπτουν ότι η τέχνη είναι µέσο έκφρασης και επικοινωνίας µεταξύ των ανθρώπων. Χρησιµοποιούν την τέχνη σε συνδυασµό µε άλλες δραστηριότητες του προγράµµατος.

Εστίαση στη διαδικασία «Το ΑΠ όπως αναπτύσσεται (experienced) στο σχολείο δεν είναι μια μονοσήμαντη μετάδοση ιδεών και πληροφοριών από τον διδάσκοντα σε μια ομάδα παθητικών δεκτών αλλά μια σειρά από επικοινωνίες, αντιδράσεις, ανταλλαγές ανάμεσα στις δυο ομάδες» (Marsh 1997: 5)

Τα µικρά παιδιά διαµορφώνουν, τροποποιούν και δοµούν ιδέες µε τη συνεχή αλληλεπίδραση µε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αναπτύσσουν απλές µαθηµατικές δεξιότητες µε την εφαρµογή των ιδεών τους σε καθηµερινές πράξεις και προβλήµατα. Χειρίζονται απλές µαθηµατικές έννοιες για να αντιληφθούν τη λογική καθηµερινών πράξεων και προβληµάτων, ρωτούν γύρω από σχέσεις, σχέδια και ακολουθίες. Σκοπός του προγράµµατος των Μαθηµατικών για το Νηπιαγωγείο είναι να υποβοηθήσει τα παιδιά µέσα από βιωµατικές καταστάσεις να επεκτείνουν τις πρώτες µαθηµατικές γνώσεις τους και να εφαρµόζουν οικείες µαθηµατικές δοµές σε νέες καταστάσεις. Να επεξεργάζονται και να αξιοποιούν νέα δεδοµένα, να συγκρίνουν και να µετασχηµατίζουν απλές σχέσεις και διαδικασίες µε τη δοκιµή και τον έλεγχο. Να ενδιαφέρονται να επινοούν και να επιλύουν προβλήµατα και να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Κατά τη διαδικασία επίλυσης προβληµάτων, οµαδικά και ατοµικά, τα παιδιά αναπτύσσουν ειδικές ικανότητες όπως να συγκρίνουν και να συσχετίζουν αντικείµενα, να αντιλαµβάνονται κάποιες ιδιότητες, σχέσεις και συνδυασµούς και τέλος να µετρούν και να αναγνωρίζουν απλά σχήµατα στο περιβάλλον.

Διαδικασία – διερεύνηση «Το Αναλυτικό Πρόγραμμα αποτελεί μια προσπάθεια μετάδοσης των απαραίτητων αρχών και στοιχείων μιας εκπαιδευτικής πρότασης σε μια τέτοια μορφή που να είναι ανοικτή σε εξονυχιστική κριτική διερεύνηση και ικανή να μετατρέπει τη θεωρία σε πρακτική»

Το ΑΠ ως μορφή κοινωνικής ρύθμισης Το ΑΠ ως μορφή κοινωνικής ρύθμισης ΑΠ «ως μια συγκεκριμένη ιστορικά διαμορφωμένη γνώση η οποία εγγράφει κανόνες και πρότυπα με τα οποία εμείς δίνουμε νόημα στον κόσμο μας και στον εαυτό μας ως παραγωγικό μέλος αυτού του κόσμου» και ως «μια πειθαρχούσα τεχνολογία που κατευθύνει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο πρέπει να ενεργεί, να αισθάνεται, να μιλάει, και να βλέπει τον κόσμο και τον εαυτό του»

ε) Η ευαισθητοποίηση για την αναγκαιότητα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και η υιοθέτηση ανάλογων προτύπων συµπεριφοράς Με δεδοµένη την αµφίδροµη σχέση µεταξύ της κοινωνίας και της εκπαίδευσης, οι κοινωνικές ανάγκες προσδιορίζουν κατά βάση το περιεχόµενο της παρεχόµενης σχολικής εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα το εκπαιδευτικό σύστηµα συµβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Ειδικότερα, και σχετικά µε τη βελτίωση των συνθηκών του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιωσιµότητας του πλανήτη µας, οι κοινωνικές ανάγκες επιβάλλουν τη διαµόρφωση στάσεων και συµπεριφορών που δε θέτουν σε κίνδυνο την εξάντληση των φυσικών πόρων, οι οποίοι προορίζονται για την κάλυψη των αναγκών των επόµενων γενεών. Η αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί αδιαµφισβήτητη πρόταση για την εξασφάλιση της ευηµερίας σε ολόκληρο τον πλανήτη, µέσα από την προστασία και τη διατήρηση της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Η πρόταση αυτή απαιτεί τον επαναπροσδιορισµό των αναγκών του ατόµου και των κοινωνικών οµάδων, γεγονός που επιβάλλει, µε τη σειρά του, επαναπροσδιορισµό του συστήµατος αξιών που έχουµε υιοθετήσει µέχρι σήµερα ως άτοµα και ως κοινωνίες. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, απαιτείται κατάλληλη παιδεία, την οποία κυρίως το σχολείο µπορεί να εξασφαλίσει για όλους τους µαθητές – αυριανούς πολίτες, ευαισθητοποιώντας τους στο θέµα της σωστής διαχείρισης των φυσικών πόρων, µε στόχο την ακύρωση κάθε κερδοσκοπικής προσπάθειας που θέτει σε µακροπρόθεσµο κίνδυνο το φυσικό περιβάλλον το οποίο σαφώς επηρεάζεται από τον παρονοµαστή της ανεξέλεγκτης παγκοσµιοποίησης.

