5o. Διατροφή αιγοπροβάτων Αιγοπρόβατα : παρουσιάζουν μεγάλη παραλλακτικότητα ως προς: - το γενετικό δυναμικό - τη γεωγραφική κατανομή - τη λειτουργία - την παραγωγικότητα Οι πλέον αποτελεσματικοί μετατροπείς τη χαμηλής ποιότητας βοσκήσιμης ύλης σε υψηλής ποιότητας ζωικά προïόντα με ξεχωριστή χημική σύσταση και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά.

Μεγάλο εύρος παραγωγικών συστημάτων Κύριος στόχος η παραγωγή γάλακτος ή/και κρέατος Μεσογειακή λεκάνη: γαλακτοπαραγωγικές φυλές Χρησιμοποίηση γεωργικής γης ακατάλληλων για καλλιέργεια (π.χ. βοσκότοποι) Κάλυψη αναγκών από τη βοσκή κατά μεγάλο ποσοστό (εκτατικά-ημιεντατικά)

Βοσκότοποι Βοσκότοποι: κυρίως φυσικοί, ποικίλης παραγωγικότητας, χωρίς πρόγραμμα βόσκησης. - Εποχιακές διακυμάνσεις ως προς την κάλυψη των αναγκών των ζώων από τη βοσκήσιμη ύλη (υποσιτισμός-περίσσεια) - Συνήθως υπερβόσκονται (διάβρωση κλπ) άλλοι υποβόσκονται (εγκατάλειψη)

Συστήματα διατροφής αιγοπροβάτων Δύο βασικά παραγωγικά συστήματα αιγοπροβάτων. Εντατικά: η διατροφή τους στηρίζεται κυρίως ή αποκλειστικά στη συμπληρωματική, εντός του στάβλου, διατροφή με ΧΖ και ΣΖ Εκτατικά: η διατροφή τους στηρίζεται κυρίως στη βοσκή Ημιεντατικά ή ημιεκτατικά: όλα τα ενδιάμεσα

Τελευταία παρατηρείται μετακίνηση της αιγοπροβατοτροφίας στα πεδινά ή εντατικότερης μορφής εκτροφές σε σύγχρονα αιγοπροβατοστάσια. Αυτό συνεπάγεται: περιορισμένη χρησιμοποίηση βοσκοτόπων μείωση βιοποικιλότητας, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση των βοσκοτόπων και την επικράτηση της θαμνώδους βλάστησης

Εκτατικά συστήματα: εγχώριες, λιτοδίαιτες φυλές, μικρών σχετικά αποδόσεων, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες, ανθεκτικές στις ασθένειες, χωρίς χρήση πρόσθετων υλών στη διατροφή τους ή λιπασμάτων στους βοσκότοπους που χρησιμοποιούν. Εντατικά συστήματα: υψηλών αποδόσεων φυλές εγχώριες ή εισαγόμενες, υψηλών απαιτήσεων ως προς τη διατροφή, τη στέγαση, τη διαχείριση κ.τ.λ.

Φυσιολογικές βάσεις ΣΒ αιγοπροβάτων: 10-12 φορές μικρότερο αυτού των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής Όγκος γαστρεντερικού σωλήνα προβάτου ΣΒ=60 kg κ.μ.ο 10 φορές μικρότερος αγελάδος ΣΒ =600 kg

Αυξανομένου του ΣΒ οι ανάγκες Συντήρησης ποσοστιαία είναι μικρότερες (υπολογισμός ως προς ΣΒ0,75) Πρόβατο ΣΒ=60 kg Ανάγκες συντήρησης 5 MJΚΕΓ Αγελάδα ΣΒ=600 kg Ανάγκες συντήρησης 35,5 MJKΕΓ

Επίδραση του ΣΒ στο βάρος του περιεχομένου του γαστρεντερικού σωλήνα (ΓΣ ) , τις ενεργειακές ανάγκες συντήρησης (ΚΕΣ, ----) και τη ζυμωτική δυναμικότητα (---) (από Cannas, 2002)

Αυτό έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Ζυμωτική δυναμικότητα / μονάδα ενέργειας: αγελάδες > πρόβατα Αυτό έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα: οι αγελάδες αποθηκεύουν μεγαλύτερη ποσότητα τροφής στο πεπτικό τους σύστημα από τα πρόβατα. στις αγελάδες η τροφή θα παραμείνει στους προστομάχους για περισσότερο χρονικό διάστημα. θα πεφθεί περισσότερο.

Ποσότητα ΞΟ/kg ΣΒ: αιγοπρόβατα > βοοειδή Πεπτικότητα ΞΟ: βοοειδή > αιγοπρόβατα Κατανάλωση ΞΟ: αιγοπρόβατα 4-6% ΣΒ (max) βοοειδή 4% ΣΒ (max) Χρόνος διόδου της τροφής κατά μήκος του πεπτικού συστήματος (κ.μ.ο.) - αιγοπρόβατα: 20 ώρες - βοοειδή : 28 ώρες

Αιγοπρόβατα: μεγαλύτερη επιλεκτικότητα ως προς την πρόσληψη της τροφής σε σχέση με τα βοοειδή. επιλέγουν νεαρά τμήματα φυτών, καλύτερης ποιότητας, υψηλότερης πεπτικότητας. διαθέτουν μεγαλύτερη ευκινησία γλώσσας και χειλέων. δαπανούν 9-16 φορές περισσότερο χρόνο για πρόσληψη, μάσηση και μηρυκασμό της τροφής 1kg ΞΟ σε σχέση με τις αγελάδες.

