ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ ΙV: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8ο εξάμηνο, Διάλεξη 17η, 16/5/2017 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 Ι. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ποιοι είναι οι νέοι κανονισμοί που καθιερώνουν την Πολιτική Συνοχής στην ΕΕ; Ποιο το περιεχόμενο της Πολιτικής Συνοχής για την προγραμματική περίοδο 2007-2013;

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 ΙΙ. ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ Α. Εισαγωγή 1. Νέες προτάσεις Επιτροπής (2004) α. Διάθεση του ενός τρίτου του κοινοτικού προϋπολογισμού, το οποίο αντιστοιχεί στο 0,41% του ΑΕΠ της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της συνοχής. β. Αλλαγές ως προς τη μορφή και δράση των Διαρθρωτικών Ταμείων: συγκέντρωση των διαρθρωτικών δράσεων στις πιο μειονεκτούσες περιφέρειες της ΕΕ-27 συνοχή και συντονισμός μεταξύ πολιτικών – στενότερη διασύνδεση της διαρθρωτικής πολιτικής με:

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 Τη στρατηγική της Λισσαβόνας 2000: προτείνει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης, της γνώσης και της πληροφόρησης, της εκπαίδευσης και της επανακατάρτισης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Τη σύσταση του Συμβουλίου για το Γενικό Προσανατολισμό των Οικονομικών Πολιτικών για το διάστημα 2005-2008: εντάσσεται στο γενικό πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας και παροτρύνει τα κράτη μέλη να κινητοποιήσουν όλα τα μέσα τα οποία διαθέτουν για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης. Τηv Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης: εγκαινιάζεται με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), στην οποία υπάρχει ξεχωριστό πλέον κεφάλαιο για την απασχόληση, ώστε να αποκτά θεσμική υπόσταση η πολιτική απασχόλησης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενσωματώνεται στον όρο «flexicurity», από τη σύμπτυξη των λέξεων flexibility (ευελιξία) και security (ασφάλεια), που μεταφράζεται στα Ελληνικά ως «ευασφάλεια» ή «ελαστασφάλεια». Εμφανίζεται ως όρος τη δεκαετία του 1990 για να αποδώσει μοντέλα κοινωνικής πρόνοιας που συνδυάζουν την ευελιξία στην αγορά εργασίας με την ασφάλεια των επαρκών, σταθερών αποδοχών και απασχόλησης.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 Τα τέσσερα συστατικά του στοιχεία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Απασχόλησης είναι: Ευέλικτες/ αξιόπιστες συμβάσεις Δια βίου εκμάθηση για την αύξηση της προσαρμοστικότητας και δυνατότητας απασχόλησης των εργαζομένων Αποδοτική/ ενεργή πολιτική απασχόλησης, ώστε να διαχειριζόμαστε και να ανταποκρινόμαστε καλύτερα σε συνθήκες ραγδαίων μεταβολών και μετάβασης σε άλλες θέσεις εργασίας Σύγχρονα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας για εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος και κινητικότητας της εργασίας Υπάρχουν, όμως, και απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η πολιτική αυτή στην Ευρώπη έδωσε περισσότερη έμφαση στο «flexi» και λιγότερη στο «security», διότι: Ευνοεί απολύσεις στο όνομα της ανταγωνιστικότητας, με μετακύλιση του κόστους προστασίας των νέων ανέργων στο κοινωνικό σύνολο Αποδυναμώνονται οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και ο ρόλος των συνδικάτων, με την επέκταση των ατομικών συμβάσεων και την αποδυνάμωση της δυνατότητας της συνδικαλιστικής οργάνωσης.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 2. Νέοι Κανονισμοί Κανονισμός-πλαίσιο (1083/2006) Κανονισμός ΕΤΠΑ (1080/2006) Κανονισμός Ταμείου Συνοχής (1084/2006) Κανονισμός Ευρωπαϊκού Μέσου Γειτνίασης και Σύμπραξης (1082/2006)