Πολιτική διάσταση ΑΠ ΑΠ «ως κείμενο εκπαιδευτικής πολιτικής και παιδαγωγικής διδακτικής πρακτικής θεωρήθηκε ως όχημα προς την πραγματοποίηση των προσδοκιών που έτρεφαν οι κοινωνίες από τα εκπαιδευτικά τους συστήματα (Apple, 1990, Le Metais 1999

Παραπρόγραμμα «τη σιωπηλή διδασκαλία στους μαθητές των αξιών, των αντιλήψεων και των ιδεών που προβάλλονται με τη συμμετοχή του μαθητή και με την αντιμετώπιση των θεσμικών προσδοκιών και τη ρουτίνα της σχολικής εργασίας» (Apple 1979

Στόχοι και διαδικασίες Παραπρογράμματος Κατά ένα μεγάλο μέρος όμως, η αναπαραγωγή των αξιών και των πεποιθήσεων της κοινωνίας μέσα στο σχολικό σύστημα γίνεται με το λεγόμενο παραπρόγραμμα ή κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα (hidden curriculum), το οποίο δρα παράλληλα με το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα. Ο όρος “λανθάνον” ή “κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα” αναφέρεται σε εκείνες τις πλευρές μάθησης που είναι ανεπίσημες ή, συχνά, μη συνειδητές. Τέτοιες είναι ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου, οι κανόνες του, ο καθημερινός ρυθμός του και γενικά όλα όσα γίνονται και εκφράζονται πέραν του αυστηρού τμήματος της διδασκαλίας, αλλά ακόμη και μέσα σ’ αυτήν. Φορείς του είναι κυρίως οι στάσεις των εκπαιδευτικών αλλά και των μαθητών, των γονέων τους και της “κοινής γνώμης”.

Σκοπός του προγράμματος των Μαθηματικών για το Νηπιαγωγείο είναι να υποβοηθήσει τα παιδιά μέσα από βιωματικές καταστάσεις να επεκτείνουν τις πρώτες μαθηματικές γνώσεις τους και να εφαρμόζουν οικείες μαθηματικές δομές σε νέες καταστάσεις. Να επεξεργάζονται και να αξιοποιούν νέα δεδομένα, να συγκρίνουν και να μετασχηματίζουν απλές σχέσεις και διαδικασίες με τη δοκιμή και τον έλεγχο. Να ενδιαφέρονται να επινοούν και να επιλύουν προβλήματα και να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία. Κατά τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, ομαδικά και ατομικά, τα παιδιά αναπτύσσουν ειδικές ικανότητες όπως να συγκρίνουν και να συσχετίζουν αντικείμενα, να αντιλαμβάνονται κάποιες ιδιότητες, σχέσεις και συνδυασμούς και τέλος να μετρούν και να αναγνωρίζουν απλά σχήματα στο περιβάλλον.

Στόχος: να οργανώνουν και να επεκτείνουν τις γνώσεις τους σχετικά με τους αριθμούς Τα περισσότερα παιδιά όταν έρχονται στο Νηπιαγωγείο γνωρίζουν π.χ. πως έχουν δυο μάτια, ένα στόμα, πέντε δάχτυλα στο κάθε χέρι. Δραστηριότητες: Ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιούν σχετικές αριθμητικές εκφράσεις (π.χ. μαθαίνουν τραγούδια και ποιήματα με αριθμούς, παίζουν με τα δάχτυλα και μετρούν). Να απαριθμούν αντικείμενα. Να βάζουν διάφορα πράγματα στη σειρά και να εξοικειώνονται με τα τακτικά αριθμητικά