Φαινόμενη πεπτικότητα και χρόνος παραμονής της τροφής σε αίγες, πρόβατα και μοσχίδες που κατανάλωσαν την ίδια ζωοτροφή (μέτριας ποιότητας χόρτο κατά βούληση) (Cannas, 2002)

Στα αιγοπρόβατα το μήκος των τεμαχιδίων της προσληφθείσας τροφής πρέπει να είναι μικρότερο για να διέλθουν από τη μεγάλη κοιλία στα επόμενα τμήματα του πεπτικού τους συστήματος. Ο τεμαχισμός των ΧΖ και η σύμπηξη (pellets) των ΣΖ επηρεάζει θετικά την κατανάλωση. ΧΖ: 20% των τεμαχιδίων με μήκος >1,2mm 60% -‖- -‖- 0,30-1,2mm 20% -‖- -‖- <0,30mm

Στα αιγοπρόβατα το παραπάνω σιτηρέσιο εξασφαλίζει: περισσότερο γάλα, λίπος και πρωτεΐνη γάλακτος / ημέρα στις αγελάδες έχει αρνητική επίδραση στη γαλακτοπαραγωγή και τη χημική σύσταση Αγελάδες: η αναπαραγωγική περιοδος συμπίπτει με την α’ φάση της γαλακτικής περιόδου (αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας). Αιγοπρόβατα: γ’ φάση γαλακτικής περιόδου.

Διατροφή προβάτων Στόχος: η παραγωγή γάλακτος για τυροκόμηση με άριστη χημική σύσταση για μέγιστη απόδοση σε τυρί. Ομαδική διατροφή - χημική σύσταση γάλακτος ποιμνίου Ποσότητα γάλακτος – χημική σύσταση: αρνητική συσχέτιση Επιδιώκεται το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα Γαλακτική καμπύλη: ανάλογη αυτής των αγελάδων

Λόγω εποχικότητας της βοσκήσιμης ύλης η γαλακτοπαραγωγή επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες (σε σχέση με τις αγελάδες) Max (peak) γαλακτοπαραγωγής: 3-6 εβδομάδες από τον τοκετό Συνήθως φυσικός θηλασμός 4-6 εβδομάδες – μετά άμελξη για 180-220 ημέρες

Παραδείγματα γαλακτικής καμπύλης προβατινών ( κανονική, --- με δύο κορυφές, ---- χωρίς κορυφή) (από Cappio-Berlino et al., 2002)

Εξέλιξη της μέσης χημικής σύστασης του γάλακτος προβατινών κατά τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου (α:λίπος, β:πρωτεΐνη, γ:λακτόζη σε g/kg γάλακτος)

Η διατροφή κατά την α’ φάση της γαλακτικής περιόδου (αν και δεν είναι σαφείς οι φάσεις α-β-γ στα πρόβατα) είναι πολύ σημαντική Αν Γ >2 kg/ημέρα συνεπάγεται ότι μέρος της γαλακτοπαραγωγής εξαρτάται από τα σωματικά αποθέματα κατά τον τοκετό Στα εκτατικά εκτρεφόμενα υπάρχει πρόβλημα μόνο αν δεν χορηγείται επαρκής ποσότητα συμπληρωματικής διατροφής (ΧΖ+ΣΖ)

Max γαλακτοπαραγωγής – συμπίπτει με το θηλασμό των αμνών. Μετά τη 10η ημέρα από τον τοκετό: μια φορά θηλασμός και άμελξη των μητέρων αύξηση παραγόμενης ποσότητας γάλακτος (400g για τους μονόδυμους τοκετούς, 175g για τους δίδυμους) Ο θηλασμός διεγείρει περισσότερο την παραγωγή γάλακτος. Περισσότερες αμέλξεις ημερησίως (π.χ. 3) δίνουν περισσότερο γάλα (κόστος εργατικών;)

Καταναλισκόμενη ποσότητα ΞΟ: 4%ΣΒ όταν MDF=37%ΞΟ Max γαλακτοπαραγωγής: ΞΟ=3,7%ΣΒ NDF=1,2%ΣΒ ΧΖ:τεμαχισμένες (4-6cm) Πρόβατα χαμηλής γαλακτοπαραγωγής: NDF=41%ΞΟ Αν Γ>1750g/ημέρα NDF=32%ΞΟ

Αρχή άνοιξης – χλωρά νομή σε νεαρό βλαστικό στάδιο οδηγεί σε χαμηλά NDF-ADF και αυτό συνεπάγεται χαμηλή λ% Ν-χες ουσίες >25% υψηλής Ζ συνεπάγεται υψηλή συγκέντρωση ΝΗ3 και υψηλή συγκέντρωση ουρίας στο γάλα (> 50mg/100ml) Συνιστάται χορήγηση δημητριακών καρπών (ΠΟΟ) για καλύτερη χρησιμοποίηση της ΝΗ3 (σύνθεση μικροβιακής πρωτεΐνης) και χρήση αχύρου (αύξηση NDF) για βελτίωση της λ%

Την άνοιξη τα πρόβατα βρίσκονται σε καθοδική πορεία ως προς τη γαλακτοπαραγωγή. Η περίσσεια (αφθονία) της βοσκήσιμης ύλης επιτρέπει την αποκατάσταση της σωματικής κατάστασης και τη μεγιστοποίηση της αναπαραγωγικής λειτουργίας (τέλος άνοιξης-αρχή θέρους). Απώλεια (μείωση) ΣΒ συνεπάγεται μείωση γαλακτοπαραγωγής με πιθανότητα εκδήλωσης κετοναιμίας κυήσεως.

Στις αγελάδες, λόγω υψηλού βαθμού γενετικής βελτίωσης, υπάρχει μεγάλη ανοχή στην απώλεια ΣΒ (αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας), χωρίς αντίστοιχη πτώση της γαλακτοπαραγωγής. Στα πρόβατα δεν έχει επιτευχθεί κάτι ανάλογο. Γι’ αυτό στα πρόβατα κατά τον τοκετό επιζητείται: - καλή σωματική κατάσταση - υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο σιτηρεσίου για πλήρη κάλυψη των αναγκών.