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 Β. Περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων Χρηματοοικονομικές διατάξεις α. Κατά την προηγούμενη περίοδο, παρά την ένταξη νέων κρατών μελών με έντονα διαρθρωτικά προβλήματα, η Επιτροπή είχε προτείνει τη σταθεροποίηση των διαρθρωτικών δαπανών στο 0,46% του ΑΕΠ της Ένωσης, ποσοστό αντίστοιχο με εκείνο που επετεύχθη την προγραμματική περίοδο 1994-1999, και μεγαλύτερο από εκείνο της προγραμματικής περιόδου 1975-1988 (0,1%). β. Στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο, παρά τα προβλήματα σύγκλισης και συνοχής που οδηγούν στο χάσμα μεταξύ Δύσης και Ανατολής, η Επιτροπή προτείνει μείωση των δαπανών στο 0,41% ως ποσοστό του ΑΕΠ της Ένωσης. γ. Ωστόσο, το 77,5% των πόρων που διανέμεται μεταξύ των τριών στόχων προτεραιότητας διατίθεται για περιφέρειες του Στόχου «Σύγκλιση». Υπάρχουν, όμως, και τα φαινόμενα «phasing-out» και «phasing-in», δηλ. περιφέρειες που ήταν επιλέξιμες για χρηματοδότηση την προηγούμενη περίοδο, αλλά πια δεν είναι στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 2. Βασικές αρχές α. Συγκέντρωση i. Συγχώνευση στόχων προτεραιότητας Στόχος 1 ⇒ Στόχος «Σύγκλιση» Στόχοι 2, 3 ⇒ Στόχος «Περιφερειακή Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση» Κοινοτική πρωτοβουλία INTERREG II ⇒ Στόχος «Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία»

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 ii. Μεταβολές στις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες Το πεδίο δράσης των Κοινοτικών πρωτοβουλιών URBAN & EQUAL ενσωματώνονται στους στόχους προτεραιότητας για τη Σύγκλιση και την Ανταγωνιστικότητα Το πρόγραμμα LEADER+ εντάσσεται στις δράσεις της αναθεωρημένης Κοινής Αγροτικής Πολιτικής iii. Μεταβολές στα χρηματοδοτικά μέσα/ ταμεία Το Ταμείο Συνοχής δεν λειτουργεί πια ανεξάρτητα, αλλά συμμετέχει στο Στόχο προτεραιότητας για τη Σύγκλιση Το ΕΓΤΠΕ αντικαθίσταται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ το ΧΜΠΑ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας. Και τα δύο ταμεία δεν συμμετέχουν πια στην Πολιτική Συνοχής, αλλά στην ΚΑΠ, κατόπιν της αναθεώρησής της. [Οι νεοεισερχόμενες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν σημαντικούς αγροτικούς τομείς ως ποσοστό συνολικής παραγωγής.]