Αποφυγή υπερπάχυνσης πριν τον τοκετό διότι. έκκριση λεπτίνης Αποφυγή υπερπάχυνσης πριν τον τοκετό διότι έκκριση λεπτίνης μειωμένη όρεξη μειωμένη κατανάλωση τροφής μη κάλυψη ενεργειακών αναγκών Πιθανή απώλεια ΣΒ (πρωτεΐνης) 1kg κατά τις 6 πρώτες εβδομάδες της γαλακτικής περιόδου αν η γαλακτοπαραγωγή είναι αρκετά υψηλή ή η διατροφή των προβατινών είναι ανεπαρκής.

Επιδιωκόμενη σωματική κατάσταση προβατίνων στις διάφορες φυσιολογικές φάσεις Α: οχεία, Β: τοκετός, Γ: 42η ημέρα γαλακτικής περιόδου Δ: 56η ημέρα γαλακτικής περιόδου

Εξέλιξη μέσης ημερήσιας γαλακτο-παραγωγής προβατινών (λ=6%) σε σχέση με το επίπεδο διατροφής

Υψηλό επίπεδο διατροφής κατά το μέσον της γαλακτικής περιόδου επηρεάζει περισσότερο την εμμονή της γαλακτοπαραγωγής και την αποκατάσταση των αποθεμάτων του σώματος σε σάρκα και λίπος. Λόγω της ομαδικής διατροφής οι διαφορές στην ποσότητα και χημική σύσταση του γάλακτος δεν είναι πάντα εμφανείς.

Υποσιτισμός (ανεπαρκής κάλυψη αναγκών) παρατηρείται συνήθως στις εκτατικές εκτροφές και λόγω εποχικότητας της βοσκής. Υπολογισμός ημερήσιας ποσότητας λ και πρωτεΐνης που παράγεται (όχι μόνο λ% και πρ%) Δ6% = (0,28 + 0,12λ) Γ Δ6,5% = (0,3688 + 0,0971λ) Γ

Για συγκεκριμένο επίπεδο Ενέργειας απαιτείται ένα min επίπεδο Ν-χων ουσιών κάτω από το οποίο προκαλείται πτώση της γαλακτοπαραγωγής. Αυξανόμενης της γαλακτοπαραγωγής αυξάνεται ο λόγος Ν-χων ουσιών:Ενέργεια. Αύξηση των Ν-χων ουσιών χωρίς ανάλογη αύξηση της Ενέργειας προκαλεί αύξηση της γαλακτοπαραγωγής μόνο όταν δεν έχει εξαντληθεί το παραγωγικό δυναμικό των ζώων.

N-χες ουσίες (% ΞΟ) Ουρία (mg/100ml γάλακτος) 12,0 12,5 13,0 13,5 14,0 14,5 15,0 15,5 16,0 15,4 17,6 19,8 22,0 24,2 26,4 28,6 30,8 33,0 Nχες ουσίες (% ΞΟ) Ουρία(mg/100ml γάλακτος) 16,5 17,0 17,5 18,0 18,5 19,0 19,5 20,0 20,5 35,2 37,4 39,6 41,8 44,0 46,2 48,4 50,6 52,8 Σχέση μεταξύ συγκέντρωσης ουρίας στο γάλα και περιεκτικότητας σιτηρεσίου προβατινών σε Ν-χες ουσίες (Cannas, 2002)

Επίπεδο Ν-χων ουσιών (% ΞΟ) 14 16 19 21 Γαλακτοπαραγωγή Χ Επίπεδο X= χαμηλό ενέργειας Υ = υψηλό Επίπεδο Ν-χων ουσιών (% ΞΟ) 14 16 19 21 Γαλακτοπαραγωγή Χ (kg/ ημέρα) Υ 1,26 1,16 1,43 1,20 1,50 1,34 1,48 Λιποπεριεκτικότητα Χ (g/ kg) Υ 60 57 54 59 56 Πρωτεϊνοπεριεκτικότητα Χ 55 53 52 Ν ουρίας στο γάλα Χ (mg / 100 ml) Υ 12,9 12,2 17,7 17,0 23,4 22,3 26,7 25,8 Χ= 6,5 MJ ΚΕΓ/kg ΞΟ, Υ = 7,0 MJ ΚΕΓ/kg ΞΟ Επίδραση του επιπέδου ενέργειας και Ν-χων ουσιών του σιτηρεσίου στην ποσότητα και χημική σύσταση του γάλακτος προβατινών (Cannas et al., 1998)

Η συγκέντρωση της ουρίας στο γάλα (και στο αίμα) συσχετίζεται θετικά με την περιεκτικότητα του σιτηρεσίου σε Ν-χες ουσίες και το Ενεργειακό περιεχόμενο και αποτελεί έναν αποτελεσματικό δείκτη για τη χρησιμοποίηση των Ν-χων ουσιών του σιτηρεσίου. Ουρία γάλακτος(mg/100ml)=127,86-51,46ΚΕΓ(r2 = 0,88) Αν η ουρία >60mg/100ml γάλακτος μπορεί να προκληθεί υψηλή θνησιμότητα εμβρύων στα κυοφορούντα πρόβατα (>αγελάδες)