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 ΣΤΟΧΟΣ «ΣΥΓΚΛΙΣΗ» ΟΡΙΣΜΟΣ: Αποσκοπεί στην ενίσχυση της οικονομικής μεγέθυνσης και της απασχόλησης των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών, με προτεραιότητα στην κοινωνία της γνώσης, της προσαρμογής στις οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές, την ποιότητα του περιβάλλοντος και την αποτελεσματικότητα των θεσμών διοίκησης. ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ ≤ 75% του μέσου των ΕΕ-25 Κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕΕ (GNΙ) ≤ 90% του μέσου των ΕΕ-25 για επιλεξιμότητα χρηματοδότησης από το Ταμείο Συνοχής Περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ ≤ 75% του μέσου των ΕΕ-15, αλλά με κατά κεφαλήν ΑΕΠ ≥ 75% του μέσου των ΕΕ-25, δηλ. περιφέρειες που δεν είναι πλέον επιλέξιμες, λόγω στατιστικού αποτελέσματος, δικαιούνται μεταβατική στήριξη, προοδευτικά φθίνουσα μέχρι το 2013, από τα Διαρθρωτικά Ταμεία (phasing-out regions) Κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕΕ ≤ 90% του μέσου των ΕΕ-15, αλλά με κατά κεφαλήν ΑΕΕ ≥ 90% του μέσου των ΕΕ-25, δηλ. κράτη μέλη που δεν είναι πλέον επιλέξιμα, λόγω στατιστικού αποτελέσματος, δικαιούνται μεταβατική στήριξη από το Ταμείο Συνοχής ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΜΕΣΑ/ ΤΑΜΕΙΑ: ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, Ταμείο Συνοχής ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/ ΧΩΡΕΣ: Τί συμβαίνει στην Ελλάδα; Επιλέξιμες περιφέρειες για Στόχο προτεραιότητας για τη Σύγκλιση: Ανατ. Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Ήπειρος, Ιόνια Νησιά, Δυτ. Ελλάδα, Πελοπόννησος, Β. Αιγαίο, Κρήτη. Επιλέξιμες περιφέρειες phasing-out: Κεντρική Μακεδονία, Δυτ. Μακεδονία, Αττική. Επιλέξιμη για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 ΣΤΟΧΟΣ «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ: Αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης των περιφερειών, με προτεραιότητα στην καινοτομία, την αντιμετώπιση οικονομικών και κοινωνικών μεταβολών, κυρίως ως προς το περιβάλλον, καθώς και την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης. ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Όλες οι περιφέρειες που δεν εντάσσονται στο Στόχο προτεραιότητας για τη Σύγκλιση και στη μεταβατική ενίσχυση του Στόχου προτεραιότητας για την Ανταγωνιστικότητα Περιφέρειες που ήταν επιλέξιμες για το Στόχο 1 κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο 2000-2006, αλλά τώρα, κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007-2013, έχουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ ≥ 75% του μέσου των ΕΕ-15, δηλ. οι περιφέρειες αυτές δικαιούνται μεταβατική ενίσχυση, λόγω οικονομικής μεγέθυνσης (phasing-in regions) ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΜΕΣΑ/ ΤΑΜΕΙΑ: ΕΤΠΑ, ΕΚΤ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/ ΧΩΡΕΣ: Τϊ συμβαίνει στην Ελλάδα; Επιλέξιμες περιφέρειες phasing-in: Στερεά Ελλάδα, Νότιο Αιγαίο. Άρα δεν υπάρχει περιφέρεια επιλέξιμη για άλλες δράσεις στο πλαίσιο του Στόχου αυτού, διότι όλες οι άλλες περιφέρειες είναι επιλέξιμες για το Στόχο «Σύγκλιση»

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 ΣΤΟΧΟΣ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΔΑΦΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ: Αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της συνεργασίας σε διασυνοριακό, διακρατικό και διαπεριφερειακό επίπεδο, με προτεραιότητα την εύρεση κοινών λύσεων μεταξύ των αρχών διαφορετικών χωρών στην ανάπτυξη των αστικών, αγροτικών και παραμεθόριων θαλάσσιων περιοχών, την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων και τη στήριξη των ΜμΕ. Η συνεργασία επικεντρώνεται στους τομείς της έρευνας και ανάπτυξης, της κοινωνίας της γνώσης, την πρόληψη κινδύνων, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, τη διαχείριση ύδατος. Περιλαμβάνει και τη συνεργασία με χώρες εκτός της ΕΕ. ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Κατ’αρχήν όλη η επικράτεια της ΕΕ είναι επιλέξιμη Για διασυνοριακή και διακρατική συνεργασία υπάρχουν ζώνες που έχει εντοπίσει η ΕΕ Για διαπεριφερειακή συνεργασία είναι επιλέξιμες περιφέρειες που προωθούν δίκτυα για ανταλλαγή εμπειριών και πληροφόρησης και είναι επιλέξιμες όλες οι περιφέρειες.   ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΜΕΣΑ/ ΤΑΜΕΙΑ: ΕΤΠΑ Ευρωπαϊκό Μέσο Γειτνίασης και Σύμπραξης → μη κράτη μέλη Προενταξιακό Μέσο → νεοεισερχόμενα κράτη μέλη