Γάλα με 5% πρωτεΐνη Σωματικό βάρος σε kg σε kg/ημέρα 30 35 40 45 50 55 60 65 70 0,5 16,6 15,8 15,1 14,8 14,5 14,0 13,7 13,3 12,9 1,0 17,7 16,1 16,5 15,9 15,6 15,0 14,3 13,9 1,5 18,5 17,4 16,7 16,4 15,7 15,2 2,0 19,1 18,7 18,1 17,2 2,5 18,9 18,3 17,8 17,5 17,0 3,0 18,6 18,0 17,6 17,3 16,9 3,5 4,0 Συνιστώμενη περιεκτικότητα σιτηρεσίου προβατινών σε Ν-χες ουσίες (% της ΞΟ) ανάλογα με τη γαλακτοπαραγωγή και το σωματικό τους βάρος (Cannas, 2002)

Γαλακτοπαραγωγή (g/ημέρα) διορθωμένη σε λ=6,5% <500 500-799 800-1099 1100-1399 1400-1699 1700-2100 Ν-χες ουσίες, % ΞΟ 14,5 15,0 15,5 16,3 16,7 17,3 NDF, % ΞΟ 45,0 44,5 41,2 38,9 33,2 ΜΔΥ, % ΞΟ 28,0 31,0 33,0 38,0 Άριστη περιεκτικότητα σιτηρεσίων προβατινών* σε Ν-χες ουσίες NDF και ΜΔΥ** ανάλογα με τη γαλακτοπαραγωγή τους (Cannas, 2002) *ΣΒ προβατινών 50 kg ** ΜΔΥ = μη δομικοί υδατάνθρακες

Τα σιτηρέσια των προβάτων (αιγών και αγελάδων) στη χώρα μας καταρτίζονται με συγκεκριμένο (μικρό) αριθμό ζωοτροφών που τελικά έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε λυσίνη και χαμηλότερη σε μεθειονίνη (οριακό αμινοξύ). Ανταπόκριση στην προσθήκη μεθειονίνης αύξηση γαλακτοπαραγωγής αύξηση παραγόμενης ποσότητας λίπους και πρωτεΐνης γάλακτος

Διατροφή εντατικά εκτρεφόμενων προβάτων Βελτιωμένες φυλές με υψηλή γαλακτοπαραγωγή (>300kg) και πολυδυμία (>1,5) Σύγχρονες εγκαταστάσεις Ισόρροπα σιτηρέσια Β = Σ + 0,5kg λ = 6% ΜΓ=(1,5-1,75):1 min ΞΟ ΧΖ ≥ 1%ΣΒ (NDF,ADF)

Αποφεύγεται ο υπερσιτισμός κατά την Ξηρά Περίοδο (οδηγεί σε δυστοκίες). Αύξηση κατά 30% του σιτηρεσίου σε 10 ημέρες πριν τον τοκετό οδηγεί σε αύξηση (2x) της ποσότητας πρωτογάλακτος. Αποφεύγεται η αποκλειστική χρήση μηδικής (τα φυτοοιστρογόνα προκαλούν πρόπτωση μήτρας). Μπορεί να εφαρμοστεί το σύστημα TMR με μικρότερα όμως τεμαχίδια ΧΖ.

Με υψηλή συμμετοχή δημητριακών καρπών συνιστάται η προσθήκη NaHCO3 – KHCO3 . Ο ισορροπιστής ιχνοστοιχείων δεν πρέπει να περιέχει Cu. Προσθήκη ελαιούχων σπερμάτων βελτιώνουν την ενεργειακή πυκνότητα και τη λ% του γάλακτος.

Προσθήκη βαμβακόσπορου σε ποσοστό 30% της ΞΟ του μείγματος ΣΖ αύξησε τη γαλακτοπαραγωγή κατά 19% και την ημερήσια ποσότητα λίπους κατά 22%. Προσθήκη ζωικού λίπους μέχρι 5% με επίπεδο NDF > 50% μπορεί να αντικαταστήσει τους δημητριακούς καρπούς (αν η αντικατάσταση είναι οικονομικά συμφερότερη). Στο ΜΓ (μείγμα γαλακτοπαραγωγής) μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα υποπροïόντα γεωργικών βιομηχανιών.

Διατροφή εκτατικά εκτρεφόμενων προβάτων Διαγραμματική παρουσίαση του μέσου όρου εκτατικής εκτροφής προβάτων στη χώρα μας

Τοκετός (80-85%) το φθινόπωρο Φυσικός θηλασμός για 30-50 ημέρες Άμελξη μέχρι περί τα μέσα Ιουνίου Οχείες: τέλος Μαΐου - αρχές Ιουνίου

Βόσκηση: όλο το χρόνο Συμπληρωματική διατροφή: Σεπτέμβριο – Φεβρουάριο – Μάρτιο. Θέρος: ανάγκες συντήρησης 40-60% αναγκών από τη βοσκή

Συνήθως η διατροφή δεν είναι ισόρροπη. Υπάρχουν πενίες ιχνοστοιχείων (περιοδικές). Γονιμότητα συνήθως υψηλή λόγω καλής σωματικής κατάστασης (BCS). Τόνωση (Flushing) σε ορισμένες περιπτώσεις. Κρίσιμη περίοδος (από πλευράς διατροφής) η περιγεννητική (πρωτόγαλα-ανάπτυξη αμνών).

Διατροφή αιγών Η παραγωγή αιγείου γάλακτος αποτελεί στρατηγική αντιμετώπισης του προβλήματος του υποσιτισμού των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Θεωρούνται οι αγελάδες των φτωχών. Παράγονται εξαιρετικά τυριά (gourmet) στη Γαλλία και Ιταλία. Η εκτροφή των αιγών δεν είναι συνώνυμη με την υπανάπτυξη.

Οι αίγες είναι ανθεκτικές στο θερμικό stress. Ρυθμίζουν την παραγόμενη Ζωική Θερμότητα μέσω της καταναλισκόμενης ποσότητας τροφής. Προτιμούν θαμνώδη-ξυλώδη βλάστηση πλούσια σε βιοενεργά μόρια με αντιοξειδωτικές και αντι- φλεγμονώδεις ιδιότητες. Η ανακύκλωση του Ν είναι αποτελεσματικότερη στις αίγες.