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 β. Εταιρική σχέση Επεκτείνεται η εταιρική σχέση. Οποιοσδήποτε ιδιωτικός, δημόσιος και μικτός φορέας ή οργανισμός που εκπροσωπεί την κοινωνία των πολιτών, οικολογικές ενώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις και οργανώσεις υπέρ της ισότητας των φύλων, μπορεί να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις που αφορούν τα διαρθρωτικά ταμεία. Η συμμετοχή επεκτείνεται όχι μόνο στη διαχείριση των προγραμμάτων, αλλά σε κάθε στάδιο υλοποίησης των προγραμμάτων.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 γ. Προγραμματισμός Προτείνεται μια περισσότερο στρατηγική προσέγγιση, η οποία αποτυπώνεται στους «Στρατηγικούς Προσανατολισμούς της Ένωσης», τις προτεραιότητες της Επιτροπής και τα νέα εθνικά στρατηγικά πλαίσια αναφοράς (ή ΕΣΠΑ) (National Strategic Reference Framework). Αυτά τα έγγραφα αναφοράς αντικαθιστούν τα ΚΠΣ, τα ενιαία έγγραφα προγραμματισμού και τα συμπληρώματα προγραμματισμού. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, έχει θέσει σε σχετική απόφαση τους στρατηγικούς προσανατολισμούς της Κοινότητας για την Πολιτική Συνοχής. Κατόπιν, τα κράτη μέλη καταθέτουν εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς, συμβατό με τους στρατηγικούς προσανατολισμούς της Κοινότητας και ως σημείο αναφοράς για τον προγραμματισμό των χρηματοδοτικών παρεμβάσεων. Με τον τρόπο αυτό, υπάρχει σημαντικότερη αλληλεπίδραση μεταξύ των τριών επιπέδων λήψης αποφάσεων και δράσης στην άσκηση Πολιτικής Συνοχής: την Κοινότητα, τις εθνικές αρχές και την υλοποίηση των προγραμμάτων.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 iii. Το ΕΣΠΑ διαφέρει από τα ΚΠΣ στο βαθμό που ως νέο εργαλείο προγραμματισμού καθορίζει τις προτεραιότητες πολιτικής, πέραν από τα στοιχεία της υλοποίησης του προγράμματος. iv. Tα βασικά στοιχεία που πρέπει να περιέχει το ΕΣΠΑ κάθε κράτους μέλους είναι: εταίρους και φορείς που συμμετείχαν στην προετοιμασία του μία ανάλυση της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης, των δυνατοτήτων και αδυναμιών της περιοχής, βάσει των ευρωπαϊκών και διεθνών οικονομικών εξελίξεων προσδιορισμός της επιλέξιμης στρατηγικής, κατάλογος των λειτουργικών προγραμμάτων για τους δύο πρώτους στόχους, μία ενδεικτική κατανομή των αιτήσεων χρηματοδοτήσεων από κάθε ταμείο για κάθε πρόγραμμα σαφείς διατυπώσεις σχετικά με τη συμβολή του ΕΣΠΑ στις προτεραιότητες της Στρατηγικής της Λισσαβόνας ειδικότερα, όσον αφορά τις περιφέρειες του Στόχου «Σύγκλισης», απαιτείται πληροφόρηση για το Συντονισμό με τα Ταμεία, για την αγροτική ανάπτυξη και την αλιεία πληροφόρηση σχετικά με την τήρηση αρχών της προσθετικότητας και της διαχειριστικής αποδοτικότητας το κείμενο των στρατηγικών προσανατολισμών της Κοινότητας πρέπει να υιοθετήσει το Συμβούλιο πριν το ΕΣΠΑ.

ΔΙΑΛΕΞΗ 17: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 2007-2013 δ. Νέες αρχές Πέραν από τη συμπληρωματικότητα (βέλτιστος καταμερισμός μεταξύ διαφόρων φορέων για την επίτευξη της βέλτιστης χρησιμοποίησης των ανθρωπίνων και των οικονομικών πόρων), την εταιρική σχέση, το συντονισμό, την προσθετικότητα, τη συμβατότητα, εγκαινιάζονται νέες αρχές: α. Αρχή της αναλογικότητας (αναλογικότητα των υποχρεώσεων των κρατών μελών κατά τον έλεγχο και τη διαχείριση των προγραμμάτων με το μέγεθος του προϋπολογισμού του λειτουργικού προγράμματος) β. Αρχή της ισότητας των φύλων και της μη διάκρισης γ. Αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης δ. Αρχή της σύνδεσης με τις προτεραιότητες της στρατηγικής της Λισσαβόνας