Οι αίγες πέπτουν καλύτερα τροφές πλούσιες σε NDF και χαμηλής περιεκτικότητας σε Ν. Όταν οι ΣΖ>60%ΞΟ και το μέγεθος των τεμαχιδίων πολύ μικρό, τότε το ΡΗ της μεγάλης κοιλίας μειώνεται σημαντικά και προκαλλούνται οξέωση, διάρροια, μειωμένη κατανάλωση τροφής. Μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στις συμπυκνωμένες ταννίνες (θάμνοι).

Υψηλότερες ενεργειακές ανάγκες από τα πρόβατα λόγω: - ζωηρότερης ιδιοσυγκρασίας (κινητικότητα) - υψηλότερης γαλακτοπαραγωγής - μεγαλύτερης πολυδυμίας οι βελτιωμένες παρουσιάζουν αρνητικό Ενεργ. ισοζύγιο Επιδιώκεται αύξηση του ΣΒ τους 4 τελευταίους μήνες της Ξηράς περιόδου (1 kg ΣΒ/μήνα) με αύξηση της ενεργειακής πυκνότητας της τροφής.

Υπερσιτισμός ή υποσιτισμός προκαλεί τροποποίηση: - της παραγόμενης ποσότητας γάλακτος - της χημικής σύστασης του γάλακτος - του προφιλ των λιπαρών οξέων του γάλακτος Εντατική εκτροφή αιγών: Β=Σ+1kg Δ4% = (0,28+0,12λ)Γ Χορήγηση +10% λόγω απωλειών τροφής.

Παραγωγή βοσκήσιμης ύλης για αίγες κατά τη διάρκεια του έτους

Διατροφή αρρένων (τράγων-κριών) Η διατροφή επηρεάζει το μέγεθος των όρχεων και την παραγωγή σπέρματος. Ανάγκες κατά την περίοδο των οχείων αυξημένες κατά 15-25%. Σημαντικότερο ρόλο παίζει η Ενέργεια ( vs Ν-χων). Αποφεύγεται η μηδική λόγω φυτοοιστρογόνων. Ισορροπιστής ανοργ. στοιχείων Zn(+70%),Ca, P

Διατροφή αμνοεριφίων Φυσικός θηλασμός: κρεοπαραγωγικές, αβελτίωτες, ημιβελτιωμένες φυλές, εκτατικές εκτροφές Τεχνητός θηλασμός: βελτιωμένες φυλές, εντατικές εκτροφές Οικονομικά συμφερότερος Παραλλαγές φυσικού θηλασμού: α) παραμονή αμνοεριφίων εντός του ποιμνιοστασίου - θηλασμός δια προσαγωγής β) ελεύθερη παραμονή νεογνών με τις μητέρες γ) συνδυασμός θηλασμού - άμελξης

Συνιστώμενο πρόγραμμα διατροφής αμνοεριφίων με τεχνητό γάλα και εναρκτήριο μείγμα * ανάμειξη ενός μέρους σκόνης γάλακτος με 4 μέρη νερού για αμνούς ή 6 μέρη νερού για ερίφια θερμοκρασίας 390C αμέσως πριν τη χορήγησή του ** μείγμα με 20-22% πρωτεΐνη, υψηλής πεπτικότητας (80-85%) και ενισχυμένο με βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία

Θερμοκρασία θαλάμου 20-22º C (αερισμός). Σκόνη τεχν. γάλακτος: - 60-75% σκόνη γάλακτος 5-10% αφυδατωμένος ορός γάλακτος 15-25% ζωικό λίπος Μέση ημερήσια ποσότητα ροφήματος: 12% του ΣΒ. Διάρκεια θηλασμού: 30-60 ημέρες. Ανάγκες: 40-50lt ροφήματος ή 8-10kg σκόνης γάλακτος. Θερμοκρασία ροφήματος: 36-38º C ή 18-20º C.

Τακτική επιθεώρηση αμνοεριφίων. Συνθήκες στάβλου - αερισμός, θερμοκρασία. Χορήγηση ροφήματος συνήθως 3 φορές ημερησίως ή κ.β. με τις θηλαστικές μηχανές. Απογαλακτισμός: προοδευτικός με αραίωση του ροφήματος (και παράθεση στερεάς τροφής) min κατανάλωση στερεάς τροφής: 250g/ημέρα.

Συγκριτική αξιολόγηση μεθόδων πάχυνσης αμνών φυλής Χίου με φυσικό και τεχνητό θηλασμό με ηλικία απογαλακτισμού 42 ημερών (Hadjipanagiotou et al., 1986)

* Το ρόφημα παρασκευάστηκε με αναλογία (1) μέρους σκόνης και (4) μερών νερού ** ΕΜ: Εναρκτήριο μείγμα με 18% ολικές Ν-χες ουσίες *** ΣΒ: σωματικό βάρος

Ρυθμός ανάπτυξης αμνών φυλής Χίου σε δύο διαφορετικές ηλικίες απογαλακτισμού (Economides, 1991)

Στοιχεία εφαρμογής φυσικού και τεχνητού θηλασμού σε αμνοερίφια από τη γέννηση έως τη σφασή τους, καθώς και των μητερών αυτών (ποσότητα και χημική σύσταση γάλακτος αυττών) (Ζέρβας κ.ά., 2010)

Τα εντατικώς παχυνόμενα αμνοερίφια, λόγω μεγάλης πυκνότητας στο χώρο εκτροφής εκδηλώνουν διάφορα προβλήματα υγείας, όπως: μετεωρισμό (μη ομαλή ζύμωση γάλακτος) δυσκοιλιότητα (υπερβολική ποσότητα ροφήματος) εντεροτοξιναιμία, κολιβακίλωση (θανατηφόρες) βρογχοπνευμονία (από Pasteurella) γρίπη, κοκκιδίαση κ.α.

Διατροφή απογαλακτισθέντων αμνοεριφίων Το μεγαλύτερο ποσοστό των αμνοεριφίων στις Μεσογειακές χώρες σφάζεται σε ηλικία 5-6 (7-8) εβδομάδων με βάρος σφαγίου 9-11kg (κ.μ.ο.) Πάχυνση στη βοσκή ή εντατικά στο στάβλο Αμνοερίφια για αντικατάσταση (αναπαραγωγή) σε ποσοστό ~ 20% (κ.μ.ο. 5 παραγωγικές περίοδοι ανά θηλυκό ζώο)

Ζώα αναπαραγωγής (αμνάδες-κατσικάδες) Συντηρητική διατροφή με συμμετοχή της ενέργειας των ΣΖ μέχρι ηλικίας 3 μηνών: 60-65 4º-5º μήνα: 45-50% 10º-11º μήνα: 20-25% Το υπόλοιπο των αναγκών σε Ενέργεια από ΧΖ Γονιμοποίηση στην ηλικία των 8 μηνών (όχι νωρίτερα) Τοκετός στην ηλικία των 13 μηνών NDF σιτηρεσίου= 32-35%ΞΟ, Ν-χες= 18-20% ΞΟ μέχρι την ηλικία των 3 μηνών (κρίσιμη)

Μεταβολικές νόσοι αιγοπροβάτων-αμνοεριφίων Λόγω ομαδικής διατροφής η εκδήλωση προβλημάτων παρατηρείται ομαδικά Συνήθη λάθη διατροφής: απότομη αλλαγή του σιτηρεσίου έλλειψη ή περίσσεια κάποιων συστατικών Η τροφή στα αιγοπρόβατα παραμένει: το 40% του χρόνου στους προστομάχους το 60% του χρόνου στο έντερο Συνεπώς στα αιγοπρόβατα: προβλήματα (διαταραχές) στο έντερο (στα βοοειδή το αντίθετο)

Οι διαταραχές του μεταβολισμού των αιγοπροβάτων οφείλονται: στο μη ισόρροπο του σιτηρεσίου στη διαχείριση του ποιμνίου γενικότερα Οι διαταραχές στους προστομάχους οφείλονται: στη σύσταση (φυσική και χημική) του σιτηρεσίου στην ποσότητα που χορηγείται

Απλή δυσπεψία Κύρια αίτια η απότομη αλλαγή του σιτηρεσίου με σιτηρέσιο υψηλής περιεκτικότητας σε ευζύμωτους υδατάνθρακες, χαμηλής σε NDF, ADF, υψηλής σε ΜΠΦΝ Επέρχεται τροποποίηση του ΡΗ με συνέπεια την τροποποίηση της μικροχλωρίδας της μεγάλης κοιλίας Πλεόνασμα ευζύμωτων υδατανθράκων* συνεπάγεται πολλά οξέα, μείωση-εξαφάνιση πρωτόζωων

Πλεόνασμα ΜΠΦΝ συνεπάγεται παραγωγή ΝΗ3 και συνεπώς αλκάλωση (ΝΗ3 >60mg/100ml αίματος) * Συμπτώματα: ελαφρά ανορεξία διάρροια (γκριζοκάστανου χρώματος κόπρανα) παρουσία άπεπτων δημητριακών καρπών Αποφεύγεται η απότομη αλλαγή του σιτηρεσίου. Χορηγούνται ΧΖ (20-40%ΞΟ) πριν τις ΣΖ. Ενσωμάτωση NaHCO3 στο μείγμα των ΣΖ.

Δυσπεπτική οξέωση Σοβαρή πεπτική διαταραχή που οδηγεί στο θάνατο σε 24 ώρες γαλακτοξαιμία (lactic acidosis) τοξική δυσπεψία (toxic indigestion) φόρτος δημητρ. καρπών (cereal overload) Αίτια: υπερκατανάλωση αμύλου (25-65g Δ.Κ/kg ΣΒ) ή σακχάρων (6g/kg ΣΒ) συνεπάγεται - παραγωγή μεγάλης ποσότητας ΠΛΟ - πτώση ΡΗ (5-5,5) και συνεπώς παραγωγή γαλακτικού οξέως - επικράτηση γαλακτοβακίλων

Συμπτώματα: δυσπεψία, φόρτος στομάχου ατονία της μεγ. κοιλίας διακοπή μηρυκασμού, ανορεξία αφυδάτωση, αιμοσυμπύκνωση έντονη διάρροια - όξινη οσμή σιαλόρροια, λήθαργος, κώμα - θάνατος (αποκόλληση βλενογόννου μεγ. κοιλίας)

Θνησιμότητα 90% (30-50% μετά από παρεμβάσεις). Μεμονωμένα περιστατικά: χορήγηση CaCO3, MgO, NaHCO3 για εξουδετέρωση οξέων της μεγ. κοιλίας. Ενδοφλέβια έγχυση ηλεκτρολυτών. Ποτέ γλυκόζη διότι επισπεύδεται ο θάνατος.

Προληπτικά: αποφυγή απότομης χορήγησης μεγάλης ποσότητας δημ. καρπών ή σακχάρων χορήγηση επαρκούς ποσότητας ΧΖ καλής ποιότητας προοδευτική χορήγηση δημητριακών μετά τη χορήγηση των ΧΖ ενσωμάτωση σόδας (NaHCO3) σε ποσότητα 2-3% της ΞΟ των ΣΖ

Μετεωρισμός (Τυμπανισμός) Όταν οδηγούνται στη βοσκή σχετικά απότομα στην αρχή της βλαστικής περιόδου. Εκδήλωση συμπτωμάτων (τυμπανισμός στο αριστερό μέρος της κοιλιακής χώρας, νευρικότητα, δύσπνοια, ταχυκαρδία, υπερσιελόρροια) - θάνατος σε 3-4 ώρες. Χορήγηση αντιβιοτικών ή αραχιδελαίου για παρεμπόδιση σχηματισμού αφρού. Αποφυγή βόσκησης βοσκοτόπου με πολλά ψυχανθή. Προ της εξόδου στη βοσκή χορήγηση ΧΖ (π.χ. αχύρου ή σανού).

Διαταραχές στο λεπτό έντερο Διάρροια Προκαλείται από αλλαγές του σιτηρεσίου. Οφείλεται στη χαμηλή απορρόφηση των υγρών του λεπτού εντέρου ή αυξημένες εκκρίσεις αυτού, σε μη κανονικές περισταλτικές κινήσεις του εντέρου. Αυξημένη ροή περιεχομένου πεπτικού συστήματος οδηγεί σε αυξημένη ζύμωση υδατανθράκων στο παχύ έντερο με αποτέλεσμα πτώση του pΗ και συνεπώς προσβολές από κλωστρίδια (εντεροτοξιναιμία) και μολύνσεις από Listeria.

Συμπτώματα: διάρροια μαλακά κόπρανα άπεπτοι δημητρ. καρποί στα κόπρανα Πρόληψη: - Αποφυγή παραγόντων που διαταράσσουν τα ζυμωτικά φαινόμενα στους προστομάχους. - Ενσωμάτωση CaCO3 και MgO στο μείγμα. - Χορήγηση ΧΖ προ της εξόδου στη βοσκή

Κετοναιμία ή τοξιναιμία κυήσεως Αίτιο: το αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας κατά την περιγεννητική περίοδο λόγω: υψηλών ενεργειακών αναγκών (πολύδυμα ζώα) εναπόθεσης λίπους κατά την ξηρά περίοδο πέραν του κανονικού (λεπτίνη) Προσβολή από παράσιτα, παρατεταμένο stress, έλλειψη βιταμινών (χολίνη-βιοτίνη). Καταβολισμός λίπους συνεπάγεται παραγωγή κετονοσωμάτων (αίμα, ούρα).

Συμπτώματα: δύσπνοια, καταστολή του ΚΝΣ αφυδάτωση, υψηλή συγκέντρωση Ν στο αίμα, απώλεια συνείδησης υπογλυκαιμία, σταδιακή ανορεξία, νωθρότητα, αδυναμία έγερσης, κώμα, θάνατος εντός 1-6 ημερών σιελόρροια, μυϊκός τρόμος, τυφλότητα, τρίξιμο οδόντων

Συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα < 25 mg/100 ml (κανονική 40-50 mg/ 100ml) Ποσοστό θνησιμότητας 90% Θεραπεία: Ενδοφλέβια ένεση προπυλενικής γλυκόλης ή διαλύματος προπιονικού Na 2 φορές ημερησίως μέχρι να αποκατασταθεί η όρεξη. Παράλληλα χορήγηση κορτιζόνης με βιτ. Β Πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισης μειωμένες.

Πρόληψη: Έγκαιρη διάγνωση υψηλών ενεργειακών αναγκών (πολύδυμα ζώα, πρώιμη κάθοδος γάλακτος). Έλεγχος συγκέντρωσης ΒΗΒΑ (<4,8mg/100ml αίματος) Αποφυγή υπερπάχυνσης κατά την ξηρά περίοδο Ενσωμάτωση προπιονικού Na στο μείγμα των ΣΖ (15-20g/kg μείγματος) και χορήγηση για 3-4 εβδομάδες πριν και 2 εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Ανεπαρκής χορήγηση Νχων ουσιών Ανεπαρκής χορήγηση πρωτεïνών προκαλεί μειωμένη δραστηριότητα μικροοργανισμών στη μεγάλη κοιλία. Έλλειψη S (σύνθεση θειούχων αμινοξέων). Έλλειψη Co (σύνθεση βιτ. Β12 ). Μειωμένη σύνθεση ορμονών (αναπαραγωγή).

Προσδιορισμός ανεπαρκούς χορήγησης Ν-χων ουσιών ουρία αίματος (< 25 mg/100ml) αλβουμίνη (< 2,5 g/100ml) αιμοσφαιρίνη (< 8 g/100ml)

Υπερβολική χορήγηση Ν-χων ουσιών Παρατηρείται στην αρχή της περιόδου βόσκησης (νεαρά χλόη με υψηλό ποσοστό Ν-χων ουσιών) Διαπιστώνεται από την υψηλή συγκέντρωση της ουρίας στο γάλα και στο αίμα (> 60 mg/100ml γάλακτος: υψηλή, 34-50 mg/100 ml μέτρια προς υψηλή) > 50-55 mg/100 ml μείωση γονιμότητας > 60 mg/100 ml εκδήλωση αλκάλωσης

Πενίες ανόργανων στοιχείων Πενίες ανοργάνων στοιχείων Se: συνήθης Ca, P, Mg: σπάνιες διότι δεν είναι τόσο υψιπαραγωγικά ζώα τους χορηγείται συμπληρωματική τροφή (ΧΖ, ΣΖ) όταν έχουν ανάγκη (ιδιαίτερα την περιγενητική περίοδο) Σε έλλειψη Ca (εκδήλωση υπασβεστιαιμίας) χορηγείται διάλυμα γλυκονικού Ca σε ποσότητα 1 g Ca/50 kg ΣΒ.

Οίδημα μαστού Οίδημα μαστού Εκδηλώνεται έτσι λίγες ημέρες προ του τοκετού. Προκαλεί πόνο στο ζώο Εκδηλώνεται περισσότερο στις πρωτόγεννες και τις παχιές προβατίνες Αποδίδεται στην υπερβολική χορήγηση Na, K

Μεταβολικές νόσοι αμνοεριφίων Ουρολιθίαση: Εκδηλώνεται σε εντατικά παχυνόμενα αρσενικά αμνοερίφια ηλικίας συνήθως 3-6 μηνών λόγω διατροφής με πολλές ΣΖ (περίσσεια P, Mg). Σχηματίζονται κρύσταλλοι (ουρόλιθοι) που αποφράσσουν την ουρήθρα με συνέπεια το θάνατο. Συμπτώματα: ανησυχία, ανουρία, κωλικός, κοιλιακό οίδημα, άλατα περί την πόσθη, ρήξη της ουροδόχου κύστης

Πιθανότητες διάσωσης περιορισμένες. Επιπλέον χορήγηση CaCO3 και NaCl (1-2% του σιτηρεσίου) βοηθά σημαντικά. Προσθήκη NH4Cl (χλωριούχο αμμώνιο) 0,5% προληπτικά στο μείγμα ΣΖ αποτρέπει την εκδήλωση της νόσου. Σχέση ΧΖ:ΣΖ = 1:1 στην ΞΟ.

ΡΑΧΙΤΙΔΑ Ελαττωματική ανάπτυξη των οστών λόγω ελλειπούς εναπόθεσης Ca και υπερβολικής ανάπτυξης συνδετικού ιστού στα οστά. Έλλειψη βιταμινών D και πενία P. Υψηλό παρασιτικό φορτίο όταν υπάρχει. Συμπτώματα: δυσκολία κίνησης των ζώων εξοιδημένες αρθρώσεις (κυρίως των προσθίων άκρων) υψηλή δραστικότητα αλκαλικής φωσφατάσης χαμηλή συγκέντρωση Ρ στο αίμα (~3mg/100ml)

ΧΡΟΝΙΑ ΟΞΕΩΣΗ της μεγάλης κοιλίας Εκδηλώνεται στα απογαλακτισθέντα αμνοερίφια που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα ΣΖ ή δημητριακών καρπών Στη μεγάλη κοιλία επικρατούν οι γαλακτοβάκιλοι και περιορίζονται σημαντικά οι κυτταρινολυτικοί μικροοργανισμοί

Προοδευτικά εκδηλώνεται παρακεράτωση της μεγάλης κοιλίας η οποία συνεπάγεται μειωμένη απορρόφηση ΠΛΟ, φλόγωση του τοιχώματος της μεγ. κοιλίας και νευρώσεις του ήπατος. Απώλεια όρεξης, μειωμένη κινητικότητα μεγ. κοιλίας με αποτέλεσμα τον μειωμένο ρυθμό ανάπτυξης αμνοεριφίων.

ΔΥΣΠΕΨΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Προκαλείται από υπερβολική κατανάλωση γάλακτος κατά τον τεχνητό, κυρίως, θηλασμό. Λόγω αδυναμίας πέψης της μεγάλης ποσότητας γάλακτος, φθάνει στο παχύ έντερο όπου υφίσταται ζύμωση με παραγωγή ωσμωτικά ενεργών σακχάρων και οξέων οδηγούν σε προσρόφηση νερού στο έντερο και εκδήλωση διάρροιας. Μπορεί να συμβεί και όταν τα θηλάζοντα αμνοερίφια βόσκουν με τις μητέρες τους (κόπρανα γκριζοκίτρινου χρώματος διαρροïκά).

ΑΠΩΛΕΙΑ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Η παραγωγή αντισωμάτων αρχίζει τη δεύτερη εβδομάδα από τη γέννηση και φθάνει σε ικανοποιητικό επίπεδο το δεύτερο μήνα. Προσωρινή ανοσία με το πρωτόγαλα (παθητική). Ανεπαρκής κατανάλωση πρωτογάλακτος οδηγεί σε μολύνσεις από βακτήρια με αποτέλεσμα την εκδήλωση σηψαιμίας, σηπτικής αρθρίτιδας, πνευμονίας, εντερίτιδας.

Αντιμετώπιση δύσκολη, όπως και η πρόβλεψη. Πολύ προσοχή στην πρόληψη πρωτογάλακτος. Παρά τη χορήγηση πρωτογάλακτος μπορεί να εκδηλωθεί εντεροτοξιναιμία. Απαραίτητος ο εμβολιασμός και η χορήγηση βιταμινών A, D, E. Δημιουργία αποθέματος πρωτογάλακτος στη μονάδα (για έκτακτες περιπτώσεις).

ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΝΕΟΓΝΩΝ Εκδηλώνεται στα δίδυμα-τρίδυμα ή πρόωρα γεννημένα με μικρό ΣΒ ή όταν η μητέρα δεν έχει επαρκή ποσότητα γάλακτος ή όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι χαμηλή Τα νεογνά ανευρίσκονται νεκρά με άδειο στομάχι.

Το πρώτο 24ωρο χρησιμοποιούν τον καστανό λιπώδη ιστό για λόγους θερμορύθμισης Ποσότητα: 1,5-4,5% ΣΒ. Αν είναι μικρότερη, τα νεογνά παρουσιάζουν μειωμένη βιωσιμότητα Αντιμετώπιση: Ενδοπεριτοναïκή ή ενδοφλέβια χορήγηση διαλύματος γλυκόζης 20% σε ποσότητα 10ml/kg ΣΒ και πρωτογάλακτος σε ποσότητα 180-220 ml/kg ΣΒ τις πρώτες 18 ώρες της ζωής τους